ΑΓΙΑΣ ΦΙΛΟΘΕΗΣ 19-21, ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ FAX: ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Transcript

1 ΑΓΙΑΣ ΦΙΛΟΘΕΗΣ 19-21, ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ FAX: ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ 2 Η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΦΗΒΟΥ ΣΤΗ 5 Η ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΜΕΛΗΣΗΣ ΠΑΙΔΙΩΝ ΙΟΥΝΙΟΣ 2014 ΠΡΑΞΗ: «Προγράμματα Διά Βίου Εκπαίδευσης για την Ανάπτυξη των Κοινωνικών Δεξιοτήτων των Κληρικών και των Λαϊκών Στελεχών της Εκκλησίας» στον άξονα προτεραιότητας 8 του Ε.Π. «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» με συγχρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

2 5 Η ΕΝΟΤΗΤΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΜΕΛΗΣΗΣ ΠΑΙΔΙΩΝ Πρόλογος Η αναστάτωση και τα γενικότερες δυσκολίες που αντιμετωπίζει σήμερα ο θεσμός του γάμου και η οικογενειακή ζωή φέρνουν στο προσκήνιο και μερικά ειδικά προβλήματα, δυστυχώς όχι τόσο σπάνια πια. Βεβαίως, οι κοινωνικές, ψυχολογικές και νομικές συνέπειες και επιπλοκές αυτών των προβλημάτων υπερβαίνουν τις ποιμαντικές αρμοδιότητες και η αντιμετώπισή τους απαιτεί σύνθετες και διεπιστημονικές προσεγγίσεις. Είναι, ωστόσο, πολύ σημαντικό ο ποιμένας να είναι σε θέση να κατανοήσει την φύση και τα δυναμικά των οικογενειακών σχέσεων και καταστάσεων, εντός του πλαισίου των οποίων εκδηλώνονται αυτές οι παρεκτροπές. Είναι, επίσης, αναγκαίο ο ποιμένας να μπορεί να υποπτευθεί και να ανιχνεύσει σημεία, συμπτώματα και συμπεριφορές που υποκρύπτουν τέτοια προβλήματα, δεδομένου ότι οι εκδηλώσεις που σχετίζονται με αυτά τα ηθικώς, κοινωνικώς και πνευματικώς τραγικά φαινόμενα είναι συνήθως συγκαλυμμένες και μεταμφιεσμένες. Το κείμενο που ακολουθεί συνέταξε και μας παρεχώρησε ευγενικά ο Αναπληρωτής Καθηγητής Παιδοψυχιατρικής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Δημήτρης Αναγνωστόπουλος, το οποίο συνιστά μια ευσύνοπτη αλλά εμπεριστατωμένη «Εισαγωγή στο Σύνδρομο Κακοποίησης Παραμέλησης παιδιών» Ιστορικό Το πρόβλημα της κακοποίησης των παιδιών είναι πανάρχαιο και υφίσταται από καταβολής κόσμου. Εντούτοις, περιέργως, την ιατρική την απασχόλησε μόλις μετά το 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Το 1946, ο γνωστός Αμερικανός Παιδοακτινολόγος Caffey εξέφρασε για πρώτη φορά την υπόνοια ότι ορισμένα παιδιά που παρουσιάζουν επανειλημμένα κατάγματα ή χρόνια υποσκληρίδια αιματώματα «κακοποιούνται σκόπιμα από ενήλικες». Το 1962, οι Kempe και συν. χρησιμοποίησαν για πρώτη φορά σε εργασία τους τον όρο «σύνδρομο του κακοποιημένου παιδιού- the battered child syndrome» που έκανε μεγάλη εντύπωση στον ιατρικό κόσμο και πολιτογραφήθηκε, από τότε στην ιατρική ορολογία. Η εργασία αυτή, καθώς και άλλες που επακολούθησαν από την ομάδα των Kemple, από το Denver των ΗΠΑ, συντέλεσαν ώστε η μελέτη, η θεραπεία και, ακόμα, η πρόληψη του συνδρόμου του κακοποιημένου παιδιού να αποτελούν, στην εποχή μας, κύριο μέλημα της Κοινωνικής Παιδιατρικής Πρόνοιας, γενικότερα. 1

3 Σήμερα, δεν μας απασχολεί μόνο η σωματική ή φυσική κακοποίηση των παιδιών από τους μεγάλους, αλλά και η σεξουαλική, καθώς και η φυσική και συναισθηματική εγκατάλειψη των παιδιών. Σήμερα, λοιπόν, μιλούμε για «Κακοποίηση- Παραμέληση του Παιδιού (Κα- Πα)» και περιλαμβάνουμε στον όρο αυτό κάθε μορφή κακοποίησης, όπως δείχνει το ακόλουθο σχήμα: Α. ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ (ενεργητική) Φυσική Συναισθηματική Σεξουαλική Β. ΠΑΡΑΜΕΛΗΣΗ (παθητική) Φυσική Συναισθηματική Σεξουαλική Για την ιστορία αναφέρουμε ότι ο Οργανισμός των Ενωμένων Εθνών ψήφισε ομόφωνα, το 1959, τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Παιδιού, σύμφωνα με την οποία αναγνωρίζονταν στα παιδιά όχι μόνο το δικαίωμα της ζωής, της ελευθερίας και της υγείας, αλλά ακόμα και το δικαίωμα στη μόρφωση, την ψυχαγωγία και το παιχνίδι. Στην Ελλάδα οι πρώτοι που ασχολήθηκαν από το 1977, συστηματικά με το σύνδρομο ΚΑ-ΠΑ, είναι ορισμένοι γιατροί, ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού, που ίδρυσε ο Καθηγητής Α. Δοξιάδης και κάτω από την καθοδήγηση του. Θεωρητική προσέγγιση Είναι γεγονός ότι ο μεγαλύτερος αριθμός περιστατικών κακοποίησης συμβαίνει μέσα στην οικογένεια και τα υποκατάστατα της (κοινωνικοί θεσμοί ανατροφής παιδιών) Μια γενικότερη θεωρητική προσέγγιση της ενδοοικογενειακής βίας, εστιάζει στην διάκριση μεταξύ τριών βασικών θεωρητικών απόψεων. Η πρώτη, η κοινωνιολογική άποψη, υποστηρίζει ότι η βία στην οικογένεια δεν είναι παρά αποτέλεσμα μιας γενικότερης βίας που ασκείται από την κοινωνία προς τα μέλη της, μέσα από παράγοντες όπως κοινωνικές ανισότητες, ανεργία, φτώχεια, χαμηλή ποιότητα ζωής και γενικά όλων εκείνων των παραγόντων που λειτουργούν σαν ένα υπόστρωμα πάνω στο οποίο αναπτύσσεται η παθολογία της βίας στην οικογένεια. 2

