Ο νερόµυλος είναι η πρώτη µηχανή παραγωγής έργου που κατασκεύασε ο άνθρωπος χρησιµοποιώντας το νερό, µία µορφή φυσικής, ήπιας ως προς το περιβάλλον κα

Transcript

1

2 Ο νερόµυλος είναι η πρώτη µηχανή παραγωγής έργου που κατασκεύασε ο άνθρωπος χρησιµοποιώντας το νερό, µία µορφή φυσικής, ήπιας ως προς το περιβάλλον και ανανεώσιµης πηγής ενέργειας. Η χρήση του έγινε εφικτή ύστερα από την ανακάλυψη του τροχού και των τεράστιων δυνατοτήτων που αυτός παρείχε στην εξέλιξη της τεχνολογίας. Ο µηχανισµός του νερόµυλου συγκροτείται από δύο µέρη: το κινητικό, που το αποτελούν η φτερωτή και τα εξαρτήµατά της, και Εικόνα 4 το αλεστικό, που περιλαµβάνει τις µυλόπετρες µε τα εξαρτήµατα λειτουργίας. Υπάρχουν και βοηθητικά συστήµατα, όπως π.χ. εξαρτήµατα ρύθµισης των µυλόπετρων, µεταφοράς και µετατροπής της κίνησης, σταµατήµατος κ.ά., τα οποία παρουσιάζουν διαφορές από περιοχή σε περιοχή. Οι µυλόπετρες προέρχονται συνήθως από τη Μήλο και την Κίµωλο, επειδή σε αυτά τα µέρη τα εδάφη είναι ηφαιστειογενή. Η ποιότητά τους είναι άριστη, και γι αυτό είναι ακριβότερες.

3 Η περιοχή του νερόµυλου ξεκινά από τη δέση (1), από ένα φράγµα που φτιάχνει ο µυλωνάς στο ποτάµι ή στο ρυάκι συνήθως προς το τέλος του καλοκαιριού, που τα ποτάµια και τα ρυάκια δεν έχουν πολύ νερό και έτσι η κατασκευή της δέσης είναι πιο εύκολη. Το σηµείο για την κατασκευή της δέσης βρίσκεται λίγα µέτρα πιο πέρα και λίγο πιο ψηλά απ ότι ο µύλος. Μέσα στο ποτάµι τοποθετούνται χοντροί πάσσαλοι από πεύκα ή πλατάνια. Αυτοί έχουν ένα Εικόνα 5 µήκος περίπου 2-3 µέτρα και τοποθετούνται σε απόσταση 1-2 µέτρων ο ένας από τον άλλο και στερεώνονται πολύ καλά µέσα στο χώµα, γιατί αποτελούν τη βάση της δέσης. Από το σηµείο αυτό ξεκινά το µυλαύλακο (2), ένα αυλάκι κατασκευασµένο από πέτρες και κουρασάνι. Σ αυτό διοχετεύεται το νερό που έρχεται από τη δέση και φτάνει ως το µύλο, και συγκεκριµένα στο βαράρι ή αλλιώς µυλοβάγενο. Το µυλαύλακο καθαρίζεται δύο τουλάχιστον φορές το χρόνο από ξύλα, φύλλα, χόρτα και άλλες φερτές ύλες που µεταφέρονται µε το νερό. Λίγα µέτρα πριν από το βαράρι τοποθετείται η κόφτρα (3), ένα σύστηµα που προφυλάσσει το µύλο από πληµµύρες και ταυτόχρονα βοηθά το µυλωνά να διοχετεύσει το νερό πίσω στο ποτάµι προκειµένου να συντηρήσει το µύλο. Σε απόσταση µισού περίπου µέτρου από το στόµιο του βαραριού τοποθετείται κάθετα σ αυτό η παλουκαριά (4), µια σχάρα που σκοπό έχει να συγκρατεί τα ξύλα, τα φύλλα και τα χόρτα που παρασέρνει το νερό. Στη συνέχεια τοποθετείται το µυλοβάγενο (5), ένας µεγάλος κάδος σε σχήµα κώνου που κατασκευάζεται από ξύλα, τσίγκο ή και τσιµέντο και το ύψος του φτάνει τα 3,5 µέτρα. Το επάνω µέρος του µυλοβάγενου, το οποίο στήνεται όρθιο σε ελαφρώς λοξή θέση, ακουµπάει σε ξύλινη κοίτη (κορίτα) µήκους περίπου εκατοστών που είναι τοποθετηµένη στην κατάληξη του µυλαύλακου, το δε κάτω µέρος του καταλήγει στον κορµό ή κόρµο (6). Αυτός κατασκευάζεται από κορµό δένδρου κυρίως καστανιάς, έχει ύψος περίπου 1,5 µέτρα και σκαλίζεται εσωτερικά, ώστε να πάρει τη µορφή κάδου. Τα τοιχώµατά του έχουν αρκετό πάχος για να αντέχουν στις πιέσεις του νερού. Στο επάνω µέρος του στοµίου του κορµού δηµιουργείται εσωτερική περιφερειακή υποδοχή, στην οποία εισέρχεται το κάτω µέρος του µυλοβάγενου, ενώ στο κάτω µέρος του και λίγο λοξά ανοίγεται µία τρύπα εκατοστών που ονοµάζεται σιφώνι ή σιφούνι (8). Από εδώ εξέρχεται το νερό µε µεγάλη

