ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ( PROJECT) Η ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ - Η ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ ΣΤΗ ΝΕΟΤΕΡΗ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ

Transcript

1 2 Ο ΛΥΚΕΙΟ ΛΑΜΙΑΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ( PROJECT) Η ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΟΜΑΔΑ 3 ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ - Η ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ ΣΤΗ ΝΕΟΤΕΡΗ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ ΜΕΛΗ ΟΜΑΔΑΣ: ΖΑΡΡΑ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΔΡΟΣΟΥ ΝΙΚΟΛΕΤΑ ΚΑΡΑΜΠΟΤΣΗ ΙΩΑΝΝΑ ΚΑΡΑΜΠΟΤΣΗ ΧΑΡΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ : ΤΑΞΗ : Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ : ΠΛΑΚΑΣ ΗΛΙΑΣ ΓΙΩΤΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

2 Πρόλογος Η ένδυση αποτελούσε ανέκαθεν μία από τις βασικότερες ανάγκες του ανθρώπου. Από την αρχαιότητα έως τις μέρες μας το ένδυμα έχει επιτελέσει διαφορετικές λειτουργίες στην καθημερινότητα του ανθρώπου, φτάνοντας θα λέγαμε να αποτελεί κομμάτι του ίδιου του, του εαυτού. Σίγουρα έχουν περάσει πολλά χρόνια από τη δημιουργία του πρώτου ενδύματος και είναι αδιαμφισβήτητο πως η μορφή του ίδιου του ενδύματος έχει αλλάξει ριζικά. Ωστόσο ο σκοπός δημιουργίας και χρήσης του παραμένει απαράλλακτος, μια και απαράλλακτη παραμένει και η ανθρώπινη φύση. Συγκεκριμένα οι πρόγονοί μας εφηύραν το ένδυμα θέλοντας αρχικά να προστατευτούν από τις άσχημες καιρικές συνθήκες, τα κακά πνεύματα αλλά και να ταυτιστούν με μορφές πέραν της ανθρώπινης ή να κατορθώσουν να επιβληθούν σε μία κοινωνική ομάδα. Έτσι και σήμερα χρησιμοποιούμε το ένδυμα όχι μόνο για να καλύψουμε και να προστατεύσουμε το σώμα μας,μα συχνά και για να προβάλλουμε δυναμισμό και αυτοπεποίθηση. Εάν πάλι δεν επιθυμούμε να προβάλλουμε τίποτε από τα παραπάνω, είναι το ίδιο το ρούχο που «μιλάει» στους γύρω μας για εμάς, αφού είναι πλέον άρρηκτα συνδεδεμένο με την προσωπικότητά μας, Αντικατοπτρίζει το γούστο, το χαρακτήρα μας, αυτόν που έχουμε είτε αυτόν που θέλουμε να προβάλλουμε.

3 Περιεχόμενα Πρόλογος Τι είναι ενδυμασία; Αίτια δημιουργίας και χρησιμοποίησης του πρώτου ενδύματος από τον άνθρωπο Πότε Δημιουργήθηκε και πώς ήταν το πρώτο ένδυμα Παράγοντες που επηρέασαν την ενδυμασία Λίγα λόγια για την Αναγέννηση Η ενδυμασία στην Αναγέννηση Η ενδυμασία στον 16 ο αιώνα Η ενδυμασία στον 17 ο αιώνα Η ενδυμασία τον 18 ο αιώνα Βραδινή ενδυμασία, βραδινό κοστούμι Φουστανέλα Οι Κοινωνικές Επιρροές στο Γυναικείο Ένδυμα και τη Μόδα Η Ιστορία της μόδας Η αλλαγή του αιώνα Η δεκαετία του 20 Σχεδιαστές o Κοκό Σανέλ Βιογραφικά στοιχεία Ένα Πρότυπο Στυλ (Style Icon) i. Τα παντελόνια καμπάνες ii. iii. Τα κοντά μαλλιά Το μαύρισμα από τον ήλιο Σχεδιαστικές καινοτομίες i. Ανατροπή του New Look του Ντιόρ ii. Τα μικρά καπέλα iii. Το μικρό μαύρο φόρεμα iv. Τα κοσμήματα v. Το άρωμα Νο.5 vi. Το ταγέρ Chanel vii. Η καπιτονέ τσάντα με την αλυσίδα viii. Το total look ix. Προϊόντα μακιγιάζ x. Το casual ντύσιμο xi. Το ethnic ντύσιμο Σήμερα Είδωλα

4 Η δεκαετία του 30 Σχεδιαστές o ELSA SCHIAPARELLI Είδωλα Η δεκαετία του 40 Σχεδιαστές Είδωλα Η δεκαετία του 50 Σχεδιαστές Είδωλα Η δεκαετία του 60 Σχεδιαστές Είδωλα Η δεκαετία του 70 Σχεδιαστές Είδωλα Η δεκαετία του 80 Σχεδιαστές Είδωλα Η δεκαετία του 90 Σχεδιαστές Είδωλα Ενδυμασία εργασίας Άνδρας Διάφορα Επαγγελμάτων Κρατικών Υπαλλήλων o Ιερείς o Ναυτικό o Στρατός Ξηράς Δεκαετία του 2000 Ενδυμασία Κάπες, μανδύες και εσάρπες Σκισμένα καλσόν και γυναικείες κάλτσες Μπότες πάνω από το γόνατο Τα see-through είναι πάλι εδώ Ασύμμετρα φορέματα Κλασσικό το military look Σκισμένα jeans Η ιστορία του τζιν All-Stars

5 Ιστορία Είδη προϊόντων Οι Τάσεις της Μόδας Καλοκαίρι 2011 Οι τάσεις της μόδας φθινόπωρο χειμώνας Οι Τάσεις της Μόδας : Άνοιξη-Καλοκαίρι 2012 Οι τάσεις της μόδας Φθινόπωρο - Χειμώνας Tο Mουσείο Iστορίας της Eλληνικής ενδυμασίας H ταυτότητα Oι συλλογές και η ιστορία τους Ο εκθεσιακός χώρος και οι εκθέσεις Επικοινωνιακή πολιτική Οι ελληνικές κούκλες Οι κούκλες της Βασίλισσας Όλγας Ιστορική αναδρομή

6 Τι είναι ενδυμασία; Με τον όρο ενδυμασία εννοούμε το σύνολο των «ενδυμάτων» που απαρτίζουν την εξωτερική εμφάνιση του ανθρώπου, ενώ ο όρος ένδυμα καλύπτει κάθε αντικείμενο κατασκευασμένο από οποιοδήποτε υλικό, κατεργασμένο ή όχι, αν ικανοποιεί τους λόγους γα τους οποίους χρησιμοποιείται. Το ένδυμα ή η ένδυση περικλείει κάθε τροποποίηση του παρουσιαστικού ενός ατόμου από τα ρούχα και τα αξεσουάρ μέχρι το μακιγιάζ, το χτένισμα, τα κοσμήματα, τη στάση, τα εσώρουχα, τις βάτες, ακόμη και την χειρουργική αλλαγή. Ένδυμα είναι κάθε τι με το οποίο καλύπτεται το ανθρώπινο σώμα, ενώ ενδυμασία το σύνολο των ενδυμάτων. Γενικότερα, ο όρος ενδυμασία περιλαμβάνει όχι μόνο τα ρούχα, αλλά και τα συμπληρωματικά τους (αξεσουάρ), δηλαδή τα παπούτσια, τις τσάντες, τα καπέλα, τα γάντια και άλλα. Περιλαμβάνει επίσης και τα κοσμήματα, το μακιγιάζ, ακόμη και το χτένισμα. Ενδυμασία είναι το σύνολο των διαφόρων αντικειμένων που φοράει ο άνθρωπος σε μια στιγμή του χρόνου με σκοπό την προστασία, την εξυπηρέτηση, την άνεση, την αξιοποίηση, και την αισθητική ομορφιά της ζωής του. Η ενδυμασία παρουσιάζεται με ποικίλους τρόπους, λαμβάνει πολλές μορφές και άπειρες διαστάσεις και δέχεται τις μεγαλύτερες και πλέον αλλαγές. Αποτελεί αναπόσπαστο, στενά οικείο και απόλυτα αναγκαίο στοιχείο για τον άνθρωπο, προσφέροντάς του διαρκή ανανέωση, ασφάλεια και αυτοπεποίθηση. Μέσα από αυτή, ο άνθρωπος δημιουργεί προσωπικότητα και γίνεται ξεχωριστό και μοναδικό πλάσμα στον κόσμο που ζει και κινείται. Η ενδυμασία αποτελεί σημείο ταυτότητας, αναγνώρισης και αναφοράς, έλξης και γοητείας, αποστροφής και εκφοβισμού, συμβολικό στοιχείο, σημειολογικό κώδικα, πομπό και δέκτη μηνυμάτων. Το ένδυμα αποτελεί μια δυναμική μορφή πολιτισμού με ιστορική, κοινωνική, βιομηχανική, ψυχολογική, οικονομική διάσταση και είναι κομμάτι αυτογνωσίας του λαού που το δημιούργησε. Η συνάντηση παλαιότερων με νέες αισθητικές αξίες, μπορεί να οδηγήσει σε μετεξέλιξη παραδοσιακών μορφών τέχνης προς σύγχρονες. Η ιστορική εξέλιξη της ενδυμασίας υποδηλώνει την εξέχουσα θέση που κατέχει η ενδυμασία στη ζωή του ανθρώπου. Σε κάθε στάδιο της εξελικτικής πορείας της ενδυμασίας, συναντούμε διαφορετικές ενδυματολογικές τεχνικές και τάσεις που είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τις επικρατούσες ιστορικές, κοινωνικές, οικονομικές και πολιτιστικές συνθήκες. Ακόμη, το ένδυμα σε αρκετές περιπτώσεις χρησιμοποιήθηκε προκειμένου να βοηθήσει το άτομο να επιτύχει τα αισθητικά ιδεώδη της εποχής του.

