ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΦΥΣΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΕ ΕΙΔΙΚΟΥΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥΣ ΕΥΣΤΡΑΤΙΑ Χ. ΣΥΡΜΟΥ Ιατρός «ΒΙΟΚΙΝΗΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΕ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ» ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

2 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΦΥΣΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΕ ΕΙΔΙΚΟΥΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥΣ ΕΥΣΤΡΑΤΙΑ Χ. ΣΥΡΜΟΥ Ιατρός «ΒΙΟΚΙΝΗΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΕ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ» ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

3 ΕΥΣΤΡΑΤΙΑ Χ. ΣΥΡΜΟΥ «ΒΙΟΚΙΝΗΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΕ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ» ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ Υποβλήθηκε στο Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού Τομέας Αγωνιστικών Αθλημάτων Ημερομηνία Προφορικής Εξέτασης: 26 Ιουνίου 2009 Εγκεκριμένο από το καθηγητικό σώμα: 1 ος Επιβλέπων: Ηρακλής Κόλλιας, Καθηγητής Τ.Ε.Φ.Α.Α. Α.Π.Θ. 2 ος Επιβλέπων: Τσιριγκίρογλου Φαχαντίδου Άννα, Καθηγήτρια Τ.Ε.Φ.Α.Α. Α.Π.Θ. 3 ος Επιβλέπων: Παπαιακώβου Γεώργιος, Λέκτορας Τ.Ε.Φ.Α.Α. Α.Π.Θ. 3

4 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 3 ΠΕΡΙΛΗΨΗ.5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ..6 Ιστορική αναφορά...6 Η δοκιμασία Romberg.8 Ο ρόλος της όρασης 10 Η σπονδυλική στήλη...11 Η κήλη του μεσοσπονδυλίου δίσκου.14 ΑΝΑΣΚΟΠΙΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ 15 ΣΚΟΠΟΣ 16 ΣΗΜΑΣΙΑ..16 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ ΟΡΩΝ.17 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΙ ΟΡΙΣΜΟΙ.. 18 ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ 19 ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Περιορισμοί.19 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ. 20 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΕΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ 20 Μηδενική Υπόθεση.20 Εναλλακτικές Υποθέσεις 20 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ.. 21 Δείγμα. 21 Όργανα μέτρησης Όργανα που χρησιμοποιήθηκαν για την απόκτηση των ανθρωπομετρικών χαρακτηριστικών...22 Ανάλυση δεδομένων.22 Διαδικασία μετρήσεων. 23 Στατιστική ανάλυση..23 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ.24 Ανάλυση αποτελεσμάτων.24 Αποτελέσματα ανάλυσης διακύμανσης 28 ΣΥΖΗΤΗΣΗ.30 4

5 Συνοψίζοντας τα αποτελέσματα της διποδικής στήριξης 30 Συνοψίζοντας τα αποτελέσματα της δοκιμασίας Romberg 30 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 32 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ.. 33 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 34 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ 37 5

6 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν η ανάλυση της δοκιμασίας Romberg με ανοιχτά και κλειστά μάτια μεταξύ ατόμων με διαγνωσμένη πάθηση του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου) και φυσιολογικών ατόμων. Για το σκοπό αυτό αξιολογήθηκε η γωνιακή μετατόπιση του κορμού στο προσθιοπίσθιο επίπεδο (inc) και η μετατόπιση του κέντρου πίεσης (Cop). Στην έρευνα συμμετείχαν δεκαοχτώ (18) συνολικά άτομα ηλικίας 25 με 35 ετών, από τα οποία τα εννιά (9) είχαν διαγνωσμένη κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου ενώ τα υπόλοιπα εννιά (9) ήταν φυσιολογικά. Όλα τα άτομα εκτέλεσαν τρεις προσπάθειες μέτρησης καταγραφής της όρθιας στάσης του ανθρωπίνου σώματος σε κατάσταση ισορροπίας. Η πρώτη προσπάθεια ήταν η κανονική δίποδη στήριξη για έλεγχο αρχικών διαφορών και στάθμιση αυτών. Ακολούθησε η δοκιμασία Romberg με την τοποθέτηση του ειδικά διαμορφωμένου ελαστικού νάρθηκα στον κορμό του εξεταζόμενου, με ανοικτά μάτια και με κλειστά τα μάτια. Τα όργανα μέτρησης που χρησιμοποιήθηκαν ήταν: δύο τριγωνικές πλατφόρμες ισορροπίας όπου καταγράφηκαν οι δυνάμεις αντίδρασης για το κάθε πόδι και ένα εγκλισιόμετρο προσαρμοσμένο σε ειδικά διαμορφωμένο για τις ανάγκες της μελέτης ελαστικό νάρθηκα για την καταγραφή της κλίσης του κορμού στο προσθιοπίσθιο επίπεδο. Η επεξεργασία των αποτελεσμάτων έγινε με το στατιστικό πρόγραμμα SPSS 17. Η στατιστική ανάλυση με το t-test ανεξαρτήτων δειγμάτων ανάμεσα στις δύο ομάδες κατά την ουδέτερη στάση ισορροπίας δεν ανέδειξε στατιστικά σημαντική διαφορά όσον αφορά την κλίση του κορμού στο προσθιοπίσθιο επίπεδο και το εύρος μετατόπισης του κέντρου πίεσης (p>.05). Η στατιστική όμως ανάλυση διακύμανσης έδειξε στατιστικά σημαντική διαφορά ανάμεσα στις δύο μετρήσεις δοκιμασίες Romberg και για τις δυο ομάδες όσον αφορά το εύρος του κέντρου πίεσης στον εγκάρσιο και στον προσθιοπίσθιο άξονα (p<.01) αλλά και την κλίση του κορμού στον προσθιοπίσθιο άξονα(p<.01). Το συμπέρασμα λοιπόν της παρούσας έρευνας είναι ότι η κήλη του μεσοσπονδυλίου δίσκου προκαλεί διαταραχές στην ισορροπία του ανθρωπίνου σώματος κατά τη δοκιμασία Romberg. 6

7 Ιστορική αναφορά ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στις αρχές του 19 ου αιώνα, ευρωπαίοι επιστήμονες, όπως ο Moritz Romberg, και o Marshall Hall, περιέγραψαν την απώλεια της ισορροπίας του σώματος σε άτομα σε όρθια στάση που όταν έκλειναν τα μάτια τους έπεφταν στο έδαφος. (Εικόνες 1,2) Τα άτομα αυτά παρουσίαζαν διαταραχές της εν τω βάθει αισθητικότητας, της παρεγκεφαλίδας ή των αιθουσαίων μηχανισμών. Το φαινόμενο αυτό στις μέρες μας αποκαλείται σημείο Romberg δοκιμασία Romberg. Το σημείο Romberg αρχικά ήταν άμεσα συνδεδεμένο με την νωτιαία συφιλιδική φθίση (tabes dorsalis) που αργότερα γίνεται γνωστή και ως τριτογενές στάδιο της σύφιλης. Παρόλο που στην εποχή μας η νωτιαία συφιλιδική φθίση είναι σπάνια, ωστόσο το σημείο Romberg παραμένει και αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι της κλινικής νευρολογικής εξέτασης στενά συνδεδεμένο με τις διαταραχές λειτουργίας του ρυθμιστικού κινητικού συστήματος του ανθρώπινου σώματος. Εικόνα 1: Moritz Romberg ( ) Εικόνα 2: Marshall Hall ( ) Ο Moritz Romberg ήταν ο πρώτος που εφάρμοσε το φαινόμενο αυτό της απώλειας ισορροπίας του σώματος με το κλείσιμο των ματιών ως κλινική δοκιμασία. Για το λόγο αυτό ονομάστηκε θετική δοκιμασία Romberg. Γρήγορα το σημείο Romberg συνδέθηκε και με παρεγκεφαλιδικές διαταραχές, διαταραχές της εν τω βάθει αισθητικότητας, μυελοπάθειες και νευροπάθειες διαφόρων τύπων. 7

