Ανδρέας Α. Ιωαννίδης

Transcript

1 Η σημασία και δυνατότητα της έγκαιρης διάγνωσης για την Δυσλεξία: θεωρία και πράξη Ανδρέας Α. Ιωαννίδης Laboratory for Human Brain Dynamics Brain Science Institute (BSI), RIKEN Wako, Saitama, Japan & Laboratory for Human Brain Dynamics Aesthetic Analysis of Ideas: Scientific& Cultural Services Ltd, Λευκωσία, Κύπρος Πανεπιστήμιο Λευκωσίας: 6 Οκτωβρίου 2012

2 Τί θα μας απασχολήσει Τι είναι η δυσλεξία και πως αντιμετωπίζεται; Πόσο εύκολα αναγνωρίζεται και πότε; Έχει σημασία πότε αναγνωρίζεται και γιατί; Ποιά η δική μας (AAISCS) προσέγγιση και τι προσφέρει στην Κυπριακή & διεθνή κοινότητα; Πως αποτελέσματα και υπηρεσίες μας μπορούν να χρησιμοποιηθούν από διάφορους φορείς Διαλέξεις, συνέδρια και έρευνα στο 2012

3 Τι είναι στο πρόγραμμα σήμερα (Ι) Εισαγωγή με διάλογο, ερωτήσεις και ένα πείραμα (ΙΙ) Ορισμοί & συνέπειες, τι είναι η δυσλεξία και πως αντιμετωπίζεται (ΙΙΙ) Αποτελέσματα και δράσεις

4 Μέρος Ι Εισαγωγή Ερωτήσεις Πείραμα

5 Εισαγωγικές ερωτήσεις Η προσωπική σχέση με το θέμα επηρεάζει την προσέγγιση Διαφορετικά εάν η σχέση είναι προσωπική Διαφορετικά εάν η σχέση είναι επαγγελματική Η δική μας η σχέση είναι επαγγελματική: να χρησιμοποιήσουμε τα τελευταία ερευνητικά αποτελέσματα σε νέα διαγνωστικά εργαλεία

6 Πείραμα με εσάς

7 Μέρος ΙΙ Ορισμοί Συνέπειες Νευρωνική βάση

8 Ορισμός Διεθνούς Συνδέσμου Δυσλεξίας (2002) H δυσλεξία είναι διαταραχή με νευρολογική βάση, συχνά κληρονομική, η οποία εμποδίζει την κατάκτηση του γραπτού λόγου. Διαφέρει σε σοβαρότητα και εμφανίζεται με δυσκολίες στην αντίληψη και έκφραση της γλώσσας, ειδικά στην φωνολογική επεξεργασία, στην ανάγνωση και γραφή, στην ορθογραφία και μερικές φορές και στα μαθηματικά. Η δυσλεξία δεν είναι αποτέλεσμα έλλειψης ερεθισμάτων, αισθητηριακών δυσλειτουργιών και ανεπαρκών εκπαιδευτικών και περιβαλλοντολογικών παραγόντων, ωστόσο μπορεί να υπάρχει ταυτόχρονα με αυτούς. Διαρκεί καθ όλη τη ζωή του ατόμου, αλλά οι δυσλεκτικοί συχνά τα καταφέρνουν με έγκαιρη και κατάλληλη παρέμβαση

9 Ένας άλλος ορισμός Η εξελικτική δυσλεξία είναι μια διαταραχή η οποία εμφανίζεται σε παιδιά όπου, παρά τη συμβατική τους σχολική εμπειρία, αδυνατούν να επιτύχουν τέτοιες δεξιότητες στη γλώσσα, στην ανάγνωση, στη γραφή, και την ορθογραφία οι οποίες αναλογούν στις πνευματικές τους ικανότητες.

10 Ο επίσημος ορισμός είναι εμπόδιο στην σωστή και έγκαιρη διαχείριση της δυσλεξίας

11 Η ουσία επίσημων ορισμών Η Δυσλεξία είναι μια ιδιοπαθής κατάστασης που επηρεάζει αρνητικά τις γλωσσικές ικανότητες. Σίγουρη διάγνωση μπορεί να γίνει μόνο αφού το γλωσσικό ιδίωμα θα έπρεπε κανονικά να είχε αναπτυχθεί, αλλά αυτό παρουσιάζεται καθυστερημένο για δύο ή περισσότερα χρόνια, χωρίς όμως γεννική μειωμένη νοημοσύνη.