4 Αντίθετα, η δεύτερη, η ψυχοπαθολογική άποψη υποστηρίζει ότι μπορεί να συνυπάρχουν οι ευρύτεροι κοινωνικοί παράγοντες, όμως αυτό που έχει σημασία είναι η ψυχοπαθολογία των ατόμων και η διαταραχή της λειτουργικότητας της οικογένειας, η οποία δεν μπορεί να προστατεύσει τα αδύναμα μέλη της. Η ψυχοπαθολογική προσέγγιση δεν αγνοεί την ευρύτερη κοινωνιολογική θεώρηση. Υποστηρίζει όμως, ότι ο στόχος να αλλάξουν τα κοινωνικά φαινόμενα είναι κάτι απαιτεί πάρα πολύ χρόνο. Γι αυτό απαιτείται η συγκεκριμένη θεραπευτική αντιμετώπιση των ανθρώπων που εμπλέκονται στις περιπτώσεις κακοποίησης, ελπίζοντας παράλληλα ότι η αλλαγή των ατόμων θα επιφέρει και την βελτίωση των κοινωνικών δομών. Η τρίτη θεώρηση είναι η εκλεκτική άποψη, δηλαδή εκείνη η οποία συνδυάζει την κοινωνιολογική και την ψυχιατρική ή ψυχοπαθολογική θεώρηση, υποστηρίζοντας ότι δεν μπορούμε να είμαστε ακραίοι είτε στις θεωρητικές απόψεις είτε στην αντιμετώπιση, αλλά να συνδυάζουμε και να εξατομικεύουμε κάθε περίπτωση. Υποστηρίζεται ότι αυτός είναι ο βέλτιστος τρόπος προσέγγισης της οικογένειας που βρίσκεται σε κρίση. Η ψυχοδυναμική του συνδρόμου ΚΑ-ΠΑ Προϋπόθεση για την ομαλή ανάπτυξη της ψυχικής υγείας του παιδιού είναι η ταυτόχρονη ικανοποίηση των βιολογικών του αναγκών, της ανάγκης για αγάπη από αυτούς που το μεγαλώνουν και η ικανοποίηση των συναισθηματικών αναγκών (λιβιδινικών επιθυμιών) του. Η φυσιολογική συναισθηματική συναλλαγή ανάμεσα στους γονείς και το παιδί, αποτελεί τη βασική προϋπόθεση για την ικανοποίηση, σε ικανό βαθμό, των αναγκών του παιδιού. Προϋπόθεση και συνέπεια του συνδρόμου Κα- Πα είναι η διαταραχή στη σχέση ανάμεσα στο γονιό και το παιδί. Έχει βρεθεί ότι η ψυχοπαθολογία των γονιών που κακοποιούν τα παιδιά τους παρουσιάζει μερικά, συχνά, επαναλαμβανόμενα χαρακτηριστικά. 1. Οι ίδιοι γονείς συνήθως έχουν κακοποιηθεί από τους γονείς τους. Έτσι, μέσα από ασυνείδητους μηχανισμούς ταύτισης με τον επιτιθέμενο, επαναλαμβάνουν το ίδιο με τα δικά τους παιδιά. 2. Είναι άτομα με έντονες ναρκισσιστικές ανάγκες και η σχέση που εγκαθιστούν με το παιδί τους, ασυνείδητα, βασίζεται στην τάση για ικανοποίηση των δικών τους αναγκών. 3. Το Υπερ-Εγώ (ηθική συνείδηση) αυτών των γονιών λειτουργεί με παθολογικό τρόπο. Συχνά τα συναισθήματα ενοχής και η κατάθλιψη είναι έντονα χαρακτηριστικά τους. Άλλοτε τα διωκτικά και σαδιστικά χαρακτηριστικά του Υπερ-Εγώ τους αποδίδονται στο παιδί, με αποτέλεσμα αυτό να εκλαμβάνεται σαν 3

5 διώκτης τους και ο γονιός να κατακλύζεται από επιθετικά συναισθήματα για αυτό. 4. Συνήθως, οι γονείς παρουσιάζουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, εξ' αιτίας και της ανεπάρκειας που νιώθουν στο γονεϊκό τους ρόλο. Προκειμένου να διατηρήσουν, έστω και επιφανειακά, μια θετική εικόνα για τον εαυτό τους αντιδρούν στις επιθέσεις που δέχονται χρησιμοποιώντας τους αμυντικούς μηχανισμούς της προβολής και της εξωτερίκευσης. Η ψυχοπαθολογία που αναπτύσσεται στο κακοποιημένο παιδί εξαρτάται από τη