4 πίεση λόγω της υψοµετρικής διαφοράς των δύο άκρων του µυλοβάγενου. Το µυλοβάγενο και ο κορµός στηρίζονται στα πετσώµατα (7), ένα ικρίωµα από χοντρά ξύλινα δοκάρια που στερεώνονται λοξά στο έδαφος δεξιά και αριστερά του µυλοβάγενου. Το κάτω µέρος του συστήµατος µυλοβάγενο κορµός καταλήγει σε ένα σκεπασµένο ρύθρο βάθους και πλάτους 1,5 περίπου µέτρων, το οποίο βρίσκεται µέσα στο χώρο του κτίσµατος του νερόµυλου και ονοµάζεται χούρχουρη ή χούνη (9). Μέσω αυτής το νερό µετά την έξοδό του από το σιφούνι φεύγει για τη φυσική του κοίτη. Στο µέσο της χουρχούρης, κάτω στο έδαφος, στερεώνεται ένας κορµός δένδρου, συνήθως καστανιάς, επειδή είναι ανθεκτική στο νερό. Ο κορµός αυτός είναι ίσος µε το πλάτος της χουρχούρης και ονοµάζεται κατάντη ή κολόκα (10). Στο µέσο αυτής δηµιουργείται µια υποδοχή στην οποία τοποθετείται η µπάλια ή µπίλια (11), µια µεταλλική σφαίρα ίση µε µια µπάλα. Επάνω α αυτήν πατάει η αιχµηρή κάτω άκρη του µεταλλικού άξονα (12), ο οποίος έχει ύψος 1 µέτρο περίπου, διέρχεται από το κέντρο της κάτω µυλόπετρας στην οποία εφαρµόζει πλήρως µε έναν ξύλινο δακτύλιο, το αβρόχι (13) και φτάνει στην άνω επιφάνειά της. Το αβρόχι παίζει έναν τριπλό ρόλο: Ενεργεί ως τριβέας (ρουλεµάν), εµποδίζει τα σταγονίδια του νερού που εκσφενδονίζονται από τη φτερωτή να εισέρχονται στην επιφάνεια της κάτω µυλόπετρας και εµποδίζει τέλος τον καρπό και το αλεύρι να διαφεύγουν προς τη χούρχουρη µέσω του διαστήµατος οπής της κάτω µυλόπετρας και του άξονα. Στο κάτω µέρος του άξονα, στο ύψος του στοµίου του σιφουνιού, στερεώνεται ένας τροχός µε ξύλινα πλατιά πτερύγια και µεταλλικό στεφάνι, η φτερωτή (15). Τα ξύλινα πτερύγια (κουτάλια) στερεώνονται σε µεταλλικά ελάσµατα που έχουν τη θέση ακτινών στον τροχό. Στο ύψος του άξονα σκεπάζεται η χούρχουρη µε ένα στέρεο πλαίσιο σχήµατος τραπεζιού, διαστάσεων 1,5 Χ 1,5 µέτρα. Πάνω στο τραπέζι αυτό τοποθετείται η κάτω µυλόπετρα (16), η οποία στερεώνεται ώστε να µην κινείται. Πάνω στην κάτω µυλόπετρα τοποθετείται εντελώς ελεύθερη η επάνω µυλόπετρα (16).Και οι δύο µυλόπετρες έχουν κυκλικό σχήµα και διάµετρο περίπου διαµέτρου 1,3 0 µέτρα, ενώ το πάχος τους ανέρχεται σε 20 περίπου εκατοστά. Οι µυλόπετρες περιφερειακά συγκρατούνται από δύο ισχυρά µεταλλικά στεφάνια, ενώ οι επιφάνειές τους είναι παράλληλες. Οι µυλόπετρες κατασκευάζονται από σκληρούς λίθους, όπως χαλαζίας, γρανίτης, ψαµµόλιθος, βασάλτης, πορφυρίτης και τραχίτης. Οι εσωτερικές επιφάνειες των µυλόπετρων είναι ελαφρά κοίλες προς το κέντρο, ώστε να σχηµατίζεται κοιλότητα, ενώ εφάπτονται πλήρως όσο πλησιάζουν προς την περιφέρεια. Η επάνω µυλόπετρα έχει στο κέντρο της µια οπή διαµέτρου 25 εκατοστών, η οποία ονοµάζεται γούλη (16). Στο κέντρο της γούλης στερεώνεται ένα µεταλλικό έλασµα που είναι κυρτό προς τα επάνω, φέρει στο µέσο του µια

5 τετράγωνη εγκοπή, είναι µεγαλύτερο από τη διάµετρο της γούλης και ονοµάζεται χελιδόνα (17). Στην επάνω επιφάνεια της άνω µυλόπετρας και γύρω από τη γούλη, προσαρµόζεται το επανωµύλι (18), ένας ξύλινος τροχός µε κενό στο µέσο του όσο και της γούλης. Το πλάτος του τροχού αυτού είναι περίπου 10 εκατοστά και το ύψος του 3-4 εκατοστά, ενώ η άνω επιφάνειά του φέρει κάθετα προς την περιφέρειά της οδοντωτές χαραγές. Πάνω και προς το πίσω µέρος της µυλόπετρας τοποθετείται σταθερά ένα ξύλινο κατασκεύασµα ανεστραµµένου κώνου, η σκαφίδα (19), η οποία µοιάζει µε µικρό σιλό. Στην κατάληξη του κώνου υπάρχει µία οπή από την οποία ρίχνεται ο καρπός που προορίζεται για το άλεσµα. Η οπή αυτή ανοίγει και κλείνει κατά βούληση µε ένα µικρό συρόµενο, µέσω εγκοπών, µεταλλικό ή ξύλινο πλαίσιο, το καρπολόι (20). Στο κάτω µέρος της οπής της σκαφίδας, σε κάθετη θέση, στερεώνεται ένας ξύλινος ή µεταλλικός παροχετευτήρας, του οποίου το άκρο φτάνει ακριβώς 4-5 εκατοστά πάνω από το κέντρο της γούλης. Στη σκαφίδα στερεώνεται µια ξύλινη βέργα, το βαρδάρι (21), της οποίας το ένα άκρο µε λοξή κατεύθυνση καταλήγει στις οδοντωτές χαραγές του επανώµυλου. Όταν λειτουργεί ο µύλος, γυρίζει η µυλόπετρα και µαζί της γυρίζει και το επανωµύλι, του οποίου οι οδοντωτές χαραγές κινούν πάνω - κάτω το βαρδάρι που ακουµπά πάνω του. Το κτύπηµα του βαρδαρίου στις οδοντωτές χαραγές του επανώµυλου δηµιουργεί κραδασµούς στη σκαφίδα και έτσι ο καρπός που έχει µέσα ρέει από την οπή που ρυθµίζεται µε το καρπολόι και µέσω του παροχετευτήρα καταλήγει στη γούλη. Μπροστά από τις µυλόπετρες τοποθετείται ένα ξύλινο κιβώτιο, η αλευροθήκη (22), του οποίου το άνω µέρος είναι ανοικτό και έχει ύψος από την επιφάνεια του δαπέδου µέχρι την επιφάνεια της κάτω µυλόπετρας. Στην αλευροθήκη συγκεντρώνεται το αλεύρι, το οποίο εκτινάσσεται κατά την άλεση από το άνοιγµα του γύρου (23), ενός ξύλινου στεφανιού που τοποθετείται γύρω από την άνω µυλόπετρα και σε µικρή απόσταση από την περιφέρειά της. Το στεφάνι αυτό φέρει στο µπροστινό µέρος πάνω από την αλευροθήκη ένα καµπυλωτό άνοιγµα που αρχίζει από την επιφάνεια της κάτω µυλόπετρας. Ο σκοπός του γύρου είναι να εµποδίζει το αλεύρι κατά την άλεση να εκτινάσσεται προς όλες τις κατευθύνσεις αλλά να πέφτει µέσω του µπροστινού του ανοίγµατος µόνο προς την αλευροθήκη. Μερικές φορές δηµιουργείται ανάγκη διακοπής της λειτουργίας του µύλου για µικρό χρονικό διάστηµα. Για την περίπτωση αυτή χρησιµοποιείται ο σταµατήρας (24), ένας µοχλός που έχει στερεωθεί στην πίσω αριστερή γωνία του τραπεζιού, στο οποίο είναι τοποθετηµένες οι µυλόπετρες. Ο µοχλός αυτός αποτελείται από ένα ξύλινο στύλο µήκους 1,5 µέτρων. Στο επάνω µέρος του στύλου τοποθετείται µια χειρολαβή, ενώ στο κάτω µέρος του που καταλήγει στη χούρχουρη πάνω από τα πτερύγια της φτερωτής, στερεώνεται κάθετα ένα πλατύ σανιδένιο πλαίσιο. Όταν ο µυλωνάς επιθυµεί να διακόψει τη λειτουργία