7 Αίτια δημιουργίας και χρησιμοποίησης του πρώτου ενδύματος από τον άνθρωπο Ο πανάρχαιος πρόγονος από την αρχή της ζωής του επιδίωξε να καλύψει τις βασικές του ανάγκες. Σε πρώτο στάδιο, αφού πρώτα ικανοποίησε το αίσθημα της πείνας, άρχισε να ψάχνει τρόπους να καλύψει και παράλληλα να προστατέψει το σώμα του από τις καιρικές συνθήκες, όπως το κρύο, την βροχή, το χιόνι κ.λ.π. Κατά την τελευταία περίοδο της Παλαιολιθικής εποχής, το κλίμα της γης έγινε πιο ψυχρό, λόγω της εμφάνισης των παγετώνων, γεγονός που ώθησε τον άνθρωπο να προστατέψει το σώμα του από το κρύο. Ωστόσο, οι λόγοι για τους οποίους επινοήθηκε το ένδυμα δεν πρέπει να ήταν αποκλειστικά πρακτικοί, αφού συναντούμε τον άνθρωπο ντυμένο και σε τόπους, όπου οι καιρικές συνθήκες δεν το επέβαλαν. Πολλοί προιστοριολόγοι υποστηρίζουν ότι σε δεύτερο στάδιο, ο άνθρωπος φόρεσε για πρώτη φορά ρούχα για λόγους καθαρά τελετουργικούς ως προέκταση των διαφόρων προσωπίδων με τις οποίες συνήθιζε να καλύπτει το πρόσωπό του και αποσκοπούσαν στην άσκηση επιρροής υπέρ των φιλικών και κατά των εχθρικών στοιχείων που περιέβαλλαν τη ζωή του. Τα φυλακτά και τα γούρια που χρησιμοποιούνται ακόμα και σήμερα, δημιουργήθηκαν με σκοπό να προστατεύουν τον άνθρωπο από τα κακά πνεύματα. Σε τρίτο στάδιο, η επιθυμία του πρωτόγονου ανθρώπου να διακοσμήσει το σώμα του βασιζόταν στη προσπάθεία του να ταυτιστεί με ορισμένα ζώα, θεότητες ή άλλους ανθρώπους. Ο άνθρωπος αυτής της εποχής συνήθιζε στο τατουάζ, που αποτελεί την αρχαιότερη μορφή ενδυμασίας και το βάψιμο του προσώπου και του σώματος με χρώματα και πύρινα σίδερα. Ο στολισμός του σώματος αποτέλεσε μια ακόμη βασική αιτία χρησιμοποίησης του ενδύματος από τον άνθρωπο για να ικανοποιήσει την φιλαρέσκειά του. Τα διάφορα υλικά που χρησιμοποίησε για να κατασκευάσει τα πρώτα ρούχα του, όπως δέρματα ζώων, κλαδιά και φύλλα δέντρων, είχαν άμεση σχέση με την προσπάθεια εντυπωσιασμού και έλξης του άλλου φύλου για σκοπούς σεξουαλικούς και αναπαραγωγικούς. Σε τέταρτο στάδιο, προέκυψε η επιθυμία του ανθρώπου να δείξει την κοινωνική του θέση, να δείξει την δύναμή του και να γίνει αρχηγός και γενικότερα να ξεχωρίσει μέσω της ενδυμασίας του από το κοινωνικό σύνολο. Ο πρωτόγονος, με το ένδυμα, προσπάθησε να επιδειχτεί και να επιβληθεί στους άλλους και κατάφερε να κερδίσει την εξουσία της νομαδικής ζωής, πράγμα που επιδείκνυε κρατώντας διάφορα τρόπαια, όπως κεφάλια σκοτωμένων ζώων ή ανθρώπων. Ακόμη, είναι πολύ πιθανό να ήθελε να εντυπωσιάσει, να εκφοβίσει και να νικήσει τους εχθρούς του μέσα από το ένδυμά του. Είναι γεγονός ότι το ανδρικό φύλο ήταν εκείνο που κυρίως θέλησε να επιβληθεί, στην προσπάθειά του να ταυτιστεί με την τάξη που επικρατεί στην φύση, όπου το αρσενικό ζώο είναι κατά κανόνα το πιο μεγαλόπρεπο από το θηλυκό του ταίρι. Ο άνδρας, λοιπόν, ντύθηκα άρχοντας, κατακτητής, μάγος της φυλής, εραστής, ακόμα και θεός. Αλλά και η γυναίκα δεν θέλησε να υστερήσει. Πέρα από τις τελετουργικές και δεισιδαιμονικές ερμηνείες που έδωσε στο ένδυμα, το χρησιμοποίησε ως όπλο κυριαρχίας. Η γυναίκα έχει φορέσει ως τώρα, συνειδητά ή όχι, όλα τα σύμβολα του έρωτα. Από την άλλη μεριά, ως έναν μεγάλο βαθμό, αντικατόπτριζε την οικονομική και κοινωνική θέση του άνδρας, από τότε που εκείνος, κάτω από τις καινούριες κοινωνικές και οικονομικές απαιτήσεις που δημιουργήθηκαν από την Γαλλική και

8 στη συνέχεια βιομηχανική επανάσταση, απέρριψε την τάση του να κυριαρχεί και να υπογραμμίζει την ταξική του θέση μέσω της ενδυμασίας του. Στη σύγχρονη εποχή, πάντως, οι άνδρες έχουν ανακτήσει κάποιο μέρος του ναρκισσισμού τους και ντύνονται πιο επιδεικτικά και φανταχτερά. Πότε Δημιουργήθηκε και πώς ήταν το πρώτο ένδυμα Η επιστημονική κοινότητα υποστηρίζει ότι οι πρώτοι άνθρωποι εξελίχθηκαν στις περιοχές της Βορειοανατολικής Αφρικής κατά την διάρκεια εκατομμυρίων ετών και ότι ο δυτικός πολιτισμός έχει τις ρίζες του στην αρχαία Μεσοποταμία πριν από με χρόνια. Η πρώτη μαρτυρία ενδύματος εντοπίζεται στην Ρωσία και υπολογίζεται ότι είναι χρόνων. Η γεωγραφική απόσταση που χωρίζει αυτές τις δύο περιοχές είναι μεγάλη, ενώ παράλληλα υπάρχει και ένα χάσμα μεταξύ των χρονολογιών. Στην πραγματικότητα, η προέλευση του πρώτου ενδύματος δεν είναι απόλυτα εξακριβωμένη, καθώς τα στοιχεία που έχουμε στην διάθεσή μας είναι μεμονωμένα και διασκορπισμένα σε διάφορες περιοχές του κόσμου. Σε μια περιοχή βόρεια της Μόσχας ανακαλύφθηκαν κάποιοι τάφοι, που η ηλικία τους εκτιμάται ότι είναι περίπου με χρόνων. Οι τάφοι αυτοί περιείχαν σκελετούς, οι οποίοι ήταν σκεπασμένοι με χιλιάδες χάντρες από ελεφαντόδοντα μαμούθ, δημιουργώντας την αίσθηση ότι το σώμα ήταν ντυμένο με ρούχα που είχαν σκέλη και μανίκια. Οι χάντρες ήταν αρχικά κεντημένες πάνω στα ρούχα, τα οποία πιθανολογείται ότι ήταν κατασκευασμένα από δέρματα ζώων. Αν και τα δέρματα αυτά αποσυντέθηκαν, οι χάντρες διατήρησαν την ίδια θέση μέσα στο χώμα διαγράφοντας έτσι το ένδυμα. Την ίδια σχετικά χρονολογική περίοδο, σε περιοχές της Γαλλίας ανακαλύφθηκαν σπηλιές που περιείχαν κοκάλινες βελόνες που επίσης αποδεικνύουν κάποια από τα πρώτα είδη ενδυμασίας. Από την εποχή των Παγετώνων, έχουν βρεθεί ελάχιστες και ρεαλιστικές αναπαραστάσεις ανθρώπων και ζώων ζωγραφισμένες πάνω στους τοίχους των σπηλαίων. Κάποιες από αυτές αποδεικνύουν σημεία ένδυσης, μολονότι από την τοποθεσία της ταφής και από άλλες μαρτυρίες γνωρίζουμε καλά ότι οι άνθρωποι των σπηλαίων φορούσαν ενδύματα. Τα γλυπτά που παρουσιάζουν γυναικείες μορφές, φανερώνουν μεγάλους γοφούς και στήθη, ενώ τα σχέδια που απεικονίζουν ανδρικές μορφές, σε αρκετές περιπτώσεις παρουσιάζονται με κεφάλια ζώων, πιθανότατα ως στοιχείο ένδειξης της δύναμης και της υπεροχής τους. Πολλοί ανθρωπολόγοι υποστηρίζουν ότι οι γυμνές μορφές των ανθρώπων των σπηλαίων είχαν μια ιδιαίτερη μαγεία και ότι οι εμφανείς διαφορές κατασκευής που υπάρχουν ανάμεσα στα πρόσωπα και τα σώματα σχετίζονται άμεσα με τις θεότητες και τα υπερφυσικά πιστεύω τις εποχής. Βασιζόμενοι στις πρώτες αυτές αναπαραστάσεις του ανθρώπινου είδους, οδηγούμαστε σε δύο κυρίως γενικεύσεις: από την μεριά, οι γυναίκες φαίνονται με καλοχτενισμένα μαλλιά, δίνοντας έμφαση και στην παραμικρή λεπτομέρεια, ενώ οι άνδρες παρουσιάζονται ξυρισμένοι και έχοντας πάνω τους στοιχεία από διάφορες μορφές ζώων.

