Οργανωσιακή Συμπεριφορά

Transcript

1 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα Οργανωσιακή Συμπεριφορά Ενότητα 5: Η Φύση Παρεμβαίνει - Μέρος Β Ιωάννης Σαλμόν Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2

3 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3

4 Σκοποί Ενότητας Στην ενότητα αυτή οι φοιτητές θα διδαχθούν τις παρακάτω θεωρίες και έννοιες: Ενδεχομενική Θεωρία: Προσαρμόζοντας την οργάνωση στο περιβάλλον Η ποικιλία των ειδών Ενδεχομενική Θεωρία: Προάγοντας την υγεία και την ανάπτυξη της οργάνωσης Φυσική Επιλογή: Η θέαση των οργανώσεων από τη σκοπιά της πληθυσμιακής οικολογίας Οργανωσιακή Οικολογία: Η δημιουργία κοινού μέλλοντος 4

5 Περιεχόμενα Ενότητας Ενδεχομενική Θεωρία: Προσαρμόζοντας την Οργάνωση στο Περιβάλλον Η Ποικιλία των Ειδών Ενδεχομενική Θεωρία: Προάγοντας την Υγεία και την Ανάπτυξη της Οργάνωσης Φυσική Επιλογή: Η Θέαση των Οργανώσεων από τη Σκοπιά της Πληθυσμιακής Οικολογίας Οργανωσιακή Οικολογία: Η Δημιουργία Κοινού Μέλλοντος 5

6 Ενδεχομενική Θεωρία: Προσαρμόζοντας την Οργάνωση στο Περιβάλλον - 1 «Οι οργανώσεις είναι ανοιχτά συστήματα που χρειάζονται προσεκτικό χειρισμό για να ικανοποιηθούν και να εξισορροπηθούν οι εσωτερικές τους ανάγκες και να προσαρμοστούν στις περιβαλλοντικές συνθήκες». «Δεν υπάρχει ένας και μοναδικός άριστος τρόπος οργάνωσης. Η κατάλληλη μορφή οργάνωσης εξαρτάται από το είδος του εγχειρήματος ή του περιβάλλοντος με το οποίο ασχολείται κάποιος». «Η διευθυντική ομάδα πρέπει, πάνω από όλα, να ενδιαφέρεται για την επίτευξη ευθυγράμμισης και καλής συνεργασίας». 6

7 Ενδεχομενική Θεωρία: Προσαρμόζοντας την Οργάνωση στο Περιβάλλον - 2 «Για την εκτέλεση διαφορετικών καθηκόντων εντός της ίδιας οργάνωσης μπορεί να απαιτούνται διαφορετικές προσεγγίσεις σχετικά με τη διοίκησή τους». «Σε διαφορετικά περιβάλλοντα απαιτούνται διαφορετικοί τύποι ή είδη οργανώσεων». Αυτές είναι εν συντομία, οι βασικές ιδέες που υποστηρίζουν την ενδεχομενική προσέγγιση της οργάνωσης, η οποία έχει εδραιωθεί ως κυρίαρχη θεωρητική προοπτική στη σύγχρονη οργανωσιακή κουλτούρα. 7

8 Burns and Stalker (1961) Εταιρεία Ηλεκτρικά Κατασκευής Ενδεχομενική Θεωρία: Προσαρμόζοντας Κλωστήριο ανταλλακτικά Τηλεόρασης Το είδος του περιβάλλοντος την Οργάνωση στο Περιβάλλον - 3 Σχετικά σταθερό: Μέτριος ρυθμός Υψηλός βαθμός οι τεχνολογικές συνθήκες της αγοράς κατανοούνται σωστά αλλαγών: αγορά που επεκτείνεται και δημιουργεί ευκαιρίες για να βελτιωμένα προϊόντα αλλαγών: Δυναμικές τεχνολογικές συνθήκες και συνθήκες αγοράς με προβλέψιμο ρυθμό καινοτομιών Εταιρεία Ηλεκτρονικών Εξαιρετικά απρόβλεπτο: ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις & απεριόριστες ευκαιρίες στην αγορά Περιορισμοί που αντιμετωπίζει η εταιρεία Αποδοτική παραγωγή τυποποιημένου προϊόντος Αποδοτική παραγωγή & πώληση του βασικού προϊόντος, το οποίο υπόκειται σε τροποποιήσεις σύμφωνα με τις απαιτήσεις των πελατών Αποδοτικός σχεδιασμός, παραγωγή και προώθηση πωλήσεων νέων εξαιρετικά ανταγωνιστικών προϊόντων Εκμετάλλευση των ραγδαίων τεχνολογικών αλλαγών μέσω καινοτομιών και εξερεύνησης νέων αγορών Οργάνωση της εργασίας Ευκρινώς καθορισμένες θέσεις εργασίας διατεταγμένες σε ιεραρχικό μοτίβο Μηχανιστική Μη αυστηρός καταμερισμός ευθυνών, ο οποίος ακολουθεί λειτουργικά & ιεραρχικά μοτίβα & οποίος τροποποιείται ώστε να αντιμετωπίζονται μη αναμενόμενες καταστάσεις Οι οργανωσιακές θέσεις καθίστανται συνεχώς ασαφείς. Κάθε διοικητικός τομέας ασχολείται με το κεντρικό καθήκον των ανταγωνιστικών πωλήσεων Εσκεμμένη προσπάθεια αποφυγής καθορισμού ατομικών καθηκόντων. Καθορίζονται μέσω αλληλεπίδρασης των εργαζομένων Οργανική 8