8 Στα τέλη περίπου του 19 ου αιώνα Αμερικάνοι νευρολόγοι αρχίζουν να ασχολούνται με τη δημιουργία διαφόρων κατασκευών και διαγνωστικών οργάνων με σκοπό τη διευκόλυνση της νευρολογικής εξέτασης και διάγνωσης. Από τα πρώτα όργανα που κατασκευάζονται είναι το μέτρο του Silas Weir Mitchell για την μέτρηση και καταγραφή της όρθιας στάσης του ανθρώπινου σώματος. (Εικόνες 3,4) Εικόνα 3: Silas Weir Mitchell( ) Εικόνα 4: Μέτρο S.W.Mitchell για όρθια στάση Με τον τρόπο αυτό οι Νευρολόγοι του 19 ου αιώνα έβαλαν τις βάσεις για την εξέλιξη της νευρολογικής κλινικής εξέτασης και τη δημιουργία ειδικών οργάνων για τη κατανόηση, μελέτη και καταγραφή της όρθιας στάσης του σώματος και της παθολογίας που σχετίζεται με τις διαταραχές αυτής. 8

9 Η δοκιμασία Romberg Η δοκιμασία Romberg κατά τη διάρκεια της κλινικής αδρής νευρολογικής εξέτασης αποτελεί ίσως τη πιο συχνή υποκειμενική δοκιμασία για την στατική ισορροπία. Η δοκιμασία αυτή αποτελεί μέρος των παρεγκεφαλιδικών και των άλλων δοκιμασιών που χρησιμοποιούνται από τον ιατρό και αποβλέπουν στην αποκάλυψη τυχόν διαταραχών της μυϊκής συνεργίας και ισορροπίας του ατόμου. Οι διαταραχές λειτουργίας του ρυθμιστικού κινητικού συστήματος του ανθρώπινου σώματος μπορεί να οφείλονται τόσο σε παρεγκεφαλιδικές βλάβες όσο και σε βλάβες των αιθουσαίων σχηματισμών, σε οδούς της εν τω βάθει αισθητικότητας και σε άλλα σημεία του Νευρικού Συστήματος. Κατά την εκτέλεση της δοκιμασίας Romberg το εξεταζόμενο άτομο είναι σε θέση προσοχής με τα πόδια σε προσαγωγή. Η δοκιμασία γίνεται με ανοιχτά και κλειστά μάτια, με τα χέρια τεντωμένα μπροστά και με το κεφάλι στραμμένο μπροστά. Αυτό που εξετάζεται είναι η τυχόν παρέκκλιση του σώματος και η τάση για πτώση προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση, γεγονός που συνδέεται άμεσα με την πάθησή του. (Εικόνα 5) Το ανθρώπινο σώμα σε όρθια στάση ισορροπίας παρουσιάζει μια φυσιολογική γωνία απόκλισης της τάξεως των 4 ο μοιρών συνολικά (κώνος). (Εικόνα 6) Κατά τη δοκιμασία Romberg γωνία μεγαλύτερη αυτής θεωρείται παθολογική και η δοκιμασία Romberg χαρακτηρίζεται ως θετική. (Εικόνα 7) Εικόνα 5: Δοκιμασία Romberg 9

10 Εικόνα 6: Φυσιολογική γωνία απόκλισης του σώματος σε στάση ισορροπίας Εικόνα 7: Παθολογική γωνία απόκλισης σε στάση ισορροπίας Παθήσεις του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος όπως η Κήλη του Μεσοσπονδυλίου Δίσκου, τα Αγγειακά Εγκεφαλικά Επεισόδια, ο Υδροκέφαλος, οι Εξεργασίες Εγκεφάλου και Σπονδυλικής Στήλης κτλ, προκαλούν διαταραχές στην ισορροπία του ανθρώπινου σώματος, που πολλές φορές μάλιστα αποτελούν και την πρώτη κλινική εκδήλωση της πάθησης. Η απλή λοιπόν κλινική - νευρολογική εξέταση με τη δοκιμασία Romberg ενδέχεται να είναι θετική επομένως και το αποτέλεσμα αυτής να μπορεί να θεωρηθεί παθογνωμικό. 10

11 Ο ρόλος της όρασης O ανθρώπινος οργανισμός στηρίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό στις πληροφορίες που συλλέγουν τα μάτια έχοντας ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο και κριτικό σύστημα όρασης. Το αισθητήριο της όρασης μαζί με την ακοή και σε συνεργασία πάντα με το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα και τις οδούς της εν τω βάθη αισθητικότητας διαδραματίζουν πρωταρχικό ρόλο στη ρύθμιση της ισορροπίας του ανθρωπίνου σώματος. (Εικόνα 8). Εικόνα 8: Ρύθμιση της ισορροπίας του ανθρώπινου σώματος Πιο συγκεκριμένα, το αισθητήριο της όρασης-οφθαλμική συσκευή, συμβάλλει στη διατήρηση της ισορροπίας και της κινητικής συμπεριφοράς του ανθρώπινου σώματος με την προώθηση πληροφοριών στο φλοιό του εγκεφάλου για : Την απόσταση των αντικειμένων Τον προσανατολισμό του σώματος Τη θέση του σώματος στο χώρο Τη θέση των άνω και κάτω άκρων (Romberg test) 11

12 Η σπονδυλική στήλη Η σπονδυλική στήλη αποτελείται από τέσσερις διακριτές περιοχές (Εικόνα 9): - Την Αυχενική Μοίρα - Την Θωρακική Μοίρα - Την Οσφυϊκή Μοίρα - Την Ιερή Μοίρα Εικόνα 9: Σπονδυλική Στήλη Μία φυσιολογική σπονδυλική στήλη, παρουσιάζει από τα πλάγια διάφορες καμπύλες ο στόχος των οποίων είναι να καθορίσουν την θέση του κεφαλιού στη λεκάνη και να απορροφήσουν τους κραδασμούς κατά τη διάρκεια της κίνησης και να τους διαμοιράσουν ως μηχανική ένταση. Οι σπονδυλικές καμπύλες είναι: η αυχενική λόρδωση προς τα εμπρός, η θωρακική κύφωση προς τα πίσω στην πλάτη η οσφυϊκή λόρδωση προς τα εμπρός στη μέση Αυτές οι καμπύλες κάνουν τη Σπονδυλική Στήλη πιο ανθεκτική, πιο σταθερή και περισσότερο ευκίνητη. Η Σπονδυλική Στήλη αποτελείται από σπονδύλους, τον ένα επάνω από τον άλλο. Ανάμεσα στους σπονδύλους υπάρχουν οι δίσκοι οι οποίοι παίζουν τον ρόλο «αρθρώσεων» στηρίζοντας τους σπονδύλους και επιτρέποντάς τους μία κινητικότητα 12

