ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΦΙΛΩΝ Κ. ΚΑΡΑΘΕΟΔΩΡΗ ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ: ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ Κ. ΚΑΡΑΘΕΟΔΩΡΗ

Transcript

1 ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΦΙΛΩΝ Κ. ΚΑΡΑΘΕΟΔΩΡΗ ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ: ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ Κ. ΚΑΡΑΘΕΟΔΩΡΗ Αρ. Φύλλου 62 και 11 ο Ηλεκτρονικό ΕΚΔΟΤΗΣ: ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΛΙΠΟΡΔΕΖΗΣ Φρουρίου ΚΟΜΟΤΗΝΗ ΔΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ Τηλ.: Fax: info@karatheodori.gr Θέματα που πραγματεύεται η εφημερίδα: Δραστηριότητες συνδέσμου Επιστημονικά και άλλα ενδιαφέροντα γύρω από τα Μαθηματικά Αφιέρωμα σε μεγάλους μαθηματικούς από την ιστορία των Μαθηματικών Βιβλιοπαρουσιάσεις λογοτεχνικών ή επιστημονικών βιβλίων γύρω από τα Μαθηματικά Γρίφους Μεγάλες στιγμές των Μαθηματικών Αποφθέγματα Ρεπορτάζ Εκπαιδευτικά Μηνύματα Ασκήσεις Χιούμορ Συνεντεύξεις Θέματα Μαθηματικών Διαγωνισμών Ειδήσεις και Ανακοινώσεις για τα Μαθηματικά Τ η ς έ κ δ ο σ η ς Αγαπητοί φίλες και φίλοι, η υπόθεση Καραθεοδωρή, με πολύ χαρά σας ανακοινώνω ότι πάει πολύ καλά. Στο Τεχνόπολις Γκάζι από τις 5 έως 10 Απριλίου στο φετινό φεστιβάλ επιστημών θα τιμηθεί ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή. Εμείς με τον Νίκο Λυγερό θα παρουσιάσουμε τον Καραθεοδωρή την Κυριακή στις 10 Απριλίου ενώ στις 17 Απριλίου θα μιλήσουμε για τον Καραθεοδωρή πάλι μαζί με τον Ν. Λυγερό στην Καρδίτσα σε εκδήλωση του παραρτήματος της Ε.Μ.Ε. Στην Γερμανία ο συνάδελφος Μίλτος Αδάμ, σε συνεργασία με τον Σύνδεσμός μας οργανώνει ενημερωτική εκστρατεία και εκδηλώσεις γύρω από τον Καραθεοδωρή. Άλλωστε εκεί υπάρχει το σπίτι του, ο τάφος του, το αμφιθέατρο Καραθεοδωρή στο Πανεπιστήμιο που δίδασκε, τα στέκια του και άλλα ενδιαφέροντα σημεία αναφοράς γύρω από τον Καραθεοδωρή με σημαντικότερο αυτό που τώρα κτίζεται για τα παιδιά της ομογένειας και είναι το Γυμνάσιο Λύκειο Καραθεοδωρή. Εκεί άλλωστε έχουμε και τον πολύ καλό και δραστήριο φίλο του Συνδέσμου Πρωτοπρεσβύτερο του Οικουμενικού Θρόνου π. Απόστολο Μαλαμούση, ο οποίος δεν παρέλειψε και φέτος να κάνει το μνημόσυνο στον τάφο του Καραθεοδωρή. Ρεπορτάζ στο επόμενο τεύχος εφημερίδας. Τέλος ήδη άρχισαν να επισκέπτονται το μουσείο πολλά σχολεία από όλη την Ελλάδα για να μάθουν για τον δικό τους τον μεγαλύτερο Έλληνα μαθηματικό από την αρχαιότητα. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ Η (αρχαία) Ελλάδα τρώει τα παιδιά της Ποιος είπε ότι οι σύγχρονοι Έλληνες δεν είναι απόγονοι των αρχαίων. Τούτο καταρρίπτεται πανηγυρικά αν δει κανείς το παρακάτω: Πέθαναν μεταξύ του 500 και 332 π.χ. Πυθαγόρας 500 π.χ. ετών 80 στην εξορία από πείνα Μιλτιάδης 489 π.χ. ετών 65 στη φυλακή Αριστείδης 468 π.χ. ετών 72 στην εξορία από πείνα Θεμιστοκλής 461 π.χ. ετών 66 στην εξορία Αισχύλος 456 π.χ. ετών 69 στην εξορία Περικλής 429 π.χ. ετών 66 παραιτήθηκε λόγω κατηγορίας Φειδίας 429 π.χ. ετών 66 στη φυλακή Αναξαγόρας 428 π.χ. ετών 72 στην εξορία ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ & ΑΛΛΑ Η ΔΙΑΛΕΞΗ ΤΟΥ Γ. ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΣΤΗ ΛΕΣΧΗ ΚΟΜΟΤΗΝΑΙΩΝ ΜΕ ΘΕΜΑ: ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΠΟΛΥΤΙΜΟΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ. Ηρόδοτος 429 π.χ. ετών 59 στην εξορία Ικτίνος 420 π.χ. ετών. στην εξορία Σοφοκλής 406 π.χ. ετών 90 στην εξορία από πείνα Ευριπίδης 406 π.χ. ετών 74 στην εξορία Αλκιβιάδης 404 π.χ. ετών 48 στην εξορία Σωκράτης 399 π.χ. ετών 71 ήπιε το κώνειο Θουκυδίδης 396 π.χ. ετών 64 στην εξορία Αριστοφάνης 385 π.χ. ετών 61 στην εξορία από πείνα Πλάτων 347 π.χ. ετών 80 στην εξορία Ισοκράτης 338 π.χ. ετών 99 στην εξορία συνέχεια στην 5η σελίδα Δημοσθένης 322 π.χ. ετών 62 ήπιε δηλητήριο Αιτία θανάτου το γνωστό σπορ των Ελλήνων: φθόνος, αχαριστία, διχόνοια.