6 του µύλου, στρίβει το µοχλό, ώστε το σανιδένιο πλαίσιο να παρεµβληθεί µεταξύ της οπής του σιφουνίου και των πτερυγίων της φτερωτής. Έτσι, το νερό εξερχόµενο µε πίεση από το σιφούνι, αντί να κτυπά πάνω στα πτερύγια κτυπά πλαγίως πάνω στην επιφάνεια του σανιδένιου πλαισίου του σταµατήρα, οπότε διακόπτεται η κίνηση της φτερωτής. Ένα τελευταίο εξάρτηµα του υδρόµυλου είναι ο σταυρός, µε τον οποίο γίνεται το σήκωµα ή το κατέβασµα της άνω µυλόπετρας, ώστε το άλεσµα να βγαίνει χοντρό ή ψιλό ανάλογα µε τη χρήση που προορίζεται. Εάν το άλεσµα προορίζεται αποκλειστικά για ζωοτροφή, αλέθεται χοντρό, αντίθετα εάν προορίζετι για ψωµί, ζυµαρικά (µανέστρα, τραχανά) ή για γλυκίσµατα αλέθεται ψιλό. Ο σταυρός αποτελείται από ένα τετράγωνο χοντρό δοκάρι, του οποίου το ένα άκρο είναι συνδεδεµένο µε µεταλλικά ελάσµατα µε τη δεξιά άκρη της καντάντης. Το επάνω µέρος του καταλήγει στο δεξιό µέρος του τραπεζίου, που είναι τοποθετηµένες οι µυλόπετρες και έχει υποδοχές ώστε να µπαίνει το άκρο του κοντελιού. Όταν λοιπόν ο µυλωνάς θέλει να σηκώσει τη µυλόπετρα, υπάρχει δίπλα στο σταυρό ένα γερό υποµόχλιο, οπότε βάζει το άκρο του κουντελιού στην υποδοχή που έχει ο σταυρός στο επάνω µέρος του και από το άλλο µέρος πιέζει ελάχιστα το κουντέλι προς τα κάτω. Ο σταυρός πιεζόµενος προς τα επάνω τραβάει την κατάντη, µε την οποία συνδέεται σταθερά και αυτή σπρώχνει τον άξονα προς τα επάνω, ο οποίος µε τη σειρά του σπρώχνει µέσω της χελιδόνας την άνω µυλόπετρα. Αφού ο µυλωνάς επιτύχει το σήκωµα που επιθυµεί, σταθεροποιεί το σταυρό και έτσι οι επιφάνειες αλέσεων των µυλόλιθων δεν έχουν µεταξύ τους πλήρη επαφή, οπότε ο καρπός χοντραλέθεται. Με τις αντίθετες διαδικασίες γίνεται το κατέβασµα της άνω µυλόπετρας, οπότε οι επιφάνειες αλέσεως των µυλόλιθων έχουν πλήρη επαφή και ο καρπός ψιλοαλέθεται. Πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι το σήκωµα ή κατέβασµα της µυλόπετρας γίνεται κατά 2-3 χιλιοστά.

7 Τα µέρη του νερόµυλου Εικόνα 6 Ο νερόμυλος και τα μέρη του 1. έση 2. Μυλαύλακο 3. Κόφτρα 4. Παλουκαριά 5. Βαράρι ή Μυλοβάγενο 6. Κορµός 7. Πετσώµατα 8. Σιφώνι 9. Χούνη ή Χουρχούρη 10. Κολόκα 11. Μπίλια 12. Άξονας 13. Αβρόχι 14. Φτερωτή 15. Μυλόπετρες 16. Γούλη 17. Χελιδόνα 18. Επανωµύλι 19. Σκαφίδα 20. Καρπολόι 21. Βαρδάρι 22. Αλευροθήκη 23. Γύρος 24. Σταµατήρας 25. Σταυρός 26. Κτίριο

8 Στο κεφάλαιο αυτό παραθέτουµε το σχέδιο της κατασκευής µας.

9 Η πορεία της εργασία που ακολουθήσαµε ήταν: Αρχικά κάναµε την αναγνώριση των υλικών. Έπειτα κόψαµε ξύλα κόντρα πλακέ στις διαστάσεις που χρειαζόµασταν. Στη συνέχεια σύµφωνα µε τις οδηγίες που µας παραδόθηκαν κατασκευάσαµε τον νερόµυλο. Λειάναµε τα ξύλα µε γυαλόχαρτο και τα κολλήσαµε µε ξυλόκολλα και τοποθετήσαµε εκεί ένα πλαστικό δοχείο. Έπειτα φτιάξαµε το κτίριο του νερόµυλου και τοποθετήσαµε σε αυτό την αντλία αφού πρώτα κάναµε τις κατάλληλες συνδέσεις. ( είτε στο παράρτηµα Ι)

10 Η χρήση της ενέργειας που µπορεί να προσφέρει στον άνθρωπο το νερό (υδροενέργεια ή υδραυλική ενέργεια ) θεωρήθηκε ως το πιο σηµαντικό βήµα στην εξέλιξη των µέσων που χρησιµοποιούσε για παραγωγικούς σκοπούς (άλεσµα, άντληση, πριόνισµα κ.ά.). Ως την αρχή της χρήσης της ατµοµηχανής, στα τέλη του 18ου αιώνα, η υδροενέργεια ήταν η µόνη φυσική πηγή εργαστηριακής παραγωγής µηχανικής ενέργειας, µε εξαίρεση την αιολική. Στις όχθες των παραποτάµων και των ρεµάτων βρίσκονται µικρά και µεγάλα πέτρινα κτίσµατα, εκ των οποίων τα περισσότερα είναι ερειπωµένα. Είναι τα νεροπρίονα και οι νερόµυλοι, συνδυασµένοι µε µαντάνια και ντριστέλες ή νεροτριβές, έργα πρωτόγονα, που όµως εξυπηρετούσαν τέλεια τις ανάγκες και προσέφεραν µεγάλη βοήθεια στους ντόπιους πληθυσµούς, συντελώντας στην ανάπτυξη της τοπικής οικονοµίας. ΝΕΡΟΜΥΛΟΙ Mέχρι πριν από είκοσι µόλις χρόνια, δεκάδες ήταν οι νερόµυλοι που λειτουργούσαν σε όλους τους ποταµούς της Ελλάδας. Οι νερόµυλοι άρχισαν να υπολειτουργούν από τα πρώτα µεταπολεµικά χρόνια, όταν άρχισε να διαλύεται ο κοινωνικός και οικονοµικός ιστός της ελληνικής περιφέρειας. Ο αµαξιτός δρόµος και ο εξηλεκτρισµός, αν και ήταν στοιχεία που δυναµικά επηρέασαν την µεταπολεµική ελληνική κοινωνία, δεν ήταν όµως εκείνα που έσβησαν τους νερόµυλους. Οι κύριες αιτίες ήταν η εγκατάλειψη της υπαίθρου που είχε ως συνέπεια τη µείωση, µέχρι την οριστική εξαφάνιση σήµερα των παραδοσιακών καλλιεργειών στα ηµιορεινά εδάφη της χώρας και τη µείωση