13 και με αλλαγές σχήματος κατά τις κινήσεις εξασφαλίζουν ίση κατανομή πιέσεων στον υποκείμενο σπόνδυλο. Με απλά λόγια ο δίσκος είναι ένα μαλακό μαξιλαράκι που λειτουργεί ως αποσβεστήρας κραδασμών μεταξύ των οστών (σπονδύλων) της σπονδυλικής στήλης. Ο μεσοσπονδύλιος δίσκος έχει μια μοναδική ανατομία. Αποτελείται εξωτερικά από έναν ινώδη δακτύλιο ισχυρών δεσμίδων κολλαγόνων ινών που συνδέουν στέρεα τους σπονδύλους και στο εσωτερικό του περικλείει τον πηκτοειδή πυρήνα ο οποίος αποτελείται από λεπτές ίνες κολλαγόνου και μάζες συμπλόκου ενώσεως πολυσακχαρίτου και πρωτεΐνης υπό μορφή πηκτώματος. Η άρση βάρους 10 kgr από το έδαφος έχει σαν αποτέλεσμα την άσκηση βάρους 100kgr στους οσφυϊκούς δίσκους. Η σπονδυλική στήλη για να αντέξει στην επίδραση αυτών των δυνάμεων υποστηρίζεται από την μετατροπή της θωρακικής και της κοιλιακής κοιλότητας σε στέρεους κυλίνδρους με τις μυϊκές συσπάσεις κατά την ανύψωση. Με αυτόν τον τρόπο έχουμε ελάττωση κατά 30% της ασκούμενης πίεσης στους δίσκους. Η πίεση αυτή στους δίσκους προκαλεί δυνάμεις εκτονώσεως του πυρήνα που ασκούνται στα τοιχώματα του δίσκου, εάν δε υπερβούν την αντοχή του, τότε μέρος του δίσκου προβάλει στον σπονδυλικό σωλήνα. Αποτέλεσμα η δημιουργία της κήλης, η οποία προκαλεί συμπτώματα όταν πιέζει τις ρίζες των νεύρων. Ο Νωτιαίος Μυελός είναι μια προέκταση του εγκεφάλου που εκτείνεται ως το ύψος του πρώτου οσφυϊκού σπονδύλου (Ο1) όπου και καταλήγει σε μια δέσμη νεύρων. Κατά μήκος της σπονδυλικής στήλης, 31 ζεύγη νεύρων εκφύονται από το νωτιαίο μυελό, τα οποία εξυπηρετούν όλα τα τμήματα του σώματος, μεταφέροντας αισθητηριακές πληροφορίες στον εγκέφαλο και πληροφορίες από τον εγκέφαλο στους μύες. Η κίνηση του σώματος, η λειτουργία των κυστών και οι αισθητηριακές λειτουργίες, όλα εξαρτώνται από αυτές τις πληροφορίες οι οποίες διέρχονται από το νωτιαίο μυελό. Κάθε εξατομικευμένη νευρική ρίζα εξέρχεται από το σπονδυλικό σωλήνα μέσα από ένα χώρο που καλείται μεσοσπονδύλιο τρήμα. Οι 24 σπόνδυλοι, οι 23 μεσοσπονδύλιοι δίσκοι, τα 31 ζεύγη νωτιαίων νεύρων, οι 140 μύες που προσφύονται στους σπονδύλους, μαζί με τους συνδέσμους, τους τένοντες και τους χόνδρους συναποτελούν μια πολύπλοκη κατασκευή και το κάθε ένα από τα παραπάνω μπορεί να είναι πιθανή αιτία πόνου ή προβλήματος στη μέση. Η κάτω οσφυϊκή χώρα υφίσταται τη μεγαλύτερη επιβάρυνση στην κίνηση και επομένως είναι συνήθως η περιοχή που αντιμετωπίζει τα περισσότερα προβλήματα. 13

14 Η κήλη του μεσοσπονδυλίου δίσκου Η κήλη του μεσοσπονδυλίου δίσκου αποτελεί μια από τις συχνότερες παθήσεις του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος και εμφανίζεται όλο και περισσότερο σε άτομα νεαρής ηλικίας, με βάσει τα νεότερα βιβλιογραφικά δεδομένα.(εικόνα 10) Εικόνα 10: Κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου Ο όρος κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου (Disc Herniation, Slipped Disc) ή δισκοκήλη, αναφέρεται σε κάθε βλάβη του δίσκου, όπου επέρχεται ρήξη του ινώδους δακτυλίου του και ο πηκτοειδής πυρήνας προσπαθεί να εξέλθει. Η δισκοκήλη έχει τρία στάδια, την προβολή (1ο), την πρόπτωση (2ο) και την έκθλιψη (3ο). Η εκφύλιση του δίσκου θεωρείται ατύπως τέταρτο στάδιο δισκοπάθειας. Η οξεία βλάβη του δίσκου λέγεται δισκοκήλη ενώ οι χρόνιες βλάβες λέγονται εκφυλιστικές δισκοπάθειες ή δισκαρθροπάθειες και οδηγούν σταδιακά σε σπονδυλαρθρίτιδα (νόσος πού οι σπόνδυλοι «τρίβονται» μεταξύ τους). Τα τελευταία χρόνια οι έρευνες δείχνουν ότι βασική αιτία για τις δισκοκήλες είναι κάποιο γονίδιο που οδηγεί σε ελαττωματικό κολλαγόνο στις ίνες του ινώδους δακτυλίου του δίσκου. Ο τραυματισμός θεωρείται πλέον το εκλυτικό αίτιο (δηλαδή η αφορμή για να συμβεί η δισκοκήλη). Συνήθως η οξεία οσφυαλγία εκδηλώνεται μετά από καταπόνηση ή άρση βάρους. Η δισκοκήλη συμβαίνει κατά κανόνα στην οσφυϊκή μοίρα («μέση») και κυρίως στους σπονδύλους Ο5 και Ι1 (5 ος οσφυϊκός - 1 ος ιερός) και σπανιότερα στους Ο4 - Ο5. Σε ήπιες μορφές δισκοκήλης ασκείται απλώς πίεση από τον πηκτοειδή πυρήνα στον ινώδη δακτύλιο κι από εκεί στους συνδέσμους και στα νεύρα, με αποτέλεσμα την 14

15 πρόκληση πόνου στη μέση (οσφυαλγία). Σε αλλοιώσεις μέσης βαρύτητας, ο ινώδης δακτύλιος παθαίνει μερική ρήξη, μέσα στην οποία μπαίνει ένα μέρος του πηκτοειδή πυρήνα, με συνέπεια τη μεγαλύτερη προβολή του και πίεση στις ρίζες των νεύρων (οσφυϊσχιαλγία). Η προβολή αυτή γίνεται συνήθως προς τα πλάγια όπου ο ινώδης δακτύλιος είναι λιγότερο ισχυρός. Στις βαρύτερες περιπτώσεις αλλοίωσης του δίσκου, ο ινώδης δακτύλιος παθαίνει τέλεια ρήξη, ο πηκτοειδής πυρήνας μπαίνει μέσα στον νωτιαίο σωλήνα και προκαλείται πίεση της ρίζας του νεύρου, στο ίδιο ύψους με τη βλάβη ή χαμηλότερα. Σε αυτήν την περίπτωση προκαλείται οίδημα ή και φλεγμονή με αποτέλεσμα τον οξύ πόνο στις κινήσεις.(εικόνα 11) Εικόνα 11: Παθολογία Σπονδυλικής Στήλης 15