9 Burns and Stalker (1961) Εταιρεία Ηλεκτρικά Κατασκευής Ενδεχομενική Κλωστήριο Θεωρία: ανταλλακτικά Προσαρμόζοντας Τηλεόρασης Το είδος της εξουσίας Ευκρινώς την Οργάνωση στο Περιβάλλον - 4 καθορισμένη Δεν είναι ευκρινώς των ευθυνών δεν είναι εξουσία που συνδέεται με τις τυπικές θέσεις της ιεραρχίας. Η αρχαιότητα είναι σημαντική. καθορισμένη αλλά ακολουθεί την ιεραρχία εκτός από τις έκτακτες συγκλήσεις επιτροπών και συμβουλίων Τα όρια της εξουσίας και καθορισμένα. Η εξουσία ασκείται από ανθρώπους που έχουν την ικανότητα να λύνουν τα προβλήματα που προκύπτουν Εταιρεία Ηλεκτρονικών Η εξουσία είναι άτυπη και μεταβάλλεται συνεχώς καθώς οι ρόλοι αλλάζουν ανάλογα με τις περιστάσεις. Εξουσία ασκείται από τους ανθρώπους που έχουν τις κατάλληλες ικανότητες Σύστημα επικοινωνίας Καθορίζεται από συγκεκριμένους κανόνες και ρυθμίσεις. Συνήθως είναι κάθετο. Σύμφωνα με κανόνες, με συμπλήρωμα μέσω συστήματος τακτικών συμβουλίων, με τα νεαρά μέλη να μπορούν κάλλιστα να συμβουλεύουν τα κορυφαία διευθυντικά στελέχη Συχνά συμβούλια μέσα σε πλαίσιο συνεχών διαβουλεύσεων, που εμπλέκουν όλα τα επίπεδα και όλα τα μέρη της εταιρείας Εντελώς ελεύθερο και άτυπο. Η διαδικασία της επικοινωνίας είναι συνεχής και στενά συνδεδεμένη με την έννοια της οργάνωσης Το είδος της δέσμευσης των εργαζομένων Δέσμευση σε σχέση με τις ευθύνες που συνδέονται με τις συγκεκριμένες θέσεις εργασίας. Η αφοσίωση και η υπακοή είναι σημαντικές Δέσμευση σε συγκεκριμένα καθήκοντα, αναγνωρίζοντας όμως την ανάγκη ευελιξίας σε έκτακτα περιστατικά Δέσμευση στις απαιτήσεις των λειτουργικών θέσεών τους, η οποία εναρμονίζεται με τις ευρύτερες ανάγκες για συνεργασία & ευέλικτη ερμηνεία των λειτουργιών Πλήρη δέσμευση ως προς τα βασικά καθήκοντα που αντιμετωπίζει η οργάνωση στο σύνολό της και ικανότητα αντιμετώπισης μεγάλων εντάσεων αβεβαιότητας Μηχανιστική Οργανική 9

10 Ενδεχομενική Θεωρία: Προσαρμόζοντας την Οργάνωση στο Περιβάλλον - 5 Η ιδέα των δύο Βρετανών ερευνητών (Burns and Stalker) εστιαζόταν στο ότι είναι δυνατό να προσδιορίσουμε διάφορες μορφές οργάνωσης, που ποικίλλουν από μηχανιστικές μέχρι οργανικές, και που απαιτούνται περισσότερο ευέλικτες μορφές για να αντιμετωπιστούν τα μεταβαλλόμενα περιβάλλοντα. Λίγο αργότερα η Βρετανίδα Joan Woodworth, σε μελέτη σχετικά με τις Αγγλικές επιχειρήσεις διέκρινε μία σχέση ανάμεσα στην τεχνολογία και τη δομή των επιτυχημένων οργανώσεων. 10