2 2 Α Λ Λ Η Λ Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α Κ Α Ρ Α Θ Ε Ο Δ Ω Ρ Η Ψ Α Χ Ο Υ Ο ΚΑΡΑΘΕΟΔΩΡΗ ΒΑΘΥΣ ΓΝΩΣΤΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΟΙ ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΤΟΥ Κ. ΚΑΡΑΘΕΟΔΩΡΗ ΜΕ ΤΟΝ ΕΞΕΧΟΝΤΑ ΕΘΝΟΜΟΥΣΙΚΟΛΟΓΟ ΚΑΙ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ Κ. ΨΑΧΟ Κ. ΨΑΧΟΣ Κ. ΚΑΡΑΘΕΟΔΩΡΗ Έρευνα: Μάρω Κ. Παπαθανασίου, Ομότιμος Καθηγήτρια του Τμήματος Μαθηματικών, του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Περίληψη Διασκευή: Σάκης Λιπορδέζης Μία πολύ σπουδαία και ενδελεχής έρευνα της κ. Παπαθανασίου μας αφήνει κατάπληκτους αφού προέκυψαν άγνωστα μέχρι σήμερα σε μας στοιχεία για τις γνώσεις του Κ. Καραθεοδωρή και στην Βυζαντινή μουσική, όπως μαρτυρούν οι 3 επιστολές που έφερε στη δημοσιότητα. Εισαγωγή Περίληψη Τι είδους σχέση μπορεί να υπάρχει μεταξύ του διασήμου μαθηματικού Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή ( ) και του εξέχοντος εθνομουσικολόγου και καθηγητού της βυζαντινής μουσικής Κωνσταντίνου Ψάχου ( ); Η εκ Κωνσταντινουπόλεως ελληνική καταγωγή τους και η αγάπη τους για την ελληνική παράδοση, με κατ εξοχήν εκπρόσωπό της τη βυζαντινή μουσική. Στην πλούσια βιβλιογραφία και τα δημοσιευμένα αρχεία σχετικώς με τα έργα και τις εν γένει δραστηριότητες του Κ. Καραθεοδωρή δεν υπάρχει τίποτα, το όποιο να δείχνει το ενδιαφέρον του για τη βυζαντινή μουσική. Οι αναφορές σχετικώς με τις γνώσεις και τα ενδιαφέροντά του σε θέματα τέχνης αφορούν κυρίως στις βαθιές γνώσεις του περί της ζωγραφικής και της κλασικής μουσικής. Όμως, η ύπαρξη τριών επιστολών του Κ. Καραθεοδωρή προς τον Κ. Ψάχο μας αποκαλύπτει μια άλλη, άγνωστη πτυχή της προσωπικότητός του. Οι δύο πρώτες επιστολές, γραμμένες το 1905 και 1909 είναι ανέκδοτες. Η τρίτη επιστολή (σε επισκεπτήριο), γραμμένη το 1924, έχει δημοσιευθεί προσφάτως από τον πρωτοψάλτη μουσικολόγο Θ. Ε. Ακρίδα. Η πρώτη επιστολή Στην πρώτη επιστολή του προς τον Κ. Ψάχο ο Κ. Καραθεοδωρή γράφει: Πέραν Βασιλευούσης τῇ Τρίτῃ 10 Μαΐου Ἐρίτιμε καί ἐλλόγιμε Κύριε, Μετά πολλοῦ τοῦ ἐνδιαφέροντος ἡ καθ' ἡμᾶς ὑγιαίνουσα μερὶς τῶν φιλομούσων παρακολουθεῖ τὰς εὐσεβεῖς προσπαθείας τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ἀθηνῶν καὶ τὰς ὑμετέρας ἐργασίας καὶ συμβολὰς πρὸς ἀνόρθωσιν τῆς ἐκρύθμου καταστάσεως τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἡμῶν μουσικῆς. Ἄγνοια, προκατάληψις καὶ ἀνοησία ἐκ μέρους τῶν ἀντιφρονούντων, παχυλὴ ἀμάθεια καὶ ἀνικανότης ἐκ μέρους τῶν Βυζαντινῶν ψαλτῶν, ἐγέννησαν χάος μουσικὸν τοῦ ὁποίου ἡ διακόσμησις θὰ ἀπαιτήσῃ καὶ χρόνον ἀρκετόν, καὶ πάλην, καὶ ἀκαταγώνιστον ὑπομονήν, καὶ θέλησιν. Ἀγαθῇ τύχῃ! Ἄς ἀποδείξῃ ἡ γεραρὰ καὶ θεόσωστος ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος ὅτι κέκτηται ὅλα τὰ προσόντα πρὸς διόρθωσιν τῶν κακῶς ἐχόντων! Ἡμεῖς μακρόθεν χειροκροτοῦμεν εἰς πᾶσαν ὑμῶν ἐπιτυχίαν! Συνέχεια στην 3 η σελίδα