βαρύτητα του ψυχικού τραύματος που προκλήθηκε, ανεξάρτητα από το είδος της κακοποίησης. Η απουσία μιας καλής σχέσης ανάμεσα στους γονείς (ιδιαίτερα της μητέρας) και το παιδί οδηγεί στη ματαίωση των αναγκαίων ικανοποιήσεων για τη ψυχική του ωρίμανση. Αυτό οδηγεί το παιδί στη δημιουργία αυξημένων αναγκών για φροντίδα, που όμως και αυτές δεν ικανοποιούνται. Αντίθετα δέχεται απόρριψη και επιθετικότητα, με αποτέλεσμα να αναπτύσσει έντονα συναισθήματα ματαίωσης, που το οδηγούν στη χρησιμοποίηση μηχανισμών ταύτισης με τον επιτιθέμενο. Το αποτέλεσμα είναι η ανάπτυξη ενός Υπερ-Εγώ με κανάλια που αποδέχονται την έκφραση της επιθετικότητας σαν μέσο, από το οποίο μπορεί να ικανοποιηθούν οι ανάγκες του. Φυσικά, όλα αυτά εκφράζονται κλινικά, με τρόπο ανάλογο με τη φάση της ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης του παιδιού. Η δυναμική της κακοποίησης φαίνεται σχηματικά παρακάτω: ΠΙΝΑΚΑΣ: Ψυχοδυναμική Κακοποίησης. Παιδί Αυξημένες απαιτήσεις για φροντίδα από μητέρα. Ματαίωση αναγκών παιδιού. Μητέρα Ανικανοποίητες ανάγκες για εξάρτηση. Στέρηση από μητέρα της. Έλλειψη υποστήριξης από σύζυγο, κοινωνικό περίγυρο. Μητέρα Αυξημένες ανάγκες για εξάρτηση από παιδί και ικανοποίηση αναγκών της. Ματαίωση αναγκών μητέρας. Μητέρα Βλέπει το παιδί της σαν την απορριπτική μητέρα της. Ξαναζεί την αρχική απόρριψη. Αποτέλεσμα: Άγχος, Ενοχή. Μητέρα Έντονη διαταραχή στην ευαίσθητη ισορροπία της Προβολή της κακής εικόνας εαυτού στο παιδί (Αρνητική 4

6 προβολή) Μητέρα Ταύτιση με τη κακή μητέρα της και επίθεση στο παιδί της, που αναπαριστά τον αδύναμο και κακό εαυτό της. Από αυτή τη συνοπτική περιγραφή της ψυχοπαθολογίας των γονιών και του παιδιού του συνδρόμου ΚαΠα γίνεται φανερό, ότι οποιαδήποτε προσπάθεια για να είναι αποτελεσματική, πρέπει να αντιμετωπίσει με επιτυχία τις ψυχολογικές αυτές διεργασίες, που αποτελούν το υπόστρωμα του φαινομένου. Εδώ ακριβώς είναι η αναγκαιότητα και χρησιμότητα του παιδοψυχιάτρου (γενικότερα του ειδικού ψυχικής υγείας) στα πλαίσια της πολυπαραγοντικής και διεπιστημονικής προσέγγισης κι αντιμετώπισης του φαινομένου. Επίσης ο παιδοψυχίατρος μπορεί να συμβάλλει θετικά στη διεργασία αναγνώρισης και αντιμετώπισης των αντιμεταβιβαστικών φαινομένων της ομάδας των ανθρώπων, που ασχολείται με το σύνδρομο ΚαΠα. Πολλές φορές η αντιμετώπιση των περιστατικών ΚαΠα γίνεται από τη μεριά των επαγγελματιών-ειδικών με τρόπο που εκφράζει την απόρριψη των γονιών, π.χ. επικεντρώνοντας τη θεραπεία στο παιδί ή με γρήγορες και βιαστικές αποφάσεις για αφαίρεση επιμέλειας, υιοθεσίας, κ.λ.