9 Πέρσες τοξότες από την Susa, τον 4ο αιώνα π.χ. Παράγοντες που επηρέασαν την ενδυμασία Πρώτα από όλα, είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι ο άνθρωπος της Αναγέννησης στη προσπάθειά του να εκφράσει τις νέες αξίες στράφηκε προς τον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό προκειμένου να αντλήσει τον αναγκαίο πνευματικό εξοπλισμό. Έτσι, άρχισε να μελετά, να μεταφράζει και να σχολιάζει συστηματικά τους αρχαίους συγγραφείς. Η στροφή αυτή προς τη βαθύτερη γνώση της αρχαιότητας ονομάστηκε ανθρωπισμός. Για αυτόν τον λόγο παρατηρούμε και έντονα στοιχεία ρωμαϊκού πολιτισμού στο ύφος του ενδύματος. Οι ανθρωπιστές λοιπόν, οι φορείς του ανθρωπισμού, ταξιδεύουν σε ολόκληρη την Ευρώπη για να διαδώσουν τις ιδέες τους, δημιουργώντας με τον τρόπο αυτό ένα δίκτυο σχέσεων και πολιτισμού, που ονομάστηκε Πολιτεία των Γραμμάτων. Έχουν βαθύ θρησκευτικό αίσθημα, ασκούν κριτική στις μεσαιωνικές αντιλήψεις και αγωνίζονται για μια καλύτερη κοινωνία. Η Αναγέννηση και ο Ανθρωπισμός γρήγορα επεκτάθηκαν και σε άλλες χώρες της υπόλοιπης Ευρώπης, όπου επικρατούσαν παρόμοιες συνθήκες με τις ιταλικές πόλεις, διαδίδοντας έτσι νέα σχέδια και μοτίβα, στον χώρο της μόδας. Οι συχνές μετακινήσεις καλλιτεχνών καιλογίων διευκόλυναν, βέβαια, τη διασπορά της Αναγέννησης και του Ανθρωπισμού. Ένας δεύτερος παράγοντας, ο οποίος έπαιξε σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη του ενδύματος ήταν το γεγονός ότι η τέχνη (αρχιτεκτονική, ζωγραφική, γλυπτική) της περιόδου αυτής αποτύπωσε με τον καλύτερο τρόπο την ιδεολογία της Αναγέννησης Στην αρχιτεκτονική, οι τεχνίτες και οι καλλιτέχνες υιοθετούν χαρακτηριστικά αρχιτεκτονικά σχέδια ή λεπτομέρειες στη δόμηση και διακόσμηση των κτιρίων, τα οποία εμπνέονται, αντιγράφοντας δημιουργικά, από την κλασική αρχαιότητα. Τη μεγαλύτερη ανάπτυξη, όμως, γνώρισε η γλυπτική και κυρίως η ζωγραφική, η οποία δεν διστάζει πλέον να απεικονίζει το γυμνό ανθρώπινο σώμα και να προβάλλει μύθους της αρχαιότητας και τη φύση παράλληλα με το θρησκευτικό συναίσθημα των ανθρώπων μέσα από θέματα με θρησκευτικό περιεχόμενο (σκηνές από τη Βίβλο

10 κ.ά.). Ήδη από την αρχή του αιώνα εμφανίζονται νέες τάσεις που εκπροσωπούνται από έξοχους καλλιτέχνες, όπως ο Μποτιτσέλι ( ) που θεωρείται ως κυριότερος ζωγράφος της εποχής αυτής. Η ιταλική Αναγέννηση και τα μηνύματά της απλώνονται και προς τον υπόλοιπο ευρωπαϊκό χώρο το 16ο αιώνα με αποτέλεσμα, παρά τις τοπικές ιδιαιτερότητες στην καλλιτεχνική έκφραση, να διαμορφωθεί ένα ενιαίο καλλιτεχνικό ρεύμα με πολλά κοινά χαρακτηριστικά, δηλ. η Τέχνη της Αναγέννησης. Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι ( ), ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες της Αναγέννησης. Καλλιτεχνικά επηρεάστηκε από το ανθρωπιστικό πνεύμα και την τεχνική της προοπτικής (Ευαγγελισμός). Αργότερα, όμως, επινόησε την τεχνική της διαβάθμισης (sfumato), η οποία με την εξαφάνιση των περιγραμμάτων δίνει την αίσθηση μιας ελαφριάς ομίχλης γύρω από τα σχήματα, προκαλώντας έτσι μια εντύπωση γλυκύτητας, ποίησης και μυστηρίου (Παρθένος των Βράχων, Τζοκόντα). Ο Μιχαήλ Άγγελος ( ) θεωρείται αρχηγός της Φλωρεντινής Σχολής και διακρίθηκε ως ζωγράφος, γλύπτης, αρχιτέκτονας και ποιητής. Συνδυάζει χαρακτηριστικά της αρχαίας ελληνικής τέχνης και τάσεις της εποχής του. Μια από τις αριστουργηματικές ζωγραφικές του συνθέσεις είναι η διακόσμηση της οροφής της Καπέλα Σιξτίνα στο Βατικανό με θέμα τη Δευτέρα Παρουσία. Επικεφαλής της Ρωμαϊκής Σχολής ο Ραφαήλ Σάντι ( ) τονίζει στα έργα του το ανθρώπινο στοιχείο, την ευγένεια και το πνεύμα, όπως στις περίφημες Μαντόνες (εικόνες της Παναγίας), ενώ ο Τιτσιάνο ( ), ο κυριότερος εκπρόσωπος της Βενετικής Σχολής, προσέχει ιδιαίτερα το χρώμα, τη κομψότητα και τη χάρη. Στην Γερμανία διακρίθηκε ο διάσημος ζωγράφος και χαράκτης, Άλμπρεχτ Ντύρερ ( ). Στα έργα του εντοπίζονται τα χαρακτηριστικά της αναγεννησιακής τέχνης ως προς τα θέματα και την τεχνική, αλλά και στοιχεία σκοτεινά, όπως η δεισιδαιμονία και ο φόβος (Αυτοπροσωπογραφία, Η αποκάλυψη). Στις κάτω χώρες αναδείχθηκαν ο Ιερώνυμος Μπος ( ) και ο Πίτερ Μπρέγκελ ο πρεσβύτερος ( ). Μερικά από τα σημαντικότερα έργα που αντανακλούν στο ύφος της Αναγέννησης και κατ εξοχήν στο ένδυμα αυτής της εποχής είναι:

11 Λεονάρντο ντα Βίντσι, Μόνα Λίζα ή Τζοκόντα, περίπου Ελαιογραφία σε μουσαμά. Παρίσι, Λούβρο. Ραφαήλ, Ο γάμος της Παρθένου, Φλωρεντία Ελαιογραφία σε σανίδι. Μιλάνο, Μουσείο. Το ένδυμα γεφυρώνεται, κυρίως, με την Αναγέννηση, όπου από αυτή την περίοδο και μετά υφίσταται τις περισσότερες αλλαγές και προσαρμόζεται συνεχώς με το κάθε διαφορετικό ύφος μιας άλλης εποχής. Για την ομάδα μας, αυτή η συγκεκριμένη εποχή θεωρείται ο πιο σημαντικός παράγοντας που η μόδα στις μέρες μας έχει εξελιχθεί με ραγδαίους ρυθμούς, καθώς οι άνθρωποι, από τον 16 ο αιώνα κι όλας, ενσωμάτωναν καινοτόμες και διαφορετικές ιδέες στα ρούχα που σχεδίαζαν. Έτσι λοιπόν, η Αναγέννηση είναι μια χρονική περίοδο που αξίζει να ερευνηθεί και που από την οποία η μόδα ξεκίνησε με δειλά βήματα να εκτυλίσσεται σε μέρος απαραίτητο για την καθημερινότητά μας. Λίγα λόγια για την Αναγέννηση Η ενδυμασία στην Αναγέννηση Γύρω στα 1490 είναι όπου οι ιστορικοί της ενδυμασίας συμφωνούν ότι ένα νέο φόρεμα ξεκίνησε για την αναγέννηση. Το πνεύμα της αναγέννησης, επηρέασε σε σημαντικό βαθμό τη μόδα. Αυτή ήταν η περίοδος κατά τη διάρκεια της οποίας θα μπορούσε να λεχτεί ότι άρχισε να διακρίνεται σε όλους τους τομείς της ενδυμασίας μια δόση υπερβολής. Αυτό συνέβη γιατί οι έμποροι και οι αστοί είχαν αρχίσει να αποκτούν ολοένα και περισσότερα χρήματα. Η επίδειξη και ο ανταγωνισμός στα ακριβά υφάσματα, τα γουναρικά και τα κοσμήματα ήταν ένδειξη επιτυχίας, αλλά συχνά οδηγούσε σε απίστευτες υπερβολές. Για παράδειγμα, οι βορειότερες ευρωπαϊκές χώρες άρχισαν να στρεβλώνουν το φυσικό σχήμα με παραγεμισμένο μανίκι, ντούπλετ και μακριές κάλτσες. Οι πλούσιοι άντρες φορούσαν μανδύες με φαρδύς ώμους και επίπεδα καπέλα. Διαφορετικές χώρες έλαβαν το