16 ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ Όπως ήδη προαναφέρθηκε δεν υπάρχουν μελέτες στη διεθνή βιβλιογραφία για την ανάλυση της δοκιμασίας Romberg με ανοιχτά και κλειστά μάτια μεταξύ φυσιολογικών ατόμων και ατόμων με διαγνωσμένη κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου. Υπάρχουν βέβαια έρευνες όπου γίνεται προσπάθεια μελέτης της όρθιας στάσης ισορροπίας του ανθρώπινου σώματος με τη χρήση διάφορων κλινικών δοκιμασιών ισορροπίας σε άτομα με κακώσεις της σπονδυλικής στήλης. Οι H. Sjostrom, John H.J.Allum et al., ασχολήθηκαν με τις διαταραχές στην κανονική διποδική στήριξη και τις τυχόν διαφοροποιήσεις που παρατηρούνται μεταξύ ατόμων με κάκωση σπονδυλικής στήλης τύπου Whiplash μετά από αναφερόμενο τροχαίο ατύχημα και φυσιολογικών ατόμων. Οι συγκεκριμένοι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η ταλάντωση του κορμού των ατόμων αυτών κατά την όρθια στάση ισορροπίας διαφέρει από όλους τους άλλους ασθενείς με διαταραχές ισορροπίας. (Spine 2003, vol.28, n.15, pp ). Όσον αφορά δε τις παθήσεις του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, η νόσος του Parkinson και ο Υδροκέφαλος διαφαίνεται να απασχολούν τα τελευταία χρόνια τους ερευνητές σε συνδυασμό με τις διαταραχές που προκαλούν στην ισορροπία του ανθρώπινου σώματος. Οι έρευνες που γίνονται αφορούν τον τρόπο προσδιορισμού της καλύτερης δυνατής εκτίμησης της όρθιας στάσης ισορροπίας των ατόμων που πάσχουν από παθήσεις του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος. Οι J.V. Jacobs, F.B. Horak et al, μελέτησαν σε ασθενείς με νόσο του Parkinson τον τρόπο που οι διάφορες κλινικές δοκιμασίες της ισορροπίας μπορούν να προσδιορίσουν την καλύτερη δυνατή θέση ισορροπίας των ατόμων αυτών.( J Neurol Neurosurg Psychiatry Mar; 77(3): ). Οι C. Wikkelso, E. Blomsterwall, L.Frisen μελέτησαν σε άτομα με Υδροκέφαλο τη σχέση των αποτελεσμάτων του Romberg test και της υποκειμενικής οπτικής αντίληψης πριν και μετά την χειρουργική επέμβαση. Βρέθηκε ότι μετά τη χειρουργική επέμβαση η βελτίωση στο Romberg test των ατόμων με Υδροκέφαλο σχετίζεται άμεσα με τη βελτίωση της οπτικής τους αντίληψης, γεγονός που αναδεικνύει τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει η όραση στη διατήρηση της ισορροπίας του ανθρώπινου σώματος. (J Neurol Jun; 250(6): ). Τέλος, ποικίλες μελέτες έχουν γίνει γύρω από την κλινική δοκιμασία Romberg και τον ρόλο της στην καθημερινή κλινική πράξη. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η 16

17 μελέτη των Diamantopoulos I.I., Clifford E., Birchall J.P, οι οποίοι μελέτησαν το κατά πόσο υπάρχει η δυνατότητα εκμάθησης του Romberg test με ανοικτά και κλειστά μάτια με την καθημερινή πρακτική εξάσκηση και απέδειξαν ότι κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό, γεγονός που σχετίζεται άμεσα με την όραση και τον ρόλο που αυτή διαδραματίζει στη διατήρηση της ισορροπίας του ανθρώπινου σώματος(clin. Otolaryngol. 2003, 28, ). ΣΚΟΠΟΣ Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν η ανάλυση της δοκιμασίας Romberg με ανοικτά και κλειστά μάτια μεταξύ ατόμων με διαγνωσμένη πάθηση του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου) και φυσιολογικών ατόμων. Για το σκοπό αυτό αξιολογήθηκε η γωνιακή μετατόπιση του κορμού στο προσθοπίσθιο επίπεδο (inc) και η μετατόπιση του κέντρου πίεσης (Cop). Με τον τρόπο αυτό διερευνήθηκε το κατά πόσο η γωνία απόκλισης του ανθρωπίνου σώματος στους δύο άξονες (προσθιοπίσθιο και εγκάρσιο) και η σχέση αυτών των αποκλίσεων με τις μετατοπίσεις του κέντρου πίεσης (Cop) κατά τη θετική δοκιμασία Romberg συνδέεται άμεσα ή όχι με παθήσεις του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος. ΣΗΜΑΣΙΑ Η σημασία της παρούσας έρευνας έγκειται στη δημιουργία ενός αντικειμενικού κριτηρίου στην κλινική - νευρολογική εξέταση ατόμων που όντως πάσχουν από παθήσεις του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, εύχρηστο και αρκετά χρήσιμο στην καθημερινή κλινική πράξη. 17

18 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ ΟΡΩΝ Οι όροι που χρήζουν επεξήγησης είναι οι εξής: Νευρικό Σύστημα: Αποτελείται από δύο κύρια μέρη, το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (ΚΝΣ) και το Περιφερικό Κεντρικό Σύστημα (ΠΝΣ). Το ΚΝΣ περιλαμβάνει τον εγκέφαλο και τη σπονδυλική στήλη. Είναι το κέντρο ελέγχου όλων των λειτουργιών του σώματος και είναι το πιο σύνθετο όλων των άλλων συστημάτων του σώματος. Τα κινητικά και αισθητικά νεύρα αποτελούν το ΠΝΣ. 7 Δοκιμασία Romberg: Αποτελεί μέρος της κλασσικής νευρολογικής εξέτασης. Με τη δοκιμασία αυτή ελέγχεται η ικανότητα του ατόμου να παραμείνει σε όρθια θέση με ανοιχτά τα μάτια και κατόπιν με κλειστά τα μάτια, κλειστά τα πόδια και εκτεταμένους τους βραχίονες προς τα εμπρός. 7 Νωτιαίος Μυελός: Είναι ένα δίκτυο από νεύρα που κατεβαίνουν από τον εγκέφαλο μέσα από ένα σωλήνα της σπονδυλικής στήλης. Τα νεύρα αυτά, οι ρίζες τους, βγαίνουν από τη σπονδυλική στήλη προς τα χέρια και τα πόδια, περνώντας ανάμεσα από τους σπονδύλους. Κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου: είναι κάθε βλάβη του δίσκου, όπου επέρχεται ρήξη του ινώδους δακτυλίου του και ο πηκτοειδής πυρήνας προσπαθεί να εξέλθει. Η δισκοκήλη έχει τρία στάδια, την προβολή (1ο), την πρόπτωση (2ο) και την έκθλιψη (3ο). Σπόνδυλοι: είναι τα 24 οστά που μπαίνοντας το ένα πάνω στο άλλο σχηματίζουν τη σπονδυλική στήλη. 18 Μεσοσπονδύλιοι δίσκοι: είναι οι χόνδροι που χωρίζουν τον κάθε σπόνδυλο. Ενεργούν ως απορροφητήρες (αμορτισέρ) των πιέσεωνδυνάμεων που ασκούνται στη σπονδυλική στήλη και της επιτρέπουν να κινείται προς κάθε κατεύθυνση. Ο κάθε δίσκος στο εσωτερικό του έχει