12 Ανωμαλίες στον ορισμό Η λεξης ιδιοπαθής χρησιμοποιείται για κάτι που δεν καταλαμβαίνουμε, με ερμηνείες όπως, o Ελλειπής προσπάθεια o Υποκειμενική κατάσταση o Γενετική ανωμαλία, ή προδιάθεση Αν όμως πράγματι υπάρχει πρόβλημα εκ γενετής, γιατί αφήνουμε την δυσκολία να γιγαντώσει προτού πάρουμε κάποια μέτρα;

13 Οι συνέπειες Τίποτα δεν μπορεί να γίνει μέχρι την ακριβή διάγνωσή. Τότε, και μόνο τότε, το βαρύ πυροβολικό, οι ειδικότητες αναλαμβάνουν δράση σε ένα αγώνα με τον χρόνο να γεφυρώσουν ένα χάσμα που όλο μεγαλώνει.

14 Μια διαφορετική προσέγγιση

15 Ο δικός μας ορισμός Η Δυσλεξία είναι μια ιδιάζουσα κατάσταση εγκεφαλικής δραστηριότητας Έχει γενικό χαρακτήρα και οδηγεί σε διαφορετικές ικανότητες και τρόπους μάθησης. Έχει αρνητικές συνέπειες για τις γλωσσικές ικανότητες με τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται στα σχολεία σήμερα. Αν η διαφορετικότητα δεν διαγνωσθεί ενωρίς και οι συνηθισμένες μαθησιακές μέθοδοι ακολουθηθούν το γλωσσικό ιδίωμα θα αναπτυχθεί με πολύ πιο αργό βαθμό δημιουργώντας μια καθυστέρηση που θα επηρεάσει αρνητικά όλα τα μαθήματα του σχολείου

16 Νέες προσεγγίσεις από τον ορισμό Η εγκεφαλική δραστηριότητα μετριέται, επομένως o Πρώϊμη διάγνωση είναι δυνατή o Εντατική και ατομική προετοιμασία ενωρίς o Αντικειμενική εξατομικευμένη αξιολόγηση μεθόδων Δηλαδή, αντί να τρέχουμε να προλάβουμε ένα τραίνο που αναπτύσσει ταχύτητα, θα πρέπει να εστιάσουμε την προσπάθεια στην κατανόηση της ατομικής νοητικής κατάστασης κάθε παιδιού. Έτσι, ανάλογα να προγραμματίσουμε την εκπαίδευση για κάθε παιδί με διπλό στόχο την μείωση των συνεπειών από τυχόν αδυναμίες και παράλληλα την ανάπτυξη ιδιαιτέρων ικανοτήτων

17 Τι ακριβώς, σχετικό με την εγκεφαλική δραστηριότητα, είναι μετρήσιμο ; Η τοπική αλλαγή στον μεταβολισμό (fmri, PET) ή ηλεκτρική (EEG, MEG) εγκεφαλική δραστηριότητα που είναι αναγκαίο επακόλουθο μεταβολής στην τοπική λειτουργία περιοχών του εγκεφάλου και/ή επικοινωνίας μεταξύ των Για την δυσλεξία μας ενδιαφέρουν ιδιαίτερα μετρήσεις που σχετίζονται με γραπτό ή προφορικό λόγο και την ανάλυση τους

18 Ποιες είναι οι περιοχές με άμεση σχέση με την ανάγνωση; Πολλές περιοχές, όπως αυτές που δέχονται πρώτες το γλωσσικό ερέθισμα και ιδιαίτερα άλλες περιοχές, κυρίως αλλά όχι αποκλειστικά, στο αριστερό ημισφαίριο που επιτρέπουν την αυτόματη μετατροπή φωνητικού ή οπτικού ερεθίσματος σε προφορικό λογο, και την κατηγοροιοποίηση σε γράμμα, λέξη και πρόταση.