π. Άλλες φορές η αναζήτηση αντικειμενικών πειστηρίων ΚαΠα οδηγεί στο να μην ακούγεται το παιδί. Πίσω από αυτές τις στάσεις των ειδικών τις πιο πολλές φορές, κρύβονται, ασυνείδητα, προσωπικά, άλλοτε άλλα συναισθήματα, π.χ παντοδυναμίας, ταύτισης με το παιδί, άρνησης των βίαιων πλευρών του εαυτού, κ.λ.π. Η αναγνώριση αυτών των συναισθημάτων, που έτσι και αλλιώς δημιουργούνται σε όσους ασχολούνται με το πρόληψη κι αντιμετώπιση των περιστατικών κακοποίησης αποτελεί ουσιαστικό παράγοντα για την ορθή αντιμετώπιση του συνδρόμου ΚαΠα. Παράγοντες κινδύνου Η πολύχρονη μελέτη του συνδρόμου ΚΑ-ΠΑ έχει εντοπίσει ως κριτήρια υψηλού κινδύνου για κακοποίηση ή και παραμέληση των παιδιών, τα παρακάτω: Α. ΓΟΝΙΟΣ 1.Μητέρα με σωματικές αρρώστιες σε ευάλωτες περιόδους της ζωής της. 2. Γονείς που κάνουν κατάχρηση αλκοόλ ή άλλων τοξικών ουσιών. 3. Έφηβοι γονείς (κάτω από 17 ετών). 4. Γονείς με βεβαρυμμένο ποινικό μητρώο. 5. Γονείς με συναισθηματικά προβλήματα. 6. Γονείς με χαμηλό νοητικό και πολιτιστικό επίπεδο. 7. Κρίση στο γάμο ή στην οικογενειακή ζωή. 8. Ιστορικό υποαπασχόλησης των γονιών. 9. Ιστορικό κακοποίησης του γονιού. 5

7 10. Ιστορικό παραμέλησης του γονιού. Β. ΠΑΙΔΙ 1.Χαμηλό βάρος γέννησης (< γραμμάρια). 2. Νεογνά με συγγενείς ανωμαλίες. 3. Νεογνά ή παιδιά με προβλήματα σίτισης. 4. Νεογνά ή παιδιά με καθυστέρηση στην ανάπτυξη που δεν οφείλεται σε οργανικά αίτια. 5. Κακή θρέψη, υγιεινή και στοματική υγεία. 6. Έλλειψη ιατρικής φροντίδας και παρακολούθησης. Γ. ΑΔΕΡΦΙΑ 1.Ιστορικό ασθένειας, θανάτου ή καθυστέρησης στην ανάπτυξη σε άλλο αδερφό. 2. Ιστορικό κακοποίησης ή και παραμέλησης. Δ. ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ 1. Πολλαπλές αναπτυξιακές καθυστερήσεις στα παιδιά. 2. Ιστορικό βίας ανάμεσα στους ενήλικες της οικογένειας. 3. Κακή κοινωνική κατάσταση. 4. Προβλήματα διαταραχής δεσμού μητέρας και παιδιού. 5. Άρνηση της εγκυμοσύνης, σκέψεις για υιοθεσία ή για άλλη λύση για το παιδί μακριά από την οικογένεια, σε γιαγιάδες, θείες, ίδρυμα κ.λ.π. Επιβάλλεται να σημειωθεί ότι η ύπαρξη ενός μόνο παράγοντα με κανένα τρόπο δεν μπορεί να θεωρηθεί ως κριτήριο υψηλού κινδύνου για κακοποίηση και παραμέληση του παιδιού, αλλά ο συνδυασμός παραγόντων σε γονείς, στο ίδιο το παιδί, στα αδέρφια του και στην ευρύτερη οικογένεια, συνθέτει την εικόνα. Κρίση στην οικογένεια Ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται στο συνδυασμό όλων ή πολλών από τους παράγοντες αυτούς σε σχέση με μια κρίση που συμβαίνει στην οικογένεια. Η κρίση αυτή μπορεί να είναι χρόνια, δηλαδή χρόνιες κακές σχέσεις μέσα στην οικογένεια, χρόνια προβλήματα σωματικής ή ψυχολογικής υγείας, χρόνια