11 της κτηνοτροφίας, καθώς και την εξαφάνιση των κλασικών υποζυγίων από την ύπαιθρο. Στην ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα λόγω της διαµόρφωσής της και του αφθόνου τρεχούµενου νερού η χρήση των νερόµυλων ήταν ιδιαίτερα διαδεδοµένη καθώς στην Ελλάδα οι νερόµυλοι ξεπερνούσαν τις και µάλιστα πολλοί απ αυτούς βρισκόταν σε απίθανα µέρη. Μάλιστα στον περιορισµένο ελληνικό χώρο του νεοϊδρυθέντος Ελληνικού Κράτους υπήρχαν νερόµυλοι από τους οποίους τα ¾ ήταν κατεστραµµένοι. Οι περισσότεροι νερόµυλοι εγκαταλείφθηκαν απ τη δεκαετία του Το υδάτινο περιβάλλον κι η ανθρώπινη επέµβαση ή αδιαφορία γρήγορα τους εξαφανίζουν. Επειδή, όµως, ο ρόλος τους πριν τη χρήση του ατµού και του πετρελαίου στις προβιοµηχανικές κοινωνίες, καθώς και οι τεχνολογικές λεπτοµέρειες είναι σηµαντικά στοιχεία για την ιστορία και τις ποικίλες πολιτιστικές εκφράσεις των τοπικών κοινωνιών, οφείλουν η πολιτεία και οι πολίτες να τους διασώσουν. Η ιστορία του Νερόµυλου Ο νερόµυλος είναι µια από τις αρχαιότερες µηχανές που χρησιµοποίησε ο άνθρωπος πριν χιλιάδες χρόνια. Από την Νεολιθική εποχή ( 7η χιλ. π.χ.) υπάρχουν ευρήµατα µυλόλιθων και τριπτήρων από κρυσταλλικά πετρώµατα, µε τα οποία άλεθαν οι άνθρωποι σιτάρι. Τον 16ο αιώνα π.χ. εµφανίζεται η πρώτη µορφή µύλου στη Κύπρο, ο χειρόµυλος, που είναι ο πρόγονος του σηµερινού µύλου. Με την πάροδο των χρόνων ο µύλος εξελίσσεται, όπως αποδεικνύει άλλωστε και η αρχαιολογική σκαπάνη. Νερόµυλοι σαν αυτό στη κεντρική αγορά της αρχαίας Αθήνας, δείχνουν πως η τεχνική του µύλου έχει πλέον τελειοποιηθεί. Η παλαιότερη γραπτή µαρτυρία που έχουµε για την ύπαρξη νερόµυλου, είναι από τον Στράβωνα. Εκεί τον βρήκαν το 64 π.χ. οι Ρωµαίοι κατακτητές. Στη συνέχεια, ο Βιτρούβιος, στο έργο του De architectura, µας δίνει την πρώτη περιγραφή του το 25 µ.χ. Λόγω της µακρόχρονης χρήσης του νερόµυλου µέσα στους αιώνες, είναι φυσικό να έχουν πλαστεί πολλές φανταστικές ιστορίες και θρύλοι για αυτόν.

12 Ο λαός πίστευε ότι στο µύλο κατοικούσαν διάβολοι, ξωτικά, καλικάντζαροι και κάθε λογής δαιµονικά. Υπάρχουν τρία είδη µύλων που µπορούµε να διακρίνουµε ανάλογα µε το είδος της ενέργειας που εκµεταλλευόµαστε, για να κινήσουµε την µυλόπετρα. Ο ανεµόµυλος όπου χρησιµοποιείται η αιολική ενέργεια, ο νερόµυλος στον οποίο εκµεταλλευόµαστε την δύναµη του νερού και τέλος υπάρχουν οι σύγχρονοι µύλοι οι οποίοι είναι πλέον ηλεκτρικοί. Ο νερόµυλος χρησιµεύει για την άλεση των σιτηρών όπως καλαµπόκι, σιτάρι και την παραγωγή αλεύρου, συναντούµε όµως και παρεµφερείς λειτουργίες του ( µε σχετικές τροποποιήσεις), όπως ο σουσαµόµυλος για το άλεσµα σουσαµιού και την παραγωγή σουσαµόλαδου, ο µπαρουτόµυλος για την παρασκευή µπαρουτιού, ο ταµπακόµυλος για το άλεσµα δεψικών υλικών χρήσιµων στη βυρσοδεψία, ο ελαιόµυλος για τη παραγωγή λαδιού κ.α. Τα παλαιότερα χρόνια, σε κάθε ποτάµι, σε κάθε χωριό της Ελληνικής υπαίθρου υπήρχε κι ένας νερόµυλος. Μετά την ίδρυση του νέου Ελληνικού κράτους καταγράφηκαν περίπου νερόµυλοι, εκ των οποίων οι περίπου ήταν Τουρκικοί. Αυτοί περιήλθαν στο Ελληνικό δηµόσιο που τους νοίκιαζε ή τους πλειοδοτούσε σε ιδιώτες. Το επάγγελµα του µυλωνά ήταν ένα από τα πιο πρόσφορα εκείνης της εποχής. Οι συναλλαγές µαζί του δεν γινόταν πάντα µε χρήµατα, πολλές φορές γινόταν ανταλλαγή προϊόντων, συνηθέστερη όµως ήταν η ποσοστιαία συναλλαγή. ηλαδή η αµοιβή του µυλωνά καθοριζόταν µε ένα ποσοστό επί της ποσότητας του αλεύρου που θα παρήγαγε. Το ποσοστό αυτό άρχιζε από 3% έως 5%, όπου υπήρχε µεγάλη παραγωγή και έφτανε στο 10% έως 12%, όπου οι µύλοι δούλευαν λίγο. Από το αλεύρι αυτό οι µυλωνάδες κάλυπταν τους οικογενειακές ανάγκες τους και το υπόλοιπο το πουλούσαν σε ακτήµονες χωρικούς. Η πελατειακή κίνηση ήταν ιδιαίτερα αυξηµένη κατά τους µήνες Ιούλιο και Αύγουστο, µετά το τέλος του θερισµού. Οι µυλωνάδες τότε έφταναν σε σηµείο να εργάζονται νυχθηµερόν. Η κατασκευή των νερόµυλων ποικίλει ανάλογα µε την τοπική αρχιτεκτονική. Οι περισσότεροι ήταν λιθόκτιστοι µε ορθογώνιο σχήµα και σκεπή καλυµµένη από κεραµίδια ή σχιστόλιθους. Υπήρχε τουλάχιστον ένα παράθυρο, συνήθως απέναντι από τις µυλόπετρες, για να βλέπει ο µυλωνάς καθώς τότε δεν υπήρχαν ηλεκτρικές λυχνίες. Χτιζόταν πάντα στις άκρες των

13 ποταµών και σε σηµείο που να προστατεύεται από τις πληµµύρες. Η λειτουργία ενός νερόµυλου είναι σχετικά απλή και βασίζεται σε µια σειρά µεταδιδόµενων κινήσεων. Το νερό διοχετεύεται στο νερόµυλο από το βαράρι µε ορµή και δίνει ώθηση στη φτερωτή. Αυτή καθώς γυρίζει δίνει κίνηση σε ένα άξονα, ο οποίος µε την σειρά του γυρνά την µυλόπετρα. Ο εξοπλισµός του νερόµυλου βασίζεται σε τρία µέρη, το πρώτο αφορά την διοχέτευση του νερού στο µύλο και αποτελείται από το µυλαύλακο, το βαράρι και το σιφούνι, το δεύτερο είναι το κινητικό µέρος του µύλου που αποτελείται από τη φτερωτή, τον άξονα και τα εξαρτήµατά τους και τέλος το αλεστικό µέρος που περιλαµβάνει τις µυλόπετρες, τη σκαφίδα, την αλευροθήκη και άλλα βοηθητικά εξαρτήµατα. Τέλος υπάρχουν κάποια συστήµατα στήριξης, λοιπά εργαλεία και εξαρτήµατα των οποίων οι ονοµασίες ποικίλουν ανά περιοχή. Γύρνα φτερωτή του µύλου... Ο µηχανισµός του νερόµυλου αποτελείτο από δύο µέρη: το κινητικό, που το αποτελούσαν η φτερωτή και τα εξαρτήµατά της, και το αλεστικό, που περιλάµβανε τις µυλόπετρες µε τα εξαρτήµατα λειτουργίας. Υπήρχαν και βοηθητικά συστήµατα, π.χ. ρύθµισης των µυλόπετρων, µεταφοράς και µετατροπής της κίνησης, σταµατήµατος κ.ά., τα οποία παρουσίαζαν διαφορές από περιοχή σε περιοχή. Oλα ξεκινούσαν από το αυλάκι, το οποίο απαιτούσε καθηµερινή επιθεώρηση. Ιδιαίτερη φροντίδα ήθελε επίσης και το σηµείο που το αυλάκι έπεφτε στη µεγάλη κάναλη. εν έπρεπε να είναι ούτε λίγο ούτε πολύ αλλά ακριβώς όσο χρειαζόταν να κινηθεί η φτερωτή. Η φτερωτή έθετε σε κίνηση το πάνω µυλολίθι το οποίο γύριζε µε ταχύτητα ανάλογη µε τη δύναµη του νερού και άλεθε τον καρπό που έριχνε µε προσοχή στην ειδικά διαµορφωµένη τρύπα και µετά το άλεσµα, µέσω ενός ειδικού κρουνού κατέληγε σε ένα δοχείο ή σε ένα τσουβάλι. Eτσι λειτουργούσε ο νερόµυλος. Μια λειτουργία εξαιρετικά απλή αλλά παράλληλα και τόσο σύνθετη, µια σειρά από επί µέρους λειτουργίες που κατέληγαν όπως κάθε µηχανή σε ένα σκοπό, το άλεσµα. Αυτό ήταν ο νερόµυλος, µια τεράστια