12 καινούριο στυλ με διαφορετικό τρόπο. Η Ιταλία δεν προχώρησε όσο ο βορράς, ενώ η Αγγλία και η Γαλλία ακλούθησαν το παράδειγμα της Ιταλίας παρόλο που αυτοί κόλλησαν σε πιο επηρεασμένα από τον μεσαίωνα στυλ. Οι γερμανοί έφτασαν σε μεγαλύτερες και πιο ακραίες βελτιώσεις της φυσικής σιλουέτας. Βάζουν μεγάλα φουσκώματα στο κεφάλι, στους ώμους, στους μηρούς, μικρά φουσκώματα πάνω από το στήθος, την πλάτη, τα χέρια, τα πόδια και τα κάτω άκρα. Βάζουν φτερά σε πολλά αξεσουάρ, όπως τα καπέλα με ευρύ γείσο μέχρι και τα γόνατα.στο δεύτερο μισό του 16 ου αιώνα οι περισσότερες χώρες ακλούθησαν τη μόδα της Ισπανίας, που είχε πλουτίσει εκείνη την περίοδο από τα ορυχεία ασημιού και είχε γίνει η μεγαλύτερη δύναμη της Ευρώπης. Σύμφωνα με τις επιταγές της ισπανικής μόδας, λοιπόν, οι άνδρες φορούσαν φουφούλες και ζακέτες μα ψηλή λαιμόκοψη. Αργότερα, στη λαιμόκοψη προστέθηκε ένα εντυπωσιακό κολάρο που φορέθηκε και από τα δυο φύλα. Η ενδυμασία αυτής της εποχής είναι συνυφασμένη με όλους τους τύπους της δημιουργικής εκφράσεις και προχωράει πέρα από τα όρια σε νέες ανακαλύψεις. Κοινά ενδυματολογικά χαρακτηριστικά που συναντάμε σε όλες τις χώρες συνοψίζονται στα εξής : πλούσια βαριά υλικά σε ποσότητες, μεγάλα μανίκια, εφαρμοστά ενδύματα και καλυμμένα κεφάλι σε άνδρες και γυναίκες. Χαρακτηριστικό ενδυματολογικό γνώρισμα αυτής της εποχής είναι ο κορσές. Οι γυναίκες προκειμένου να τονίσουν τη μέση τους, φορούσαν στενά κορσάζ και κορσέδες με ενίσχυση από ξύλο η μέταλλο. Κάτω από τα φορέματα τους φορούσαν ένα κρινολίνο με ενσωματωμένους ξύλινους δακτυλίους, που χάριζαν στο ένδυμα σχήμα καμπάνας Οι άνδρες συνήθιζαν να πιάνουν τα μαλλιά τους κότσο αλλά όσων αφόρα το μήκος ήταν προσωπικό γούστο του καθενός. Θα μπορούσαν να είναι ίσια η κατσαρά ανάλογα με την φύση της αμφίεσης. Κατά τη διάρκεια του 16ου αι. Οι προχωρημένοι άνθρωποι είχαν τα μαλλιά τους πιο κοντά σχεδόν, όπως αι στη σύγχρονη εποχή. Οι άνδρες φορούσαν παραλλαγές του χαμηλού κασκέτου με γείσο και ήταν συχνά όλο γυρισμένο ή γυρισμένο από τη μια πλευρά Οι γυναίκες άλλοτε συνήθιζαν να φτιάχνουν τα μαλλιά τους με περίτεχνη δομή, όπως οι γερμανίδες ή να καλύπτουν απλώς με ένα μαντήλι. Είχαν τα μαλλιά τους κολλημένα με κάποιου είδους φακιόλι. Οι χωρικές φορούσαν το πανωφόρι της προηγούμενης περιόδου και μαντήλι η κολάρα γύρω από το λαιμό τους. Αυτές έμοιαζαν σαν αυτό που ονομάζουμε φόρεμα τν «πουριτανών» Τα χρώματα αυτής της περιόδου είναι έντονα και συχνά σκοτεινά. Το μαύρο βελούδο ήταν το βασικό υλικό της περιόδου, ιδιαίτερα στα φακιόλια. Τα λευκά λίνα υφάσματα ήταν άλλο ένα διακριτικό σημείο των χρωμάτων του χρυσού κ του βυσσινί για κολάρα και φραμπαλάδες.

13 Μεγάλο εύρος πληροφοριών σχετικά με την ενδυμασία την περίοδο της Αναγέννησης μας προσφέρουν αδιαμφισβήτητα και οι πίνακες ζωγραφικής της εποχής εκείνης.

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25 Η ενδυμασία τον 16 ο αιώνα Γύρω στα 1490 είναι ένα χρονικό σημείο όπου οι ιστορικοί της ενδυμασίας συμφωνούν ότι ένα νέο φόρεμα ξεκίνησε για την Αναγέννηση. Το πνεύμα της Αναγέννησης επηρέασε όχι μόνο την ζωγραφική, αλλά και την μόδα. Αυτή ήταν η περίοδος, κατά την διάρκεια της οποίας θα μπορούσε να λεχθεί ότι άρχισε να διακρίνεται σε όλους τους τομείς της ενδυμασίας μια δόση υπερβολής. Αυτό συνέβη γιατί οι έμποροι και οι αστοί είχαν αρχίσει να αποκτούν ολοένα και περισσότερα χρήματα. Η επίδειξη και ο ανταγωνισμός στα ακριβά υφάσματα, τα γουναρικά και τα κοσμήματα ήταν ένδειξη επιτυχίας, αλλά συχνά οδηγούσε σε απίστευτες υπερβολές. Για παράδειγμα, οι βορειότερες ευρωπαϊκές χώρες άρχισαν να στρεβλώνουν το φυσικό σχήμα με παραγεμισμένο μανίκι, ντούπλετ (είδος ανδρικού κουμπωμένου σακακιού που φοριόταν από το Μεσαίωνα μέχρι τα μέσα 17 ο αιώνα στην Δυτική Ευρώπη, και πρόκειται για μια απλή και ραμμένη καπιτονέ επένδυση που φοριόταν για την προστασία του θώρακα από μώλωπες και φθορές) και μακριές κάλτσες. Οι πλούσιοι άνδρες φορούσαν μανδύες με φαρδείς ώμους και επίπεδα καπέλα. Διαφορετικές χώρες προσέλαβαν το καινούριο στυλ με διαφορετικό τρόπο. Η Ιταλία δεν προχώρησε όσο ο Βορράς, ενώ η Αγγλία και η Γαλλία ακολούθησαν το παράδειγμα της Ιταλίας παρόλο που αυτές έμειναν προσκολλημένες περισσότερο στο μεσαιωνικό στυλ. ΟΙ Γερμανοί έφτασαν σε μεγαλύτερες και πιο ακραίες βελτιώσεις της φυσικής σιλουέτας. Βάζουν μεγάλα φουσκώματα στο κεφάλι, στους ώμους, στους μηρούς, μικρά φουσκώματα πάνω το στήθος, την πλάτη, τα χέρια, τα πόδια και τα κάτω άκρα. Βάζουν φτερά σε πολλά αξεσουάρ, όπως στα καπέλα με ευρύ γείσο (προεξοχή πηλικίου ή κασκέτου που σκιάζει το μέτωπο και προστατεύει τα μάτια από τον ήλιο) μέχρι και τα γόνατα. Στο δεύτερο μισό του 16 ου αιώνα, οι περισσότερες χώρες ακολούθησαν τη μόδα της Ισπανίας, που είχε πλουτίσει εκείνη την περίοδο από τα ορυχεία ασημιού και είχε γίνει η μεγαλύτερη δύναμη της Ευρώπης. Σύμφωνα με επιταγές τις ισπανικής μόδας, λοιπόν, οι άνδρες φορούσαν φουφούλες (α. Το πίσω και κάτω μέρος της νησιώτικης βράκας που έχει σούρα και είναι φουσκωτό. β. φαρδύ και σουρωτό παντελονάκι, κυρίως για παιδιά και για γυναίκες που συγκρατείται συνήθως με τιράντες) και ζακέτες με ψηλή λαιμόκοψη. Αργότερα, στην λαιμόκοψη προστέθηκε ένα εντυπωσιακό κολάρο που φορέθηκε και από τα δύο φύλα. Η ενδυμασία αυτής της εποχής είναι συνυφασμένη με όλους τους τύπους της δημιουργικής έκφρασης και προχωράει πέρα από τα όρια, σε νέες ανακαλύψεις. Κοινά ενδυματολογικά χαρακτηριστικά που συναντάμε σε όλες τις χώρες συνοψίζονται στα

26 εξής: πλούσια, βαριά υλικά, σε μεγάλες ποσότητες, μεγάλα μανίκια, εφαρμοστά ενδύματα και καλυμμένα κεφάλια σε άνδρες και γυναίκες. Χαρακτηριστικό ενδυματολογικό γνώρισμα αυτής της εποχής είναι ο κορσές (ελαστικό, γυναικείο κυρίως, εσώρουχο, που περιβάλλει το κάτω μέρος του κορμιού, από την μέση έως τους γλουτούς). Οι γυναίκες, επιπλέον, προκειμένου να τονίσουν την μέση τους, φορούσαν στενά κορσάζ (το τμήμα του γυναικείου ρούχου που καλύπτει το πάνω μέρος από τους ώμους μέχρι την μέση- το μπούστο-) και κορσέδες με ενίσχυση από ξύλο ή μέταλλο. Κάτω από τα φορέματά τους φορούσαν ένα κρινολίνο με ενσωματωμένους ξύλινους δακτύλιους που χάριζαν στο ένδυμα σχήμα καμπάνας. Οι άνδρες συνήθιζαν να πιάνουν τα μαλλιά τους κότσο, αλλά όσο αφορά το μήκος, ήταν προσωπικό γούστο του καθενός. Θα μπορούσαν να είναι ίσια ή κατσαρά ανάλογα με την φύση της αμφίεσης. Κατά την διάρκεια του 16 ου αιώνα, οι προχωρημένοι άνθρωποι είχαν τα μαλλιά τους πιο κοντά σχεδόν, όπως και στη σύγχρονη εποχή. Οι άνδρες φορούσαν παραλλαγές του κασκέτου με γείσο και ήταν συχνά όλο γυρισμένο ή γυρισμένο από την μία πλευρά. Οι γυναίκες άλλοτε συνήθιζαν να φτιάχνουν τα μαλλιά τους με περίτεχνη δομή, όπως οι Γερμανίδες ή να τα καλύπτουν απλώς με ένα μαντίλι. Είχαν τα μαλλιά τους καλυμμένα με κάποιο είδος φακιόλι (γυναικείο μαντίλι που δένεται στο κεφάλι για να το προστατεύει, κυρίως κατά την εκτέλεση οικιακών εργασιών). Οι χωρικές φορούσαν το πανωφόρι της προηγούμενης περιόδου και μαντίλι ή κολάρα γύρω από τον λαιμό τους. Αυτές έμοιαζαν σαν αυτό που ονομάζουμε φόρεμα των πουριτανών (άτομο που χαρακτηρίζεται, συχνά υποκριτικά, από άκρως αυστηρές και συντηρητικές αντιλήψεις για την ηθική και ιδίως σε ό,τι αφορά την ερωτική και σεξουαλική συμπεριφορά). Τα χρώματα αυτής της περιόδου είναι έντονα και συχνά σκοτεινά. Το μαύρο βελούδο ήταν το βασικό υλικό της περιόδου, ιδιαίτερα στα φακιόλια. Τα λευκά λινά υφάσματα ήταν άλλο ένα διακριτικό σημείο των χρωμάτων του χρυσού και του βυσσινί για κολάρα και φραμπαλάδες (λουρίδα από ύφασμα με λεπτές πτυχές ή με σούρα, που στολίζει τον ποδόγυρο σε γυναικεία ρούχα ή τις άκρες των μαξιλαριών, σεντονιών κ.λ.π.)