3 Συνέχεια αφιερώματος Α Λ Λ Η Λ Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α Κ Α Ρ Α Θ Ε Ο Δ Ω Ρ Η Ψ Α Χ Ο Υ 3 Συνέχεια από την 2 η σελίδα Ἄλλως τε μεγάλα ἀποτελέσματα [καί ἡ διόρθωσις τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἡμῶν μουσικῆς, ἢ μᾶλλον ἡ ἀναστήλωσις τοῦ ἀρχαιοπρεποῦς μέλους, εἶναι μέγιστον κατόρθωμα!] ἀπαιτοῦσι καὶ μεγίστους κόπους καὶ πλείστας ὅσας μελέτας. Ἄριστα τοίνυν ἐσκέφθητε νὰ συστήσετε τὴν ἔκδοσιν ἰδιαιτέρας ἐφημερίδος πρὸς ὑποστήριξιν τοῦ θεοσεβοῦς ἀγῶνος καὶ διὰ τοῦτο σπεύδω νὰ σᾶς ἐμβάσω τὴν ἐμὴν ταπεινὴν ἐτησίαν συνδρομὴν εἰς τὴν φόρμιγγα. Τὰ τοῦ σοφοῦ πρωτοψάλτου Εὐστρατίου φύλλα φροντίσατε νὰ πέμψητε καταλλήλως ζητοῦντες παρ αὐτοῦ τὸ ἀντίτιμον τῆς συνδρομῆς του ὅπερ εἶναι ἔτοιμος νὰ σᾶς ἐμβάσῃ. Βεβαίως θὰ ἔχετε ἤδη κατὰ νοῦν τὴν κατασκευὴν ὀργάνου καταλλήλου πρὸς ἀναπαράστασιν τῶν ἀσμάτων. Εἶναι ἀπολύτως ἀναγκαῖον νὰ ἐπανέλθωμεν εἰς τὸ Βυζαντινὸν ὄργανον ὅπερ καὶ ἐν τῷ Παλατίῳ καὶ ἐν τῷ ἱπποδρομίῳ ἦτο ἐν χρήσει. Δι αὐτοῦ θὰ φωτισθῶμεν περὶ τοῦ ἀσφαλεστέρου τρόπου τῆς ἐκτελέσεως. Ἡ ἔῤῥυθμος ἀνάγνωσις τῶν Εὐαγγελίων καὶ ἀποστόλων καὶ τὸ χῦμα ψάλλειν εὐκόλως ἴσως ἐπιτυγχάνονται. Οὐχ οὕτως ὅμως ἔχει διὰ τὰ ἀργὰ καὶ μακρὰ μέλη, ὡς τὰ τῶν Χερουβικῶν καὶ Κοινωνικῶν! Δι αὐτὰ ἀπαιτεῖται ὄργανον πρὸς μελέτην ἰδίαν, κάθαρσιν, κατάλληλον ἁρμονικὴν συμφωνίαν, καὶ σύμπτυξιν. Ταῦτα κάλλιον παντὸς ἄλλου γινώσκει ἡ ὑμετέρα μουσικολογιότης καὶ ἐκ τῆς ἔμφρονος αὐτῆς δράσεως ἀναμένονται καρποὶ ἄξιοι τῶν πόθων ὑμῶν καὶ τῶν προσδοκιῶν τῶν πανταχοῦ διεσπαρμένων ὀρθοδόξων Ἑλλήνων. Ἔῤῥωσθε ἐν παντὶ ἀγαθῷ Κωνστ. Στ. Καραθεοδωρῆ Συνέχεια στην 4 η σελίδα

4 Συνέχεια αφιερώματος Α Λ Λ Η Λ Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α Κ Α Ρ Α Θ Ε Ο Δ Ω Ρ Η Ψ Α Χ Ο Υ 4 Συνέχεια από την 3 η σελίδα Η δεύτερη επιστολή Ἐρίτιμε φίλε! Πῶς νὰ παρηγορήσω ἐμαυτὸν διὰ τὴν ἐπιβαλλομένην μοι ἀκουσίως ἀπουσίαν ἀπὸ τῆς μουσικῆς, ἱστορικῆς καὶ πνευματικῆς πανδαισίας τῆς αὔριον; Λόγοι οἰκογενειακοὶ μέ ἐξαναγκάζουσι νὰ μεταβῶ εἰς Κηφισσίαν, λίαν πρωΐ, καὶ νὰ διαμείνω ἐκεῖ μέχρι καὶ τῆς μεσημβρίας! Λυποῦμαι, λυποῦμαι ἐξ ὅλης ψυχῆς καὶ τὴν λύπην μου ἐπαυξάνει ἡ ἀποστολὴ τοῦ ἑλκυστικοῦ προγράμματός σας ἐν ᾧ σημειοῦνται μέλη λαμπρότατα! Μία μόνη ἐλπὶς δύναται νὰ μειώσῃ τὴν θλίψιν μου, ἡ ἐλπὶς τῆς προσεχοῦς ἐπαναλήψεως τῶν δοκιμῶν ἃς θὰ στέψῃ, δὲν ἀμφιβάλλω, πλήρης ἐπιτυχία. Δῴη Κύριος! Ὁ ἄδολος ἐκτιμητὴς τῶν κόπων σας καὶ φίλος πρόθυμος Κωνστ. Στεφ. Καραθεοδωρῆ Ἐν Ἀθήναις τῇ 2 Μαΐου 1909 (Σάββατον ἑσπέρας) Αρχίζω με μία παρατήρηση, η οποία ισχύει και για τις τρεις επιστολές του Καραθεοδωρή προς τον Ψάχο, είναι το γράψιμό τους σε άπταιστα Ελληνικά, και μάλιστα σε αρχαΐζουσα καθαρεύουσα. Λαμβανομένου υπ όψιν, ότι ο Καραθεοδωρή γεννήθηκε στο Βερολίνο, μεγάλωσε στις Βρυξέλλες όπου φοίτησε σε γαλλόφωνες σχολές και είχε Γερμανίδα γκουβερνάντα, μπορεί να αναρωτηθεί κανείς, πώς απέκτησε αυτή την εξαιρετική γνώση των ελληνικών, πέραν των κατ οίκον συζητήσεων. Υποθέτω, ότι η απάντηση είναι η ίδια με εκείνη της κόρης του Δέσποινας Ροδοπούλου σε σχετική ερώτηση: Στην ίδια και τον αδελφό της Στέφανο έκανε μαθήματα ελληνικών κατ οίκον ο αρχιμανδρίτης της ελληνορθόδοξης εκκλησίας του Μονάχου. Σημειωτέον ό,τι ο ακαδημαϊκός Γερμανός καθηγητής του Πολυτεχνείου της Βαυαρίας R. Burlish στο παγκόσμιο συνέδριο προς τιμή του Καραθεοδωρή στην Ορεστιάδα το έτος 2000 δήλωσε: «Πολύ λυπάμαι που δεν μπορώ να μιλήσω για τον σπουδαίο αυτό επιστήμονα στην γλώσσα του ενώ αυτός μιλούσε και έγραφε τη δική μας καλύτερα και από τον καλύτερο Γερμανό φιλόλογο (1)». Ας έλθουμε τώρα στο περιεχόμενο της επιστολής, το οποίο αποδεικνύει το ζωηρό ενδιαφέρον του για τη βυζαντινή μουσική. Για να κατανοήσουμε, όμως, τις αναφορές του στην «ἀνόρθωσιν τῆς ἐκρύθμου καταστάσεως τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἡμῶν μουσικῆς», την «ἀναστήλωσιν τοῦ ἀρχαιοπρεποῦς μέλους» της, το «Βυζαντινὸν ὄργανον» και την επιβεβλημένη σχεδίαση και κατασκευή ενός νέου οργάνου από τον Ψάχο κ.λπ., αποδεικνύουν ότι ο Καραθεοδωρή γνώριζε την κατάσταση της εκκλησιαστικής μουσικής σε Αθήνα και Κωνσταντινούπολη στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνος. Από την επιστολή του Κ. Καραθεοδωρή γίνεται φανερό, ότι αυτός γνώριζε άριστα όλα τα ζητήματα, τα οποία απασχολούσαν το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ιδιαιτέρως εκείνο της διδασκαλίας της Βυζαντινής μουσικής, το οποίο παρακολουθούσε η «ὑγιαίνουσα μερὶς τῶν φιλομούσων» της Κωνσταντινουπόλεως. Η φράση του «Βεβαίως θὰ ἔχετε ἤδη κατὰ νοῦν τὴν κατασκευὴν ὀργάνου καταλλήλου πρὸς ἀναπαράστασιν τῶν ἀσμάτων», αποδεικνύει ότι γνώριζε τις προηγούμενες απόπειρες κατασκευής Βυζαντινού οργάνου, δηλαδή το «Ἰωακείμιο» και το «Κωνσταντίνειο» ψαλτήριο, για τη σωστή διδασκαλία της βυζαντινής μουσικής. Επιπλέον, καθώς η οικογένεια Καραθεοδωρή είχε από τον 19ον αιώνα στενές σχέσεις με το Πατριαρχείο, φαίνεται εξαιρετικά απίθανο ο ίδιος να μην είχε γνωρίσει από προηγούμενες επισκέψεις του στην Κωνσταντινούπολη τον Ψάχο, ως ιδρυτικό μέλος και ειδικό γραμματέα του Πατριαρχικού