19 Αποτελέσματα προηγούμενων μελετών

20 Κύρια αποτελέσματα (Ι) Με κατάλληλα ερεθίσματα και όργανα η αλλαγές δραστηριότητας μπορούν να μετρηθούν, τόσο από μεθόδους βασισμένες στον μεταβολισμό όσο και στη ηλεκτρική δραστηριότητα Διαφορές σε δυσλεξικά και μη άτομα μπορούν να μετρηθούν από περιοχές που σχετίζονται με το γλωσσικό ιδίωμα, αλλά αυτές οι διαφορές είναι εμφανείς σε επίπεδο ομάδων, όχι ατομικά Σε γενικές γραμμές, σε δυσλεξικούς οι οπίσθιες περιοχές δείχνουν λιγότερη και οι μπροστινές περισσότερη δραστηριότητα

21 Κύρια αποτελέσματα (ΙΙ) Σε μη δυσλεξικά άτομα σε συγκεκριμένες περιοχές δημιουργούνται διαφορές στην δραστηριότητα όταν τα ερεθίσματα είναι λέξεις και ψευδολέξεις, ή γραμμάταν και ψευδογραμμάταν, ή όταν οπτικό και ακουστικό ερέθισμα περιγράφουν το ίδιο ή διαφορετικό γλωσσικό κομμάτι (π.χ. φωνήεντο). Οι αλλαγές αυτές είναι πιο έντονες στο ένα ημισφαίρειο. Σε δυσλεξικά άτομα αυτές οι αλλαγές ή δεν υπάρχουν ή είναι μειωμένες με ελάχιστη διαφορά μεταξύ ημισφαιρείων

22 Κύρια αποτελέσματα (ΙΙΙ) Τελευταίες μελέτες με γλωσσικά ερεθίσματα: Φανερώνουν νευρωνικά δίκτυα που στηρίζουν τις γλωσσικές ικανότητες Δείχνουν σημαντικές διαφορές σε αυτά τα νευρωνικά δίκτυα μεταξύ δυσλεξικών και μη ατόμων Αλλαγές στη συνδετικότητα νευρωνικών δικτύων εμφανίζονται επίσης σε περιόδους ηρεμίας (χωρίς κανένα ερέθισμα)

23 Σημαντικό Η παρέμβαση/εκπαίδευση ακόμη και σε μεγάλα άτομα οδηγεί σε αλλαγές: Στην δραστηριότητα περιοχών Στην διαφοροποίηση της δραστηριότητας μεταξύ γλωσσικών και μη ερεθισμάτων Λίγες ώρες εξάσκησης με γλωσσικό η μη υλικό σε μικρά παιδιά οδηγεί σε εμφανή αλλαγή της διαφοράς που αυτά τα ερεθίσματα προκαλούν στον εγκέφαλο των παιδιών. McCandliss PNAS 2010, modified from Lytinen etal Psych. 2007)

24 Μέρος ΙΙΙ Δικά μας αποτελέσματα Δράσεις Δική σας συμμετοχή Το μέλλον

25 Αποτελέσματα του πειράματος μας

26 Οι δικές μας ερευνητικές προσπάθειες Οι προηγούμενες μελέτες δείχνουν διαφορές σε επίπεδο ομάδων o Οι δικές μας προσπάθειες έχουν σαν στόχο την αποτελεσματική εφαρμογή σε ατομικό επίπεδο Οι προηγούμενες μελέτες χρειάζονται ακριβά όργανα o Οι δικές μας προσπάθειες βασίζονται στα αποτελέσματα έρευνας με ακριβά όργανα, αλλά χρησιμοποιούν όσο απλές μεθόδους είναι δυνατόν

27 Αποτελέσματα από δική μας έρευνα Χρησιμοποιώντας μια σειρά από ερεθίσματα και σε 5 διαφορετικά πειράματα (στην Ιαπωνία) δείξαμε σε ομαδικό και ατομικό επίπεδο διαφορές που πηγάζουν από o Κατανομή προσοχής στο οπτικό πεδίο o Ικανότητα αυτόματης αναγώρισης οπτικών μονάδων o Ικανότητα πρόβλεψης σειράς ερεθισμάτων o Ολοκλήρωση ημιτελούς οπτικού ερεθίσματος Τα αποτελέσματα αυτά μας οδήγησαν σε υποθέσεις για την φύση της δυσλεξίας και νέους τρόπους διάγνωσης

28 ΑΤΟΜΙΚΗ ΒΕΛΤΙΩΜΕΝΗ ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ (ΑΒΓΔΠ) ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ/ΠΡΟΙΟΝ/0609/76 Το έργο συγχρηματοδοτείται από το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης της Ε.Ε. Στόχος: ανάπτυξης διαγνωστικών εργαλείων για την αποτελεσματικότερη και πρόωρη διάγνωση παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες (έμφαση 4-8 χρόνων) Συμπληρώθηκαν πειράματα συμπεριφοράς με 187 παιδιά (147 παιδιά από The Heritage Private School) Η ανάλυση δεδομένων συνεχίζεται αλλά τα πρώτα αποτελέσματα είναι ήδη πολύ ενθαρρυντικά σε σημείο που μας επιτρέπει να προγραμματίζουμε το επόμενο βήμα, δηλαδή τη μεταφορά σε προϊόντα και υπηρεσίες Το έργο αναμένεται να ολοκληρωθεί τον Νοέμβριο 2012 Διεθνές συνέδριο Child Development and Dyslexia Νοεμβρίου 2012, Λάρνακα