27 Η ενδυμασία τον 17 ο αιώνα Το ανδρικό κουστούμι εξελίσσεται κατά τρόπο μοναδικό γύρω στο 1660: τα διάφορα κομμάτια μικραίνουν, προβάλλεται το πουκάμισο και ένα πλήθος από μετάξινες ταινίες ενώνεται σε μπουκλωτές τούφες. Εμφανίζονται υποδήματα στολισμένα με κορδέλες και κουμπιά. Το σακάκι φτάνει ως την ζώνη, και τα μανίκια του, κοντά μέχρι τον αγκώνα, αφήνουν να φανούν τα φαρδιά μανίκια του πουκαμίσου. Η κυλόττα είναι ανοιχτή χαμηλά και πολύ φαρδιά, έτσι που να μοιάζει με μικρή φούστα. Οι δαντέλες και οι φιόγκοι βρίσκονται στο αποκορύφωμά τους. Οι κυκλικοί κάπα (α. αδιάβροχο, χοντρό πανωφόρι με μαλλί κατσίκας και σπανιότερα προβάτου που καλύπτει ολόκληρο το σώμα και το φορούν οι βοσκοί, β. γυναικείο πανωφόρι που μοιάζει στο σχέδιο με κάπα βοσκού) αντικαθίσταται από ένα μακρύ ρούχο, ένα είδος καζάκας (μπλούζα φαρδιά, μακριά, ριχτή και κλειστή στο λαιμό) με μακριά και πλατιά μανίκια. Η περούκα είναι ένα καινούριο στοιχείο στο ανδρικό ντύσιμο. Από την άλλη, το γυναικείο κουστούμι εξακολουθεί να αποτελείται από ένα κορσάζ, στο οποίο συρράπτεται φούστα με ουρά, ανοιχτή μπροστά. Οι πτυχές της φούστας συγκεντρώνονται πίσω, πάνω από ένα υποστήριγμα, το πρώτο τουρνούρι στην ιστορία της αμφίεσης. Η ενδυμασία τον 18 ο αιώνα Στην αρχή του 18 ου αιώνα φούστα απλώνεται πάνω στο κρινολίνο, όποιο αποτελείται από μια βαμβακερή φούστα απλωμένη πάνω σε στεφάνια αποκατινά ελάσματα (μπαλένες). Η φούστα συνεχίζει να είναι ανοιχτή μπροστά και να έχει πτυχές. Στο ανδρικό κοστούμι το «φράκο» και το «γιλέκο» φόριουνται ανοιχτό και έχουν στενούς ώμους. Η περούκα ακριανή και τα μαλλιά μοιράζονται σε δυο τούφες χωριστά ριγμένα στον αυχένα. Οι δαντέλες συνεχίζουν να βρίσκονται σε μεγάλη χρήση. Στα μέσα του αιώνα οι φούστες με το κρινολίνο αποκτούν τεράστιες διαστάσεις, εφαρμοστό μπούστο και τετράγωνο ντεκολτέ. Στα πόδια φόριουνται μεταξωτά παπούτσια η παντόφλες με ψηλά τακουνιά. Τα μαλλιά χτενίζονται επίπεδα αλλά έχουν άσπρο χρώμα που επιτυγχάνεται με το πουδράρισμα από σιταρένιο αλεύρι που ριχνόταν από το ταβάνι για να πάει ομοιόμορφα σε όλο το κεφάλι. Η λευκή κώμη συνοδευόταν από ένα υπερβολικό μακιγιάζ, που δεν είχε καμία σχέση με τη φυσικότητα του πρόσωπου. Το πουδράρισμα και το μακιγιάζ επεκτείνονται και στους άνδρες. Γενικεύεται η χρήση του φράκου, το όποιο απλοποιείται, ώστε να μπορεί κάνεις να πει ότι για πρώτη φορά το ανδρικό κοστούμι ομορφαίνει και κολακεύει το σώμα. Το 1774 οι κομμώσεις είναι τόσο υψηλές που απορείς πως ο λαιμός μια γυναίκας μπορούσε και τις κρατούσε. Τα καπελά επίσης ήταν τεράστια και φυσικά, πολυδάπανα. Και ενώ ο κλασικισμός διαγράφεται στον ορίζοντα, δεν φαίνεται να επιδρά στο κοστούμι αυτής της εποχής, αλλά λίγο αργότερα προς το τέλος του αιώνα, όποτε το ντύσιμο αρχαΐζει. Τώρα ακόμα οι θεωρίες του Ρουσσώ για επιστροφή στη φύση επηρεάζουν την ενδυμασία: παραμερίζεται η γιγάντια κόμμωση και τα ψάθινα εκτοπίζονται, ενώ υιοθετούνται τα ιταλικά ψάθινα που πλαισιώνουν όμορφα τα νεανικά και δροσερά, χωρίς μακιγιάζ, πρόσωπα. Τα μαλλιά ακόμα χτενισμένα σε μπούκλες πέφτουν στους ώμους. Ο κορσές διατηρείται, καταργείται, όμως, το κρινολίνο και το φόρεμα πέφτει με ωραίες πτυχές και συγκρατείται με ζώνη στη μέση που δένεται πίσω. Στο ανδρικό ντύσιμο επικρατεί το αγγλικό στυλ.

28 παραμερίζονται τα μεταξένια και βελούδινα υφάσματα και χρησιμοποιούνται το μαλλί και η τσόχα σε ζωηρότερα και πρακτικότερα χρώματα. Το φράκο είναι ευρύχωρο και άνετο με ρεβέρ και 2 σειρές κουμπιά. Το γιλέκο κόβεται στον ίδιο τύπο. Η κυλόττα εκτοπίζεται και την θέση της παίρνει το παντελόνι, ο «προγονός» του σύγχρονου παντελονιού. Στο τέλος του αιώνα λατρεύεται η κλασσικά αρχαιότητα και το κοστούμι δεν μπορεί να εναρμονιστεί με τις απαιτήσεις της εποχής. Παραμερίζονται, λοιπόν ο κορσές, τα ψηλοτάκουνα παπούτσια, οι δαντέλες και φοριέται μια απλή και ελαφριά ρόμπα με ανασηκωμένη τη μέση κάτω από το στήθος, από λίνο ύφασμα μουσελίνα η βατίστα. Στα πόδια πολλές φόρες φόριουνται σανδάλια. Βραδινή ενδυμασία, βραδινό κοστούμι Επίσημο κοστούμι, αποτελούμενο από φρακό, παντελόνι βραδινής ενδυμασίας (σχεδόν πάντα μαύρο), λευκό γιλέκο βραδινής ενδυμασίας και λευκό πουκάμισο βραδινής ενδυμασίας. Απαραίτητα αξεσουάρ, λευκά γάντια και χαμηλά μαύρα παπούτσια. Η βραδινή ενδυμασία εμφανίστηκε το 18ο αιώνα ως στολή για αξιωματικούς του στρατού, αλλά μόνο αργότερα αποτέλεσε πολιτικό ρούχο. Στις αρχές του 19ου αιώνα άρχισαν να το φορούν με μακριά παντελόνια, αλλά στα μέσα του ίδιου αιώνα έγινε επίσημο ένδυμα. Η βραδινή ενδυμασία χρησιμοποιείται σε κοινωνικές εκδηλώσεις, με αντίστοιχο γυναικείο ένδυμα τη βραδινή τουαλέτα. Επίσης, στο Λαογραφικό μουσείο Σητείας υπάρχουν εκθέματα όπως η στολή του Σητειακού αγρότη, την βραδινή επίσημη ενδυμασία των κυριών των αρχών του 20ου αιώνα, επηρεασμένη από την ευρωπαϊκή μόδα και απομεσώρουχα που ανάμεσα τους ξεχωρίζει μια κεντητή πουκαμίσα. Φουστανέλα Ένας Έλληνας που φοράει μια κλασική φουστανέλα, από το 1870, Ελλάδα.