ανεργία ή φτώχεια. Είναι εξαιρετικά επιβαρυντικό όταν, επάνω στη χρονιότητα της κρίσης, δημιουργείται μια νέα οξεία κρίση, η οποία κάνει το ποτήρι να ξεχειλίσει και λειτουργεί ως ο σπινθήρας που πυροδοτεί την άσκηση του συγκεκριμένου επεισοδίου βίας προς το παιδί. Χρειάζεται να διευκρινιστεί ότι η έννοια της οξείας κρίσης διαφοροποιείται από οικογένεια σε οικογένεια, από άτομο σε άτομο, και δεν είναι ανάλογης σοβαρότητας σε όλους. Για μια οικογένεια, οξεία κρίση μπορεί να θεωρηθεί η απότομη φυλάκιση ενός μέλους της οικογένειας, για μια άλλη μπορεί να είναι η γέννηση ενός ανεπιθύμητου παιδιού, για άλλη οικογένεια όμως μπορεί να είναι ένα πλυντήριο που χάλασε και έτσι η 6

8 μητέρα αναγκάζεται για έναν ή δύο μήνες να πλένει όλα τα ρούχα της οικογένειας μέσα στη μπανιέρα. Όσοι ασχολούνται με τέτοιες οικογένειες και καταστάσεις οφείλουν να σεβαστούν την ιδιαιτερότητα της κάθε οικογενειακής κρίσης. Να μην την κρίνουν μέσα από τη δική τους θεώρηση των πραγμάτων. Αντίθετα, να προσπαθήσουν να κατανοήσουν το τι σημαίνει η κρίση αυτή στα συγκεκριμένα άτομα, στη συγκεκριμένη οικογένεια, στα πλαίσια της συγκεκριμένης κοινωνικής δομής και φυσικά τη συγκεκριμένη στιγμή. Η εκτίμηση της οικογενειακής κρίσης από τους επαγγελματίες έχει προσεγγιστεί από διάφορους ερευνητές με διαφορετικούς τρόπους. Μια χρήσιμη κλίμακα εκτίμησης της οικογενειακής κρίσης είναι η Family Stress Check List της Orkow (1985). Η κλίμακα αυτή χωρίζεται σε δέκα θεματικές ενότητες: 1. Γονιός έτρωγε ξύλο ή υπέφερε από αποστέρηση στην παιδική του ηλικία. 2. Γονιός με ποινικό μητρώο ή ιστορικό ψυχικής ασθένειας. 3. Γονιός ύποπτος για κακοποίηση του παιδιού του στο παρελθόν. 4. Γονιός με χαμηλή αυτοεκτίμηση, κοινωνική απομόνωση, κατάθλιψη, συνήθως αντιδραστικού τύπου. 5. Πολλαπλές κρίσεις ή εντάσεις. 6. Γονιός με αυστηρές εξωπραγματικές προσδοκίες από το παιδί. 7. Γονιός με βίαιες εκρήξεις θυμού, δηλαδή με παρορμητική συμπεριφορά. 8. Αυστηρή τιμωρία του παιδιού. 9. Παιδί δύσκολο ή προκλητικό ή έτσι το βλέπουν οι γονείς. 10. Παιδί ανεπιθύμητο ή σε κίνδυνο για ατελή ανάπτυξη δεσμού με τη μητέρα. Η χρήση μίας τέτοιας προσέγγισης μας βοηθάει να κατατάξουμε τους γονείς σε τρεις διαφορετικές κατηγορίες. H πρώτη κατηγορία περιλαμβάνει εκείνους τους γονείς όπου δεν διαφαίνεται - τουλάχιστον αυτή τη στιγμή - κανένας κίνδυνος για δυνατότητα κακοποίησης ή παραμέλησης του παιδιού. Η δεύτερη κατηγορία είναι εκείνη που φαίνεται ότι υπάρχει μέτριος κίνδυνος να προκληθεί βλάβη στο παιδί και η τρίτη εκεί όπου διαφαίνεται ότι ο κίνδυνος είναι σοβαρός και άμεσος και πρέπει να κάνουμε κάτι αμέσως. Χαρακτηριστικά του κακοποιημένου παιδιού: αργή σωματική ανάπτυξη μειωμένη ικανότητα για ευχαρίστηση σοβαρές διαταραχές συμπεριφοράς μειωμένη αυτοεκτίμηση απόσυρση εναντιωματική συμπεριφορά μεγάλη διεγερσιμότητα ψυχαναγκασμοί 7