14 µηχανή. Μια µηχανή που αξιοποιούσε τις γνώσεις του ανθρώπου πάνω στις δυνάµεις της Φυσικής. Η ενέργεια του νερού, η αντοχή των υλικών, η τριβή ήταν τα φαινόµενα εκείνα που υπέτασσε για λογαριασµό του. Μια µηχανή που δεν απαιτούσε τίποτα περισσότερο από τη φροντίδα και τον συνεχή έλεγχο. Ο µυλωνάς έπρεπε να ξέρει να επισκευάζει ή να αντικαθιστά συνεχώς τα ξύλινα εξαρτήµατα και τα εργαλεία. Το φαινοµενικά απλό αυτό σύστηµα για να κινηθεί ήθελε δεκάδες ξύλινες σφήνες, καρφιά και σανίδια. Oλα αυτά έπρεπε να τα κατασκευάσει µόνος του και µόνος του να τα τοποθετήσει. Την ίδια φροντίδα ήθελαν και τα µυλολίθια. Οι στρογγυλές αυτές πελεκηµένες πέτρες ήθελαν ιδιαίτερη προσοχή να µην ανάψουν από την κίνηση. Φροντίδα ήθελε και η ροή του νερού. εν έπρεπε να πέσει ούτε µια σταγόνα στο άλεσµα γιατί θα καταστρέφονταν. Εκτός από τη µηχανή, φροντίδα ήθελε και το κτίριο το οποίο διαρκώς υπέφερε από την υγρασία και τις ρίζες των πλατάνων. Οι µύλοι ήταν συνήθως µικρά πέτρινα η ξύλινα κτίρια σκεπασµένα µε πέτρες ή τσίγκους και εκτός από τον κυρίως χώρο όπου λειτουργούσε η µηχανή, δίπλα του ήταν χτισµένα διάφορα κτίρια για την αποθήκευση του καρπού, τη διαµονή των ανθρώπων και τον σταβλισµό των ζώων. Oλα αυτά ήταν στη φροντίδα του µυλωνά και περισσότερο απ' όλα ήταν η φροντίδα της κάναλης, του µεγαλειώδους αυτού ξύλινου σωλήνα που οδηγούσε το νερό στη φτερωτή. Η κάναλη ήταν το πιο λεπτό εξάρτηµα του µύλου και ήθελε ιδιαίτερη προσοχή γιατί η επισκευή της απαιτούσε ιδιαίτερο κόστος και πολύ κόπο. Γιατί υπήρχαν οι νερόµυλοι Οι νερόµυλοι χτίστηκαν κατά κύριο λόγο στην Ηπειρωτική Ελλάδα και τα µεγάλα νησιά όπου υπήρχε νερό και χρησιµοποιήθηκαν κυρίως ως αλεστικοί δηµητριακών / σιτηρών και λιγότερο για το άλεσµα δεψικών υλών χρήσιµων στα βυρσοδεψεία (ταµπακόµυλοι), για την παρασκευή µπαρουτιού (µπαρουτόµυλοι) και κουρασανιού για οικοδοµικές εργασίες. Γενικά παρατηρείται µία προτίµηση προς τους νερόµυλους για πολλούς λόγους µερικοί από τους οποίους είναι οι εξής: - Η δαπάνη και ο χρόνος κατασκευής του ήταν µικρές. - Η λειτουργία του δεν ήταν εξαρτηµένη από τις καιρικές συνθήκες, ώστε να επηρεάζεται η ποσότητα και η ποιότητα του παραγόµενου αλέσµατος. - Οι ζηµιές και οι φθορές του µύλου ήταν ελάχιστες. -Υπήρχε η ελευθερία κατασκευής κτισµάτων κοντά στο µύλο, η οποία θα

15 µπορούσε να χρησιµοποιηθεί για την κατοικία της οικογένειας του µυλωνά. - Υπήρχε η αντίληψη ότι σε σύγκριση µε τον ανεµόµυλο ο νερόµυλος έκανε καλύτερο αλεύρι. Γιατί χάθηκαν οι νερόµυλοι Οι νερόµυλοι µε τον πρωτόγονο για την εποχή µας τρόπο λειτουργίας, άλεσαν µε αδάπανη στατική ενέργεια τα δηµητριακά για πολλούς συνέχεια αιώνες. Η παραγωγή ενέργειας σήµερα, στατικής ή µεταφερόµενης από το νερό και άλλες πηγές, πήρε τεράστιες διαστάσεις. Κατάφερε να γίνει ρυθµιστής της οικονοµικής και κοινωνικής ζωής της ανθρωπότητας. Όποιο ψωµί και αν προτιµούν σήµερα οι άνθρωποι, οι νερόµυλοι σε όλα σχεδόν τα Κράτη, βιοµηχανικά και γεωργικά, αποτελούν παρελθόν. Η Ελλάδα δε µπορούσε, ούτε έπρεπε ίσως να περιφρονήσει την επαναστατική αλλαγή. Οι νερόµυλοι ωστόσο πέρασαν µάλλον οριστικά στην ιστορία. Λησµονηµένοι, κατεστραµµένοι ή µισοερειπωµένοι δεν ελπίζουν σε ανάσταση. Η µια κάποια κίνηση από το 1980 ν αφήσουµε τους πολύστροφους ατσαλοκύλινδρους, γιατί καταστρέφουν τα πολύτιµα συστατικά του σιταριού και να γυρίσουµε στις ολιγόστροφες µυλόπετρες, γιατί αλέθουν το πιο θρεπτικό και πιο υγιεινό αλεύρι, δεν φαίνεται να καρποφορεί. Η σηµασία των νερόµυλων για την ανάπτυξη των ορεινών περιοχών σίγουρα δεν είναι ίδια σε κάθε εποχή. Παλιότερα οι νερόµυλοι συνδέονταν άρρηκτα µε την καθηµερινή ζωή των ορεινών οικισµών. Σήµερα αυτός ο ρόλος έχει µειωθεί. Είναι βέβαιο ότι η ανάδειξη και προβολή των παραδοσιακών νερόµυλων µπορεί να αποτελέσει ένα σηµαντικό πόλο έλξης των επισκεπτών που θέλουν να γνωρίσουν καλύτερα αυτή τη σηµαντική πτυχή της πολιτισµικής µας κληρονοµιάς.