29 Η φουστανέλα ήταν παραδοσιακό ένδυμα των αντρών, των ποιμενικών κυρίως ομάδων, στα Βαλκάνια. Πρόκειται για μια κοντή πολύπτυχη λευκή φούστα. Κατασκευάζεται από πολλά ορθογώνια τρίγωνα τεμάχια υφάσματος, που ράβονται μεταξύ τους ίσιο με λοξό και μετά σουρώνονται στη μέση. Τις πιό πολλές φορές η φουστανέλα κατασκευάζεται σε δύο ξεχωριστά τμήματα και δένει στη μέση δεξιά και αριστερά. Το γεγονός ότι οι παλιότερες φουστανέλες είχαν κορμί, ήταν λιγότερο πτυχωτές και μακριές ως τη μέση της γάμπας, κάνει πιο πιθανή την προέλευσή της από το πουκάμισο. [1] Μέχρι την δεκαετία του 1890 φοριόταν και στην Ελλάδα, οπότε και αντικαταστήθηκε για λόγους μόδας από "τα φράγκικα", αυτό δηλαδή που σήμερα αποκαλούμε παντελόνι Οι Κοινωνικές Επιρροές στο Γυναικείο Ένδυμα και τη Μόδα Αυτό που κυρίως χαρακτηρίζει το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα το δυτικό κόσμο είναι σίγουρα η βιομηχανική επανάσταση. Η προσοχή στρέφεται στο προλεταριάτο, στη φτώχεια και στον Μαρξ, και έτσι εν πρώτοις είναι δύσκολο να καταλάβουμε τι συνέβαινε με τη μόδα της ανώτερης τάξης που μας αφορά εδώ. Ίσως το έχω ξαναπεί: αυτό το βιβλίο δεν αναφέρεται στους απλούς ανθρώπους που δούλευαν στα εργοστάσια. Η μόδα ήταν καθαρά υπόθεση των πλουσίων μέχρι τη δεκαετία του Έτσι μιλάμε για τους αστούς, την καινούργια τάξη που δεν ήταν ούτε ευγενείς ούτε όμως και φτωχοί, αλλά καθόριζαν τις τάσεις της μόδας αυτή την εποχή. Αυτοί κυρίως απέκτησαν λεφτά από τα εργοστάσια που είχαν και διηύθυναν ή ήταν άτομα υψηλού μορφωτικού επιπέδου με ανάλογες θέσεις που τους επέτρεπαν να συμμετέχουν στην έκρηξη της βιομηχανικής επανάστασης. Διέφεραν από τους αριστοκράτες που κληρονομούσαν τα πλούτη τους. Η αστική τάξη από τη μία μιμούταν την αριστοκρατία με το να επιδεικνύεται, από την άλλη όμως τόνιζαν ότι είναι διαφορετικοί γιατί εκείνοι λιγότερο ή περισσότερο- είχαν κερδίσει τα πλούτη τους με τη δουλειά τους. Σε αυτό το πλαίσιο, η μόδα έπαιξε ρόλο στη διαμόρφωση της ταυτότητας της νέας τάξης, που καθώς ήταν καινούργια δεν είχε παράδοση. Η έλλειψη ταυτότητας είναι πιθανόν ο λόγος που οι αστοί ζήλευαν ( μιμούνταν δηλαδή) τους αριστοκράτες, ενώ ταυτόχρονα τους περιφρονούσαν. Εξαιτίας των προτεσταντικών εργασιακών ηθών και της εντύπωσης που έπρεπε να δίνει ένας διευθυντής, τα ανδρικά ρούχα έγιναν πιο μονότονα όσο ποτέ άλλοτε. Ένας επιχειρηματίας έπρεπε να είναι σοβαρός και να εμπνέει εμπιστοσύνη, γι αυτό έπρεπε να φοράει αυστηρά και τίμια ρούχα. Έτσι οι άνδρες δε φορούσαν φωτεινά χρώματα και παιχνιδιάρικα σχέδια. Πώς όμως θα έδειχναν τα πλούτη τους, αφού δεν μπορούσαν να φορέσουν πολύτιμα μετάξια, δαντέλες και χρυσά κουμπιά; Γι αυτό άφηναν τις κυρίες να ντύνονται με πολυτελή ενδύματα. Τον 19ο αιώνα που ήταν μια συντηρητική και ρομαντική εποχή καλλιεργήθηκε η ιδέα ότι οι γυναίκες ανήκουν στο σπίτι και πουθενά αλλού. Μια κοινωνία που αποτελούνταν κυρίως από σκληρά εργαζόμενους χωρικούς και τεχνίτες δε θα μπορούσε να λειτουργήσει χωρίς την εργατική δύναμη του μισού της πληθυσμού.

30 Θεωρούσαν ότι οι γυναίκες έχουν τον έξης προορισμό: α) να μεγαλώνουν τα παιδιά και β) να επιδεικνύουν τα πλούτη των συζύγων τους. Σε καμία περίπτωση δεν μπορούσαν να ασχολούνται με λογικά πράγματα. Μόνο οι γυναίκες της κατώτερης τάξης δούλευαν. Έτσι αν σε μια οικογένεια δε χρειαζόταν να εργάζεται η γυναίκα, έμενε σπίτι και είχε υπηρέτες για τις βαριές δουλειές. Αφού κανείς δεν τις έπαιρνε στα σοβαρά, οι γυναίκες δεν χρειάζονταν να φορούν «σοβαρά» ρούχα. Εν αντιθέσει έπρεπε να είναι όμορφες και να περνούν τη μέρα τους άσκοπα, για να δείχνουν ότι οι άνδρες τους κερδίζουν αρκετά χρήματα, όποτε δε χρειάζεται να δουλεύουν κι εκείνες ( βλ. το βιβλίο του Thorstein Veblen «Theory of the Leisure Class» ). Οι δουλειές που έκαναν ήταν εντελώς μη παραγωγικές, όπως το κέντημα για παράδειγμα, και ασχολούνταν με αυτές απλώς για να σκοτώνουν την ώρα τους. Φορούσαν τεράστια ρούχα, καθόλου πρακτικά, με φαρδιές και βαριές φούστες και στενούς κορσέδες που τόνιζαν το πόσο αργόσχολες ήταν, ενώ ταυτόχρονα έδειχναν ότι μπορούσαν να διαθέσουν πολλά χρήματα για το ντύσιμό τους. Όταν τα κρινολίνα έφυγαν από τη μόδα και οι φούστες άρχισαν να φαρδαίνουν, το ντύσιμο έγινε ακόμα πιο άβολο και μη πρακτικό τώρα οι φούστες ήταν και πολύ στενές. Δεν ήταν όμως μόνο τα ρούχα που αποδείκνυαν τον πλούτο των αστών, αλλά κυρίως τα περίτεχνα γαρνιρίσματα με τις δαντέλες, τα κεντήματα, τις πτυχώσεις και τα διακοσμητικά στολίδια. Αυτά τα γαρνιρίσματα είχαν και μια άλλη λειτουργία: εξέφραζαν και αποδείκνυαν την ασόβαρη, παιχνιδιάρικη, ασταθή και ματαιόδοξη φύση των γυναικών. Ο γενικότερες πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες σε όλες τις μεγάλες χώρες και η στάση απέναντι στις γυναίκες δεν άλλαξαν μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, και κατά συνέπεια δεν άλλαξε ούτε η σημασία που έδιναν στη μόδα. Το μόνο που άλλαξε ήταν ο τρόπος. Παρ όλα αυτά από τη δεκαετία του 1880 και μετά όλο και περισσότερα γυναικεία ενδύματα μιμούνταν τα ανδρικά. Για παράδειγμα: οι ζακέτες με τη διπλή επένδυση και τα πέτα, τα παντελόνια, οι μπλούζες που μιμούνται τα πουκάμισα. Η Θεωρία της Αναθεώρησης ( βλ. στο κεφάλαιο της κοινωνιολογίας) που ανέπτυξε ο Grant McCracken δίνει μια εξήγηση που αξίζει να τη σκεφτούμε. Πιστεύω ότι πρέπει να εξηγήσω τι είναι η Θεωρία της Αναθεώρησης για όσους δεν έχουν σπουδάσει κοινωνιολογία της μόδας. Εν συντομία, η θεωρία αυτή ισχυρίζεται ότι η ανώτερη τάξη ανακαλύπτει νέες μόδες γιατί θέλει να δείξει τη διαφορά της από τις κατώτερες τάξεις με το να ντύνεται διαφορετικά, πράγμα που το υιοθέτησε και η μεσοαστική τάξη η οποία προσπαθούσε να μιμηθεί την ανώτερη. Έτσι η ανώτερη τάξη έπρεπε να ανακαλύψει μια νέα μόδα για να διατηρήσει τη διαφορετικότητά της. Η αναθεωρημένη εκδοχή λέει ότι δε μιμούνταν απαραίτητα την ανώτερη τάξη αλλά όσους είχαν μεγαλύτερη δύναμη. Τον 19ο αιώνα και για πολύ καιρό, μέχρι σήμερα, οι άνδρες είχαν μεγαλύτερη δύναμη από τις γυναίκες, γι αυτό οι γυναίκες μιμούνταν τους συζύγους τους, ελπίζοντας ότι θα αποκτήσουν κι αυτές κάποια δύναμη. Ένας από τους τρόπους με τους οποίους εξέφρασαν τη δύναμή τους ήταν να ντύνονται ως εξής: με σοβαρά, τετράγωνα ρούχα σε ευθεία γραμμή. Να ντύνονται για να εντυπωσιάσουν. Αν εφαρμόσουμε αυτή τη θεωρία στα τέλη του 19ου αιώνα, θα δούμε ότι όσο ισχυροποιούνταν οι ιδέες του κινήματος της γυναικείας ανεξαρτησίας, τόσο περισσότερα χαρακτηριστικά της ανδρικής μόδας υιοθετούσαν τα γυναικεία ενδύματα στην προσπάθεια των γυναικών να αποκτήσουν κι αυτές δύναμη. Αυτό μοιάζει αντιφατικό, κι είναι. Το κίνημα των γυναικείων δικαιωμάτων με το που