19 ένα πυρήνα μαλακό που περιβάλλεται από δακτυλίους ανθεκτικών ινών. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΙ ΟΡΙΣΜΟΙ Ισορροπία σώματος: Λέμε ότι ένα σώμα είναι σε ισορροπία όταν δεν υπάρχει καμία δύναμη ή ροπή δύναμης που να επηρεάζει τη θέση του. 5 Κέντρο Μάζας Σώματος (CoM): Είναι το σημείο στο οποίο, αν στηριχθεί το σώμα, θα ισορροπήσει. Είναι το σημείο γύρω από το οποίο το άθροισμα των ροπών των επί μέρους μαζών είναι μηδέν. 5 Κέντρο Πίεσης (CoP): Είναι δευτερεύον σημείο μέτρησης της όρθιας στάσης του σώματος, το οποίο και υπολογίζεται με βάση τους δύο άξονες του σώματος μετωπιαίο και προσθοπίσθιο. 9 Εγκλισιόμετρο (inclinometer): Το όργανο καταγραφής γωνιών του ανθρωπίνου σώματος κατά την κίνηση Άξονες του ανθρώπινου σώματος: Θεωρώντας το κέντρο μάζας σώματος ως σημείο αναφοράς, το σταθερό σύστημα αξόνων του σώματος είναι το ΧΥΖ, όπου: Χ (μέσος ή προσθοπίσθιος άξονας) είναι αυτός που διαπερνά το σώμα από πίσω προς τα εμπρός, Υ (εγκάρσιος ή πλάγιος άξονας)είναι αυτός που διαπερνά το σώμα από δεξιά προς τα αριστερά και Ζ (επιμήκης ή διαμήκης άξονας) είναι ο άξονας που διαπερνά το σώμα κατά μήκος του από τα πόδια προς το κεφάλι. 5 Επίπεδα του ανθρώπινου σώματος: Οι άξονες Χ, Υ, Ζ καθορίζουν τα τρία βασικά επίπεδα του σώματος. Αυτά τα επίπεδα είναι: 1ο. το προσθοπίσθιο επίπεδο που καθορίζεται από τους άξονες Χ, Ζ. 2ο. το μετωπιαίο επίπεδο που καθορίζεται από τους άξονες Y, Ζ. 3ο. το εγκάρσιο επίπεδο που καθορίζεται από τους άξονες Χ, Υ. 5 19

20 ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ Βασική προϋπόθεση για την ορθή πραγματοποίηση της έρευνας και για την εξαγωγή έγκυρων αποτελεσμάτων είναι τα εξεταζόμενα άτομα, κατά τη διάρκεια των μετρήσεων, να εκτέλεσαν σωστά τη δοκιμασία Romberg με ανοιχτά και κλειστά μάτια. Επίσης, όλα τα άτομα που συμμετείχαν στην έρευνα πρέπει να ακολούθησαν τις οδηγίες του ερευνητή για την σωστή τοποθέτηση και εφαρμογή του ειδικά διαμορφωμένου νάρθηκα στο σώμα τους, πριν και κατά την διάρκεια των μετρήσεων. Κατά τη διάρκεια της συλλογής πληροφοριών - σύντομο ιστορικό, που γίνεται πάντα πριν την έναρξη των μετρήσεων, θα πρέπει τα άτομα να δώσουν αληθείς πληροφορίες στον ερευνητή και φυσικά ο ίδιος ο ερευνητής θα πρέπει να προσέξει τυχόν λάθη ή παραλήψεις τόσο κατά τη συλλογή του ιστορικού των εξεταζόμενων, όσο και κατά τη διενέργεια των μετρήσεων. ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ - ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ Τα συμπεράσματα της έρευνας περιορίστηκαν σε νεαρούς ενήλικες ασθενείς (από 25 έως 35 ετών) με διαγνωσμένη πάθηση του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου). Επιλέχθηκαν τα συγκεκριμένα άτομα με τη συγκεκριμένη πάθηση μια και η κήλη του μεσοσπονδυλίου δίσκου αποτελεί μια από τις συχνότερες παθήσεις του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος. Τα τελευταία δε χρόνια, με βάση πάντα τα δεδομένα της σύγχρονής βιβλιογραφίας, η συχνότητα εμφάνισής της έχει αυξηθεί και εμφανίζεται όλο και συχνότερα σε άτομα νεαρής ηλικίας. Επιπλέον, όσον αφορά τις μετρήσεις που έγιναν στο Εργαστήριο Βιοκινητικής, υπάρχει πάντα ο περιορισμός της εργαστηριακής μέτρησης, η οποία διαφοροποιείται από τις μετρήσεις σε πραγματικές συνθήκες. Υπάρχει πάντα η πιθανότητα να επηρεαστεί και η ψυχολογία των ασθενών, με πιθανό αντίκτυπο στα αποτελέσματα της έρευνας. 20

21 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ Διατυπώνονται οι εξής ερευνητικές υποθέσεις: Η κλίση του ανθρωπίνου σώματος με το προσθιοπίσθιο επίπεδο διαφέρει ανάμεσα στα φυσιολογικά άτομα και αυτά που πάσχουν από κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου. Το εύρος του κέντρου πίεσης του ανθρωπίνου σώματος στον εγκάρσιο και στον προσθιοπίσθιο άξονα κατά τη δοκιμασία Romberg με ανοιχτά και κλειστά μάτια μεταβάλλεται σημαντικά στα άτομα που πάσχουν από κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου. ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΕΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ Για τον έλεγχο των ερευνητικών υποθέσεων διατυπώνονται οι εξής στατιστικές υποθέσεις: Μηδενική Υπόθεση (Η0): Δεν υπάρχουν σημαντικές διαφορές στην κλίση του ανθρώπινου σώματος σε άτομα με κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου και φυσιολογικά άτομα κατά τη δοκιμασία Romberg με ανοικτά και κλειστά μάτια. Εναλλακτικές Υποθέσεις: Η γωνιακή μετατόπιση του κορμού στο προσθιοπίσθιο επίπεδο και η μετατόπιση του κέντρου πίεσης είναι μεγαλύτερες σε άτομα με κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου κατά τη δοκιμασία Romberg με ανοικτά και κλειστά μάτια. 21

22 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Δείγμα Το δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν δύο ομάδες, 18 συνολικά ατόμων, ηλικίας μεταξύ 25 και 35 ετών. Η ομάδα 1 αποτελούνταν από 9 φυσιολογικά άτομα, ενώ η ομάδα 2 από 9 άτομα με διαγνωσμένη κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου. Τα ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά των δύο ομάδων φαίνονται στον Πίνακα 1. Πριν την έναρξη των δοκιμασιών οι εξεταζόμενοι ενημερώνονταν για τη διαδικασία και το σκοπό της έρευνας. Από την έρευνα αποκλείστηκαν άτομα με άλλες παθήσεις του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος. Ομάδα 1 Φυσιολογικοί (Ν= 9) Ομάδα 2 Παθολογικοί (Ν= 9) Ηλικία (έτη) 31±2.1 30±2.8 Ύψος (cm) 180± ±2.3 Βάρος (kgr) 82±4.9 78±1.2 Φύλο Πίνακας 1: ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά συμμετεχόντων Όργανα μέτρησης Οι δοκιμασίες εκτελέστηκαν σε δύο τριγωνικές πλατφόρμες ισορροπίας (2Δ stabilometers Κόλλιας 2005), όπου καταγράφηκαν οι δυνάμεις αντίδρασης για το κάθε πόδι. Η κλίση του κορμού στο προσθιοπίσθιο επίπεδο καταγράφηκε με εγκλισιόμετρο προσαρμοσμένο σε ειδικά διαμορφωμένο για τις ανάγκες της μελέτης ελαστικό νάρθηκα, ο οποίος τοποθετούνταν στην πλάτη του κάθε εξεταζόμενου, με το εγκλισιόμετρο να βρίσκεται στο ύψος του 7 ου αυχενικού σπονδύλου. 22

