Διάλεξη: παράδειγμα της Εγνατίας οδού. Εισηγητής: Βασίλης Φούρκας. Πανεπιστήμιο Μακεδονίας,

Transcript

1 Διάλεξη: Χωρικές Επιδράσεις μεγάλων οδικών αξόνων στις περιοχές από τις οποίες διέρχονται: το παράδειγμα της Εγνατίας οδού Εισηγητής: Βασίλης Φούρκας Πανεπιστήμιο Μακεδονίας,

2 Περιεχόμενα διάλεξης Οιχωρικέςεπιδράσειςτωνμεταφορικώνυποδομών Η περίπτωση της Εγνατίας Οδού Χωροταξικός αναπτυξιακός ρόλος Το Παρατηρητήριο Δείκτες χωρικών επιδράσεων Κινητικότητα & προσπελασιμότηα Ανάπτυξη & συνοχή Ισορροπία & δικτύωση Χρήσεις και αξίες γης Περιβαλλοντικές πιέσεις Συμπερασματικές παρατηρήσεις - συζήτηση 2

3 Χωροταξία-Ανάπτυξη και Υποδομές Μεταφορών ένα καλύτερο και σύγχρονο σύστημα μεταφορών συμβάλλει στη μείωση του κόστους μεταφοράς και προσφέρει μεγαλύτερες δυνατότητες επιλογής για την εγκατάσταση τωνεπιχειρήσεωνκαιτωννοικοκυριών. Η βελτίωση αυτή καθιστά το παραγωγικό σύστημα μιας περιφέρειας περισσότερο ανταγωνιστικό και οδηγεί στην αναβάθμιση της σχετικής θέσης της περιφερειακής οικονομίας και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής. κύριος συνδετικός κρίκος: ΠΡΟΣΠΕΛΑΣΙΜΟΤΗΤΑ ευκολία με την οποία προσεγγίζονται οι διάφορες δραστηριότητες στο χώρο γενικό πλαίσιο σύνδεσης: ΒΙΩΣΙΜΗ ΧΩΡΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Κοινωνικό-οικονομική οικονομική ανάπτυξη και συνοχή Προστασία και βελτίωση περιβάλλοντος Δημοκρατική διακυβέρνηση 3

4 4

5 Οι Χωρικές Επιδράσεις των Μεταφορικών Υποδομών Σχηματικά οι χωρικές επιδράσεις ενός νέου έργου μεταφορικής υποδομής μπορούν ως αλληλουχία βημάτων να περιγραφούν ως εξής: το νέο έργο μειώνει το κόστος μεταφοράς, με αποτέλεσμα τη βελτίωση (αλλά και τη μεταβολή της σχετικής θέσης) της προσπελασιμότητας των ζωνών επιρροής του. η βελτίωση αυτή επιδρά στη ζήτηση για μετακινήσεις και οδηγεί σε αύξηση (αλλά και μεταβολή της σχετικής θέσης) τόσο της παραγωγικότητας (των επιχειρήσεων) όσο και της ζήτησης (των νοικοκυριών), με συνέπεια τη μεταβολή της συγκέντρωσης πληθυσμού και δραστηριοτήτων. Αυτές οι αλλαγές με τη σειρά τους οδηγούν σε μεταβολή της ζήτησης για μετακινήσεις, προκαλώντας πιέσεις για την κατασκευή νέας μεταφορικής υποδομής και γενικότερα αλλαγές στο σύστημα μεταφορών. Στο σύνολό τους οι παραπάνω αλλαγές έχουν επιδράσεις στο περιβάλλον (φυσικό και δομημένο) και τους φυσικούς και πολιτιστικούς πόρους. 5

6 Οι Χωρικές Επιδράσεις των Μεταφορικών Υποδομών Γενικά, είναι αποδεκτό ότι ένα καλύτερο και σύγχρονο σύστημα μεταφοράς οδηγεί στη μείωση του κόστους μεταφοράς και σε μεγαλύτερες δυνατότητες επιλογής και, ως εκ τούτου, στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας μιας πόλης ή μιας περιφέρειας. Οι αλληλεπιδράσεις μεταφορικών υποδομών και αστικής και περιφερειακής ανάπτυξης μπορούν να ομαδοποιηθούν σε τρεις κατηγορίες: Στις άμεσες επιδράσεις που αφορούν κυρίως αλλαγές στην προσπελασιμότητα μιας πόλης ή μιας περιφέρειας. Στις έμμεσες επιδράσεις που σχετίζονται με τη χωροθετική συμπεριφορά επιχειρήσεων και νοικοκυριών, καθώς και με την κινητικότητα των επιχειρήσεων και του ανθρώπινου δυναμικού. Αυτές οι επιδράσεις είναι τόσο κοινωνικο-οικονομικού όσο και περιβαλλοντικού χαρακτήρα. Στις επιδράσεις διάχυσης, δηλαδή στις επιδράσεις που είναι αποτέλεσμα των δύο προηγούμενων και αφορούν στη διάχυση των αποτελεσμάτων των μεταφορικών υποδομών στην κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη και στο περιβάλλον.