16 E%BC%CF%85%CE%BB%CE%BF%CF%

17 Παράρτημα Ι ΝΕΡΟΜΥΛΟΣ ΚΩΔ: Εισαγωγικό Σχόλιο: Οι νερόμυλοι (λέγονται και υδρόμυλοι) είναι μια από τις πρώτες «μηχανές» που κατασκεύασε ο άνθρωπος που εκμεταλλεύονται την ενέργεια της φύσης για να κάνουν κάποια εργασία χωρίς να απαιτείται μυϊκή δύναμη (κούραση). Πιο συγκεκριμένα οι νερόμυλοι λειτουργούν με την δυναμική ενέργεια που έχει το νερό όταν βρίσκεται ψηλά. Με το πέσιμο του νερού από ψηλά πάνω στα φτερά της φτερωτής του υδρόμυλου, η δυναμική αυτή ενέργεια γίνεται κινητική επειδή αναγκάζεται η φτερωτή να κινείται (να περιστρέφεται). Η περιστροφική αυτή κίνηση της φτερωτής, με έναν άξονα μεταφέρεται στις «μυλόπετρες» και τις περιστρέφει. Ανάμεσα στις περιστρεφόμενες «μυλόπετρες» τρίβεται αλέθεται το προϊόν που θέλουμε να αλέσουμε. Οι νερόμυλοι χρησιμοποιήθηκαν αρχικά για να αλέσουν το στάρι για να γίνει αλεύρι και να κάνουμε ψωμί (Το βασικό προϊόν διατροφής). Εκτός από άλεσμα δημητριακών οι νερόμυλοι χρησιμοποιήθηκαν για άλεσμα ελιών (ελαιόμυλοι), για επεξεργασία δερμάτων (ταμπακόμυλοι), για άλεσμα κάρβουνου και κατασκευή πυρίτιδας (μπαρουτόμυλοι) κ.λ.π. Σήμερα οι νερόμυλοι για άλεσμα προϊόντων έχουν καταργηθεί καθώς οι μύλοι για άλεσμα λειτουργούν με ηλεκτρική ενέργεια (κυλινδρόμυλοι). Μια εξέλιξη όμως του νερόμυλου που χρησιμοποιείται σήμερα, είναι τα υδροηλεκτρικά εργοστάσια στα οποία η περιστροφική κίνηση του άξονα της φτερωτής, χρησιμοποιείται για αν περιστρέψει την ηλεκτρική γεννήτρια και να παραχθεί ηλεκτρική ενέργεια. Η ενέργεια αυτή είναι «ανανεώσιμη» γιατί δεν παράγεται με καύσιμα που τελειώνουν και είναι φιλική στο περιβάλλον γιατί δεν παράγονται καυσαέρια. Ο νερόμυλος που θα κατασκευάσουμε θα έχει κάποιες «ελλείψεις» σε σχέση με τον πραγματικό νερόμυλο. Η πρώτη είναι ότι εφόσον δεν έχουμε μέσα στην τάξη «ποτάμι», το νερό που θα πέφτει στη φτερωτή θα προέρχεται από μια δεξαμενή νερού που θα κατασκευάσουμε κάτω από τη φτερωτή. Από εκεί με μια αντλία θα αναβαίνει ψηλότερα από την φτερωτή για να πέφτει επάνω της και θα την περιστρέφει. Επομένως ο νερόμυλός μας θα καταναλώνει (ξοδεύει) ηλεκτρική ενέργεια αντί να παράγει ενέργεια όπως ο κανονικός. Η δεύτερη έλλειψη είναι ότι η περιστροφική κίνηση της φτερωτής δεν χρησιμοποιείται περαιτέρω για παραγωγή μιας εργασίας (πχ. άλεσμα). Επομένως ο νερόμυλός μας είναι μόνο για επίδειξη μετατροπής της δυναμικής ενέργειας του νερού σε περιστροφική κινητική ενέργεια της φτερωτής.

18 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΥΛΙΚΩΝ: 1. 2 Κομμάτια κόντρα-πλακέ πάχους 8 mm και διαστάσεων: 280 x 60 mm (για τα 2 κομμάτια (Α) και τα 2 κομμάτια (Β)) 2. 2 Κομμάτια κόντρα-πλακέ πάχους 8 mm και διαστάσεων: 200 x 44 mm (για την κατασκευή των (Γ) και (Δ) ) 3. 1 Κομμάτι κόντρα-πλακέ πάχους 6 mm και διαστάσεων: 190 x 130 mm (για την κατασκευή του (Ε)) 4. 1 Κομμάτι κόντρα- πλακέ πάχους 4 mm και διαστάσεων: 260 x 80 mm (για την κατασκευή του (Φ)) 5. 1 Πλαστικό σωλήνα διαμέτρου Φ 25 mm, μήκους 150 mm (Ζ) 6. 1 Φτερωτή από πλαστικό (Ι) 7. 1 Πλαστικό δοχείο (ταπεράκι) (Κ) 8. 1 ηλεκτρικής αντλία (έτοιμη κατασκευασμένη) (Μ) (Δεν φαίνεται καλά. Είναι μέσα στο πλαστικό δοχείο (Κ)) 9. 1 Θήκη 2 μπαταριών baby (Δεν φαίνεται. Είναι στο πίσω μέρος του (Ε)) Ακροδέκτη μπαταρίας 9 volt (Δεν φαίνεται. Είναι στο πίσω μέρος του (Ε) κουμπώνει πάνω στο 9.) ηλεκτρικό διακόπτη 6 επαφών (Δεν φαίνεται. Είναι πάνω στο (Γ)) Μεταλλικά κλίπς (για συγκράτηση του σωλήνα και της αντλίας) (Τα (Θ)) Ελαστικό διάφανο σωλήνα διαμέτρου Φ 4 mm και μήκους 250 mm (Ζ) Μεταλλικό άξονα με σπείρωμα Μ4 mm και μήκους 120 mm (Λ) βίδες θηλιές 4/9 (για συγκράτηση του άξονα (Λ)) Νοβοπανόβιδες 3 x 20 mm λαμαρινόβιδες 2,9 x 6,5 mm Ελαστικούς δακτυλίους Καρφιά 20 mm Κατσαβιδόβιδα Μ4 x 8 mm Παξιμάδι Μ4