29 Δυναμική Ηλεκτρική Τομογραφία (DEFT) και οι εφαρμογές της ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ/ΠΡΟΙΟΝ/0311 Το έργο συγχρηματοδοτείται από το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας και τα Διαρθρωτικά Ταμεία. Στόχος: Νέες μέθοδοι ανάλυσης ΗΕΓ(ηλεκτροεγκεφαλογραφήματος). Εργονομική ανάλυση για μετρήσεις σε ευάλωτες ομάδες, (εγκεφαλική παράλυση και αυτισμός) και στοχευμένες εφαρμογές (π.χ. δυσλεξία). Σημαντική η συμμετοχή και το ενδιαφέρον από οργανωμένες ομάδες που πιθανώς να ωφεληθούν περισσότερο. Η συμμετοχή δεν θα έχει οικονομική επιβάρυνση αλλά ούτε άμεσο οικονομικό όφελος, εκτός από την ΔΩΡΕΑΝ αξιολόγηση ατομικού ΗΕΓ υψηλής ποιότητας, που είναι μέρος του πειράματος, συνολικής αξίας περίπου 800 Ευρώ. Ενημέρωσης θα γίνει στα μέσα Νοεμβρίου 2012 στην Λευκωσία σε ενημερωτική ημερίδα με λεπτομερή επεξήγηση και περιγραφή του έργου. Συμπληρώστε το δελτίο για ενημέρωση ή στείλετε μήνυμα στο

30 Διεθνές συνέδριο Child Development and Dyslexia Νοεμβρίου 2012, Λάρνακα Κορυφαίοι επιστήμονες με ειδικότητα στην Δυσλεξία: o Prof. John Stein (Magnocellular Hypothesis) o Prof. Risto Nӓӓtӓnen (Mismatch Negativity (MMN)) o Prof. Kujala Teija (specialist in learning, learning impairments, and brain plasticity) o Prof. Cees van Leeuwen (Specialist in perceptual Dynamics) Ειδικά τραπέζια συζήτησης Η εμπειρία κάθε χώρας Τι μέτρα είναι αποτελεσματικά o Για διάγνωση o Εκπαίδευση Ειδική τιμή για άτομα που πήραν μέρος στο ετήσιο συνέδριο του Παγκύπριου Συνδέσμου για την Δυσλεξίας (οκτώμβριος 2012) Τριμερή συμμετοχή ϵ (Φοιτητές ϵ) Μονομερή συμμετοχή ϵ (Φοιτητές ϵ)

31 Το όραμα μας για το μέλλον Σήμερα προσφέρουμε υπηρεσίες νευροανάδρασης στοχεύοντας περιοχές. Αύριο θα συνδυάζουμε αποτελεσματικές μεθόδους δίαιτας και προσαρμογής ερεθισμάτων (π.χ. χρωματιστά φίλτρα) Πρώιμη διάγνωση και συνδυασμό μεθόδων νευροανάδρασης χρησιμοποιώντας την συνδετικότητα μεταξύ περιοχών Επιλεγμένων μεθόδων Πάντα σε ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα Για περισσότερες πληροφορίες ή/και συμμετοχή στις δραστηριότητες και την έρευνα μας επικοινωνήστε μαζί μας στο

32 Συμπεράσματα/Περίληψη Εγκεφαλικές δραστηριότητες σχετικές με την δυσλεξία μπορούν να μετρηθούν και να ποσοστικοποιηθούν Η έγκαιρη διάγνωση είναι δυνατή Οι προοπτικές για βελτιωμένες μεθόδους βοήθειας είναι μεγάλες και μερικές από τις πιο αποτελεσματικές είναι εύκολες και φτηνές

33 Για περισσότερες πληροφορίες για τις υπηρεσίες μας ή/και συμμετοχή στις δραστηριότητες και την έρευνα μας επικοινωνήστε μαζί μας στο