7 Οι Χωρικές Επιδράσεις των Μεταφορικών Υποδομών

8 Οι Χωρικές Επιδράσεις των Μεταφορικών Υποδομών Παραδοσιακή προσέγγιση, OECD 2003

9 Οι Χωρικές Επιδράσεις των Μεταφορικών Υποδομών Παραδοσιακή προσέγγιση, OECD 2003

10 Οι Χωρικές Επιδράσεις των Μεταφορικών Υποδομών Οι µεταφορικές υποδοµές θεωρούνται a priori ως έργα περιφερειακής ανάπτυξης δηµιουργία προϋποθέσεων και όχι εγγυήσεων Συγκοινωνιακές μεταφορικές μεταβολές Χωροταξικές - πολεοδομικές Αναπτυξιακές μεταβολές Περιβαλλοντικές επιπτώσεις συστηματική διερεύνηση και παρακολούθηση μέσω δεικτών αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών 10

11 Οι Χωρικές Επιδράσεις των Μεταφορικών Υποδομών Αναγνώριση Καταγραφή Ανάλυση ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ οι δείκτες πρέπει να αποτελούν μετρήσιμα μεγέθη, τα οποία να δίνουν ένα μέτρο της κατάστασης των αναπτυξιακών, κοινωνικών, περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών των διαφόρων χωρικών επιπέδων (ζώνες επιρροής). Παρακολούθηση Αξιολόγηση Γνωμοδότηση π.χ. δημογραφικοί δείκτες: (πληθυσμός, πυκνότητα, σύνθεση πληθυσμού κλπ), οικονομικοί δείκτες (ΑΕΠ, κκαεπ, ανεργία, μέγεθος και σύνθεση εργατικού δυναμικού και παραγωγής, επενδύσεις, νέες επιχειρήσεις, εμπόριο κλπ), χωροταξικοί δείκτες (μέγεθος-δικτύωση οικισμών και πόλεων, χρήσεις και αξίες γης κλπ), περιβαλλοντικοί δείκτες (αριθμός και αποκοπή φυσικών οικοσυστημάτων, θόρυβος, ατμοσφαιρική ρύπανση κλπ), δείκτες προσπελασιμότητας (ωφελούμενος πληθυσμός, μετακινήσεις, κλπ) ΚΥΚΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΩΝ: προσδιορισμός ζώνης επιρροής >> πρωτογενή δεδομένα μετρήσεις >> επεξεργασία >> χωρο-χρονική συσχέτιση >> αποτελέσματα >> παρακολούθηση αξιολόγηση >> ερμηνεία >> σύνταξη εκθέσεων-μελετών 11

12 Οι Χωρικές Επιδράσεις των Μεταφορικών Υποδομών Ευρωπαϊκή Ένωση -Στρατηγική της Λισσαβόνας (2005):...θα πρέπει να δηµιουργηθούν, να αναβαθµιστούν και να διευρυνθούν βασικές μεταφορικές υποδοµές και υπηρεσίες, ώστε να είναι διαθέσιµες στις περιφερειακές και στις τοπικές οικονοµίες, λειτουργώντας ως εργαλεία ανάπτυξης και χωρικής αναδιοργάνωσης [...] στο πλαίσιο προσδιορισµού του συνολικού οφέλους που προβλέπεται να προκύψει από τέτοιες επενδύσεις θα πρέπει να παρακολουθούνται οι περιβαλλοντικές, οι χωροταξικές και οι κοινωνικο-οικονομικές συνέπειες των προβλεπόµενων έργων μεταφορικής υποδοµής... 12

13 Οι Χωρικές Επιδράσεις των Μεταφορικών Υποδομών Ευρωπαϊκή Ένωση - Διασύνδεση πολιτικής Μεταφορών και Αναπτυξιακής- Χωροταξικής- Περιβαλλοντικής πολιτικής: οικονομική-κοινωνική-εδαφικήσυνοχήτου Ευρωπαϊκού χώρου -«Λευκή Βίβλος για τις μεταφορές», 2001 Οιστόχοιτηςευρωπαϊκήςπολιτικήςμεταφορώνπεριλαμβάνουνμεταξύ άλλων ζητήματα βιωσιμότητας της ανάπτυξης, ενίσχυσης της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής, προώθησης της ασφάλειας, ολοκλήρωσης της εσωτερικής αγοράς και διεπιχειρησιακότητας των συστημάτων μεταφοράς. Χρηματοδότηση σχετικών προγραμμάτων και πρωτοβουλιών: ESPON, EEA-TERM, CODE-TEN, ASSEMBLIBG, BRIDGES, IASON, TEN-STAC etc Παρατηρητήριο Μεταφορών στη Νοτιο-Ανατολική Ευρώπη (South-East Europe Transport Observatory)

14 Οι Χωρικές Επιδράσεις των Μεταφορικών Υποδομών Στον ευρωπαϊκό χώρο οι διαφορές στις μεταφορικές υποδομές ακολουθούν παρόμοια γεωγραφική κατανομή με αυτήν του κατά κεφαλήν ΑΕΠ (Ευρωπαϊκή Επιτροπή 1994α). 14