23 Εικόνα 12: Τριγωνικές πλατφόρμες ισορροπίας Εικόνα 13: Εγκλισιόμετρο τοποθετημένο στον ελαστικό νάρθηκα Τα παραπάνω όργανα μέτρησης ήταν συγχρονισμένα μεταξύ τους και η καταγραφή γινόταν ταυτόχρονα, με συχνότητα δειγματοληψίας που καθορίστηκε στα 50Hertz. Οι μετρήσεις καταγράφονταν on Line σε Η/Υ με ειδικό πρόγραμμα. Όργανα που χρησιμοποιήθηκαν για την απόκτηση των ανθρωπομετρικών χαρακτηριστικών: α) Αναστημόμετρο (Seca 220),με υποδιαίρεση χιλιοστού του μέτρου, για τη μέτρηση του αναστήματος των εξεταζομένων. β) Ηλεκτρονική ζυγαριά, για τη μέτρηση του βάρους των εξεταζομένων. 23

24 Ανάλυση δεδομένων Η ανάλυση των δεδομένων πραγματοποιήθηκε με ειδικό λογισμικό του Εργαστηρίου Βιοκινητικής του Τ.Ε.Φ.Α.Α.-Α.Π.Θ. Διαδικασία μετρήσεων Το πρώτο στάδιο της διαδικασίας μέτρησης περιελάμβανε τη συλλογή ανθρωπομετρικών χαρακτηριστικών και του ιστορικού του εξεταζομένου (επίπεδο φυσικής δραστηριότητας, ιστορικό προβλημάτων υγείας, ύπαρξη ή μη διαγνωσμένης κήλης μεσοσπονδυλίου δίσκου κτλ). Όλες οι μετρήσεις πραγματοποιήθηκαν την ίδια ώρα της ημέρας ενώ η θερμοκρασία του εργαστηρίου παρέμεινε σταθερή στους C. Κανένας από τους εξεταζόμενους κατά τη διάρκεια των μετρήσεων δεν φορούσε υποδήματα. Υπήρχε διάλειμμα 30 δευτ. ανάμεσα στην καθεμία μέτρηση. Ο κάθε εξεταζόμενος εκτελούσε τις τρεις δοκιμασίες μόνος του, με την παρουσία μόνο του ερευνητή. Το κάθε άτομο λοιπόν, (φυσιολογικό ή παθολογικό) εκτέλεσε από μια κανονική δίποδη στήριξη για 20δευτ., για έλεγχο αρχικών διαφορών ανάμεσα στις δύο ομάδες και στάθμιση αυτών. (Εικόνα 14) Έπειτα το κάθε άτομο εκτέλεσε τη δοκιμασία Romberg, πάνω στις τριγωνικές επιφάνειες με την προσαρμογή του ειδικά διαμορφωμένου για τις ανάγκες της μελέτης ελαστικού νάρθηκα με το ινκλινόμετρο τοποθετημένο στο ύψος του 7 ου αυχενικού σπονδύλου, πρώτα με ανοιχτά τα μάτια για 20 δευτ. (Εικόνα 15α), και κατόπιν με κλειστά μάτια (Εικόνα 15β). Για να διασφαλιστεί το γεγονός ότι τα μάτια του εξεταζόμενου ατόμου παρέμεναν κλειστά, ο κάθε εξεταζόμενος φορούσε και ειδικά γυαλιά. Η σειρά εκτέλεσης των δοκιμασιών ήταν η ίδια για όλους τους εξεταζόμενους (φυσιολογικούς ή παθολογικούς). 24

25 Εικόνα 14: Η κανονική διποδική στήριξη Εικόνα 15α: Romberg ανοιχτά μάτια. Εικόνα 15β: Romberg κλειστά μάτια. 25

26 Στατιστική ανάλυση Για να διερευνηθεί η τυχόν διαφοροποίηση των δύο ομάδων κατά την κανονική δίποδη στήριξη έγινε το t-test ανεξαρτήτων δειγμάτων. Για να διερευνηθούν οι διαφορές και οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ομάδων και των συνθηκών (ανοικτά κλειστά μάτια) κατά τη στάση Romberg ακολουθήθηκε ανάλυση διακύμανσης (παραγοντικός σχεδιασμός 2(ομάδες) Χ 2(δοκιμασίες) με επαναλαμβανόμενες μετρήσεις στον 2ο παράγοντα (General Linear Model repeated measures στο SPSS) Η στατιστική ανάλυση έγινε με το λογισμικό πρόγραμμα SPSS (ν. 17.0). Ανάλυση αποτελεσμάτων ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤA Η διεξαγωγή του t-test ανάμεσα στις δύο ομάδες (φυσιολογικοί παθολογικοί) για τη διερεύνηση τυχόν διαφοροποιήσεων ανάμεσα τους, κατά την κανονική διποδική στήριξη, δεν ανέδειξε στατιστικά σημαντική διαφορά όσον αφορά την κλίση του κορμού στο προσθιοπίσθιο επίπεδο και το εύρος μετατόπισης του κέντρου πίεσης (p>.05). Κατά τη δοκιμασία Romberg με ανοικτά και κλειστά μάτια, το εύρος μετατόπισης του κέντρου πίεσης (Cop) φαίνεται να μεταβάλλεται (δηλαδή να αυξάνει) τόσο στα φυσιολογικά άτομα όσο και στα άτομα με κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου κατά τη διάρκεια της δοκιμασίας Romberg με κλειστά μάτια (σχήματα 1 και 2). Πιο συγκεκριμένα, στο σχήμα 1 φαίνεται ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της μετατόπισης του κέντρου πίεσης ενός φυσιολογικού ατόμου κατά τη δοκιμασία Romberg με ανοικτά μάτια (σχήμα 1α) και με κλειστά μάτια (σχήμα 1β). Ενώ στο σχήμα 2 διαφαίνεται χαρακτηριστικά η μετατόπιση του κέντρου πίεσης ενός παθολογικού ατόμου κατά τη δοκιμασία Romberg με ανοικτά μάτια (σχήμα 2α) και με κλειστά μάτια (σχήμα 2β). 26

27 Σχήμα 1α: Romberg ανοικτά μάτια Σχήμα 1: Η καταγραφή του Cop σε φυσιολογικό άτομο Σχήμα 1β: Romberg κλειστά μάτια 27

28 Σχήμα 2α: Romberg ανοικτά μάτια 25 Σχήμα 2: Η καταγραφή του Cop σε παθολογικό άτομο Σχήμα 2β: Romberg κλειστά μάτια 28

29 Αποτελέσματα ανάλυσης διακύμανσης Η ανάλυση διακύμανσης έδειξε στατιστικά σημαντική διαφορά ανάμεσα στις δύο μετρήσεις δοκιμασίες Romberg (με ανοικτά μάτια και με κλειστά μάτια) και για τις δυο ομάδες όσον αφορά το εύρος του Κέντρου Πίεσης στον εγκάρσιο άξονα CoPX (F (1, 16) =6,171 p<.01) και στον προσθιοπίσθιο άξονα CoPY (F (1, 16) =22,921 p<.01) (Σχήμα 3α και 3β) 3 2,6 2,2 cm 1,8 φυσιολ παθολ 1,4 1 0,6 ανοικτά κλειστά Σχήμα 3α: Το εύρος του κέντρου πίεσης στον εγκάρσιο άξονα 7 cm φυσιολ παθολ ανοικτά κλειστά Σχήμα 3β: Το εύρος του κέντρου πίεσης στον προσθιοπίσθιο άξονα 29