19 ΠΟΡΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1. Αναγνωρίστε (με τη βοήθεια του καθηγητή σας) όλα τα υλικά και γράψτε πάνω τους τα κεφαλαία γράμματα του σχήματος, ανάλογα για ποια τεμάχια της κατασκευής θα χρησιμοποιηθούν. (Για να γράψατε στα πλαστικά και τα μεταλλικά χρησιμοποιήστε μαρκαδοράκι). (Προσοχή!!! Να μη χαθούν τα μικρά κομματάκια της κατασκευής) 2. Κατασκευή ορθογώνιου ξύλινου κουτιού για τοποθέτηση μέσα του, του πλαστικού δοχείου (Κ). Τεμάχισε το κάθε ένα από τα κόντρα-πλακέ πάχους 8 mm και διαστάσεων: 280 x 60 mm, σε δύο κομμάτια (Α) και (Β) και φτιάξτε α)δύο κομμάτια (Α) μήκους: 170 mm και β)δύο κομμάτια (Β) μήκους 90 mm. 3. Λείανε τα με γυαλόχαρτο, κόλλησε τα με ξυλόκολλα και κάρφωσε τα με καρφιά, έτσι ώστε να σχηματίσεις το πλαίσιο του παραπάνω σχήματος (κάτω από τον νερόμυλο), όπου θα τοποθετήσεις το πλαστικό δοχείο (Κ). Προσοχή!! Πριν το καρφώσεις δοκίμασε αν χωράει μέσα του το πλαστικό δοχείο (Κ). Φρόντισε να κατασκευάσεις έτσι ώστε να χωράει το (Κ). 4. Βίδωσε στη μέση των δύο κομματιών (Α) από μία βίδα θηλιά (όπως στο σχήμα κάτω από τον νερόμυλο). 5. Κόψε προσεκτικά με ένα μαχαίρι τα «χερουλάκια» του δοχείου (Κ) (αν δεν είναι ήδη κομμένα). 6. Άνοιξε μια τρύπα Φ 4 mm στο πλάι της μιας μικρής πλευράς του πλαστικού δοχείου (Κ) (βλέπε σχήμα). (αν δεν είναι ήδη ανοιγμένη). 7. Τοποθέτησε την κατσαβιδόβιδα Μ4 (από έξω προς τα μέσα) και στερέωσε ένα από τα κλίπς (Θ) συγκράτησης της αντλίας με ένα παξιμάδι Μ4. 8. Σφήνωσε το πλαστικό δοχείο, μέσα στο ξύλινο πλαίσιο και φτιάξε δύο εγκοπές στο χείλος του δοχείου (αν δεν είναι ήδη φτιαγμένες) στη θέση που βρίσκονται οι θηλιές, εκεί όπου θα τοποθετηθεί ο άξονας. 9. Κατασκεύασε την αντλία (Μ) σύμφωνα με τις οδηγίες της. (αν δεν είναι ήδη κατασκευασμένη). (Βλέπε τελευταία σελίδα) 10. Ζέστανε το ένα άκρο του ελαστικού σωλήνα (Η) σε ζεστό νερό και σφήνωσε το στην αντίστοιχη θέση του στο σώμα της αντλίας (Μ). 11. «Κούμπωσε» την αντλία (Μ) στο κλίπς (Θ) της μέσα στο πλαστικό δοχείο (Κ). 12. Φτιάξε τα πλευρικά κομμάτια (Γ) και (Δ) από τα δύο κόντρα-πλακέ πάχους 8 mm και διαστάσεων: 200 x 44 mm όπως το παρακάτω αριστερό σχέδιο. Αφαίρεσε το διάστικτο (μαυρισμένο) τμήμα στο μέσο του κομματιού (Γ) (Εκεί θα μπει ο ηλεκτρικός διακόπτης). Πάνω στα (Γ) και (Δ) άνοιξε τις τρύπες τους διαμέτρου 3 mm με τρυπάνι Νο 3, ακριβώς στη

20 θέση που δείχνει το παρακάτω σχήμα. (Για την αφαίρεση του διάστικτου (μαυρισμένου) τμήματος από το μέσον του (Γ), αλλά και από το κομμάτι (Ε), στο παρακάτω βήμα ζήτησε την βοήθεια του καθηγητή σου). 13. Κόψε το κομμάτι (Ε) από το κόντρα-πλακέ πάχους 6 mm και διαστάσεων: 190 x 130 mm σύμφωνα με το παραπάνω δεξιό σχήμα. Αφαίρεσε τα διάστικτα (μαυρισμένα) κομμάτια. Το ορθογώνιο κομμάτι αναπαριστά παράθυρο του νερόμυλου. Ποντάρισε (σημείωσε με ελαφρύ κάρφωμα ενός καρφιού) ακριβώς τα δύο σημεία όπου θα βιδωθούν τα κλίπς συγκράτησης του πλαστικού σωλήνα. 14. Βίδωσε τα κομμάτια (Γ), (Δ) με δυο νοβοπανόβιδες το καθένα, πάνω στα κομμάτια (Β) του ξύλινου κουτιού, όπως στο πρώτο σχήμα του νερόμυλου. (Προσοχή οι βίδες μην τρυπήσουν το πλαστικό δοχείο γιατί θα έχουμε διαρροή νερού.) 15. Κάρφωσε και κόλλησε το κομμάτι (Ε) πάνω στα κομμάτια (Γ) και (Δ) όπως στο πρώτο σχήμα του νερόμυλου. Επειδή η πάνω ακμή του (Γ) προεξέχει, θα πρέπει να λειανθεί με γυαλόχαρτο, ώστε να «πατάει» ακριβώς πάνω στα (Ε),(Γ),(Δ) η σκεπή (Φ). 16. Κόλλησε τη σκεπή (Φ), (κόντρα πλακέ πάχους 4 mm και διαστάσεων: 260 x 80 mm) πάνω στο οίκημα σου. 17. Λιμάρισε (τρίψε με λίμα μετάλλων) ελαφρά τις άκρες του μεταλλικού άξονα (Λ), έτσι ώστε να μπορεί να βιδωθεί πάνω του το παξιμάδι Μ Συναρμολόγησε τη φτερωτή (Ι) με τα οκτώ πτερύγια και τα δυο πλαϊνά της (Αν δεν είναι συναρμολογημένη). 19. Ξεβίδωσε τις τέσσερις νοβοπανόβιδες συγκράτησης των κομματιών (Γ), (Δ) και αφαίρεσε το οίκημα από τη βάση του (το ξύλινο κουτί). 20. Πέρασε το μεταλλικό άξονα (Λ) στη φτερωτή (Ι) και στερέωσε την πάνω του με δύο ελαστικούς δακτυλίους. 21. Τοποθέτησε τον άξονα (Λ) με τη φτερωτή (Ι) στις 2 θηλιές του ξύλινου κουτιού και σταθεροποίησε τον πάνω στις θηλιές με άλλους δυο ελαστικούς δακτυλίους. 22. Βίδωσε ξανά το οίκημα πάνω στη βάση του (το ξύλινο κουτί), με τις τέσσερις νοβοπανόβιδες. 23. Τρύπησε τον πλαστικό σωλήνα (Ζ) με ένα τρυπάνι Φ 5,5 mm, σύμφωνα με το διπλανό σχέδιο. (Αν δεν είναι ήδη τρυπημένος). 24. Σφήνωσε την τάπα φελλού (εφόσον υπάρχει) στο αντίστοιχο άνοιγμα του σωλήνα. Εάν δεν υπάρχει φελλός κλείσει το άνοιγμα του σωλήνα με χαρτί αντί φελλό. 25. Βίδωσε τα άλλα δύο κλίπς (Θ) συγκράτησης του πλαστικού σωλήνα πάνω στο κομμάτι (Ε) με δυο βίδες 2,9x6, Σφήνωσε την άλλη άκρη του ελαστικού σωλήνα (Η) στην τρύπα Φ 5,5 του πλαστικού σωλήνα (σε βάθος 10 mm περίπου). (Η άλλη άκρη του ελαστικού σωλήνα (Η) πρέπει να είναι ήδη σφηνωμένη στην αντίστοιχη θέση της αντλίας (Μ)). 27. «Κούμπωσε» τον πλαστικό σωλήνα (Η) στα δύο κλίπς (Θ), του κομματιού (Ε) και πλησίασε τον προς την φτερωτή. 28. Βίδωσε τον διακόπτη στο άνοιγμα του κομματιού (Γ), με δύο λαμαρινόβιδες 2,9 x 6,5 mm και σύνδεσε το ηλεκτρικό κύκλωμα όπως στο διπλανό σχήμα. (Ζήτησε την βοήθεια του καθηγητή σου). 29. Βίδωσε τη θήκη των μπαταριών στην πίσω πλευρά του κομματιού (Ε), κοντά στον διακόπτη. 30. Πίεσε τον ακροδέκτη των 9 volt πάνω στη θέση του στην θήκη των μπαταριών.