15 Οι Χωρικές Επιδράσεις των Μεταφορικών Υποδομών

16 Οι Χωρικές Επιδράσεις των Μεταφορικών Υποδομών

17

18 Οι Χωρικές Επιδράσεις των Μεταφορικών Υποδομών

19 Οι Χωρικές Επιδράσεις των Μεταφορικών Υποδομών Η περιφερειακή σύγκλιση στην Ελλάδα αποτελεί εδώ και πολλά χρόνια πεδίο έρευνας και τα αποτελέσματα ποικίλουν. Οι περισσότεροι από τους ερευνητές π.χ. Konsolas et al. (2002), Λιαργκόβας κ.ά. (2003), Petrakos and Saratsis (2000), Christopoulos and Tsionas (2003), καταλήγουν στο ότι υπάρχουν ασθενείς τάσεις σύγκλισης και μείωσης των ανισοτήτων. Οι Siriopoulos and Asteriou (1998) καιοιπετράκοςκαιψυχάρης(2004) βρίσκουν τάσεις απόκλισης. Ο Monastiriotis (2006), δεν μελετά τις τάσεις αλλά τις υφιστάμενες περιφερειακές ανισότητες στον ελληνικό χώρο. Δείχνει τον διχοτομημένο χαρακτήρα του ελληνικού χώρου και υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει διάχυση της ανάπτυξης από τους πόλουςκέντρα. Στην πόλωση του ελληνικού χώρου εστιάζουν και οι Tsionas (2001) και Φωτόπουλος κ.α. (2002), οι οποίοι δείχνουν ότι υπάρχουν τάσεις περαιτέρω ενίσχυσής της. Οι Petrakos and Saratsis (2000), σχετίζουν τις τάσεις σύγκλισης ή απόκλισης με την οικονομική μεγέθυνση και δείχνουν ότι οι περιφερειακές ανισότητες αυξάνονται σε περίοδο έντονης ανάπτυξης και μειώνονται σε περίοδο ύφεσης.

20 Η περίπτωση της Εγνατίας Οδού ΜΗΚΟΣ ΑΞΟΝΑ: 670 χλμ. (Από Ηγουμενίτσα μέχρι Κήπους) ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ: Διπλός αυτοκινητόδρομος με κεντρική νησίδα. Δύο λωρίδες κυκλοφορίας ανά κλάδο και λωρίδα έκτακτης ανάγκης ΤΥΠΙΚΗ ΔΙΑΤΟΜΗ: 24.5 μ. ΚΥΡΙΟΙ ΚΟΜΒΟΙ ΕΙΣΟΔΟΥ-ΕΞΟΔΟΥ: 50 ΑΝΩ / ΚΑΤΩ ΔΙΑΒΑΣΕΙΣ: 353 ΒΟΗΘΗΤΙΚΕΣ ΟΔΟΙ: 720 χλμ. ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΜΗΚΟΣ ΓΕΦΥΡΩΝ: 2x40 χλμ. ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΜΗΚΟΣ ΣΗΡΑΓΓΩΝ: 2x45 χλμ. 20

21 Η περίπτωση της Εγνατίας Οδού Β. Φούρκας, 03/06/08, ΤΜΧΑ-ΑΠΘ: Στοιχεία και δείκτες κοινωνικo-οικονομικής ανάλυσης του περιφερειακού χώρου - Χωρικές επιδράσεις των μεταφορικών υποδομών: η περίπτωση της Εγνατίας Οδού 21

22 χωροταξία - ανάπτυξη και Εγνατία Οδός Η Εγνατία οδός είναι ένας από τους δύο διευρωπαϊκούς άξονες μεταφορών (ο άλλος είναι ο ΠΑΘΕ) που διασχίζουν τη χώρα μας και μαζί με το «Ελευθέριος Βενιζέλος» που αποτελεί τον τρίτο πόλο των Διευρωπαϊκών Δικτύων αποτελούν τις πύλες και συνδέσειςτηςχώραςμαςμετονευρωπαϊκόχώρο. Ο ελληνικός χωροταξικός σχεδιασμός έχει λάβει σοβαρά υπόψη το ρόλο και τη λειτουργία της της Εγνατίας. Η Εγνατία οδός αποτελεί, συστατικό στοιχείο του αναπτυξιακού και χωροταξικού προγραμματισμού: αποτελεί τον βασικό αναπτυξιακό άξονα των 5 Περιφερειών, συμβάλλει στη χωροταξική ένταξη των Περιφερειών σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, απορροφά ένα σημαντικό μέρος της χρηματοδότησης του Γ Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης (ΚΠΣ) για όλες τις δράσεις και τα έργα που πραγματοποιούνται στηζώνητων5 Περιφερειών. 22

23

24

25

26

27

28 παρακολούθηση των χωρικών επιδράσεων του αυτοκινητόδρομου 28

29 Το Παρατηρητήριο της Εγνατίας Οδού παρακολούθηση των χωρικών επιδράσεων του αυτοκινητόδρομου και των κάθετων αξόνων το επίπεδο ανάπτυξης, ο βαθμός συνοχής, η ανταγωνιστικότητα και οι ενδοπεριφερειακές ανισότητες, η ευκολία πρόσβασης στις περιφέρειες και στα αστικά κέντρα, και ειδικότερα η πρόσβαση σε αγορές προϊόντων και υπηρεσίες, η οικιστική ανάπτυξη και η δικτύωση των αστικών κέντρων και άλλων τόπων ειδικού ενδιαφέροντος, τα χαρακτηριστικά του συστήματος μεταφορών, το επίπεδο της συγκοινωνιακής υποδομής και η λειτουργία του οδικού δικτύου, και η ποιότητα του φυσικού και του πολιτιστικού περιβάλλοντος και οι επιπτώσεις σε αυτό από τη λειτουργία του άξονα. 29

30 Το Παρατηρητήριο της Εγνατίας Οδού Υποστήριξη της ολοκληρωμένης διαχείρισης του αυτοκινητόδρομου υποστήριξη αναπτυξιακού σχεδιασμού ενημέρωση πολιτών και φορέων εναρμόνιση με Ε.Ε. Πληροφοριακό Σύστημα Τεκμηρίωσης και Διαχείρισης Δεδομένων Σύστημα 50 δεικτών Μηχανισμός ανάλυσης, παρακολούθησης και πληροφόρησης 30