30 Η στατιστική ανάλυση ανέδειξε επίσης ότι οι διαφορές στην κλίση του κορμού με το προσθοπίσθιο επίπεδο (F (1, 16) =82,031 p<.01) (καταγραφές εγκλισιόμετρου) μεταξύ των δύο ομάδων και για τις δύο συνθήκες μέτρησης (ανοικτά κλειστά μάτια) ήταν στατιστικά σημαντικές. Στο σχήμα 4 διαφαίνεται καθαρά και από την τυπική απόκλιση ότι η κλίση του κορμού σε σχέση με το προσθιοπίσθιο επίπεδο στα άτομα που πάσχουν από κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου αυξάνει σημαντικά σε σχέση με τα φυσιολογικά άτομα κατά τη δοκιμασία Romberg με ανοικτά και κλειστά μάτια. Η γωνία απόκλισης του σώματος που καταγράφεται, όπως άλλωστε διαφαίνεται και στο σχήμα 4, είναι: 1,453º στα φυσιολογικά άτομα< 4 ο (με βάση τα βιβλιογραφικά δεδομένα) <6,096ºστα παθολογικά άτομα. Αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στις δύο ομάδες δεν παρατηρήθηκαν Degrees φυσιολ παθολ ανοικτά κλειστά Σχήμα 4: Κλίση κορμού στο προσθιοπίσθιο επίπεδο 30

31 ΣΥΖΗΤΗΣΗ Όπως προαναφέρθηκε, στην παρούσα έρευνα υπάρχει τόσο ο περιορισμός των εργαστηριακών συνθηκών μέτρησης όσο και ο περιορισμός της επιλογής των ατόμων που μελετήθηκαν. Επιλέχθηκαν άτομα ηλικίας μεταξύ 25 και 35 ετών που πάσχουν από κήλη του μεσοσπονδυλίου δίσκου. Παρόμοια μελέτη σε νεαρής ηλικίας άτομα με κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου δεν έχει γίνει. Και αυτός ήταν ένας από τους λόγους που επιλέχθηκαν τα συγκεκριμένα άτομα με τη συγκεκριμένη πάθηση. Επίσης, η κήλη του μεσοσπονδυλίου δίσκου ή αλλιώς δισκοκήλη, αποτελεί μία από τις συχνότερες παθήσεις του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, η οποία τα τελευταία χρόνια εμφανίζεται όλο και συχνότερα σε άτομα νεαρής ηλικίας. Η δοκιμασία Romberg αποτελεί ίσως την πιο συχνή υποκειμενική δοκιμασία ελέγχου της ισορροπίας κατά την αδρή νευρολογική εξέταση στην καθημερινή κλινική πράξη. Οπότε η δοκιμασία Romberg με ανοικτά και κλειστά μάτια που χρησιμοποιήθηκε δεν αλλάζει ανάλογα με τον χώρο εκτέλεσης, δεν ήταν κάτι το πολύπλοκο στην εκτέλεσή της και κανείς από τους εξεταζόμενους δεν δυσκολεύτηκε. Οι εξεταστές προσπάθησαν από την άφιξη των εξεταζομένων στο εργαστήριο μέχρι και την αναχώρησή τους να υπάρχει ένα ευχάριστο περιβάλλον, οπότε και κανείς από τους εξεταζόμενους δεν αγχώθηκε ή δυσανασχέτησε για κάποιο λόγο. Οι παραπάνω βέβαια περιορισμοί υπάρχουν αλλά δεν αλλοιώνουν την αξία της συγκεκριμένης έρευνας. Συνοψίζοντας τα αποτελέσματα της διποδικής στήριξης Όπως φάνηκε από τα αποτελέσματα της κανονικής διποδικής στήριξης δεν προκύπτει καμία στατιστικά σημαντική διαφορά κατά την απλή διποδική στήριξη μεταξύ των φυσιολογικών ατόμων και των ατόμων που πάσχουν από τη συγκεκριμένη πάθηση του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος όσον αφορά την κλίση του κορμού στο προσθιοπίσθιο επίπεδο και το εύρος μετατόπισης του κέντρου πίεσης (p>.05). Συνοψίζοντας τα αποτελέσματα της δοκιμασίας Romberg Η ανάλυση διακύμανσης έδειξε στατιστικά σημαντική διαφορά ανάμεσα στις δύο μετρήσεις δοκιμασίες Romberg (με ανοικτά μάτια και με κλειστά μάτια) και για τις δυο ομάδες (φυσιολογικοί παθολογικοί) όσον αφορά το εύρος του Κέντρου Πίεσης 31

32 στον εγκάρσιο άξονα και στον προσθιοπίσθιο άξονα. Στατιστικά σημαντικές αναδείχθηκαν επίσης και οι διαφορές στην κλίση του κορμού με το προσθιοπίσθιο επίπεδο μεταξύ των δύο ομάδων και για τις δύο συνθήκες μέτρησης (ανοικτά κλειστά μάτια). Διαφαίνεται επίσης το πόσο πολύ επηρεάζει η όραση τη δοκιμασία ισορροπίας και κατ επέκταση την ίδια την ισορροπία του ανθρώπινου σώματος. Αποδεικνύεται όμως στατιστικά το γεγονός ότι υπάρχουν διαταραχές στην ισορροπία του ανθρώπινου σώματος κατά τη διάρκεια της δοκιμασίας Romberg με ανοικτά και κλειστά μάτια, σε άτομα που πάσχουν από κήλη του μεσοσπονδυλίου δίσκου. Η έλλειψη όρασης μάλιστα φαίνεται να επηρεάζει σημαντικά τη διατήρηση της ισορροπίας τόσο σε φυσιολογικά άτομα όσο και σε άτομα με κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου. Συνοψίζοντας, πρέπει να τονισθεί το γεγονός ότι ανάμεσα στις δύο ομάδες που μελετήθηκαν υπήρξαν αρκετές στατιστικά σημαντικές διαφορές, χωρίς βέβαια να υπάρχουν αλληλεπιδράσεις, γεγονός που στηρίζει την αρχική υπόθεση αλλά και δικαιολογεί τον αρχικό προβληματισμό της έρευνας 32

33 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Το ανθρώπινο σώμα σε ουδέτερη θέση ισορροπίας παρουσιάζει μια φυσιολογική γωνία απόκλισης της τάξεως των 4 ο συνολικά, με βάση τα διεθνή βιβλιογραφικά δεδομένα. Η κλίση του ανθρώπινου σώματος σε ουδέτερη θέση ισορροπίας στο προσθοπίσθιο επίπεδο είναι μεγαλύτερη σε άτομα με διαγνωσμένη κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου. Η γωνία απόκλισης του ανθρωπίνου σώματος που καταγράφεται είναι: 1,453º φυσιολογικά < 4 ο <6,096º παθολογικά. Η κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου που αποτελεί μια από τις συχνότερες παθήσεις του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, προκαλεί διαταραχές στην ισορροπία του ανθρώπινου σώματος κατά τη δοκιμασία Romberg με ανοικτά και κλειστά μάτια.. Η όραση, όπως είναι ήδη γνωστό, αποτελεί σημαντικό παράγοντα στη διατήρηση της ισορροπίας του ανθρωπίνου σώματος και φαίνεται να την «επηρεάζει περισσότερο» από ότι η κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου. (το εύρος του Κέντρου Πίεσης μεγαλώνει με κλειστά μάτια και για τις δύο ομάδες που μελετήθηκαν) Η χρήση του συγκεκριμένου συστήματος ισορροπίας μπορεί λοιπόν να αποτελέσει ένα επιπλέον αντικειμενικό κριτήριο στην νευρολογική εξέταση - κλινική αξιολόγηση ατόμων με κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου, με στόχο πάντα την καλύτερη δυνατή αντιμετώπισή τους (συντηρητική χειρουργική). 33