31 ξεκίνησε βρέθηκε αντιμέτωπο με το δίλημμα «ίσοι αλλά διαφορετικοί» και «ίσοι σαν να μην είμαστε διαφορετικοί». Έτσι η γυναικεία μόδα «έτρεχε πίσω» από την ανδρική, τονίζοντας όλο και περισσότερα τα στοιχεία εκείνα που ήταν ένδειξη δύναμης : ρούχα πιο τετράγωνα, πιο ευθεία, πιο βαριά. Ακολουθούν τα γυναικεία ρούχα Αν ρίξετε μια ματιά στη γυναικεία βιομηχανία ενδυμάτων από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι σήμερα, θα το δείτε αυτό που λέω και στην πράξη. Πρέπει όμως να ειπωθεί ότι τη δεκαετία του η ανδρική μόδα άλλαξε κατεύθυνση τα ανδρικά ρούχα έγιναν πιο ελαφριά και πιο χρωματιστά. Μπορούμε λοιπόν να πούμε ότι η ανδρική μόδα μιμήθηκε τη γυναικεία έτσι για αλλαγή; Η Ιστορία της μόδας Όλοι λένε πως η μόδα έρχεται και επανέρχεται, πως όταν βγαίνουν οι νέες τάσεις για κάθε σαιζόν οι αναφορές σε προηγούμενες δεκαετίες είναι εμφανείς. Και δεν έχουν άδικο. Τι όμως ήταν μόδα τις προηγούμενες δεκαετίες; Από πότε υπάρχουν οι μπαλαρίνες, οι pencil φούστες και τα φορέματα σε γραμμή Α με γεωμετρικά print; Πως εξελίχθηκε η μόδα μέσα στον καιρό; Πως ιστορικά γεγονότα και η κοινωνία επηρεάζει τον τρόπο που ντυνόντουσαν; Η αλλαγή του αιώνα Όλες οι αλλαγές που έγιναν αυτή την εποχή ήταν εξαιτίας του Α Παγκοσμίου πολέμου ( ). Οι γυναίκες σταμάτησαν να φοράνε κοσμήματα και εντυπωσιακά ρούχα, άρχισαν να παίρνουν μέρος σε φιλανθρωπικά έργα, με αποτέλεσμα να διευρύνουν τους ορίζοντές τους και άλλαξαν την εμφάνισή τους για πάντα. Ενώπιον του πολέμου δεν υπήρχαν κοινωνικές τάξεις και όλες οι γυναίκες άρχισαν να ντύνονται πανομοιότυπα. Η επιρροή του πολέμου στη μόδα έγινε αισθητή με τα στρατιωτικά σιρίτια, τις ζώνες με αγκράφες και με τις φούστες των γυναικών, που λόγω πρακτικής αναγκαιότητας έγιναν πιο κοντές και έφτασαν μέχρι τους αστραγάλους (για πρώτη φορά το 1915 έφτασαν σε αυτό το ύψος οι φούστες όπου και παρέμειναν μέχρι το 1918). Οι άντρες φορούσαν κοστούμι, λίγο μεσάτο και κουμπωμένο ψηλά. Ως επίσημο ένδυμα καθιερώθηκε το σμόκιν. Σε γενικές γραμμές επικράτησαν τα σκούρα χρώματα στα ρούχα, αφού όλοι ήταν επηρεασμένοι από την απώλεια αγαπημένων προσώπων εξαιτίας του πολέμου. Η δεκαετία του 20 Μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο οι κοινωνικές και οι οικονομικές εξελίξεις άλλαξαν τελείως τον ρόλο των γυναικών και έκαναν την εμφάνιση τους επαναστατικές καινοτομίες στην γυναικεία ενδυμασία. Αυτό που έρχεται στο μυαλό των περισσοτέρων όταν αναφερόμαστε στην δεκαετία του 20 είναι το αλά garconne style. Στην πραγματικότητα όμως αυτό το στυλ έκανε την εμφάνιση του μετά το Τα προηγούμενα χρόνια το μήκος των φορεμάτων και των παλτό έφτανε μέχρι τη γάμπα. Ο κορσές καταργείται δίνοντας ακόμα περισσότερη ελευθερία και τα ρούχα αποκτούν φαρδιές γραμμές, ενώ για πρώτη φορά τα πόδια

32 αποκαλύπτονται. Τα φορέματα και οι φούστες κόντυναν μέχρι το γόνατο μόνο μεταξύ 1926 και 1928 και αυτή ήταν η μοναδική περίοδος που τα βραδινά εφαρμοστά φορέματα έφταναν σε αυτό το μήκος. Τα πλεκτά μαγιό είναι πλέον αποδεκτή περιβολή για την παραλία και καθιερώνονται από την Αυστραλέζα κολυμβήτρια Anette Kellerman. Η καθημερινή ενδυμασία των αντρών ήταν σοβαρή ή σπορ. Το σακάκι ήταν ιδιαίτερα σοβαρό, μονόπετο, με ψηλή μέση. Τα παντελόνια κόνταιναν προς τα κάτω. Το γιλέκο το βράδυ και το πουλόβερ την ημέρα αποτελούσαν απαραίτητα συστατικά της ανδρικής ενδυμασίας. Η επίσημη ενδυμασία παρέμεινε αυστηρή. Την εποχή εκείνη υπερίσχυσε στην κόμμωση των γυναικών η κόμμωση αλά γκαρσόν (κοντό μαλλί με αφέλειες, ίσιο ή κυματιστό) σε συνδυασμό με ψηλά καπέλα ή τουρμπάνι διακοσμημένο με φτερά για τις πιο επίσημες εμφανίσεις. Η γούνα αποτελεί αγαπημένο αξεσουάρ, καθώς και τα μακριά κολιέ από μαργαριτάρια και η μακριά πίπα με τσιγάρο. Τα καλσόν είναι από μετάξι σε τόνους του δέρματος. Το μακιγιάζ ήταν ιδιαίτερα έντονο στις βραδινές εμφανίσεις με σχεδόν μαύρα βαμμένα μάτια και κόκκινα, μικρά, βαμμένα χείλη. Αξίζει να αναφερθεί ότι σε αυτή τη δεκαετία έκανε αισθητή την παρουσία της η Coco Channel, που τα ρούχα που σχεδίαζε εκπροσωπούν απόλυτα την εποχή αυτή. Τα ρούχα της είχαν ουδέτερα χρώματα, ήταν ευκολοφόρετα, άνετα, επαναστατικά και αρκετά μοντέρνα για την εποχή. Την πρώτη εμφάνιση του έκανε σε αυτή τη δεκαετία το LBD (μικρό μαύρο φόρεμα), που θεωρείται νόμιμο τέκνο της Coco Channel. Το 1921 η Chanel λανσάρει το περίφημο Chanel No 5. Η σιλουέτα είναι φαρδιά με ζώνη στη μέση. Το 1925 η γραμμή ανεβαίνει μέχρι το γόνατο και για πρώτη φορά μετά από δύο χρόνια πάνω από το γόνατο. Τα φορέματα είναι κεντημένα, έχουν κρόσσια και συνήθως τα υφάσματα είναι αέρινα και διαφανή. Τα παλτό είναι βαριά και

33 φοριούνται γύρω από το σώμα σαν κιμονό. Αμάνικες μπλούζες, βαθιά ντεκολτέ, αλλά και τα πρώτα πουλόβερ. Οι φούστες έχουν πιέτες και είναι διακοσμημένες με φιόγκους, λουλούδια και χάντρες και αργότερα με γεωμετρικά σχέδια. Σχεδιαστές COCO CHANEL Από απλή σχεδιάστρια καπέλων γίνεται ιέρεια του στιλ και απογειώνει τη γυναικεία κομψότητα. Η καμέλια -το αγαπημένο της λουλούδι- και οι λατρεμένες της πέρλες αποτελούν πια σύμβολα της μόδας. Η Chanel δημιουργεί το ταγιέρ αλλά και το γνωστό «little black dress»: ένα απλό μικρό φόρεμα που το φάρδος του φτάνει μέχρι το γόνατο με στρογγυλή λαιμόκοψη και μακριά μανίκια χωρίς μανσέτες. Η αίσθηση ελευθερίας και η πρακτικότητα που αποπνέουν τα ρούχα της την κάνουν αγαπητή στις γυναίκες της δεκαετίας, αλλά την καθιερώνουν επίσης ως μια από τις σχεδιάστριες που σφράγισαν τον κόσμο της μόδας. Η Κοκό Σανέλ (Coco Chanel, ψευδώνυμο της Γαλλίδας Γκαμπριέλ Σανέλ, γαλλ.gabrielle Bonheur Chanel) ήταν μια από τις διασημότερες σχεδιάστριες μόδας του 20ού αιώνα (19 Αυγούστου Ιανουαρίου 1971). Το 1909 άνοιξε το πρώτο της κατάστημα στο Παρίσι, με γυναικεία καπέλα. Ίδρυσε ομώνυμο οίκο μόδας που παραμένει στην επικαιρότητα μέχρι σήμερα. Το 1923 δημιούργησε το άρωμα "Σανέλ 5" και εφηύρε το μικρό μαύρο φόρεμα. Μόνο το όνομά της είναι αρκετό για να οριστεί ένα ζευγάρι παπούτσια, ένα ταγέρ, μία ατζέντα, ένα άρωμα, ένα κόσμημα, μία ολόκληρη εμφάνιση. Προσδίδει prestige, ποιότητα, άμεμπτο γούστο και αλάνθαστο στυλ. Είναι μια υπογραφή αρτιότητας. Η Coco Chanel είχε ελάχιστη υπομονή και πολύ ταλέντο. Δε θα μπορούσε να καταφέρει τίποτα λιγότερο. Η Gabrielle Bonheur "Coco" Chanel (19 Αυγούστου Ιανουαρίου 1971) ήταν πρωτοποριακή γαλλίδα σχεδιάστρια μόδας, της οποίας η μοντέρνα και νεωτεριστική φιλοσοφία, οι εμπνευσμένες γυναικείες μόδες - από τις αντρικές - και η αναζήτηση της πολυτελούς απλότητας, την έκαναν αναμφισβήτητα τη σημαντικότερη φιγούρα στην ιστορία της μόδας του 20ου αιώνα. Η επιρροή της στην υψηλή ραπτική ήταν τόση, (μέχρι το θάνατό της, στα 87 της, η γαλλίδα σχεδιάστρια κατόρθωσε να εγκαθιδρύσει τον εαυτό της ως το σημαντικότερο και ίσως το μοναδικό ρυθμιστή της μόδας του 20ου αιώνα), που ήταν το μόνο πρόσωπο στον τομέα της που αναφερόταν στο περιοδικό TIME, ανάμεσα στους 100 ανθρώπους με τη μεγαλύτερη επηροή στον 20ο αιώνα. Μια γυναίκα μπροστά από την εποχη της, στην πραγματικότητα, ίσως η πρώτη γυναίκα στο κινημα απελευθέρωσης των γυναικών. Η φήμη της Chanel και το ύφος της, παρέμειναν περισσότερο από τη ζωή της. Η Chanel, βέβαια, δεν θα προσδιόριζε ποτέ τον εαυτό της ως φεμινιστρια, στην πραγματικότητα περισότερο μίλαγε για θυληκότητα παρά για φεμινισμό, παρόλα αυτά η δουλειά της είναι αδιαμφισβήτητα μέρος της απελευθέρωσης των γυναικών. Στάθηκε σωσήβια λέμβος για τις γυναίκες, όχι μία, αλλά δύο φορες, κατά τη διάρκεια δυο ξεκάθαρα διαφορετικών περιόδων, που χώριζαν πολλές δεκαετίες: τη δεκαετία του 1920 και τη δεκαετία του Όχι