31 Όρια Όρια οικισμών Δήμου του Εθνικό Λοιπό Περιοχή Επαρχιακό Κόμβοι Εγνατία οδικό οδικό Λαγκαδά Εγνατίας Οδός οδικό δίκτυο δίκτυο Λαγκαδά Δήμου δίκτυο

32 Σύστημα δεικτών, εκδ. Απρ 2008 Kωδικός Περιγραφή SET01 Ωφελούμενος Πληθυσμός SET02 Μέγεθος Αγοράς SET03 Εργατικό Δυναμικό SET04 Επίπεδο Ανάπτυξης και Ευημερίας SET05 Επίπεδο Ανεργίας SET06 Προσπελάσιμα Μέσα Μεταφοράς SET07 Προσπελάσιμες Αναπτυξιακές Ζώνες SET08 Εγκυρότητα Ενημερότητα Δυναμικότητα Συμβατότητα SET09 SET10 SET11 SET12 SET13 SET14 SET15 SET16 SET17 SET18 SET19 Κωδικός ENV01 ENV02 ENV03 ENV04 ENV05 ENV06 ENV07 ENV08 ENV09 Κωδικός TRA01 TRA02 TRA03 TRA04 TRA05 TRA06 TRA07 TRA08 TRA09 TRA10 TRA11 TRA12 TRA13 TRA14 TRA15 ΚοινωνικοΟικονομικοί - Χωροταξικοί Προσπελάσιμοι Τόποι Τουριστικού Ενδιαφέροντος Μεταβολή Πληθυσμού ανά ΟΤΑ, Νομό και Περιφέρ Μεταβολή Πληθυσμού Αστικών Κέντρων Ταξινόμηση Αστικών Κέντρων Πυκνότητα Πληθυσμού Τομεακή Σύνθεση ΑΠΑ Τομεακή Σύνθεση Απασχόλησης Εξωτερικό Εμπόριο Μεταβολή Αστικής Γης Μεταβολή Βιομηχανικής και Εμπορικής γης Μεταβολή Αξίας Γης των Παρόδιων Οικοπέδων Εγκατάσταση Επιχειρήσεων Περιβαλλοντικοί Περιγραφή Έκθεση Πληθυσμού σε Θόρυβο Επιβάρυνση της Ατμόσφαιρας σε Ρύπους Συνοχή Αποκοπή Οικισμών Ποιότητα Ατμόσφαιρας Σηράγγων Βαθμός Αποκατάστασης Τοπίου Αποκοπή Επικοινωνίας Φυσικών Περιοχών Πιέσεις Μεταβολής Χρήσεων Γης Εγγύτητα σε Προστατευόμενες Περιοχές Διασταυρώσεις με Επιφανειακά Νερά Συγκοινωνιακοί Περιγραφή Κυκλοφοριακός Φόρτος Σύνθεση της Κυκλοφορίας Αριθμός Μετακινούμενων Προσώπων Χρόνος Διαδρομής ανά Οδικό Τμήμα Χρονοαπόσταση μεταξύ Πόλεων και Τερματικών Σ Εμπορευματικές Μεταφορές Διανυθέντα Οχηματοχιλιόμετρα Οδική Ασφάλεια Επίπεδο Εξυπηρέτησης Πυκνότητα Οδικού δικτύου Κυκλοφοριακός Φόρτος στο Εθνικό Δίκτυο Κίνηση στους Μεθοριακούς Σταθμούς Συνδυασμένες Μεταφορές Χαρακτηριστικά των Μετακινήσεων επί του Άξονα Μετακινήσεις με Εναλλακτικά Μέσα 32

33 Εκδήλωση παρουσίασης των αποτελεσμάτων των Αποτελεσμάτων της Β Μελέτης «Χωρικών Επιπτώσεων της Γέφυρας Ρίου-Αντιρρίου και του Δυτικού Οδικού Άξονα», Πάτρα

34 Εκδήλωση παρουσίασης των αποτελεσμάτων των Αποτελεσμάτων της Β Μελέτης «Χωρικών Επιπτώσεων της Γέφυρας Ρίου-Αντιρρίου και του Δυτικού Οδικού Άξονα», Πάτρα

35 Εκδήλωση παρουσίασης των αποτελεσμάτων των Αποτελεσμάτων της Β Μελέτης «Χωρικών Επιπτώσεων της Γέφυρας Ρίου-Αντιρρίου και του Δυτικού Οδικού Άξονα», Πάτρα

36 Οργάνωση IT-GIS παραγωγικής διαδικασίας Παρατηρητήριο Εγνατίας Οδού External Data External organizations (Eurostat, ΕSΥΕ, etc.), Universities, Companies, Local Authorities Internal Data Egnatia Odos A.E., regional branches collection, categorization Raster Data Images, Grid files Spatial data Shapefiles, Coverages Geodatabases Tabular data processing, clean-up, validation & redundancy checking SDE Server Database (Oracle) File server Excel, html files Tabular data Excel, html files Excel Transfer as tables to: Access (Geodatabase) Export as tables to: ArcSDE (Oracle) Spatial data Shapefiles, Coverages Geodatabases Import into: Link spatial + tabular data ArcSDE (Oracle) Indicator result