Μουσικού Συλλόγου, και καθηγητή στη Σχολή του Συλλόγου. Ο Καραθεοδωρή τονίζει ότι απαιτούνται μεγάλοι κόποι και πολλές μελέτες για το «μέγιστον» κατόρθωμα, το οποίο είναι ή «διόρθωσις τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἡμῶν μουσικῆς, ἢ μᾶλλον ἡ ἀναστήλωσις τοῦ ἀρχαιοπρεποῦς μέλους». Η αναφορά του στο «ἀρχαιοπρεπές» μέλος δείχνει, ότι ο Καραθεοδωρή γνώριζε και συμφωνούσε με την θεωρία του Ψάχου περί ελληνικής επιρροής στην Ανατολή. Μάλιστα, έξι μήνες αργότερα (27 Νοεμβρίου 1905), ο Ψάχος έδωσε διάλεξη στο Δημοτικό θέατρο Πειραιώς παρουσία καθηγητών πανεπιστημίου, εκκλησιαστικών και πολιτικών αρχών, με θέμα: «Ἡ ἀνὰ τὰς Ἀνατολικὰς χώρας διὰ τοῦ Ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ διάδοσις τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς και ἰδίᾳ περὶ τῆς σημερινῆς βυζαντινῆς μουσικῆς». Η ιδιαίτερη αναφορά του Καραθεοδωρή εις «τὴν ἐκδοσιν ἰδιαιτέρας ἐφημερίδος πρὸς ὑποστήριξιν τοῦ θεοσεβοῦς ἀγῶνος» από τον Ψάχο και την άμεσο καταβολή της ετησίας συνδρομής του στη «Φόρμιγγα», επιβεβαιώνει το βαθύ ενδιαφέρον του για το θέμα. Κλείνοντας την επιστολή του με τη φράση «Ταῦτα κάλλιον παντὸς ἄλλου γινώσκει ἡ ὑμετέρα μουσικολογιότης καὶ ἐκ τῆς ἔμφρονος αὐτῆς δράσεως ἀναμένονται καρποὶ ἄξιοι τῶν πόθων ὑμῶν καί τῶν προσδοκιῶν τῶν πανταχοῦ διεσπαρμένων ὀρθοδόξων Ἑλλήνων», ο Καραθεοδωρή δείχνει το μέγεθος και τη γεωγραφική έκταση του εκκλησιαστικού μουσικού προβλήματος εκείνη την εποχή. (1) Η πρόταση αυτή προστέθηκε από τον κ. Λιπορδέζη. συνέχεια στην 5 η σελίδα

5 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α 5 συνέχεια από την 4 η σελίδα Η τρίτη επιστολή του Κ. Καραθεοδωρή προς τον Κ. Ψάχο έχει ως εξής: Μόναχον 20 Ὀκτωβρίου Amalienstr. 4. Φίλε κ. Ψάχε, Μετὰ μεγάλης χαρᾶς εὗρον κατὰ τὴν ἐπιστροφήν μου ἐκ μικροῦ ταξειδίου εἰς Ἑλβετίαν τὰ δύο βιβλία, τὰ ὁποῖα εἴχατε τὴν τόσον μεγάλην καλωσύνην νὰ μοι στείλετε. Πρὸ πάντων ἡ παρασημαντική μοι φαίνεται νὰ εἶναι μεγίστης ἐπιστημονικῆς ἀξίας διὰ τὴν ἱστορίαν τῆς μουσικῆς μας. Ἐλπίζω ὅτι θὰ εὕρητε τὴν εὐκαιρίαν νὰ γράψητε ὁλόκληρον σύστημα τῆς μουσικῆς μας τὸ ὁποῖον ὄχι μόνον θὰ ἐπιτρέψῃ τὴν ἀνάγνωσιν καὶ ἐκτέλεσιν τῶν παλαιοτέρων μουσικῶν χειρογράφων ἀλλὰ πρὸ παντὸς θὰ κινήσῃ τὸ ἐνδιαφέρον μεγαλυτέρων στρωμάτων τῆς κοινωνίας μας διὰ τὴν Βυζαντινὴν μουσικήν. Ἡ Ἑλλάς τότε μόνον θὰ ἀρχίσῃ νὰ προοδεύῃ ἀληθινῶς ὅταν θὰ παύσωμεν νὰ περιφρονῶμεν τοὺς θησαυροὺς τοὺς ὁποίους μᾶς παρέδωσαν οἱ πρόγονοί μας δὲν ὑπάρχει ἄλλον μέσον ὅπως ἀναπτύξωμεν ἴδιον πολιτισμόν. Μετά πολλῆς φιλίας ὅλος ἀφωσιωμένος Κ. Καραθεοδωρῆ Στους ταραγμένους χρόνους του πρώτου τετάρτου του 20ου αιώνος οι δρόμοι τού