11 Ενδεχομενική Θεωρία: Προσαρμόζοντας την Οργάνωση στο Περιβάλλον - 6 Έδειξε ότι οι αρχές της Κλασικής θεωρίας της διοίκησης δεν ήταν πάντοτε οι περισσότερο κατάλληλες να εφαρμοστούν, διότι διαφορετικές τεχνολογίες επιβάλλουν διαφορετικές απαιτήσεις στα άτομα και την οργάνωση, οι οποίες πρέπει να ικανοποιηθούν μέσω μιας κατάλληλης δομής. Τα ευρήματα της Βρετανίδας (Woodward) στοιχειοθέτησαν την άποψη ότι η γραφειοκρατική-μηχανιστική οργάνωση θα μπορούσε να είναι κατάλληλη για επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν τεχνολογίες μαζικής παραγωγής και όχι για επιχειρήσεις με συστήματα παραγωγής ανομοιόμορφων προϊόντων, σε παρτίδες ή συστήματα παραγωγής βασισμένα σε διεργασίες. 11

12 Ενδεχομενική Θεωρία: Προσαρμόζοντας την Οργάνωση στο Περιβάλλον - 7 Αν και πρότεινε ότι οι επιτυχημένες οργανώσεις εναρμονίζουν δομή και τεχνολογία, κατέδειξε ότι αυτή η σχέση ήταν τελικά μία σχέση στρατηγικής επιλογής-για κάθε δεδομένη τεχνολογία θα μπορούσαν να υιοθετηθούν διάφορες πιθανές μορφές οργάνωσης. Και οι δύο μελέτες απέδειξαν ότι κατά τη διαδικασία της οργάνωσης, πρέπει να ληφθούν πολλές αποφάσεις και ότι η αποτελεσματική οργάνωση εξαρτάται από την επίτευξη μιας ισορροπίας ή συμβατότητας ανάμεσα στη στρατηγική, τη δομή, την τεχνολογία, τις δεσμεύσεις και τις ανάγκες των ατόμων, καθώς και το εξωτερικό περιβάλλον. 12

13 Ενδεχομενική Θεωρία: Προσαρμόζοντας την Οργάνωση στο Περιβάλλον - 8 Στο παραπάνω συμπέρασμα βρίσκεται και η ουσία της σύγχρονης ενδεχομενικής θεωρίας. Χρειάστηκε όμως μία σημαντική μελέτη αρκετών ερευνητών του Harvard, υπό την καθοδήγηση των Paul Lawrence και Jay Lorsch, προκειμένου να εμπεδωθεί η ενδεχομενική θεωρία. 13

14 Ενδεχομενική Θεωρία: Προσαρμόζοντας την Οργάνωση στο Περιβάλλον - 9 Η έρευνά τους βασίστηκε σε δύο κεντρικές ιδέες : Α) Ότι απαιτούνται διαφορετικά είδη οργανώσεων για να αντιμετωπιστούν διαφορετικές συνθήκες αγοράς και διαφορετικές τεχνολογικές συνθήκες. Β) Ότι οι οργανώσεις που λειτουργούν σε αβέβαια και ταραχώδη περιβάλλοντα πρέπει να επιτύχουν υψηλότερο βαθμό εσωτερικής διαφοροποίησης (π.χ. μεταξύ τμημάτων) απ ότι εκείνες που λειτουργούν σε περιβάλλοντα που είναι λιγότερο πολύπλοκα και πιο σταθερά. 14

15 Ενδεχομενική Θεωρία: Προσαρμόζοντας την Οργάνωση στο Περιβάλλον - 10 Η μελέτη των Lawrence και Lorsch εμπλούτισε και εξέφρασε με μεγαλύτερη ακρίβεια τη γενική ιδέα ότι ορισμένες οργανώσεις χρειάζεται να είναι περισσότερο οργανικές από άλλες, και πρότεινε ότι ο βαθμός της απαιτούμενης οργανικότητας διαφέρει από μία οργανωσιακή υπομονάδα σε άλλη. Μία εταιρεία στο κλάδο της ηλεκτρονικής, όπου η κυρίαρχη λογική μπορεί να απαιτεί να παραμείνει η εταιρεία ανοιχτή, ευέλικτη και καινοτόμος, εντούτοις μπορεί να υπάρχουν εξαιρέσεις στον κανόνα. Π.χ. ορισμένες μορφές παραγωγής ή οικονομικής διοίκησης μπορεί να απαιτούν ευκρινέστερο καθορισμό και έλεγχο απ ότι η εργασία σε άλλες περιοχές. 15

16 Η Ποικιλία των Ειδών - 1 Εκατοντάδες έρευνες, από το 1960 και μέχρι σήμερα, έχουν ασχοληθεί με το έργο του προσδιορισμού των οργανωσιακών χαρακτηριστικών και το βαθμό της επιτυχίας τους στην αντιμετώπιση διαφορετικών εργασιών και περιβαλλοντικών συνθηκών. Ο Henry Mintzberg του Πανεπιστημίου McGill, προσδιόρισε πέντε μοντέλα ή είδη οργάνωσης: τη μηχανική γραφειοκρατία, τη διαμερισματοποιημένη μορφή, την επαγγελματική γραφειοκρατία, την απλή δομή και το είδος το οποίο αποκαλούμε εργοκρατία. 16

17 Η Ποικιλία των Ειδών - 2 Το σημαντικότερο σημείο αυτής της μελέτης, βρίσκεται στο ότι έδειξε πως η αποτελεσματική οργάνωση εξαρτάται από την ανάπτυξη ενός συνεκτικού συνόλου σχέσεων ανάμεσα στο δομικό σχεδιασμό, στην ηλικία της επιχείρησης, το μέγεθος, την τεχνολογία και τέλος, τις συνθήκες του κλάδου εντός του οποίου λειτουργεί. Η δουλειά των ερευνητών του Πανεπιστημίου McGill επιβεβαιώνει ότι η μηχανική γραφειοκρατία και η διαμερισματοποιημένη μορφή, είναι συνήθως αναποτελεσματικές, εκτός απ όταν λειτουργούν υπό συνθήκες όπου τα εργασιακά καθήκοντα και το περιβάλλον είναι απλά και σταθερά. 17

18 Η Ποικιλία των Ειδών - 3 Η επαγγελματική γραφειοκρατία τροποποιεί τις αρχές του συγκεντρωτικού ελέγχου ώστε να δώσει μεγαλύτερη αυτονομία στο προσωπικό, και είναι κατάλληλη για την αντιμετώπιση σχετικώς σταθερών συνθηκών, όπου τα εργασιακά καθήκοντα είναι περίπλοκα. Η δομή της επαγγελματικής γραφειοκρατίας είναι συνήθως σχετικά επίπεδη, καθώς η πολυεπίπεδη ιεραρχία αντικαθίσταται από ένα αποκεντρωμένο σύστημα εξουσίας. 18

19 Η Ποικιλία των Ειδών - 4 Η απλή δομή κα η «Εργοκρατία» τείνουν να λειτουργούν καλύτερα σε ασταθείς περιβαλλοντικές συνθήκες. Η απλή δομή συνήθως αποτελείται από ένα διευθύνοντα σύμβουλο, ο οποίος είναι συνήθως ο ιδρυτής, που μπορεί να έχει μια ομάδα προσωπικού υποστήριξης και παράλληλα μία ομάδα υπαλλήλων οι οποίοι κάνουν τη βασική δουλειά. Αυτή η μορφή οργάνωσης λειτουργεί πολύ καλά στις επιχειρηματικές οργανώσεις όπου εκτιμάται πολύ η τάχιστη λήψη αποφάσεων, αρκεί τα εργασιακά καθήκοντα να μην είναι υπερβολικά πολύπλοκα. 19

20 Η Ποικιλία των Ειδών - 5 Η εργοκρατία είναι μία μορφή ιδιαιτέρως κατάλληλη για την εκτέλεση πολύπλοκων και αβέβαιων εργασιακών καθηκόντων σε ταραχώδη περιβάλλοντα. Περιλαμβάνει ομάδες έργου, οι οποίες αποκτούν υπόσταση για την εκτέλεση ενός έργου και εξαφανίζονται μετά την ολοκλήρωσή του, ενώ τα μέλη τους αναδιατάσσονται σε άλλες ομάδες οι οποίες ασχολούνται με άλλα έργα. Την εργοκρατία τη συναντάμε σε εταιρείες καινοτομίας και υψηλής τεχνολογίας, καθώς και στη βιομηχανία του κινηματογράφου- Μπορεί να υπάρξει ως διαφοροποιημένη μονάδα μιας μεγαλύτερης οργάνωσης για την υλοποίηση συγκεκριμένου έργου (π.χ. Τομείς έρευνας και ανάπτυξης). 20

21 Ενδεχομενική Θεωρία: Προάγοντας την Υγεία και την Ανάπτυξη της Οργάνωσης - 1 Πώς μπορεί μία οργάνωση να επιτυγχάνει συστηματικά μία καλή «Αρμονία» με το περιβάλλον της; Πώς μπορεί να προσαρμόζεται σε μεταβαλλόμενες περιβαλλοντικές συνθήκες; Πώς μπορεί να εξασφαλίσει ότι οι εσωτερικές σχέσεις είναι εξισορροπημένες και κατάλληλες; Τί σημαίνει αυτό από λειτουργική άποψη; Αυτά και άλλα σχετικά ερωτήματα έχουν γίνει το επίκεντρο της προσοχής πολλών ερευνητών-συμβούλων επιχειρήσεων, οι οποίοι εργάζονται στο πεδίο της οργανωσιακής ανάπτυξης. 21

22 Ενδεχομενική Θεωρία: Προάγοντας την Υγεία και την Ανάπτυξη της Οργάνωσης - 2 Οι ερευνητές αυτοί συνέβαλαν στο να τεθούν σε εφαρμογή οι ιδέες που παρήχθησαν στο πλαίσιο της ενδεχομενικής θεωρίας, καθώς και της συστημικής προσέγγισης, αναπτύσσοντας διαγνωστικά και κανονιστικά μοντέλα, τα οποία εντοπίζουν τις οργανωσιακές ασθένειες και προτείνουν κάποιας μορφής θεραπείας. Η θεραπεία στηρίζεται σε μία διαδικασία που θέτουμε μία σειρά ερωτημάτων σχετικά με τις σχέσεις που υπάρχουν τόσο στο εσωτερικό των οργανώσεων όσο και ανάμεσα στις οργανώσεις και το περιβάλλον. 22

23 Ενδεχομενική Θεωρία: Προάγοντας την Υγεία και την Ανάπτυξη της Οργάνωσης - 3 Οι ιδέες που συζητήθηκαν στις προηγούμενες ενότητες κατευθύνουν στον τρόπο διάγνωσης και θεραπείας οργανωσιακών ζητημάτων. Το μόνο που πρέπει να κάνουμε είναι να χρησιμοποιήσουμε τις αντιλήψεις που παρήχθησαν σχετικά με τα οργανωσιακά υποσυστήματα και να θέσουμε μια σειρά ερωτημάτων σχετικά με τις σχέσεις που υπάρχουν τόσο στο εσωτερικό των οργανώσεων όσο και ανάμεσα στις οργανώσεις και το περιβάλλον: 23

24 Ενδεχομενική Θεωρία: Προάγοντας την Υγεία και την Ανάπτυξη της Οργάνωσης Ποια είναι η φύση του περιβάλλοντος της οργάνωσης; Είναι απλό και σταθερό ή πολύπλοκο και ταραχώδες; Είναι εύκολο να δει κανείς αλληλοσυνδέσεις ανάμεσα στα διάφορα στοιχεία του περιβάλλοντος; Τι αλλαγές συμβαίνουν στους τομείς της οικονομίας, της τεχνολογίας, της αγοράς, των εργασιακών σχέσεων, καθώς επίσης και στον κοινωνικο-πολιτικό τομέα; Υπάρχει πιθανότητα κάποια συγκεκριμένη εξέλιξη να μετασχηματίσει ολόκληρο το περιβάλλον-κάποια εξέλιξη που θα δημιουργήσει νέες ευκαιρίες ή θα απειλήσει τη βιωσιμότητα των υπαρχουσών λειτουργιών; 24

25 Ενδεχομενική Θεωρία: Προάγοντας την Υγεία και την Ανάπτυξη της Οργάνωσης Τι είδους στρατηγική υιοθετεί η οργάνωση; Μήπως υιοθετεί μία μη-στρατηγική, αντιδρώντας απλώς σε όποια μεταβολή προκύψει; Ή προσπαθεί να υπερασπιστεί τη συγκεκριμένη <<γωνιά>> που δημιούργησε μέσα στο περιβάλλον της; Αναλύει η οργάνωση συστηματικά το περιβάλλον για να προσδιορίσει νέες απειλές και ευκαιρίες; Υιοθετεί μία καινοτόμο, ενεργητική στάση, ψάχνοντας συνεχώς για νέες ευκαιρίες και αξιολογώντας τις υπάρχουσες δραστηριότητες; Είναι η στάση της απέναντι στο περιβάλλον ανταγωνιστική ή συνεργατική; 25

26 Ενδεχομενική Θεωρία: Προάγοντας την Υγεία και την Ανάπτυξη της Οργάνωσης Τι είδους τεχνολογία (μηχανική και μη μηχανική) χρησιμοποιείται; Είναι οι διαδικασίες που χρησιμοποιούνται για τον μετασχηματισμό των εισροών σε εκροές τυποποιημένες και ρουτινοποιημένες; Οι θέσεις εργασίας που δημιουργεί η τεχνολογία είναι υψηλού ή χαμηλού βαθμού αυτονομίας και υπευθυνότητας; Η τεχνολογία καθιστά τις λειτουργίες άκαμπτες ή είναι μία τεχνολογία εύκαμπτη και ανοιχτού τέλους; Ποιες τεχνολογικές επιλογές αντιμετωπίζει η οργάνωση; Μπορεί να αντικαταστήσει τα άκαμπτα συστήματα με πιο ευέλικτες μορφές; 26

27 Ενδεχομενική Θεωρία: Προάγοντας την Υγεία και την Ανάπτυξη της Οργάνωσης Τι είδους άτομα προσλαμβάνει και ποια είναι η κυρίαρχη κουλτούρα ή το κυρίαρχο ήθος εντός της οργάνωσης; Ποιες βασικές πεποιθήσεις προσκομίζουν τα άτομα στην εργασία τους; Ποια είναι η συνήθης αντίληψη-η στενή δέσμευση «Είμαι εδώ για να κερδίσω κάποια χρήματα», ή μήπως υπάρχουν άτομα για τα οποία είναι η πρόκληση και η συμμετοχή που μετράει; Ποιες είναι οι κεντρικές αξίες και πεποιθήσεις που διαμορφώνουν τα μοτίβα της εταιρικής κουλτούρας και υπό-κουλτούρας; 27

28 Ενδεχομενική Θεωρία: Προάγοντας την Υγεία και την Ανάπτυξη της Οργάνωσης Με ποιο τρόπο είναι δομημένη η οργάνωση, και ποιες είναι οι κυρίαρχες φιλοσοφίες σχετικά με το μάνατζμεντ; Είναι η οργάνωση γραφειοκρατική, ή μήπως υιοθετείτε η οργανική μορφή οργάνωσης; Η κυρίαρχη φιλοσοφία σε σχέση με το μάνατζμεντ είναι αυταρχική τονίζοντας την υπευθυνότητα και το στενό έλεγχο; Ή μήπως είναι πιο δημοκρατική και ενθαρρύνει τις πρωτοβουλίες και την επιχειρηματική συμπεριφορά σε όλο το φάσμα της οργάνωσης; Μήπως η φιλοσοφία τονίζει τις ασφαλείς αλλά σίγουρες προσεγγίσεις, ή μήπως είναι καινοτόμος και αναλαμβάνει κινδύνους; 28

29 Φυσική Επιλογή: Η Θέαση των Οργανώσεων από τη Σκοπιά της Πληθυσμιακής Οικολογίας - 1 Στην οργανισμική μεταφορά η επιβίωση έχει παρουσιαστεί ως ένα πρόβλημα προσαρμογής, ενώ η ενδεχομενική θεωρία έχει προταθεί ως ένα μέσο προσδιορισμού μοτίβων «Αρμονίας» και υπόδειξης τρόπου με τον οποίο μπορούν να επιτευχθούν αυτά τα μοντέλα. Όσο δημοφιλής και αν υπήρξε η προσέγγιση αυτή, τα τελευταία χρόνια έχει αντιμετωπίσει πολλές επικρίσεις από θεωρητικούς κ ερευνητές, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι η λειτουργία των οργανώσεων πρέπει να ειδωθεί από τη σκοπιά της «Φυσικής Επιλογής». 29

30 Φυσική Επιλογή: Η Θέαση των Οργανώσεων από τη Σκοπιά της Πληθυσμιακής Οικολογίας - 2 Η ιδέα ότι οι οργανώσεις μπορούν να προσαρμοστούν στο περιβάλλον τους, προσδίδει υπερβολικά μεγάλη ευελιξία και ισχύ στην οργάνωση και ελάχιστη στο περιβάλλον, ως δύναμη που επηρεάζει την επιβίωση της οργάνωσης. Με αυτή τη σκέψη, θα πρέπει να μετριάσουμε την έλλειψη ισορροπίας δίνοντας μεγαλύτερη σημασία στον τρόπο με τον οποίο τα περιβάλλοντα «Επιλέγουν» τις οργανώσεις. - Ο καλύτερος τρόπος για να το κάνουμε αυτό είναι μέσω ανάλυσης στο επίπεδο πληθυσμών των οργανώσεων και της ευρύτερης οικολογίας τους. 30

31 Φυσική Επιλογή: Η Θέαση των Οργανώσεων από τη Σκοπιά της Πληθυσμιακής Οικολογίας - 3 Η συγκεκριμένη θέαση των οργανώσεων από τη σκοπιά της «Πληθυσμιακής Οικολογίας», φέρνει στο επίκεντρο της οργανωσιακής ανάλυσης τη θεωρία του Δαρβίνου περί της εξέλιξης των ειδών. 31

32 Φυσική Επιλογή: Η Θέαση των Οργανώσεων από τη Σκοπιά της Πληθυσμιακής Οικολογίας - 4 «Οι οργανώσεις, όπως και οι βιολογικοί οργανισμοί στη φύση, εξαρτώνται για την επιβίωσή τους από την ικανότητά τους να αποκτούν ένα επαρκές απόθεμα πόρων οι οποίοι είναι απαραίτητοι για να συντηρήσουν την ύπαρξή τους. Στην προσπάθειά τους αυτή έχουν να ανταγωνιστούν τις υπόλοιπες οργανώσεις, και επειδή συνήθως οι πόροι σπανίζουν, επιβιώνουν μόνο οι περισσότερο προσαρμοσμένες οργανώσεις. Η φύση, ο αριθμός, και η κατανομή των οργανώσεων εξαρτώνται, σε κάθε δεδομένη στιγμή, από τη διαθεσιμότητα των πόρων καθώς και από τον ανταγωνισμό τόσο εντός του πληθυσμού του ιδίου είδους όσο και ανάμεσα στα διαφορετικά είδη οργανώσεων. Συνεπώς το περιβάλλον αποτελεί τον κρίσιμο παράγοντα που καθορίζει ποιες οργανώσεις θα επιτύχουν και ποιες θα αποτύχουν, «Επιλέγοντας» τους πλέον εύρωστους μέσω εξάλειψης των περισσότερο αδύναμων». 32

33 Φυσική Επιλογή: Η Θέαση των Οργανώσεων από τη Σκοπιά της Πληθυσμιακής Οικολογίας - 5 Οι πληθυσμιακοί οικολόγοι ισχυρίζονται ότι το σημαντικότερο είναι να κατανοήσουμε την εξελικτική δυναμική στο επίπεδο του πληθυσμού. Όταν το περιβάλλον αλλάζει ή όταν ένα νέο είδος εισβάλλει στη «γωνιά» των πόρων που παραδοσιακά ανήκε σε ένα άλλο είδος, η μεταβολή αντανακλάται, τελικά, στη δομή του πληθυσμού. Όλα τα μέλη ενός είδους έχουν συνήθως παρόμοια πλεονεκτήματα και αδυναμίες, τελικά εκείνο που επιβιώνει ή αποτυγχάνει είναι ολόκληρο το είδος. 33

34 Φυσική Επιλογή: Η Θέαση των Οργανώσεων από τη Σκοπιά της Πληθυσμιακής Οικολογίας - 6 Παρά το γεγονός ότι ορισμένα μέλη ενός είδους μπορεί να είναι καταλληλότερα από άλλα, συχνά δεν είναι τόσο κατάλληλα όσο είναι τα νεοεισερχόμενα είδη, και συνεπώς, μακροπρόθεσμα, τείνουν να μοιράζονται την ίδια μοίρα με τον υπόλοιπο πληθυσμό. Κατά την άποψη των πληθυσμιακών οικολόγων, το πιο σημαντικό απ όλα είναι η ικανότητα που έχει μία οργάνωση να αποκτά μία «γωνιά» πόρων και να ξεπερνά τους ανταγωνιστές της σε επιδόσεις. 34

35 Φυσική Επιλογή: Η Θέαση των Οργανώσεων από τη Σκοπιά της Πληθυσμιακής Οικολογίας - 7 Δύο σημαντικές παρατηρήσεις από την προσέγγιση της πληθυσμιακής οικολογίας είναι: 1) Η σημασία του πεπερασμένου των πόρων στη διαμόρφωση της μεγέθυνσης, της ανάπτυξης και της πτώσης των οργανώσεων. 2) Ο ρόλος των επιτυχών καινοτομιών στη διαμόρφωση των νέων ειδών οργανώσεων. 35

36 Φυσική Επιλογή: Η Θέαση των Οργανώσεων από τη Σκοπιά της Πληθυσμιακής Οικολογίας - 8 Η προσέγγιση της πληθυσμιακής οικολογίας έχει δεχτεί έντονη κριτική σε κυρίως σημεία: 1) Αν δεχτούμε ότι τα περιβάλλοντα επιλέγουν τους οργανισμούς που επιβιώνουν, τότε μακροπρόθεσμα δεν έχει σημασία τι κάνουν οι μάνατζερ και αυτοί που λαμβάνουν αποφάσεις. 2) Προσφέρει μονόπλευρη άποψη της εξελικτικής διαδικασίας. Η έμφαση που δίνεται στην σπανιότητα των πόρων και τον ανταγωνισμό, πράγματα που βρίσκονται στη βάση της διαδικασίας της επιλογής, μειώνουν τη σημασία του γεγονότος ότι οι πόροι μπορεί στην πραγματικότητα να αφθονούν ή και να είναι αυτό-ανανεούμενοι. 36

37 Φυσική Επιλογή: Η Θέαση των Οργανώσεων από τη Σκοπιά της Πληθυσμιακής Οικολογίας - 9 Οι οργανώσεις που εστιάζουν στη δημιουργία αξίας μπορεί να είναι σε θέση να δημιουργήσουν «γωνιές» πόρων οι οποίες να μην υπήρχαν ποτέ πριν. 37

38 Οργανωσιακή Οικολογία: Η Δημιουργία Κοινού Μέλλοντος - 1 Όπως είδαμε, η πληθυσμιακή οικολογία, καθώς και η ενδεχομενική θεωρία πιστεύουν ότι οι οργανώσεις βρίσκονται σε μία κατάσταση έντασης ή μάχης με τα περιβάλλοντά τους. Η κριτική που έρχεται μέσω των εξελίξεων στη σύγχρονη θεωρία συστημάτων, στηρίζεται στο ότι οι οργανώσεις, όπως και οι βιολογικοί οργανισμοί, δεν είναι στην πραγματικότητα διακριτές οντότητες, παρ ότι είναι βολικό να τις σκεφτόμαστε έτσι. 38

39 Οργανωσιακή Οικολογία: Η Δημιουργία Κοινού Μέλλοντος - 2 Πολλοί βιολόγοι σήμερα, πιστεύουν ότι είναι ολόκληρο το σύστημα που εξελίσσεται και ότι η διαδικασία της εξέλιξης μπορεί στην πραγματικότητα να κατανοηθεί μόνο στο επίπεδο της συνολικής οικολογίας. Η προαναφερθείσα άποψη έχει δύο σημαντικά συνεπακόλουθα: 1) Αντικρούει την άποψη ότι οι οργανισμοί εξελίσσονται προσαρμοζόμενοι στις αλλαγές του περιβάλλοντος. 2) Όπως επίσης ότι οι περιβαλλοντικές αλλαγές επιλέγουν τους οργανισμούς που πρόκειται να επιβιώσουν. 39

40 Οργανωσιακή Οικολογία: Η Δημιουργία Κοινού Μέλλοντος - 3 Αντιθέτως, προτείνει ότι η εξέλιξη είναι πάντοτε εξέλιξη ενός μοτίβου σχέσεων, οι οποίες συμπεριλαμβάνουν τόσο τους οργανισμούς όσο και το περιβάλλον τους. Είναι το μοτίβο που εξελίσσεται, και όχι απλώς οι ξεχωριστές μονάδες που αποτελούν αυτό το μοτίβο. Όπως είχε θέσει ο Kenneth Boulding, η εξέλιξη συνεπάγεται την «Επιβίωση του περισσότερο ταιριαστού» και όχι απλώς την επιβίωση του καλύτερα προσαρμοσμένου. 40

41 Οργανωσιακή Οικολογία: Η Δημιουργία Κοινού Μέλλοντος - 4 Οι οργανώσεις και τα περιβάλλοντά τους εμπλέκονται σε ένα μοτίβο συνδημιουργίας, όπου το ένα παράγει το άλλο. Συνεπώς οι οργανώσεις, είναι, θεωρητικώς, ικανές να επηρεάσουν τη φύση του περιβάλλοντός τους- Μπορούν επίσης να παίξουν ενεργό ρόλο στη διάπλαση του μέλλοντός τους, ιδιαιτέρως όταν ενεργούν σε συμφωνία με άλλες οργανώσεις. Αν κοιτάξουμε τον κόσμο των οργανώσεων, θα διαπιστώσουμε ότι, όπως και στη φύση, η συνεργασία είναι εξίσου συχνή με τον ανταγωνισμό. 41

42 Οργανωσιακή Οικολογία: Η Δημιουργία Κοινού Μέλλοντος - 5 Σύμφωνα με εκείνες τις ερμηνείες της εξέλιξης που δίνουν έμφαση στην έννοια της επιβίωσης του ισχυρότερου, συνήθως ενθαρρύνεται η άποψη ότι ο ανταγωνισμός είναι ο βασικός κανόνας της οργανωσιακής ζωής. Οι περισσότερο οικολογικές ερμηνείες της εξέλιξης, οι οποίες δίνουν έμφαση στην έννοια της «Επιβίωσης του περισσότερο ταιριαστού» επισύρουν την προσοχή μας στην ηθική της συνεργασίας. 42

43 Οργανωσιακή Οικολογία: Η Δημιουργία Κοινού Μέλλοντος - 6 Ακριβώς όπως οι φυσικοί οικολόγοι ανησυχούν για τα καταστρεπτικά αποτελέσματα της βιομηχανικής μόλυνσης, έτσι και η οργανωσιακή οικολογία κινδυνεύει να καταστραφεί από εξαιρετικά ατομιστικές γραμμές δράσεις, οι οποίες απειλούν να καταστήσουν τον κοινωνικό χώρο εντελώς μη διαχειρίσιμο. 43

44 Τέλος Ενότητας