37 Παρατηρητήριο Εγνατίας Οδού

38 Ιστότοπος Το Παρατηρητήριο της Εγνατίας Οδού Το διάστημα λειτουργίας από 06/06/2005 έως 30/06/2008 ο ιστότοπος δέχτηκε, hits τα οποία αντιστοιχούν σε: αποκρίσεις ιστοσελίδων (page views) με 181 αποκρίσεις μέσο όρο ανά ημέρα, επισκέψεις (μ.ο.=175/ημέρα με μέση διάρκεια 9 λεπτά), και μοναδικούς επισκέπτες. > Θετική αξιολόγηση από την αρμόδια υπηρεσία του ΥΠΟΙΟ

39 Το Παρατηρητήριο της Εγνατίας Οδού: αποτελέσματα δεικτών και χωρικές επιδράσεις γενική επισκόπηση των 5 περιφερειών διέλευσης της Εγνατίας Οδού 50% της συνολικής έκτασης της χώρας, 35,5% του πληθυσμού της χώρας (2001), 27% του συνολικού εθνικού Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος (2005) ΑΕΠ, μέγεθος που χρησιμοποιείται για τη μέτρηση της οικονομικής ανάπτυξης και του επιπέδου ευημερίας, 60% της παραγωγής ενέργειας στη χώρα (2005) 36% των εξαγωγών της χώρας (2006) 33% της απασχόλησης στη χώρα (2005) 27% της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας της χώρας (2005) AΠΑ, μέγεθος που χρησιμοποιείται για την μέτρηση του συνολικού παραγόμενου προϊόντος To ΑΕΠ ανά κάτοικο (2005) της Ζώνης Επιρροής είναι περίπου , χαμηλότερο από το μέσο εθνικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ ( ) και αντιστοιχεί σε 74% του μέσου κατά κεφαλήν ΑΕΠ της ΕΕ27. 39

40 Το Παρατηρητήριο της Εγνατίας Οδού: αποτελέσματα δεικτών και χωρικές επιδράσεις κινητικότητα προσπελασιμότητα: κυκλοφοριακά χαρακτηριστικά Οι υψηλότεροι κυκλοφοριακοί φόρτοι καταγράφονται μεταξύ των κόμβων Ευκαρπίας και Σερρών: > οχήματα ημερησίως. Σε όλο το μήκος της Εγνατίας οδού η σύνθεση της κυκλοφορίας είναι σχετικά σταθερή. Μεγάλα οχήματα 10 έως 20%, μισά αρθρωτά πολύ μεγάλα φορτηγά οχήματα και τα υπόλοιπα φορτηγά μεσαίου ή μεγάλου μεγέθους. ΣταπερισσότερατμήματατηςΕγνατίας, οι τρέχοντες φόρτοι κυκλοφορίας επιτρέπουν μέσες ταχύτητες κοντά στις ταχύτητες μελέτης, 130 χλμ/ώρα. Μείωση χρονοαποστάσεων: ο χρόνος διαδρομής από τη Θεσσαλονίκη προς την Ηγουμενίτσα θα μειωθεί περισσότερο από 180 λεπτά, ενώ το ταξίδι Θεσσαλονίκη Κήποι θα μειωθεί κατά 120 λεπτά. ΑΠΟ ΙΩΑΝΝΙΝΑ Ηγουμενίτσα Γρεβενά Κοζάνη Βέροια Θεσσαλονίκη (ΕΠΘ) Καβάλα Ξάνθη Κομοτηνή Αλεξανδρούπ ολη Ορεστιάδα πριν ΕΟ ΕΟ Σεπτ ΕΟ Ιαν πλήρης ΕΟ μειώσεις σε χλμ

41 Το Παρατηρητήριο της Εγνατίας Οδού: αποτελέσματα δεικτών και χωρικές επιδράσεις κινητικότητα προσπελασιμότητα: ωφελούμενος πληθυσμός Πληθυσμός που βρίσκεται σε απόσταση 50 km από τις έδρες των Νομών της Ζώνης ΙΙ: 2,6 εκατ. κατοίκους ¼του πληθυσμού της χώρας. Πληθυσμός που βρίσκεται σε απόσταση 150 km από τις έδρες των Περιφερειών της Ζώνης ΙV: κάτ. 1/3 του πληθυσμού της χώρας. Σε απόσταση 150 km επί του οδικού δικτύου η Θεσσαλονίκη έχει πρόσβαση σε πληθυσμό 2,3 εκ. κατοίκους, 64% του συνολικά ωφελούμενου πληθυσμού. Η Κοζάνη έχει πρόσβαση σε 2,2 εκ. κατοίκους, 62% του συνολικά ωφελούμενου πληθυσμού, δηλαδήλίγολιγότεροαπότονπληθυσμόστονοποίοέχειπρόσβασηηθεσσαλονίκη για την ίδια απόσταση. Τα Ιωάννινα έχουν πρόσβαση στο 17% του συνολικά ωφελούμενου πληθυσμού (πληθυσμός διπλάσιος της Περιφέρειας Ηπείρου). Η Κομοτηνή έχει πρόσβαση στο 14% (λίγο λιγότερο από τον πληθυσμό της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης). Αύξηση πυκνότητας κύριο (εθνικού) οδικού δικτύου 41