Κ. Καραθεοδωρή και του Κ. Ψάχου, δύο χαρισματικών προσωπικοτήτων της επιστήμης και της μουσικής αντιστοίχως, διασταυρώθηκαν τουλάχιστον τρεις φορές, όπως αποδεικνύεται από τις σωζόμενες επιστολές του Καραθεοδωρή προς τον Ψάχο. Αυτές οι επιστολές αποτελούν μοναδικό τεκμήριο όχι μόνον της προσωπικής γνωριμίας και της αλληλεκτιμήσεώς τους, αλλά και του κοινού σημείου των ενδιαφερόντων τους: τη διάσωση της βυζαντινής μουσικής παραδόσεως σε Αθήνα και Κωνσταντινούπολη Στο επόμενο τεύχος: Η θλιβερή ιστορία με το όραμα του παναρμόνιου. Πλήρης η εργασία της κ. Παπαθανασίου, 32 σελίδων, βρίσκεται στο επιστημονικό περιοδικό ΔΕΛΤΟΙ, τόμος 3, 2014 Δ Ρ Α Σ Τ Η Ρ Ι Ο Τ Η Τ Ε Σ Τ Ο Υ Σ Υ Ν Δ Ε Σ Μ Ο Υ & Α Λ Λ Α Συνέχεια από την 1 η σελίδα Τεσσεράμισι ώρες καθήλωσε το πολυπληθές ακροατήριο ο καθηγητής κ. Αντωνίου με την ομιλία του. Τίμησαν την εκδήλωση με την παρουσία τους η Δημαρχεία, η Περιφέρεια και η Μητρόπολη. Όλοι οι επίσημοι μίλησαν με τα καλύτερα λόγια για το περιεχόμενο της ομιλίας και τον ομιλητή. Η εκδήλωση ξεκίνησε με τον διευθυντή του Συνδέσμου Φίλων Καραθεοδωρή κ. Ανέστη Βακιάνη, που είπε τα εξής: Οι αριθμοί είναι ίσως η πιο ξεκάθαρη μορφή των ιδεών διότι είναι σύμβολα τα οποία, ενώ ως μορφή δεν έχουν σχέση με την δομή των μορφών του κόσμου άρα δεν είναι αναγνωρίσιμα ως υλικές τρισδιάστατες οντότητες; περιέχουν όμως μέσα τους ένα μεγάλο πλήθος πληροφοριών που ο συνδυασμός τους εξάγει συμπεράσματα ικανά να εξηγήσουν ή να υπολογίσουν οποιοδήποτε φυσικό μέγεθος, όπως και να περιγράψουν μια αόρατη και αισθητά παράλογη συνθήκη όπως συμβαίνει στην κβαντική φυσική. Ο αρμονικός συνδυασμός των αριθμών επιτρέπει; την δημιουργία ενός νοητού συστήματος το οποίο μπορεί να έχει υλική υπόσταση. Ίσως, λοιπόν, οι αριθμοί είναι η συμβολική παράσταση των ιδεών που δομούν τον κόσμο. Το σημερινό δεκαδικό σύστημα της γραπτής αριθμήσεως οφείλεται στους Άραβες, οι οποίοι το υιοθέτησαν από τους Ινδούς και οι οποίοι Ινδοί σύμφωνα με μελέτες το υιοθέτησαν με την σειρά τους από τους Έλληνες Μακεδόνες μαθηματικούς γύρω στο 327 π.χ. Το μακροβιότερο και μεγαλύτερο κράτος της μετά τον Αλέξανδρο εποχής ήταν το Ινδοβακτριανό κράτος, στο οποίο οι Μακεδόνες μετέδωσαν στους Ινδούς το μεγαλογράμματο ελληνικό αλφάβητο και την χρήση των γραμμάτων ως αριθμούς. Η μόρφωση είναι στολίδι στην ευτυχία και καταφύγιο στη δυστυχία. Αριστοτέλης Ένας διάσημος επιστήμων της κοσμολογίας, ο Μας Τέγκμαρκ του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ), υποστηρίζει ότι «κάθε τι που υπάρχει στον κόσμο, από τα άψυχα πράγματα ως τα έμψυχα όντα, αποτελεί μέρος μιας μαθηματικής δομής» δηλαδή το Σύμπαν είναι φτιαγμένο από