34 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Λαμβάνοντας υπόψη τους περιορισμούς και τις αδυναμίες της συγκεκριμένης έρευνας πιστεύεται ότι θα ήταν ενδιαφέρον στο συγκεκριμένο μοντέλο μελέτης με άτομα ίδιας ηλικίας και πάθησης, να προστεθούν και άλλες ασκήσεις στατικής και δυναμικής ισορροπίας. Θα μπορούσε επίσης η μελέτη του συγκεκριμένου συστήματος ισορροπίας να επεκταθεί σε άτομα διαφορετικής ηλικίας, με άλλες Παθήσεις του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος. Πιο συγκεκριμένα, τα τελευταία χρόνια γίνονται όλο και περισσότερες μελέτες στις ακραίες ηλικίες (παιδιά και ηλικιωμένα άτομα) με παθήσεις του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος που επηρεάζουν την ισορροπία (παιδιά με συγγενή υδροκέφαλο ηλικιωμένα άτομα με Normal Pressure Hydrocephalus), οπότε και η χρήση του συγκεκριμένου συστήματος ισορροπίας θα παρουσίαζε μεγάλο ενδιαφέρον. 34

35 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Allum JH., Adkin AL., Carpenter MG., Held Ziolkowska M., Honegger F., Pierchala K.: Trunk sway measures of postural stability during clinical balance tests: effects of unilateral vestibular deficit Gait Posture Dec; 14 (3): Diamantopoulos I.I., Clifford E., Birchall J.P.: Short term learning effects of practice during the performance of the tandem Romberg test Clin. Otolaryngol. 2003, 28, Hue OA, Seynnes O., Ledrole D., Colson SS., Bernard PL.: Effects of a physical activity program on postural stability in older people Aging Clin Exp Res Oct; 16 (5): Jacobs JV, Horak FB, Tran VK, Nutt JG: Multiple balance tests improve the assessment of postural stability in subjects with Parkinson s disease J Neurol Neurosurg Psychiatry Mar; 77(3): Κόλλιας Η.: «Βιοκινητική της αθλητικής κίνησης» 1997; σελ , Kumar R, Kumar V, Das NK, Behari S, Mahapatra AK.: Adolescent lumbar disc disease: findings and outcome. Childs Nerv Syst Nov;23(11): Epub 2007 May Lanska J.: The Romberg sign and early instruments for measuring postural sway Semin Neurol Dec; 22(4): Lê TT, Kapoula Z. : Role of ocular convergence in the Romberg quotient. Gait Posture Apr;27(3): Epub 2007 Jul Λογοθέτης Ι., Μυλωνάς Ι.: «Νευρολογία Λογοθέτη» 4 η Έκδοση, 2004; σελ.: McKeon PO, Hertel J.: Systematic review of postural control and lateral ankle instability, part I: can deficits be detected with instrumented testing. J Athl Train May-Jun;43(3): Review. 35

36 11. McKeon PO, Hertel J.: Systematic review of postural control and lateral ankle instability, part II: is balance training clinically effective?.j Athl Train May-Jun;43(3): Review. 12. McMichael KA, Vander Bilt J, Lavery L, Rodriguez E, Ganguli M.: Simple balance and mobility tests can assess falls risk when cognition is impaired.geriatr Nurs Sep-Oct;29(5): Nieschalk M., Delank KW. : Quantitative evaluation of Romberg test Laryngorhinootologie Aug; 74 (8): Pérennou D, Decavel P, Manckoundia P, Penven Y, Mourey F, Launay F, Pfitzenmeyer P, Casillas JM. : Evaluation of balance in neurologic and geriatric disorders Ann Readapt Med Phys Jul;48(6): Review. 15. Sezer O., Ferdjallah M.: Adaptive autoregressive model for the analysis of center of pressure in healthy subjects during quiet standing Circuits and Systems, th Midwest Symposium on, Aug; 1: Sipko T, Chantsoulis M, Kuczyński M. : Postural control in patients with lumbar disc herniation in the early postoperative period. Eur Spine J Jun 27. [Epub ahead of print] 17. Sjostrom H., Allum JH, Carpenter MG, Adkin AL, Honeger F, Ettlin T. : Trunk sway measures of postural stability during clinical balances tests in chronic whiplash injury symptoms Spine 2003 Aug 1; 28 (15): Soyuer F., Mirza M., Erkorkmaz U.: Balance performances in three forms of multiple sclerosis Neurol Res Jul; 28(5): Van Parys J.A.P. & Njiotitjien Ch.: Romberg's sign expressed as a quotient Agressologie 1976; 17 (3): Vereeck L., Truijen S., Wuyts, Floris L., Van de Heyning PH. : The Dizziness Handicap Inventory and Its Relationship with Functional Balance Performance [Vestibular Pathology] Otology Neurotology 2007 Jan; 28(1): Weber B., Gagey P.M. & Noto R.: La repetition de l épreuve modifie-t-elle l éxécution du test de Fukuda? Agressologie 1984; 25 (12):

37 22. Wen YH, Jiang ZD, Zhang Y, Zhang LS, Gao ZQ.: Clinical analysis of normal subjects and dizzy patients with postural sway test Zhongguo Yi Xue Ke Xue Yuan Xue Bao Dec;30(6): Whitney SL., Wrisley DM., Marchetti GF, Gee MA, Redfern MS., Furman JM. : Clinical measurement of sit to stand performance in people with balance disorders: validity of data of Five Times - Sit to Stand Test Phys. Ther Oct; 85(10): Wikkelso C, Blomsterwall E, Frisen L.: Subjective visual vertical and Romberg s test correlations in hydrocephalus J Neurol Jun; 250(6): Zhong N.C., Jin J.: New posture equilibrometer for the diagnosis of vestibular disease Eur Arch Otorhinolaryngol (1991) 248:

38 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Ευχαριστώ θερμά όλους όσους συμμετείχαν στο δείγμα της έρευνας, τον επιβλέποντα καθηγητή κ. Ηρακλή Κόλλια, διευθυντή του εργαστηρίου Βιοκινητικής, τον Νικοδέλη Θωμά, τη Δήμητρα Μόσχα, την Αναστασία Τοπαλίδου, τον Βασίλη Πανουτσακόπουλο, τον Καρρά Στέλλιο Ιωσήφ και τη Βαβάμη Μαρία για την πολύτιμη βοήθειά τους στη διεξαγωγή της έρευνας και στην ανάλυση των αποτελεσμάτων. Ευχαριστώ επίσης την καθηγήτρια κ.τσιλγκίρογλου Φαχαντίδου Άννα και τον λέκτορα κ. Παπαιακώβου Γεώργιο, μέλη της τριμελούς επιτροπής για τη συμπαράστασή τους. 38