42 Το Παρατηρητήριο της Εγνατίας Οδού: αποτελέσματα δεικτών και χωρικές επιδράσεις κινητικότητα προσπελασιμότητα: μέγεθος αγοράς και εργατικό δυναμικό Μέγεθος αγοράς (2005) Το 2005, το ΑΕΠ που παρήχθη συνολικά στις 5 Περιφέρειες της Ζώνης Επιρροής ΙV ήταν ,4 εκ., λίγο μεγαλύτερο από το 1/4 του συνολικού εθνικού ΑΕΠ. Για την περίοδο ο μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ στη Ζώνη IV ήταν περίπου 1% και για την περίοδο ήταν 3,1%. ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ: Έτος 2005 Σύνολο Ζώνης IV: άτομα, 35% του δυναμικού της χώρας. Η Κεντρική Μακεδονία συγκεντρώνει το 50% του εργατικού δυναμικού της Ζώνης IV. 42

43 Το Παρατηρητήριο της Εγνατίας Οδού: αποτελέσματα δεικτών και χωρικές επιδράσεις κινητικότητα προσπελασιμότητα: προσπελασιμότητα αστικών κέντρων και αγοράς Σε όλες τις πόλεις και σε απόλυτα μεγέθη βελτιώνεται η προσπελασιμότητα με τη λειτουργία του άξονα. Ως προς μια μέση τιμή προσπελασιμότητας μεγαλύτερη βελτίωση παρουσιάζουν οι πόλεις που βρίσκονται στα άκρα του άξονα: Ηγουμενίτσα, Ιωάννινα, Γρεβενά, Άρτα και Πρέβεζα στα ανατολικά και Αλεξανδρούπολη και Ορεστιάδα στα δυτικά. Μοντέλο SASI 43

44 Το Παρατηρητήριο της Εγνατίας Οδού: αποτελέσματα δεικτών και χωρικές επιδράσεις οικονομική και κοινωνική συνοχή Επίπεδο ανάπτυξης & ευημερίας Έτος 2005 μέσο ΑΕΠ/κάτοικο Ζώνης: ,56, χαμηλότεροαπότομέσο εθνικό (17.920,60 ) και αντιστοιχεί στο 74 % του μέσου ΑΕΠ/κάτοικο της Ε.Ε.27. Επίπεδο ανεργίας 2005: και οι 5 Περιφέρειες της Ζώνης παρουσιάζουν μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας (11,4%), απότηχώρα(9,8) και την Ε.Ε27 (9%). 44

45 Το Παρατηρητήριο της Εγνατίας Οδού: αποτελέσματα δεικτών και χωρικές επιδράσεις οικονομική και κοινωνική συνοχή Σύνθεση της παραγωγής Ο τριτογενής τομέας παρήγαγε τα 2/3 της συνολικής ΑΠΑ της Ζώνης IV, ο δευτερογενής το 24,4% και ο πρωτογενής το 10,6%. Οι νομοί Ξάνθης, Θεσσαλονίκης (και Κοζάνης) εξειδικεύονται στον δευτερογενή τομέα, ο νομός Ιωαννίνων στον τριτογενή τομέα και όλοι οι υπόλοιποι στον πρωτογενή τομέα. Σύνθεση της απασχόλησης Το 54% του πληθυσμού της Ζώνης IV απασχολείται στον τριτογενή τομέα, 24% στον δευτερογενή, και 22% στον πρωτογενή. Το ποσοστό απασχόλησης στον πρωτογενή τομέα είναι αρκετά υψηλό σε σύγκριση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (ΕΕ15=4,2% έτος: 2004). Εξωτερικό εμπόριο Σχέση εξαγωγών προς εισαγωγές: Όλες οι Περιφέρειες εμφανίζουν καλύτερη σχέση σε σύγκριση με το μέσο Χώρας, καθώςκαιτιςλοιπέςπεριφέρειςτηςχώρας. 45

46

47 Το Παρατηρητήριο της Εγνατίας Οδού: αποτελέσματα δεικτών και χωρικές επιδράσεις οικονομική και κοινωνική συνοχή Ο Σύνθετος Δείκτης Ευημερίας και Ανάπτυξης (ΣΔΕΑ) για κάθε Περιφέρεια, υπολογίζεται με βάση τον τύπο: ΣΔΕΑ = Σ (Χ i ) / N. Όπου Χ i είναι η τυποποιημένη τιμή του δείκτη x i και Ν είναι ο αριθμός των δεικτών που χρησιμοποιούνται. Η τυποποιημένη τιμή Χ i προκύπτει από τον τύπο: Χ i = 100 [ x i -x min ] / [ x max -x min ]. Η τυποποίηση είναι αναγκαία ώστε όλες οι τιμές των δεικτών (μεταβλητές x i ) να λαμβάνουν τιμές στο διάστημα (0, 100) και συνεπώς να είναι αθροίσιμες. Το βασικό πρόβλημα αυτής της μεθόδου είναι ότι όλοι οι δείκτες που αθροίζονται για την κατασκευή του ΣΔΕΑ έχουν το ίδιο βάρος και συνεπώς δεν υπάρχει ειδική στάθμιση για τη σημασία της κάθε μιας στη διαμόρφωση του αναπτυξιακού προφίλ των νομών και περιφερειών. Βλ. και «Περιφερειακή Ανάπτυξη στην Ελλάδα» (Πετράκος Γ. και Ψυχάρης Γ., 2004)