μαθηματικά; «Η δύναμη των Μαθηματικών κινητήριος μοχλός της επιστημονικής έρευνας και της εξελικτικής πορείας του πολιτισμού μας». Κατόπιν πήρε το λόγο ο πρόεδρος του Συνδέσμου κ. Λιπορδέζης, ο οποίος σκιαγράφησε τον ομιλητή στο κοινό λέγοντας τα εξής: Αγαπητοί φίλοι και φίλες, παρά τις πιέσεις του ομιλητή να μην σας μιλήσω για αυτόν, δεν θα κάνω υπακοή, γιατί πιστεύω πως μ αυτά που θα πω θα ωφελήσω το ακροατήριο και θα εμπνεύσω τους νέους επιστήμονες να χαράξουν τη ζωή τους κόντρα στα σημεία των καιρών και ενάντια στην επικρατούσα τάση απραξίας και ραθυμίας που επιφέρουν οι ελλείψεις και οι περιορισμοί των δυνατοτήτων λόγω κρίσης. συνέχεια στην 6 η σελίδα

6 Δ Ρ Α Σ Τ Η Ρ Ι Ο Τ Η Τ Ε Σ Τ Ο Υ Σ Υ Ν Δ Ε Σ Μ Ο Υ & Α Λ Λ Α 6 συνέχεια από την 5 η σελίδα Ο Γιάννης Αντωνίου αγαπητοί φίλοι δεν είναι ο πανεπιστημιακός που φόρεσε την στολή των περγαμηνών και των βραβείων του, πήρε και το ανάλογο ύφος καθήμενος στον θρόνο του καθηγητή πανεπιστημίου. Ο Γιάννης Αντωνίου είναι ο εργάτης της επιστήμης. Δεν λέει ποτέ όχι σε δουλειά, σε ανασκαφή, σε ανακάλυψη, σε έρευνα. Παρέα με τους μαθητές του ή και ομάδα καθηγητών. Στο έργο του Καραθεοδωρή ο Γιάννης Αντωνίου, όπως και ο Νίκος Λυγερός και όχι μόνο, υπήρξαν αρχαιολόγοι και ταυτόχρονα σκαπανείς. Γνωρίζοντας ο κ. Αντωνίου το έργο και τις προσπάθειες του Καραθεοδωρή για την επιστήμη, εμπνέεται απ αυτόν. Διαρκώς ψάχνει, ερευνά, ανακαλύπτει, χαίρεται από τους καρπούς της επιστήμης. Γιατί αυτός είναι ο ρόλος των Μαθηματικών στον κόσμο μας. Παρατηρούν Ερευνούν Ανακαλύπτουν και προσφέρουν τον καρπό του πνευματικού μόχθου στην ανθρωπότητα. Σε μια τέτοια πορεία ο Γιάννης Αντωνίου καταγράφει 180 εργασίες και επιστημονικές ανακοινώσεις, συμμετέχει ενεργά σε 170 συνέδρια των οποίων τα 20 έχει οργανώσει ο ίδιος, συμμετέχει ως κριτής σε πολλά ερευνητικά έργα όπως της UNESCO, NATO, Guggenhein, DOC και άλλα. Είναι μέλος σε 9 επιστημονικές ενώσεις διεθνούς εμβέλειας, συμμετέχει ως κριτής σε 14 επιστημονικά περιοδικά. Είναι συγγραφέας και μεταφραστής πολλών βιβλίων. παραδείγματος χάριν ότι το Πυθαγόρειο θεώρημα ισχύει για όλα τα ορθογώνια τρίγωνα και όχι μόνο τα συγκεκριμένα που είχαν μετρήσει οι Αιγύπτιοι και άλλοι λαοί προηγουμένως. Προχώρησαν στην θεμελίωση των εννοιών, οι οποίες εξελίχτηκαν σε πηγές των αποδείξεων για να φτάσει τον 20 ο αιώνα του Max Plank, του Hilbert, του Καραθεοδωρή, του Born, του Einstein και του Poincare για να καταλήξει στο σημερινό γίγνεσθαι που δεν είναι τόσο ζοφερό γιατί τα μεγάλα μυαλά συνεχίζουν να υπάρχουν, να δημιουργούν, απαλείφοντας με μαγικό θα λεγε κανείς τρόπο την παράμετρο της έλλειψης χρημάτων. Βέβαια η έλλειψη