9 ψευδό-ενηλικη συμπεριφορά μαθησιακά προβλήματα διαταραχές προσωπικότητας άγχος και κατάθλιψη χαμηλό νοητικό δυναμικό τραυματική ψύχωση (αλλόκοτη συμπεριφορά και συμπτωματολογία) Βασικές θεραπευτικές αρχές Αρχικά, η προστασία του παιδιού έχει απόλυτη προτεραιότητα. Η άμεση παρέμβαση στην κρίση περιλαμβάνει: Την ιατρική αντιμετώπιση του προβλήματος του παιδιού Την διευκρίνηση προς την οικογένεια ότι οι ενέργειες μας αποσκοπούν στην επίλυση του προβλήματος του παιδιού και της οικογένειας κι όχι την αναζήτηση και τιμωρία του «δράστη». Αυτό είναι έργο των αστυνομικών δικαστικών αρχών. Τη φροντίδα για την προστασία του παιδιού. Την άμεση νομική παρέμβαση, εφόσον κι οι δυο γονείς δεν συναινούν στην αντιμετώπιση. Η ατομική θεραπεία του παιδιού καθώς και η οικογενειακή θεραπευτική παρέμβαση, που περιλαμβάνει το σύνολο των πράξεων που στοχεύουν στη μη επανάληψη της θυματοποίησης του παιδιού και τη διασφάλιση της καλύτερής λειτουργίας της οικογένειας συνολικά, αποτελούν τη βάση της θεραπευτικής αντιμετώπισης των περιπτώσεων κακοποίησης. Α. ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ (ενεργητική) Φυσική - Συναισθηματική - Σεξουαλική Β. ΠΑΡΑΜΕΛΗΣΗ (παθητική) Φυσική - Συναισθηματική - Σεξουαλική Σχήμα 1. Μορφές της Κακοποίησης και Παραμέλησης του Παιδιού. Στην Ελλάδα, οι πρώτοι που ασχολούνται με το θέμα της κακοποίησης των παιδιών είναι ορισμένοι γιατροί και άλλοι επιστήμονες του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού της Αθήνας, κάτω από τη Διεύθυνση του Καθηγητή Δοξιάδη, που από το 1977 άρχισαν, συστηματικά, να ασχολούνται με το θέμα και να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στα κακοποιημένα παιδιά και τις οικογένειες τους. Θα λέγαμε, χωρίς να υπερβάλουμε καθόλου, ότι η πρώτη ευαισθητοποίηση των παιδιάτρων και κοινωνικών λειτουργών στη χώρα μας έγινε από την ομάδα του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού και από πρόσωπα, πολλά από τα οποία βρίσκονται μαζί μας σήμερα και έχουμε την τύχη να τα ακούμε να μιλούν στην Ημερίδα μας. Όπως 8

10 γνωρίζουμε η προσπάθεια αυτή του Ινστιτούτου Υγείας είχε τεράστια επιτυχία στον ελληνικό χώρο και αναγνωρίσθηκε από την Πολιτεία, αφού κατέληξε στην επισημοποίηση της με την ίδρυση του Κέντρου Μελέτης και Πρόληψης της Κακοποίησης και Παραμέλησης των Παιδιών, μοναδικού, προς το παρόν, για όλη την Ελλάδα. 9