34 μόνο έκανε αποδεκτά νέα στυλ και υφάσματα, αλλά έκανε μόδα την ανάγκη και την απροκάλυπτη ανυπακοή. Επειδή δεν άντεχε οικονομικά τα μοδάτα ρούχα της περιόδου, τα απέρριψε και έφτιαξε δικά της, χρησιμοποιώντας σπορ jackets και γραβάτες, που μόνο οι άντρες φορούσαν στην καθημερινότητά τους. Δεν είναι τυχαίο ότι συσχετίστηκε με το μοντερνο κινημα συμπεριλαμβανομένων των Ντιάγκιλεφ, Πικάσο, Στραβίνσκι και Κοκτώ. Όπως αυτοί οι καλλιτέχνες, έτσι και η ίδια ήταν αποφασισμένη να σπάσει τους παλαιούς κώδικες και να βρει ένα τρόπο να εκφράσει τον εαυτό της. Ο Κοκτώ κάποτε είπε γι αυτήν ότι «ήταν κάτι σαν θαύμα, δούλεψε στον κόσμο της μόδας με κανόνες οι οποίοι είχαν αξία μόνο για τους ζωγράφους, τους ποιητές και τους μουσικούς». Οι καινοτομίες της είναι βασικά κομμάτια της γκαρνταρόμπας πολλών γενεών γυναικών: τα jersey ταγέρ και φορέματα, τα ντραπέ τουρμπάνια, τα πουκάμισα, οι πλισέ φούστες, τα γυναικεία πουλόβερ, οι μπλούζες χωρίς γιακά, τα τουιντ (πλεχτά) ταγέρ, τα blazer, οι δίχρωμες (μπεζ με μαύρη μύτη) γόβες χωρίς φτέρνα, τα strapless φορέματα, οι καμπαρντίνες... Δημιουργησε, επίσης, το μικρο μαυρο φορεμα, τη ζωνη-αλυσιδα, το άρωμα 5, το total look, τα κοσμηματα στα ρουχα, το κασμιρενιο καρντιγκαν, την καπιτονέ τσάντα με την αλυσίδα, τις γυναικείες πυτζάμες (τις οποίες κατόρθωσε να κάνει και κοινωνικά αποδεκτές), το unisex στυλ, το gypsy look και τα γυναικεία παντελονια, ενώ, επίσης, αυτή ήταν που καθιέρωσε το μαυρισμα και τα κοντα μαλλια στις γυναίκες. Η σχεδιάστρια χρησιμοποίησε, επίσης, τα ζωηρά χρώματα και τα θηλυκά τυπωμένα σιφόν στα σχέδιά της που αφορούσαν στην πρωινή ενδυση. Τα βραδινά της σύνολα ακολούθησαν τη μακριά και λεπτή γραμμή για την οποία η σχεδιάστρια ήταν γνωστή, αλλά και το ενσωματωμένο τούλι, τη δαντέλλα, και τα διακοσμητικά στοιχεία που μαλακώνουν και κανουν ρομαμαντικότερο το ένδυμα. Τα γεγονοντα της ζωής της Coco Chanel δείχνουν ότι αναγνώρισε από νωρίς, κατά τη διάρκεια της σταδιοδρομίας της, ότι η κοινωνία και η μόδα συνδέονται άμεσα και περίπλοκα μεταξύ τους. Τα παθιασμένα ενδιαφέροντα της σχεδιάστριας ενέπνευσαν τις μόδες της. Το διαμέρισμά της και ο ιματισμός της ακολουθούσαν την αγαπημένη της χρωματική παλέτα, σκιές του μπεζ, του μαύρου και του λευκού. Αντικείμενα από τη συλλογή τέχνης της και τα θεατρικά ενδιαφέροντά της, της παρείχαν την κατάλληλη έμπνευση για τα θέματα των collections της. Όταν η Chanel παρευρέθηκε σ ένα χορό μεταμφιεσμένων, ντύθηκε σαν μια φιγούρα από πίνακα του Βατώ (Watteau) και αργότερα ξαναδούλεψε αυτό το κοστούμι και το μετέτρεψε σε γυναικείο κοστούμι. Η Chanel, επίσης, εμπνεόταν για τις δημιουργίες της από την καθημερινότητα και την προσωπική της ζωή. Κατά τη διάρκεια του δεσμού της με τον Etienne Balsan εμπνεύστηκε τα σύνολα ιππασίας, ενώ η συμβίωσή της με το δούκα του Γουέστμινστερ, την οδήγησε σε μια αγγλική περίοδο - που κατόρθωσε να την εισάγει στους κλειστούς υψηλους κύκλους της κοινωνίας. Η συνεχής ανάγκη για υψηλή ραπτικη και τα χρήματα για τη χρηματοδότησή της, βρισκονταν εκεί στις αίθουσες χορού και στα σαλόνια του Παρισιού. Και η αυξανόμενη φήμη της Chanel ως πρωτοποριακής σχεδιάστριας, ενδυνάμωσε την επιθυμία της υψηλής κοινωνίας να την συμπεριλάβει στους κύκλους της. Η κοινωνία, άλλωστε, πάντα αγαπά να βρίσκεται κοντά στην δημιουργικότητα.

35 «Δεν μπήκα στην κοινωνία αυτή επειδή έπρεπε να σχεδιάσω ρούχα. Σχεδίασα ρούχα, ακριβώς επειδή μπήκα στην κοινωνία αυτή. Επειδή ήμουν η πρώτη που έζησε τη ζωή αυτού του αιώνα» είχε πει η ίδια η Chanel. Αργότερα, προσέλαβε ρώσσους μετανάστες από τον φιλικό της κύκλο, για να εργαστούν στο εργαστήριο κεντήματός της, δημιουργώντας, έτσι, σχέδια που μπορούσαν να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις της. Γνωστή για την ανηλεή τελειομανία της, είτε στο σχέδιο, είτε στην εφαρμογή, αλλά και για τις ισχυρές απόψεις της σε κάθε θέμα γούστου, η Chanel δημιούργησε τα ρούχα της έχοντας σαν αρχή την προσωπική της πεποίθηση. Το κοφτερό μυαλό της φαίνεται σε κάθε δημιουργία της. Από τη χρήση των logos, μέχρι τη βαθιά κατανόηση της δύναμης της προσωπικότητας και των πακέτων συσκευασίας. Ακόμα, για τη Chanel ήταν πολύ σημαντικο το να αντιγραφεται. Η Coco Chanel δεν ήταν απλά μπροστά από την εποχή της. Ήταν μπροστά από τον ίδιο της τον εαυτό. Εάν κάποιος κοιτάξει τις δουλειές των σύγχρονων σχεδιαστών μόδας, τόσο διαφορετικών μεταξύ τους, όπως οι Tom Ford, Helmut Lang, Miuccia Prada, Jil Sander και Donatella Versace, βλέπει ότι πολλές δημιουργίες τους αντανακλούν τις δικές της δημιουργίες. Αποδεικνύεται, δηλαδή, πως το γούστο της και η αίσθηση του στυλ που διέθετε, υπερπηδούν τη μόδα του σήμερα. Βιογραφικά στοιχεία Γεννημένη στο Saumur, στην κοιλάδα Loire της Γαλλίας, η Chanel επέζησε μιας πενιχρής παιδικής ηλικίας και μιας αυστηρής, μοναχικής εκπαίδευσης. Η Chanel μεγάλωσε σε ένα γαλλικό ορφανοτροφείο. Το απλοϊκό και άκαμπτο φόρεμα των καλογριών και το περιβάλλον αυτό επηρέασαν τα σχέδια της. Οι δυσκολίες της νεαρής ζωής της, την ενέπνευσαν να ακολουθήσει έναν ριζικά διαφορετικό τρόπο ζωής, πρώτα πάνω στο σανίδι, όπου απόκτησε το παρατσούκλι "Coco" και έπειτα ως κατασκευάστρια και πωλήτρια γυναικείων καπέλων. Παρόλο που η Coco δεν είχε αριστοκρατική καταγωγή, το 1912 γνώρισε την εύπορη κοινωνία όταν γνώρισε τον Arthur "Boy" Capel, που την βοηθησε να ανοιξει το πρώτο της κατάστημα καπέλων το 1913, ακολουθούμενο από ένα ακόμα στην τουριστική πόλη Deauville. Πωλώντας καπέλα και μια περιορισμένη γραμμή ενδυμάτων, τα καταστήματα Chanel ανέπτυξαν μια αφιερωμένη πελατεία που έκανε γρήγορα το πρακτικό, αθλητικό της ντύσιμο, μεγάλη επιτυχία. Ένα μεγάλο μέρος του ιματισμού Chanel ήταν φτιαγμένο από jersey, μια επιλογή υφάσματος ασυνήθιστη και εμπνευσμένη. Έως ότου αρχίσουν οι σχεδιαστές να δουλεύουν με το jersey, αυτό συνήθως εβρισκε εφαρμογή σε αντρικά εσώρουχα. Με την οικονομική της κατάστασή επισφαλή κατά τα πρώτα έτη της σχεδιαστικής της σταδιοδρομίας, η Chanel προτίμησε το jersey πρώτιστα για το χαμηλότερο κόστος του. Οι ιδιότητες του συγκεκριμένου υφάσματος, εντούτοις, διασφάλισαν τη συνέχεια της χρήσης του από τη σχεδιάστρια ακόμα και όταν η επιχείρησή της έγινε κερδοφόρα. Το ύφασμα έπεφτε ωραία και ταίριαζε στα σχέδια της Chanel, που ήταν απλά, πρακτικά, και συχνά εμπνεσμένα από την αντρική ένδυση, ειδικά από τις στολές που επικράτησαν κατά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, που ξέσπασε το Απ τη στιγμή που οι «έχοντες συνείδηση μόδας» πελάτες της πήγαν στο Παρίσι, στην αρχή του πολέμου, οι Βoutiques Chanel στο Deauville και στο Biarritz άρχισαν να ακμάζουν. Μαζί, αυτά