χρηματοδότησης έχει την θλιβερή συνέπεια ώστε αφού ολοκληρώσουν αυτές τις υπέροχες μηχανές εγκεφάλων ώστε να παράγουν ωφέλιμο έργο για την πατρίδα και τον εαυτό τους να το παρέχουν σε ξένες χώρες, οι οποίες προάγουν και αναπτύσσουν την επιστήμη με δικά μας μυαλά και μένουμε εμείς πίσω. Μετά το τέλος της διάλεξης ο καθηγητής έμεινε με μαθηματικούς φυσικούς και πληροφορικούς για να τους απαντήσει για τους ορίζοντες των μαθηματικών σήμερα καθώς και νέες τάσεις, εξελίξεις και προοπτικές νέων κλάδων και νέων δυνατοτήτων των Μαθηματικών. Υπήρξε ζωηρό ενδιαφέρον από το ακροατήριο και ο διάλογος καλά κρατούσε έως τις τρεις και μισή όπου και τα στομάχια μας έστελναν το μήνυμά τους Η ικανοποίηση και η χαρά μας μεγεθύνθηκε τις επόμενες μέρες που εισπράτταμε καθημερινά για πολλές μέρες τα υπέροχα σχόλια των συμπολιτών μας. Αυτά μας δίνουν την δύναμη να ανεβάσουμε τον πήχη ακόμη περισσότερο στις μελλοντικές μας δραστηριότητες. Μέσω της εφημερίδας το Δ.Σ. του Συνδέσμου μας ευχαριστεί ολόθερμα τον κ. Αντωνίου για το όμορφο αυτό ταξίδι στον πολιτισμό μέσω των μαθηματικών. Ιδιαίτερη εντύπωση έως συγκίνηση προκάλεσαν οι πολλαπλές αναφορές στην μεγάλη συμβολή του Καραθεοδωρή στην επιστήμη. Στο τέλος της διάλεξης ο συνάδελφος και αντιπεριφεριάρχης κ. Μέτιος χάρισε στον ομιλητή ένα τόμο με την ιστορία της Θράκης και ο πρόεδρος του Συνδέσμου μας μία γυάλινη βιτρίνα διακοσμημένη με γραμματόσημα του Καραθεοδωρή. Η επιστημονική κοινότητα ευτυχώς δεν έμεινε απαθής σ όλη αυτή την προσπάθεια. Τον τίμησε το Αριστοτέλειο πανεπιστήμιο το 2009 με το βραβείο Αριστείας και Καινοτομίας για την Διεθνή Αναγνώριση του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Το 2008 το πανεπιστήμιο της Siena στην Ιταλία τον τίμησε με το βραβείο του νομπελίστα Prigogine. Πήρε από την Ρωσική Ακαδημία το μετάλλιο Kapitza το Το βραβείο De Donder από τη Βελγική Ακαδημία το Κάποια πανεπιστήμια της Ευρώπης τον κάνουν επίτιμο καθηγητή και εμείς στον Σύνδεσμο Φίλων Καραθεοδωρή τον έχουμε μαζί με τον Νίκο Λυγερό επιστημονικό σύμβουλο. Ακολούθησε ο ομιλητής, ο οποίος με αριστοτεχνικό τρόπο ξεδίπλωσε τον θαυμαστό ρόλο των μαθηματικών στην ανάπτυξη του πολιτισμού από τον Θαλή και πριν ακόμη αλλά η συμβολή των αρχαιοελληνικών μαθηματικών υπήρξε καθοριστική διότι είχαν την ιδέα της καταγραφής των γνώσεων και εισήγαγαν την αξιωματική μέθοδο που τους επέτρεψε να αποδείξουν γενικά θεωρήματα, όπως Ευχαριστούμε και τον πιανίστα, ο οποίος στη διάρκεια της υποδοχής πρόσφερε μία πολύ ευχάριστη νότα στους θαμώνες. Ήταν ένας υπέροχος Κυριακάτικος καφές, στον όμορφο χώρο της Λέσχης Κομοτηναίων που είναι πλέον στέκι των εκδηλώσεών μας.