21 31. Γέμισε το δοχείο με νερό, σε ύψος 2 cm περίπου από τον πυθμένα του δοχείου. Προσοχή: μην βάλεις περισσότερο νερό. Θα δημιουργήσεις πρόβλημα στην λειτουργία της κατασκευής σου. 32. Τοποθέτησε δυο μπαταρίες στη θήκη των μπαταριών και δοκίμασε αν λειτουργεί η κατασκευή σου. 33. Προσοχή: Η αντλία έχει μέγιστη ισχύ όταν ο κινητήρας που την «οδηγεί» έχει συγκεκριμένη φορά περιστροφής. (Βλέπε τις οδηγίες της). 34. Κόλλησε με καλάι (ειδική κόλληση για ηλεκτρικά /ηλεκτρονικά κυκλώματα) όλες τις ηλεκτρικές ενώσεις. Έτσι θα έχεις καλύτερη λειτουργία της κατασκευής σου. (Ζήτησε την βοήθεια του καθηγητή σου). 35. (Επειδή το νερό εξατμίζεται, αν χρειαστεί, πρόσθεσε λίγο ακόμη νερό στο δοχείο). Τελικό σχόλιο: Όπως επισημάναμε και στο «εισαγωγικό σχόλιο», η λειτουργία αυτή του νερόμυλου με μπαταρία δεν είναι κανονική. Θα έπρεπε τρεχούμενο νερό (ποτάμι) να περιστρέφει την φτερωτή και αυτή με ένα άξονα να περιστρέφει τις μυλόπετρες που αλέθουν τα δημητριακά. Όμως τρεχούμενο νερό (ποτάμι) δεν μπορούμε να έχουμε στο εργαστήριο. Για το λόγω αυτό κάνουμε την μικρή «απάτη» και ξοδεύουμε το ρεύμα της μπαταρίας για να λειτουργήσει η αντλία που ανεβάζει νερό και το ρίχνει στη φτερωτή ώστε αυτή να περιστρέφεται. ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ Τις παραπάνω οδηγίες πρέπει να τις μελετήσετε πολύ καλά και να τις κατανοείται πλήρως. Για ότι δεν κατανοείτε ρωτήστε τον καθηγητή σας. Πάνω σ ε αυτές θα εξετάζεστε στα επόμενα μαθήματα, κυρίως στην φάση της κατασκευής. Για την συγγραφή της γραπτής σας εργασίας πρέπει να αρχίστε ήδη στο σπίτι σας να βρίσκετε πληροφορίες σχετικά με τους: 1) Νερόμυλους (υδρόμυλους), 2) Τις χρήσεις των νερόμυλων που τις δηλώνουν τα διάφορα ονόματά τους (αλευρόμυλος, μπαρουτόμυλος,νεροπρίονο κλπ) 3)Τους σύγχρονους υδροστόβιλους των υδροηλεκτρικών εργοστασίων και λοιπά στοιχεία που κατά την γνώμη σας σχετίζονται με τους νερόμυλους και την υδροδυναμική ενέργεια. Τις παραπάνω οδηγίες μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα και αν ακολουθήστε το σύνδεσμο της εικόνας «ΥΛΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ» και μπείτε στον φάκελο «ΟΔΗΓΙΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ». Θα φανούν χρήσιμες για την συγγραφή της γραπτής σας εργασίας.

22 ΟΔΗΓΙΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΑΝΤΛΙΑΣ ΗΛ. ΑΝΤΛΙΑ ΚΩΔ: (Σε μερικά έργα η αντλία είναι έτοιμη κατασκευασμένη οπότε δεν χρειάζονται οι οδηγίες αυτές) ΥΛΙΚΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: 1. 1 Σώμα αντλίας 2. 1 Καπάκι σώματος αντλίας 3. 1 Φτερωτή 4. 1 "Μακαρόνι" σιλικόνης μήκους 2 cm 5. 1 Μπρούτζινο άξονα Φ 2 mm μήκους 2 cm 6. 1 Ηλεκτρικό κινητήρα 7. 4 Βίδες ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ: 1. Λείανε με μία λίμα τις ακμές του μεταλλικού άξονα. 2. Σφήνωσε το μεταλλικό άξονα στη φτερωτή. 3. Πέρασε τον άξονα από την τρύπα της βάσης του σώματος της αντλίας, έτσι ώστε η φτερωτή να "φωλιάσει" στη θέση της. Προσοχή: Η φτερωτή θα πρέπει να μπορεί να κινείται ελεύθερα στη θέση της. Αν όχι, λείανε με γυαλόχαρτο τυχόν ακμές της ή ακμές του σώματος που την εμποδίζουν. 4. Σφήνωσε τον άξονα του κινητήρα στο "μακαρόνι". Προσοχή: Το "μακαρόνι" δεν πρέπει να ακουμπά στο σώμα του κινητήρα και να τον φρενάρει. 5. Τοποθέτησε τον κινητήρα στο σώμα της αντλίας (μέχρι την "πατούρα" της). 6. Προσοχή: Καθώς τοποθετείς τον κινητήρα στο σώμα, θα πρέπει το "μακαρόνι" να περάσει γύρω από τον μεταλλικό άξονα της φτερωτής. 7. Έλεγξε αν ο κινητήρας περιστρέφει ελεύθερα την φτερωτή. Αν όχι, έλεγξε: Μήπως το "μακαρόνι" ακουμπά στη βάση του κινητήρα ή στο σώμα της αντλίας. Αν ναι, ώθησε με ένα κατσαβίδι πάνω κάτω το μακαρόνι ώστε να έρθει στη σωστή θέση. Μήπως η φτερωτή σφήνωσε στη "φωλιά" της. Αν ναι, λείανε τυχόν ακμές. 8. Βίδωσε το καπάκι του σώματος, (με την γυαλιστερή επιφάνεια προς την φτερωτή), πάνω στο σώμα της αντλίας. 9. Έλεγξε πάλι αν η φτερωτή στρέφεται ελεύθερα (χωρίς να την τοποθετήσεις μέσα σε νερό). 10. Για να λειτουργήσει σωστά η αντλία, θα πρέπει να είναι βυθισμένη σε 2 cm νερού (περίπου). 11. Προσοχή: Ο κινητήρας δεν θα πρέπει να βρέχεται με νερό. Η μέγιστη ισχύς της αντλίας αποδίδεται μόνο όταν η φτερωτή στρέφεται αριστερόστροφα (αντίθετα από τους δείκτες του ρολογιού). 12. Μπορούμε εύκολα να κάνουμε την φτερωτή να περιστρέφεται αριστερόστροφα, συνδέοντας ανάλογα τον κινητήρα της στην μπαταρία. (Αφού αλλάζοντας την πολικότητα της μπαταρίας, ο κινητήρας αλλάζει φορά περιστροφής) 13. Τάση λειτουργίας: 1,5 volt μέχρι 6 volt. Τάση καλής λειτουργίας: 3 volt. 14. Προσοχή: Δεν πρέπει να δουλεύει χωρίς νερό. 15. Όταν, ενώ η αντλία λειτουργεί, δεν στέλνει νερό, τότε πιθανών έχει εγκλωβιστεί αέρας στις σωληνώσεις της. Για την αφαίρεση του αέρα, φύσηξε δυνατά στο κάτω άνοιγμα της αντλίας.

23 Η ΟΜΑ Α ΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΜΥΛΟΥ