Άρθρο 4 της κατ εξουσιοδότηση πράξης (ΧΧΧ/2014).

Transcript

1 8.2 Περιγραφή του Μέτρου Συστήματα ποιότητας γεωργικών προϊόντων και τροφίμων Νομική βάση [Μέγιστη έκταση:875 χαρακτήρες = περ. 1/4 σελίδες υποχρεωτικό πεδίο επιτρέπεται η Άρθρο 16 και Παράρτημα ΙΙ του Κανονισμού (ΕΕ) 1305/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης από το ΕΕΓΤΑΑ). Σημείο 8.3, Μέρος 1 του Παραρτήματος Ι, της εκτελεστικής πράξης. Άρθρο 4 της κατ εξουσιοδότηση πράξης (ΧΧΧ/2014) Γενική Περιγραφή του μέτρου συμπεριλαμβανομένης της λογικής παρέμβασης και της συμβολής στις Περιοχές Εστίασης και οριζόντιες προτεραιότητες της Αγροτικής Ανάπτυξης) [Μέγιστη έκταση:14000 χαρακτήρες = περ. 4 σελίδες υποχρεωτικό πεδίο επιτρέπεται η Η στήριξη για τη συμμετοχή σε συστήματα ποιότητας και για τις σχετικές δραστηριότητες ενημέρωσης και προώθησης συνδέεται με την Προτεραιότητα 3 και ειδικότερα την Περιοχή Εστίασης 3Α: «Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των πρωτογενών παραγωγών με την καλύτερη ένταξή τους στη γεωργική αλυσίδα τροφίμων μέσω συστημάτων ποιότητας, προσθέτοντας αξία στα γεωργικά προϊόντα, με προώθηση σε τοπικές αγορές και βραχείες αλυσίδες εφοδιασμού, ομάδες και οργανώσεις παραγωγών και διεπαγγελματικές οργανώσεις». Το παρόν μέτρο στοχεύει στα εξής: Στην υποστήριξη της αύξησης της αξίας του γεωργικού προϊόντος στις αγροτικές περιοχές. Στην καλύτερη πρόσβαση των πρωτογενών παραγωγών στην αγορά με την παροχή πιστοποιημένου ποιοτικού προϊόντος, η οποία μέσα από το μέτρο θα υποστηριχθεί με δύο ενέργειες: Με την απόκτηση συστημάτων και σημάτων ποιότητας και κυρίως τα υπάρχοντα ποιοτικά συστήματα (Γεωγραφικής Ένδειξης, Βιολογικά κ.λπ.) αλλά και να επιτρέπει την υιοθέτηση εθελοντικών συστημάτων πιστοποίησης. Είναι σημαντικό ότι τα συστήματα αυτά θα πρέπει να συμμορφώνονται με τις προδιαγραφές των προϊόντων και να εξασφαλίζουν την πλήρη ιχνηλασιμότητα των προϊόντων. Η ετήσια εισφορά συμμετοχής στο σύστημα καλύπτει δαπάνες ελέγχων για τη συμμόρφωση και είναι επιλέξιμη δαπάνη. Συνεπώς θα πρέπει να εξασφαλισθεί ότι οι ομάδες παραγωγών, οι συνεταιρισμοί και οι ιδιώτες που συμμετέχουν σε συστήματα ποιότητας χρησιμοποιούν τους πόρους του μέτρου και αποδίδουν μέρος της στήριξης στον εποπτικό και ελεγκτικό μηχανισμό. Επίσης, η SWOT έδειξε ότι και οι παραγωγοί θα πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειες πληροφόρησης και προώθησης των πιστοποιημένων προϊόντων απέναντι σε ένα γενικά δύσπιστο καταναλωτή. Με την καλύτερη ένταξη στην αλυσίδα τροφίμων, η οποία μπορεί να επιτευχθεί είτε αυξάνοντας την διαπραγματευτική δύναμη των ενώσεων και ομάδων παραγωγών στην εμπορική αλυσίδα, είτε παρακάμπτοντας την αλυσίδα, απευθυνόμενοι κατευθείαν στον καταναλωτή. 1

2 Συμπληρωματικά, μέσω της ενίσχυσης συγκεκριμένων συστημάτων ποιότητας (σύστημα Ολοκληρωμένης Διαχείρισης και βιολογική γεωργία και κτηνοτροφία), το μέτρο συνδέεται και με την Προτεραιότητα 4 «Αποκατάσταση, διατήρηση και ενίσχυση των οικοσυστημάτων που συνδέονται με τη γεωργία και τη δασοπονία». Για την επίτευξη των στόχων θα χρησιμοποιηθούν μεταξύ άλλων δύο κύρια εργαλεία που αφορούν στην εισαγωγή συστημάτων ποιότητας και στις δράσεις πληροφόρησης-προώθησης για αυτά τα σήματα. Σύμφωνα και με τη SWOT ανάλυση, οι γεωργοί και ομάδες γεωργών θα πρέπει να ενθαρρύνονται να συμμετέχουν σε συστήματα ποιότητας γεωργικών προϊόντων και τροφίμων, έτσι ώστε να προσδώσουν προστιθέμενη αξία στο προϊόν τους και να το καταστήσουν ανταγωνιστικό στην αγορά. Επειδή τη στιγμή εισόδου σε αυτά τα συστήματα και κατά τα πρώτα χρόνια της συμμετοχής επιβάλλονται στους γεωργούς πρόσθετες δαπάνες και υποχρεώσεις, ως αποτέλεσμα της συμμετοχής τους, οι οποίες δεν αμείβονται πλήρως από την αγορά, με το παρόν μέτρο ενισχύονται οι νεοεισερχόμενοι γεωργοί και ομάδες γεωργών, οι οποίοι θα συμμετάσχουν σε ενωσιακά ή εθνικά συστήματα ποιότητας γεωργικών προϊόντων και τροφίμων, περιλαμβανομένων των συστημάτων πιστοποίησης των γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Τα συστήματα αυτά παρέχουν εγγυήσεις στους καταναλωτές για την ποιότητα και τα χαρακτηριστικά του προϊόντος ή για τη χρησιμοποιούμενη μέθοδο παραγωγής. Ως συνέπεια της συμμετοχής τους στα συστήματα αυτά οι γεωργοί επιτυγχάνουν να προσδώσουν προστιθέμενη αξία στα προϊόντα τους και να αυξήσουν τις ευκαιρίες τους στην αγορά. Η πολιτική για την ποιότητα αποτελεί θεμελιώδες συστατικό στοιχείο της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής και κύριο πλεονέκτημα των Ελληνικών γεωργικών προϊόντων στις διεθνείς αγορές. Ο Ελληνικός χώρος, σύμφωνα και με τη SWOT ανάλυση, παρουσιάζει μία μεγάλη ετερογένεια ως προς το αγρονομικό, εδαφολογικό και κλιματολογικό δυναμικό. Το γεγονός αυτό συγκροτεί ισχυρό συγκριτικό πλεονέκτημα ως προς την παραγωγή ποιοτικά διαφοροποιημένων γεωργικών προϊόντων, τα οποία αποτελούν κύριο μοχλό ανάπτυξης της γεωργικής δραστηριότητας και γενικότερα της οικονομίας της χώρας. Η παραγωγή των εν λόγω προϊόντων μέσω καθορισμένων συστημάτων ποιότητας προσφέρει σε πολλές γεωργικές περιοχές ένα μέσον ένταξης στην παγκοσμιοποιημένη αγορά τροφίμων, χάρη στην αναγνώριση μιας ιδιαίτερης τεχνογνωσίας και στην προσφορά υψηλής ποιότητας προϊόντων στον καταναλωτή. Εδώ και χρόνια, οι επιλογές των ευρωπαίων καταναλωτών τείνουν να προσανατολίζονται προς τροφές υγιεινές, ασφαλέστερες, γευστικότερες που παράγονται με μεθόδους φιλικές στο περιβάλλον. Κοινός παρονομαστής αυτής της εξέλιξης είναι η ποιότητα: μία βασική πρόκληση και μία σύνθετη έννοια. Στο πλαίσιο υλοποίησης της ανωτέρω πολιτικής, η εφαρμογή του συστήματος Ολοκληρωμένης Διαχείρισης στη φυτική παραγωγή ενισχύει την τήρηση προτύπων καλής γεωργικής και περιβαλλοντικής πρακτικής. Ως εκ τούτου αναγνωρίζεται ευρέως, ως μια από τις προαιρετικές αλλά πλέον αναγκαίες μορφές παραγωγικής διαδικασίας της σύγχρονης γεωργικής πρακτικής, συμβάλλοντας παράλληλα στην εφαρμογή των υποχρεωτικών κανόνων της ορθής γεωργικής πρακτικής και στη δημιουργία ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος για τα ελληνικά γεωργικά προϊόντα. Με την εφαρμογή του Συστήματος Ολοκληρωμένης Διαχείρισης επιτυγχάνουμε μεταξύ άλλων την οργάνωση της γεωργικής εκμετάλλευσης με προγραμματισμό της παραγωγής, τον έλεγχο σε όλα τα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας, τη μείωση του κόστους παραγωγής με την ορθολογική χρήση εισροών, φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων, τη μείωση κατανάλωσης νερού και ενέργειας, την προστασία του περιβάλλοντος. Όσον αφορά δε τα προϊόντα, επιτυγχάνεται η παραγωγή επώνυμων ποιοτικών και ασφαλών προϊόντων, η παραγωγή αναγνωρίσιμων και ανταγωνιστικών προϊόντων, η εδραίωσή τους στις αγορές αλλά και η διείσδυσή τους σε νέες και «δύσκολες» αγορές. Η εφαρμογή εθνικών κανόνων προαιρετικών ενδείξεων ποιότητας γίνεται μέσω των προτύπων της σειράς AGRO όπως: 2

3 Πρότυπα της σειράς AGRO 2 (Σύστημα ολοκληρωμένης διαχείρισης στη γεωργική παραγωγή) Πρότυπα της σειράς AGRO 3 (Σύστημα ολοκληρωμένης διαχείρισης για τη διασφάλιση της ποιότητας του χοιρινού κρέατος) Πρότυπο AGRO 7 (Προϊόντα από ζώα που δεν εκτρέφονται με γενετικά τροποποιημένες ζωοτροφές) Εξίσου σημαντική είναι και η βιολογική γεωργία και κτηνοτροφία, συμβάλλοντας στην αναζωογόνηση των αγροτικών οικονομιών μέσω της αειφόρου ανάπτυξης. Πράγματι, στην ανάπτυξη του βιολογικού τομέα είναι ήδη προφανείς οι νέες ευκαιρίες απασχόλησης στον πρωτογενή τομέα, στη μεταποίηση και στις συναφείς υπηρεσίες. Εκτός από τα περιβαλλοντικά πλεονεκτήματα, αυτά τα συστήματα μπορούν να έχουν σημαντικά οφέλη τόσο για την οικονομία όσο και για την κοινωνική συνοχή των αγροτικών περιοχών. Σύμφωνα με τους κοινοτικούς κανονισμούς ορίζεται ως βιολογική γεωργία το σύστημα διαχείρισης γεωργικών καλλιεργειών που προϋποθέτει σημαντικούς περιορισμούς στη χρήση λιπασμάτων και χημικών συνθετικών φυτοπροστατευτικών προϊόντων. Αυτή η μέθοδος παραγωγής βασίζεται σε διάφορες καλλιεργητικές πρακτικές, η εφαρμογή τους έχει ως αποτέλεσμα την προστασία του περιβάλλοντος, επιδιώκει την ενίσχυση της αειφορίας της γεωργίας, στοχεύει στην παραγωγή γεωργικών προϊόντων και τροφίμων που είναι απαλλαγμένα από χημικά κατάλοιπα και είναι αντίθετη προς τη γενετική τροποποίηση. Ανάλογη είναι και η έννοια της βιολογικής κτηνοτροφίας. Αποτελεί και αυτή ένα σύστημα που στηρίζεται στη φυσική διαβίωση των ζώων, χρησιμοποιεί κατά βάση ζωοτροφές που έχουν παραχθεί με βιολογικό τρόπο, περιορίζει στο ελάχιστο δυνατό τη χρήση συνθετικών αλλοπαθητικών φαρμάκων, προστατεύει το περιβάλλον και διακρίνεται για τα υγιεινά προϊόντα που παράγει. Επίσης, στο πλαίσιο της παραγωγής ποιοτικά διαφοροποιημένων προϊόντων, οι καταναλωτές δίνουν μεγάλη σημασία στη σύνδεση του προϊόντος με ένα ορισμένο τόπο, η καταναλωτική τους συμπεριφορά επηρεάζεται από τις περιοχές παραγωγής των προϊόντων και είναι πρόθυμοι να πληρώσουν επιπρόσθετα για προϊόντα συγκεκριμένου τόπου προέλευσης. Σύμφωνα με τον Κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1151/2012, οι αγρότες έχουν τη δυνατότητα να εντάσσουν γεωργικά προϊόντα και τρόφιμα Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) και Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ). Με αυτόν τον τρόπο δίνεται η δυνατότητα αφενός στους παραγωγούς να προωθήσουν ευκολότερα τα προϊόντα που παρουσιάζουν εξειδικευμένα χαρακτηριστικά, βελτιώνοντας το εισόδημά τους με τις καλύτερες τιμές που πετυχαίνουν στην αγορά και αφ ετέρου στους καταναλωτές να αγοράζουν προϊόντα ποιοτικά, με εγγυήσεις για την παραγωγή, την επεξεργασία και τη γεωγραφική καταγωγή τους. Επίσης, στο πλαίσιο εφαρμογής του Κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1151/2012 θεσπίζονται και προαιρετικές ενδείξεις ποιότητας με σκοπό να διευκολύνουν τους παραγωγούς γεωργικών προϊόντων στην ενημέρωση των καταναλωτών σχετικά με τα στοιχεία τα οποία προσδίδουν αξία στα προϊόντα τους. Σύμφωνα με το άρθρο 29 παράγραφος 1 του ανωτέρω Κανονισμού, οι προαιρετικές ενδείξεις ποιότητας αφορούν «οριζόντιο» χαρακτηριστικό μιας ή περισσότερων κατηγοριών προϊόντων ή στοιχείο της μεθόδου γεωργικής παραγωγής ή μεταποίησης που ισχύει σε συγκεκριμένες περιοχές, προσδίδουν αξία στο προϊόν σε σύγκριση με παρεμφερή προϊόντα και έχουν ευρωπαϊκή διάσταση. Δυο χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι ο όρος «προϊόν ορεινής παραγωγής» και «προϊόντα νησιωτικής γεωργίας». Η έννοια των οίνων ποιότητας στην Ένωση βασίζεται, μεταξύ άλλων, στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που οφείλονται στη γεωγραφική προέλευση του οίνου. Οι οίνοι αυτοί ταυτοποιούνται προς όφελος των καταναλωτών με τις προστατευόμενες ονομασίες προέλευσης και τις προστατευόμενες γεωγραφικές ενδείξεις. Για να προστατεύονται στην Κοινότητα τα αμπελοοινικά προϊόντα, οι ονομασίες προέλευσης και οι γεωγραφικές ενδείξεις 3

4 θα πρέπει να αναγνωρίζονται και να καταχωρούνται σε κοινοτικό επίπεδο. Επίσης οι ονομασίες προέλευσης και οι γεωγραφικές ενδείξεις ο οποίες προστατεύονται στο κοινοτικό έδαφος θα πρέπει να υπόκεινται σε ελέγχους για τη διασφάλιση της τήρησης των προδιαγραφών των σχετικών οίνων. Τέλος, η ελληνική κτηνοτροφία αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους και τους πλέον ευαίσθητους και νευραλγικούς τομείς της γεωργικής παραγωγής. Σε µια ανταγωνιστική αγορά τροφίµων έχει πολύ μεγάλη σηµασία οι κτηνοτρόφοι -καθώς και ολόκληρη η αλυσίδα παραγωγής κρέατος- να αποσκοπούν στην πώληση προϊόντων της καλύτερης δυνατής ποιότητας και στην ενηµέρωση των καταναλωτών σχετικά µε την αξία των προϊόντων αυτών. Τα τελευταία χρόνια υποστηρίζεται σε μεγάλο βαθμό η άποψη ότι οι καταναλωτές ενδιαφέρονται για θέματα που αφορούν την καλή διαβίωση των ζώων, δηλαδή για τις συνθήκες στις οποίες ζουν και διατρέφονται τα ζώα. Σύμφωνα με έρευνες έχει διαπιστωθεί η τάση των καταναλωτών να αγοράζουν τρόφιμα τα οποία καλύπτουν τις αυξημένες απαιτήσεις που σχετίζονται με την καλή διαβίωση των ζώων, όπως για παράδειγμα κρέας πουλερικών «ελεύθερης βοσκής». Η Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω δυο Κανονισμών (ΚΑΝ (ΕΚ) 543/2008, σχετικά με τους κανόνες εμπορίας για το κρέας πουλερικών και ΚΑΝ (ΕΚ) 589/2008, σχετικά με τις προδιαγραφές εμπορίας των αυγών) θεσπίζει τους κανόνες εμπορίας και τον τρόπο προαιρετικής επισήμανσης αυτών των προϊόντων, παρέχοντας επιπλέον τη δυνατότητα στους παραγωγούς πουλερικών, εφόσον βεβαίως πληρούν τις αντίστοιχες προδιαγραφές παραγωγής, να χρησιμοποιούν ορισμένες ενδείξεις στην ετικέτα των προϊόντων τους, όπως την ένδειξη «κοτόπουλο ελευθέρας βοσκής» ή την ένδειξη για τη διατροφή των ωοτόκων ορνίθων. Επίσης στον τομέα του Βοείου κρέατος η έννοια «Βόειο κρέας ποιότητας» εντάσσεται στο πλαίσιο εφαρμογής ενός προαιρετικού συστήματος επισήμανσης, όπου δίνεται η δυνατότητα στον παραγωγό, ακολουθώντας συγκεκριμένες διαδικασίες παραγωγής, να χρησιμοποιεί επιπλέον ενδείξεις στα προϊόντα του και συγκεκριμένα την ένδειξη «Κρέας Ποιότητας». Οι εν λόγω προδιαγραφές έχουν καθοριστεί τόσο με κοινοτικούς Κανονισμούς όσο και με εθνική νομοθεσία. Η βελτίωση της διαφάνειας των όρων παραγωγής και εμπορίας των εν λόγω προϊόντων, ιδίως του εντοπισμού προέλευσης, επηρεάζει θετικά την κατανάλωση του βοείου κρέατος. Η ελληνική γεωργία εκτός των σημάτων που ήδη έχουν υιοθετηθεί και προσαρμοσθεί από τον ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ, θα προβεί και στην υιοθέτηση των σημάτων «Ορεινό προϊόν», «Νησιωτικό προϊόν». Η υιοθέτηση εθελοντικών συστημάτων πιστοποίησης γεωργικών προϊόντων, τα οποία αναγνωρίζονται από το κράτος μέλος ως συστήματα που τηρούν τις κατευθυντήριες γραμμές περί βέλτιστης πρακτικής της Ένωσης, καθιστά τα γεωργικά προϊόντα περισσότερο ελκυστικά στους αγοραστές, προσδίδοντάς τους έτσι προστιθέμενη αξία και συμβάλλοντας στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της γεωργικής παραγωγής. Επιπλέον, το μέτρο αποσκοπεί στην παροχή ενίσχυσης για δραστηριότητες ενημέρωσης και προώθησης, όσον αφορά προϊόντα καλυπτόμενα από τα συστήματα ποιότητας γεωργικών προϊόντων και τροφίμων. Το μέτρο αποσκοπεί στη στήριξη δραστηριοτήτων πληροφόρησης και προώθησης που πραγματοποιούνται από ομάδες παραγωγών στην εσωτερική αγορά, οι οποίες αφορούν προϊόντα καλυπτόμενα από ενωσιακά ή εθνικά συστήματα ποιότητας γεωργικών προϊόντων και τροφίμων. Οι εν λόγω δραστηριότητες πρέπει να επιστήσουν την προσοχή στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ή τα πλεονεκτήματα των εν λόγω προϊόντων, ιδιαιτέρως την ποιότητα, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των μεθόδων γεωργικής παραγωγής της Ένωσης, ιδίως όσον αφορά την αυθεντικότητα, την καλή διαβίωση των ζώων και την προστασία του περιβάλλοντος που συνδέονται με το σύστημα ποιότητας, και μπορεί να περιλαμβάνουν τη διάδοση των επιστημονικών και τεχνικών γνώσεων για τα προϊόντα αυτά. Οι δραστηριότητες αυτές περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, την οργάνωση, ή / και τη συμμετοχή σε εμποροπανηγύρεις και εκθέσεις, παρόμοιες δραστηριότητες δημοσίων σχέσεων και προώθησης πληροφοριών και δραστηριοτήτων, μέσω των διαφόρων μέσων 4

5 επικοινωνίας. Οι δραστηριότητες ενημέρωσης και προώθησης στοχεύουν ταυτόχρονα στην αύξηση των πωλήσεων των επιλέξιμων προϊόντων ποιότητας Πεδίο εφαρμογής, τύπος και ύψος ενίσχυσης και άλλη σχετική πληροφόρηση (σε επίπεδο ανάλυσης υπο μέτρων και τύπου δράσης δραστηριότητας) Μέτρο σύμφωνα με τον Καν. (ΕΕ) 1305/2013 Άρθρο 16 Συστήματα ποιότητας γεωργικών προϊόντων και τροφίμων Κωδικός Μέτρου Υπομέτρα 3 Στήριξη για νέα συμμετοχή σε συστήματα ποιότητας 3.1 Στήριξη για δραστηριότητες πληροφόρησης και προώθησης που πραγματοποιούνται από ομάδες παραγωγών στην εσωτερική αγορά Κωδικός υπομέτρου Στήριξη για νέα συμμετοχή σε συστήματα ποιότητας Περιγραφή του υπομέτρου Στο πλαίσιο του υπομέτρου οι γεωργοί και ομάδες γεωργών μπορούν να ενισχυθούν για τη συμμετοχή σε συστήματα ποιότητας γεωργικών προϊόντων και τροφίμων, έτσι ώστε να προσδώσουν προστιθέμενη αξία στο προϊόν τους και να το καταστήσουν ανταγωνιστικό στην αγορά. Με το παρόν μέτρο ενισχύονται οι νεοεισερχόμενοι γεωργοί και ομάδες γεωργών, οι οποίοι θα συμμετάσχουν σε ενωσιακά ή εθνικά συστήματα ποιότητας γεωργικών προϊόντων και τροφίμων, περιλαμβανομένων των συστημάτων πιστοποίησης των γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Τα συστήματα αυτά παρέχουν εγγυήσεις στους καταναλωτές για την ποιότητα και τα χαρακτηριστικά του προϊόντος ή για τη χρησιμοποιούμενη μέθοδο παραγωγής. Ως συνέπεια της συμμετοχής τους στα συστήματα αυτά οι γεωργοί επιτυγχάνουν να προσδώσουν προστιθέμενη αξία στα προϊόντα τους και να αυξήσουν τις ευκαιρίες τους στην αγορά. Τύπος Ενίσχυσης Παρέχεται ενίσχυση ως ετήσιο ποσό υπό μορφή κινήτρου, του οποίου το ύψος καθορίζεται ανάλογα με το ύψος των πάγιων δαπανών που απορρέουν από κάθε νέα συμμετοχή στα εθελοντικά, στα ενωσιακά ή εθνικά συστήματα ποιότητας γεωργικών προϊόντων και τροφίμων που λαμβάνουν στήριξη, για μέγιστη διάρκεια πέντε ετών. Σύνδεση με άλλη νομοθεσία [Μέγιστη έκταση: 875χαρακτήρες = περ. ¼ σελίδες υποχρεωτικό πεδίο επιτρέπεται η Κανονισμός (EE) 1151/2012 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου. Κανονισμός (ΕΚ) 834/2007 του Συμβουλίου. Κανονισμός (ΕΚ) 110/2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου Κανονισμός (ΕΟΚ) 1601/91 του Συμβουλίου. Μέρος ΙΙ, Τίτλος ΙΙ, Κεφάλαιο Ι, Τμήμα 2 του Κανονισμού (ΕΕ) 1308/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου. Κανονισμός (ΕΚ) 543/2008 της Επιτροπής. Κανονισμός (ΕΚ) 589/2008 της Επιτροπής. 5

6 Κανονισμός (ΕΚ) 555/2008 της Επιτροπής. ΚΥΑ / (ΦΕΚ 406/Β / ), όπως τροποποιήθηκε και ισχύει. ΚΥΑ / (ΦΕΚ 1985/Β / ). ΚΥΑ / (ΦΕΚ 1723/Β / ). ΚΥΑ / (ΦΕΚ 594/Β /2009), όπως τροποποιήθηκε και ισχύει. Τύποι Δικαιούχων Δικαιούχοι είναι οι κατά κύριο επάγγελμα αγρότες και ομάδες γεωργών. Οι ομάδες γεωργών μπορεί να είναι ομάδες παραγωγών, οργανώσεις παραγωγών, διεπαγγελματικές οργανώσεις ή άλλου νομικού τύπου οντότητες. Επιλέξιμες Δαπάνες Επιλέξιμες είναι οι πάγιες δαπάνες, δηλαδή οι δαπάνες που πραγματοποιούνται για: α) νέα συμμετοχή σε συστήματα ποιότητας β) μέτρα υποχρεωτικών ελέγχων σε σχέση με τα συστήματα ποιότητας, που διενεργούνται σύμφωνα με την ενωσιακή ή την εθνική νομοθεσία από ή για λογαριασμό των αρμόδιων αρχών γ) για δραστηριότητες έρευνας της αγοράς, επινόησης και σχεδιασμού προϊόντος και για την προετοιμασία των αιτήσεων αναγνώρισης των ονομασιών προέλευσης, των γεωγραφικών ενδείξεων και των εγγυημένων παραδοσιακών ιδιότυπων προϊόντων σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1151/2012. Η ενίσχυση δεν πρέπει να χορηγείται για την κάλυψη του κόστους των ελέγχων που διενεργούνται από τους ίδιους τους δικαιούχους, ή όταν η ενωσιακή νομοθεσία προβλέπει ότι το κόστος ελέγχου βαρύνει τους παραγωγούς των γεωργικών προϊόντων και την ομάδα τους, χωρίς να προσδιορίζει το πραγματικό ύψος των επιβαρύνσεων. Κριτήρια Επιλεξιμότητας 1. Προϊόντα προστατευόμενης γεωγραφικής ένδειξης ή προστατευόμενης ονομασίας προέλευσης. 2. Προϊόντα που έχουν καταχωρηθεί στον αμπελοοινικό τομέα σύμφωνα με τις ονομασίες προέλευσης και τις γεωγραφικές ενδείξεις της ΕΕ. 3. Προϊόντα με ένδειξη «προϊόν ορεινής παραγωγής» ή «προϊόν νησιωτικής γεωργίας» 4. Συστήματα ποιότητας γεωργικών προϊόντων, βάμβακος ή τροφίμων, συμπεριλαμβανομένων των συστημάτων πιστοποίησης γεωργικών εκμεταλλεύσεων, που αναγνωρίζονται από τα κράτη μέλη, που συμμορφώνονται με τα κριτήρια του άρθρου 16 1(β) του Καν. (ΕΕ) 1305/ Βιολογικά προϊόντα που πληρούν τους όρους του Καν. (ΕΚ) 834/2007, όπως αυτός ισχύει κάθε φορά. 6. Αλκοολούχα ποτά που φέρουν γεωγραφική ένδειξη σύμφωνα με τον Καν. (ΕΚ) 110/

7 7. Αρωματισμένοι οίνοι που φέρουν γεωγραφική ονομασία σύμφωνα με τον Καν. (ΕΟΚ) 1601/91 Παράρτημα ΙΙ. 8. Κρέας πουλερικών και τα αυγά ορνίθων, βάσει των Καν. (ΕΚ) 543/2008και Καν. (ΕΚ) 589/ Βόειο κρέας σύμφωνα με την Υ.Α / (ΦΕΚ 712/Β / ). 10. Εθελοντικά συστήματα πιστοποίησης γεωργικών προϊόντων τα οποία αναγνωρίζονται από το κράτος μέλος ως συστήματα που τηρούν τις κατευθυντήριες γραμμές περί βέλτιστης πρακτικής της Ένωσης για τη λειτουργία των εθελοντικών συστημάτων πιστοποίησης για γεωργικά προϊόντα και τρόφιμα. Αρχές όσον αφορά τον καθορισμό των κριτηρίων επιλογής και την επιλογή των δικαιούχων [Μέγιστη έκταση: 875χαρακτήρες = περ. ¼ σελίδες υποχρεωτικό πεδίο επιτρέπεται η Τα κριτήρια επιλογής θα διαμορφωθούν με βάσει τις παρακάτω προτεραιότητες: 1. Δικαιούχοι που υποβάλουν αίτηση ενίσχυσης για παραγωγή πιστοποιημένων βιολογικών ΠΟΠ ή ΠΓΕ προϊόντων. 2. Δικαιούχοι που υποβάλουν φάκελο υποψηφιότητας σε μέτρα του ΠΑΑ τα οποία αφορούν επενδυτικές δραστηριότητες στον πρωτογενή τομέα (σχέδια βελτίωσης) ή δραστηριότητες στον τομέα της μεταποίησης ή συμμετοχή στο μέτρο των νέων αγροτών. 3. Δικαιούχοι νέοι σε ηλικία (μικρότεροι των 40 ετών). 4. Δικαιούχοι που δραστηριοποιούνται σε ορεινές και νησιωτικές περιοχές. 5. Ομάδες ή οργανώσεις παραγωγών ή μεμονωμένοι αγρότες που συμμετέχουν σε ομάδες και οργανώσεις παραγωγών. Ποσά και ένταση ενίσχυσης [Μέγιστη έκταση: 875χαρακτήρες = περ. ¼ σελίδες υποχρεωτικό πεδίο επιτρέπεται η Το ανώτατο ετήσιο ποσό της ενίσχυσης καθορίζεται σε 3000 ανά γεωργική εκμετάλλευση. Η ένταση ενίσχυσης ορίζεται στο 100 % των επιλέξιμων δαπανών. Το ανώτατο ποσό της ενίσχυσης ανά σύστημα ποιότητας θα καθοριστεί βάσει μελέτης. 3.2 Στήριξη για δραστηριότητες πληροφόρησης και προώθησης που πραγματοποιούνται από ομάδες παραγωγών στην εσωτερική αγορά Περιγραφή του υπομέτρου Στο πλαίσιο του υπομέτρου παρέχεται ενίσχυση για δραστηριότητες ενημέρωσης και προώθησης, όσον αφορά προϊόντα καλυπτόμενα από τα συστήματα ποιότητας γεωργικών προϊόντων και τροφίμων. Το μέτρο αποσκοπεί στη στήριξη δραστηριοτήτων πληροφόρησης και προώθησης που πραγματοποιούνται από ομάδες παραγωγών στην εσωτερική αγορά, οι οποίες αφορούν προϊόντα καλυπτόμενα από ενωσιακά ή εθνικά συστήματα ποιότητας γεωργικών προϊόντων και τροφίμων. Οι εν λόγω δραστηριότητες πρέπει να επιστήσουν την προσοχή στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ή τα πλεονεκτήματα των εν λόγω προϊόντων, ιδιαιτέρως την ποιότητα, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των μεθόδων γεωργικής παραγωγής της Ένωσης, ιδίως όσον αφορά την αυθεντικότητα, την καλή διαβίωση των ζώων και την προστασία του περιβάλλοντος που συνδέονται με το σύστημα ποιότητας, και μπορεί να περιλαμβάνουν τη διάδοση των επιστημονικών και τεχνικών γνώσεων για τα προϊόντα αυτά. 7

8 Τύπος Ενίσχυσης Η ενίσχυση καλύπτει δαπάνες που προκύπτουν από δραστηριότητες πληροφόρησης και προώθησης που πραγματοποιούνται από ομάδες παραγωγών στην εσωτερική αγορά, οι οποίες αφορούν προϊόντα καλυπτόμενα από σύστημα ποιότητας που λαμβάνει στήριξη στο πλαίσιο του παρόντος μέτρου. Στο πλαίσιο του μέτρου δεν παρέχεται ενίσχυση για δαπάνες πληροφόρησης και προώθησης που αφορούν εθελοντικά συστήματα ποιότητας. Σύνδεση με άλλη νομοθεσία [Μέγιστη έκταση: 875χαρακτήρες = περ. ¼ σελίδες υποχρεωτικό πεδίο επιτρέπεται η Κανονισμός (ΕΕ) 1308/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση κοινής οργάνωσης των αγορών γεωργικών προϊόντων και την κατάργηση των κανονισμών (ΕΟΚ) αριθ. 922/72, (ΕΟΚ) αριθ. 234/79, (ΕΚ) αριθ. 1037/2001 και (ΕΚ) αριθ. 1234/2007 του Συμβουλίου. Κανονισμός (ΕΚ) 3/2008 του Συμβουλίου σχετικά με ενέργειες ενημέρωσης και προώθησης υπέρ των γεωργικών προϊόντων στην εσωτερική αγορά και στις τρίτες χώρες Τύποι Δικαιούχων Δικαιούχοι είναι «ομάδες παραγωγών». Οι «ομάδες παραγωγών» μπορεί να είναι ομάδες παραγωγών, οργανώσεις παραγωγών, διεπαγγελματικές οργανώσεις ή άλλου νομικού τύπου οντότητες. Επιλέξιμες Δαπάνες Οι επιλέξιμες δαπάνες αφορούν ενδεικτικά στα κάτωθι: α) Εκτύπωση και διανομή ενημερωτικών φυλλαδίων και αφισών β) Διαφημιστικές καταχωρήσεις στα ΜΜΕ, δημιουργία ιστοσελίδων και ενημερωτικών ταινιών ανά προϊόν γ) Διοργάνωση και συμμετοχή σε συνέδρια, εκθέσεις και εμποροπανηγύρεις δ) Οργάνωση επισκέψεων στις μονάδες παραγωγής ε) Μελέτες αγοράς Κριτήρια Επιλεξιμότητας 8

9 1. Οι δραστηριότητες ενημέρωσης και προώθησης που είναι επιλέξιμες για στήριξη είναι εκείνες που προορίζονται να ενθαρρύνουν τους καταναλωτές να αγοράζουν γεωργικά προϊόντα ή τρόφιμα καλυπτόμενα από σύστημα ποιότητας που λαμβάνει στήριξη στο πλαίσιο του παρόντος μέτρου. 2. Μόνο οι δραστηριότητες ενημέρωσης και προώθησης στην εσωτερική αγορά είναι επιλέξιμες για στήριξη. 3. Οι δραστηριότητες αυτές δεν πρέπει να ενθαρρύνουν τους καταναλωτές να αγοράσουν ένα προϊόν λόγω της ιδιαίτερης προέλευσής του, με εξαίρεση τα προϊόντα που καλύπτονται από τις εθνικές ή ενωσιακές γεωγραφικές ενδείξεις και ονομασίες προέλευσης και κρασιά ποιότητας ή προστατευόμενα αλκοολούχα ποτά που παράγονται σε καθορισμένες περιοχές. Η προέλευση ενός προϊόντος μπορεί, εντούτοις, να αναφέρεται, υπό την προϋπόθεση ότι η αναφορά στην προέλευση είναι δευτερεύουσα ως προς το κύριο μήνυμα. 4. Δραστηριότητες που σχετίζονται με την προώθηση των εμπορικών σημάτων δεν είναι επιλέξιμες για στήριξη. Παρ 'όλα αυτά, τα εμπορικά σήματα των προϊόντων ενδέχεται να είναι ορατά κατά τη διάρκεια εκδηλώσεων και σε υλικό ενημέρωσης και προώθησης που παρέχεται, υπό την αίρεση ότι η αναφορά των εμπορικών σημάτων των προϊόντων είναι υποδεέστερη σε σχέση με το βασικό μήνυμα. 5. Όσον αφορά τις δραστηριότητες ενημέρωσης και προώθησης για τους προστατευόμενους οίνους, προστατευόμενους αρωματισμένους οίνους και προστατευόμενα αλκοολούχα ποτά, θα πρέπει να γίνεται πάντα σαφής αναφορά στις εφαρμοστέες νομικές και κανονιστικές απαιτήσεις σχετικά με την υπεύθυνη κατανάλωση αλκοολούχων ποτών και τον κίνδυνο της κατάχρησης οινοπνεύματος. Αρχές όσον αφορά τον καθορισμό των κριτηρίων επιλογής και την επιλογή των δικαιούχων [Μέγιστη έκταση: 875χαρακτήρες = περ. ¼ σελίδες υποχρεωτικό πεδίο επιτρέπεται η Τα κριτήρια επιλογής θα διαμορφωθούν με βάση τις παρακάτω προτεραιότητες: 1. Δικαιούχοι που υποβάλουν αίτηση ενίσχυσης για δραστηριότητες πληροφόρησης και προώθησης πιστοποιημένων βιολογικών ΠΟΠ ή ΠΓΕ προϊόντων. 2. Δικαιούχοι που δραστηριοποιούνται σε ορεινές και νησιωτικές περιοχές. Ποσά και ένταση ενίσχυσης [Μέγιστη έκταση: 875χαρακτήρες = περ. ¼ σελίδες υποχρεωτικό πεδίο επιτρέπεται η Το ανώτατο ποσό στήριξης ανέρχεται σε ποσοστό 70% του επιλέξιμου κόστους της δράσης Ελεγξιμότητα και επαληθευσιμότητα των μέτρων Κίνδυνος οι κατά την εφαρμογή των μέτρων [Μέγιστη έκταση: 3500 χαρακτήρες = περ. 1 σελίδα υποχρεωτικό πεδίο επιτρέπεται η 9

10 Οι πιθανοί κίνδυνοι κατά την εφαρμογή του μέτρου αφορούν στην αξιολόγηση και επιλογή των δικαιούχων, στα συστήματα πληροφορικής για την παρακολούθηση του μέτρου και στη διαδικασία εξέτασης των αιτήσεων πληρωμής. Δεδομένου ότι το μέγιστο ύψος ενίσχυσης για τη συμμετοχή των δικαιούχων σε κάθε σύστημα ποιότητας θα καθοριστεί βάσει μελέτης, ο κίνδυνος κατά την εφαρμογή του μέτρου αφορά κυρίως στην αξιολόγηση του φακέλου υποψηφιότητας και στον διοικητικό έλεγχο της κανονικότητας και νομιμότητας των αιτήσεων πληρωμής Δράσεις μετριασμού κινδύνων [Μέγιστη έκταση: 3500 χαρακτήρες = περ. 1 σελίδα υποχρεωτικό πεδίο επιτρέπεται η Για τον μετριασμό των κινδύνων προβλέπονται ανά κίνδυνο οι ακόλουθες δράσεις: 1. Αξιολόγηση και επιλογή των δικαιούχων: Η υποβολή των φακέλων υποψηφιότητας των δικαιούχων θα γίνει ηλεκτρονικά και παράλληλα οι υποψήφιοι δικαιούχοι θα έχουν την υποχρέωση να υποβάλουν τα απαιτούμενα δικαιολογητικά στον φορέα υποδοχής των αιτήσεων. Οι αιτήσεις ένταξης θα αξιολογηθούν βάσει των κριτηρίων επιλεξιμότητας και αξιολόγησης και σύμφωνα με τα επίσημα παραστατικά που θα συνοδεύουν την αίτηση ή τα στοιχεία που μπορεί να αναζητήσει ο φορέας υποδοχής των φακέλων υποψηφιότητας. Διασταυρωτικοί έλεγχοι θα πραγματοποιούνται όπου κρίνεται απαραίτητο. Ψευδή στοιχεία κατά την υποβολή της αίτησης ενίσχυσης συνεπάγονται τον αυτόματο αποκλεισμό του δικαιούχου. 2. Παρακολούθηση του μέτρου μέσω του πληροφοριακού συστήματος: Το σύνολο των πληροφοριών και στοιχείων που αφορούν την υποβολή φακέλου υποψηφιότητας, την αξιολόγηση και ένταξη του έργου στο πρόγραμμα, τροποποιήσεις του έργου, τα αιτήματα πληρωμών και τις εκκαθαρίσεις αυτών, καθώς και την ολοκλήρωση του φυσικού και οικονομικού αντικειμένου θα καταγράφονται στο ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα. 3. Διαδικασία εξέτασης των αιτήσεων πληρωμής: Κατά τον διοικητικό έλεγχο των αιτήσεων πληρωμής θα ελέγχονται τα παραστατικά εξόφλησης της δαπάνης του δικαιούχου ως προς τον τρόπο και τον χρόνο εξόφλησης, καθώς και η πραγματοποίηση του φυσικού αντικειμένου που ανταποκρίνεται στα εν λόγω παραστατικά. Διασταυρωτικοί έλεγχοι θα πραγματοποιούνται όπου κρίνεται απαραίτητο αλλά και ειδικότερα σε σχέση με αντίστοιχες δράσεις οργανώσεων παραγωγών που ενισχύονται από τον 1ο πυλώνα. 4. Παράλληλα, ο αρμόδιος φορέας για τη διενέργεια επιτόπιων ελέγχων αλλά και εκ των υστέρων ελέγχων θα πραγματοποιήσει το απαιτούμενο ποσοστό ελέγχων βάσει δείγματος Συνολική εκτίμηση του μέτρου [Μέγιστη έκταση: 3500 χαρακτήρες = περ. 1 σελίδα υποχρεωτικό πεδίο επιτρέπεται η Η ορθή εφαρμογή του μέτρου διασφαλίζεται μέσω της επιλογής των δικαιούχων βάσει των κριτηρίων επιλεξιμότητας και επιλογής, τα οποία εναρμονίζονται με τις ανάγκες της χώρας όπως αυτές αποτυπώνονται στην SWOT ανάλυση. Επειδή αντίστοιχο μέτρο έχει εφαρμοστεί στη χώρα και κατά την περίοδο (μέτρα ), υπάρχει σημαντική εμπειρία και τεχνογνωσία πάνω στην οποία θα στηριχθούμε. Επιπροσθέτως, ο εμπλουτισμός του μέτρου αναφορικά με το είδος των συστημάτων ποιότητας αλλά και των επιλέξιμων προϊόντων, διευρύνει τις δυνατότητες εισόδου δικαιούχων στο μέτρο και το καθιστά λειτουργικότερο και αποτελεσματικότερο. 10

11 Μεθοδολογία για τον υπολογισμό του ποσού της στήριξης, κατά περίπτωση [Μέγιστη έκταση: 7000 χαρακτήρες = περ. 2 σελίδες μη υποχρεωτικό πεδίο επιτρέπεται η Σχετικά με το πρώτο υπομέτρο ο υπολογισμός του ανώτατου ποσού στήριξης ανά είδος επιλέξιμου συστήματος και ανά προϊόν / ομάδα προϊόντων θα βασιστεί σε μεθοδολογία που θα προκύπτει από σχετική μελέτη. Η μεθοδολογία και το ανώτατο ύψος των επιλέξιμων δαπανών, κατά περίπτωση, θα ενσωματωθούν στο εθνικό θεσμικό πλαίσιο που θα αφορά την υλοποίηση του εν λόγω μέτρου. Οι πληρωμές θα πραγματοποιούνται βάσει της προσκόμισης των σχετικών αποδεικτικών στοιχείων από τους πιστοποιητικούς φορείς Πρόσθετες πληροφορίες που αφορούν το υπό εξέταση μέτρο [Μέγιστη έκταση: 3500 χαρακτήρες = περ. 1 σελίδα υποχρεωτικό πεδίο επιτρέπεται η Στο πλαίσιο υλοποίησης του παρόντος μέτρου παρέχεται στήριξη για νέα συμμετοχή σε συστήματα ποιότητας για τα παρακάτω: Πρότυπα της σειράς AGRO 2 (Σύστημα ολοκληρωμένης διαχείρισης στη γεωργική παραγωγή) Πρότυπα της σειράς AGRO 3 (Σύστημα ολοκληρωμένης διαχείρισης για τη διασφάλιση της ποιότητας του χοιρινού κρέατος) Πρότυπο AGRO 7 (Προϊόντα από ζώα που δεν εκτρέφονται με γενετικά τροποποιημένες ζωοτροφές) Προϊόντα προστατευόμενης γεωγραφικής ένδειξης ή προστατευόμενης ονομασίας προέλευσης. Προϊόντα που έχουν καταχωρηθεί στον αμπελοοινικό τομέα σύμφωνα με τις ονομασίες προέλευσης και τις γεωγραφικές ενδείξεις της ΕΕ. Προϊόντα που φέρουν την ένδειξη «προϊόν ορεινής παραγωγής» και «προϊόντα νησιωτικής γεωργίας» Βιολογικά προϊόντα που πληρούν τους όρους του Καν. (ΕΚ) 834/2007, όπως αυτός ισχύει κάθε φορά. Αλκοολούχα ποτά που φέρουν γεωγραφική ένδειξη σύμφωνα με τον Καν. (ΕΚ) 110/2008. Αρωματισμένοι οίνοι που φέρουν γεωγραφική ονομασία σύμφωνα με τον Καν. (ΕΟΚ) 1601/91 Παράρτημα ΙΙ. Κρέας πουλερικών και τα αυγά ορνίθων, βάσει των Καν. (ΕΚ) 543/2008και Καν. (ΕΚ) 589/2008. Βόειο κρέας σύμφωνα με την Υ.Α / (ΦΕΚ 712/Β / ). Εθελοντικά συστήματα πιστοποίησης γεωργικών προϊόντων τα οποία αναγνωρίζονται από το κράτος μέλος ως συστήματα που τηρούν τις κατευθυντήριες γραμμές περί βέλτιστης πρακτικής της Ένωσης για τη λειτουργία των εθελοντικών συστημάτων πιστοποίησης για γεωργικά προϊόντα και τρόφιμα (ΕΕ C 341 της , σ. 5) Άλλες σημαντικές επισημάνσεις σχετικά με την κατανόηση περιεχόμενο και την εφαρμογή του μέτρου [Μέγιστη έκταση: 3500 χαρακτήρες = περ. 1 σελίδα μη υποχρεωτικό πεδίο επιτρέπεται η 11

12 Το μέτρο μπορεί να συνδυαστεί με άλλα μέτρα του ΠΑΑ το μέτρο 11 «Βιολογική Γεωργία» και το μέτρο 1 «Δράσεις μεταφοράς γνώσεων και ενημέρωσης». Συγκεκριμένα, μέσω του μέτρου «Συστήματα ποιότητας γεωργικών προϊόντων και τροφίμων» ένας νεοεισερχόμενος γεωργός σε σύστημα βιολογικής γεωργίας μπορεί να ενισχυθεί για επιλέξιμες δαπάνες όπως αυτές περιγράφονται στο υπομέτρο 3.1 και ταυτόχρονα μέσω του μέτρου «Βιολογική Γεωργία» μπορεί να καλύψει το διαφυγόν εισόδημα, το κόστος των συναλλαγών και γενικότερα οποιοδήποτε κόστος είναι επιλέξιμο στο μέτρο 11 αλλά δεν αποτελεί επιλέξιμη δαπάνη για το υπομέτρο 3.1. Το μέτρο «Δράσεις μεταφοράς γνώσεων και ενημέρωσης» καλύπτει α) την επαγγελματική κατάρτιση και τις δράσεις απόκτησης δεξιοτήτων, β) τις δράσεις επίδειξης και ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένης της συμμετοχής σε εξειδικευμένα μαθήματα, εργαστήρια και της καθοδήγησης στον τομέα των καθεστώτων ποιότητας για τα γεωργικά προϊόντα και τα τρόφιμα. Να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με το μέτρο «Δράσεις μεταφοράς γνώσεων και ενημέρωσης», ο αποδέκτης της χρηματοδότησης είναι ο φορέας παροχής υπηρεσιών και όχι εκείνος που εκπαιδεύεται. 12