48 Το Παρατηρητήριο της Εγνατίας Οδού: αποτελέσματα δεικτών και χωρικές επιδράσεις οικονομική και κοινωνική συνοχή Η Κεντρική Μακεδονία είναι σταθερά η πιο ανεπτυγμένη Περιφέρεια, χωρίς να διαφαίνεται μεγάλη πιθανότητα να χάσει την κυριαρχία στο χώρο της Βόρειας Ελλάδας. Έχει την ίδια στατική κατάταξη με αυτή των ετών 2006 και Η Θεσσαλία διατηρεί τη δεύτερη θέση, παρουσιάζοντας τους καλύτερους ρυθμούς ανάπτυξης, οι οποίοι μάλιστα βελτιώνονται. Στην δυναμική κατάταξη του 2006, κατείχε την δεύτερη θέση, ενώ σε αυτή των ετών 2007 και 2008 κατέχει την πρώτη. Η Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, είναι τρίτη στη στατική και τελευταία στη δυναμική κατάταξη και χαρακτηρίζεται από το χαμηλό ΑΕΠ/κάτοικο και χαμηλούς ετήσιους ρυθμούς μεταβολής σε όλους σχεδόν τους αναπτυξιακούς δείκτες. Η Δυτική Μακεδονία είναι τέταρτη στη στατική και τρίτη στη δυναμική κατάταξη. Χαρακτηρίζεται από κακές επιδόσεις στους δείκτες που αφορούν την εργασία (ανεργία και εργατικό δυναμικό), αλλά καλές θέσεις κατάταξης στο ΑΕΠ/κάτοικο και στη μεταβολή του. Η Ήπειρος είναι πέμπτη στη στατική και τέταρτη στη δυναμική κατάταξη. Χαρακτηρίζεται από χαμηλές θέσεις κατάταξης στα μεγέθη που αφορούν τον πληθυσμό και την παραγωγή (Πληθυσμός, ΑΕΠ/κάτοικο, ΑΠΑ).

49

50 Το Παρατηρητήριο της Εγνατίας Οδού: αποτελέσματα δεικτών και χωρικές επιδράσεις ισορροπία και δικτύωση οικισμών Πυκνότητα πληθυσμού 50% του πληθυσμού της Ζώνης ΙΙ κατοικεί σε περιοχές με πυκνότητες μεγαλύτερες των κατ./χλμ 2, ποσοστό που αντιπροσωπεύει τον πληθυσμό που διαμένει στα αστικά κέντρα. 1/4 του πληθυσμού της Ζώνης ΙΙ κατοικεί σε περιοχές με πολύ χαμηλή πυκνότητα (κάτω των 100 κατ./χλμ 2.). Πληθυσμιακή μεταβολή Μεταβολή : 6,7%, ελαφρώς μειωμένο σε σύγκριση με το μέσο χώρας (6,9%) και πάνω από το διπλάσιο του μέσου της Ε.Ε. των 15 (3%). Όλες τις Περιφέρειες παρουσίασαν αύξηση πληθυσμού. Η Κεντρική Μακεδονία και η Ανατολική Μακεδονία και Θράκη παρουσίασαν αύξηση μεγαλύτερη του μέσου χώρας. Οι Νομοί Θεσσαλονίκης και Ξάνθης αυξήθηκαν σε ποσοστό μεγαλύτερο του 10%. Σχεδόν όλα τα αστικά κέντρα αυξήθηκαν σε ποσοστά μεγαλύτερα του μέσου χώρας. Εντυπωσιακό είναι τα ποσοστό αύξησης των τεσσάρων αστικών κέντρων της Θράκης - Αλεξανδρούπολη, Ξάνθη, Ορεστιάδα και Κομοτηνή (από 16,9% έως 32,1%). 50

51 Το Παρατηρητήριο της Εγνατίας Οδού: αποτελέσματα δεικτών και χωρικές επιδράσεις ισορροπία και δικτύωση οικισμών Ταξινόμηση αστικών κέντρων ΣτηΖώνηβρίσκονται28 αστικά κέντρα, εκτωνοποίωντα14 στη Ζώνη ΙΙ. Ένα κέντρο, η Θεσσαλονίκη, έχει χαρακτήρα μητροπολιτικής περιοχής με πληθυσμό 1 εκ. κατ. Δύο κέντρα άνω των 100 χιλ. κατοίκων (Λάρισα και Βόλος), και τα δύο στη Ζώνη ΙΙΙ (ζώνη διέλευσης καθέτων αξόνων). Τέσσερα κέντρα έχουν μέγεθος > κατ. και δεκατρία κάτω των κατ.. Απότακέντραάνωτων κατ. σημαντικότερη βελτίωση θέσης καταγράφουν δύο πόλεις της Θράκης, η Αλεξανδρούπολη (από 12η σε8η θέση) και η Ξάνθη (από 13η σε10η θέση). 51

52 Το Παρατηρητήριο της Εγνατίας Οδού: αποτελέσματα δεικτών και χωρικές επιδράσεις ισορροπία και δικτύωση οικισμών Δικτύωση πόλεων Η λειτουργία της Εγνατίας Οδού, καθώς και των καθέτων αξόνων, εκ των πραγμάτων βελτιώνει τη σύνδεση ανάμεσα στις πόλεις. Σχεδόν όλα τα δίκτυα πόλεων σημείωσαν ρυθμούς αύξησης την τελευταία δεκαετία μεγαλύτερους του μέσου της Ζώνης IV και της χώρας. Έρευνα Προέλευσης Προορισμού έτους 1993: η δικτύωση των πόλεων ήταν κυρίως ενδοπεριφερειακή με μόνη εξαίρεση τη διασύνδεση της Θεσσαλονίκης με την Καβάλα, τη Δράμα, την Κοζάνη και τη Λάρισα. Η πρώτη διερεύνηση αποτελεσμάτων της Έρευνας Προέλευσης Προορισμού έτους 2002 δείχνει: πολύ μεγάλη αύξηση των μετακινήσεων στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη: οι μετακινήσεις μεταξύ Καβάλας-Ξάνθης-Κομοτηνής-Αλεξανδρούπολης αυξήθηκαν σε ποσοστά από 85% έως 150%. Αύξηση μετακινήσεων μεταξύ Θεσσαλονίκης και των παραπάνω πόλεων όλες επί του άξονα της Εγνατίας από 95% (Θεσσαλονίκη-Αλεξανδρούπολη) έως 108% (Θεσσαλονίκη- Ξάνθη): αύξηση διαπεριφερειακών διασυνδέσεων Οι μετακινήσεις Κοζάνη-Γρεβενά αυξήθηκαν κατά 95%, ενώ οι μετακινήσεις Κοζάνη- Θεσσαλονίκη αυξήθηκαν κατά 59%, σε ποσοστό χαμηλότερο σε σύγκριση με τις πόλεις της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. 52

53 Το Παρατηρητήριο της Εγνατίας Οδού: αποτελέσματα δεικτών και χωρικές επιδράσεις ισορροπία και δικτύωση οικισμών Διευρυμένες Λειτουργικές Αστικές Περιοχές (Functional Urban Areas, FUAs) εμφανίζουν οι πόλεις της Θεσσαλονίκης, των Ιωαννίνων, της Λάρισας, του Κιλκίς, της Δράμας, της Καστοριάς, της Κομοτηνής και του Βόλου. Τα αστικά κέντρα που δεν εξυπηρετούνται από την Εγνατία Οδό ή τους κάθετους άξονές της παρουσιάζουν μικρή Λειτουργική Αστική Περιοχή. Τέτοια παραδείγματα είναι ο Πολύγυρος, η Έδεσσα και η Πρέβεζα.

54 Το Παρατηρητήριο της Εγνατίας Οδού: αποτελέσματα δεικτών και χωρικές επιδράσεις Χωροταξικές πολεοδομικές μεταβολές Πιέσεις μεταβολής χρήσεων γης Αστική γη: η δομημένη γη που εντοπίζεται στην εξεταζόμενη περιοχή. Γεωργική γη: γη η οποία καλλιεργείται ή βρίσκεται σε αγρανάπαυση στην εξεταζόμενη περιοχή. Φυσική γη: Δασικές εκτάσεις, εκτάσεις ρεμάτων, άγονες εκτάσεις κλπ. Πρακτικά, στην κατηγορία αυτή εντάχθηκαν όλες οι εκτάσεις της εξεταζόμενης περιοχής που δεν αποτελούν αστική ή γεωργική γη. μεταβολή Θεσσαλονίκη Κομοτηνή Ιωάννινα Φυσική & Αγροτική γη - 19,5% - 1,3% - 3,5% Αστική γη + 21,8% +8,1% + 12,2%

55

56 Το Παρατηρητήριο της Εγνατίας Οδού: αποτελέσματα δεικτών και χωρικές επιδράσεις Χωροταξικές πολεοδομικές μεταβολές Μεταβολή βιομηχανικής και εμπορικής γης Ο δείκτης καταγράφει ουσιαστικά την επιφάνεια της γης που καταλαμβάνεται από όλες τις αστικές χρήσεις πλην της κατοικίας. Οι κατηγορίες χρήσεων γης που καταγράφονται είναι οι ακόλουθες: Γη που καταλαμβάνεται από εμπορικές χρήσεις Γη που καταλαμβάνεται από βιομηχανικές χρήσεις Γη που καταλαμβάνεται από εγκαταστάσεις υπηρεσιών Γη που καταλαμβάνεται από εγκαταστάσεις κοινωνικών εξυπηρετήσεων Γη που καταλαμβάνεται από εγκαταστάσεις μεταφορών Γη που καταλαμβάνεται από εγκαταστάσεις αποθηκών μεταβολή Θεσσαλονίκη Κομοτηνή Ιωάννινα Έκτασης γης Εμπορικής χρήσης +13,9% +18,6% +50,3% Έκτασης γης Βιομηχανικής χρήσης +5,4% -13,9% +31,2% Έκτασης γης Εγκαταστάσεων Μεταφορών +12,7% -14,6% +100% Έκτασης γης χρήσης Υπηρεσιών 0% 0% 0%

57 καταγράφηκαν περίπου στρέμματα γης που καταλαμβάνουν οικονομικές δραστηριότητες και δραστηριότητες εξυπηρετήσεων για το έτος Κυρίαρχη κατηγορία χρήσης γηςείναιηβιομηχανικήγηπου καταλαμβάνει το 47% της συνολικής έκτασης και ακολουθεί η έκταση που καταλαμβάνουν οι εμπορικές χρήσεις με ποσοστό 29%

58 Το Παρατηρητήριο της Εγνατίας Οδού: αποτελέσματα δεικτών και χωρικές επιδράσεις Χωροταξικές πολεοδομικές μεταβολές Εγκατάσταση επιχειρήσεων Η σκοπιμότητα εκτίμησης του δείκτη έγκειται στη γνώση των επιδράσεων του άξονα στη χωροθετική συμπεριφορά των επιχειρήσεων και κατά συνέπεια στη χωρική κατανομή της οικονομικής δραστηριότητας, στις χρήσεις γης και γενικά στις πιέσεις αλλαγών γύρω από τον άξονα. ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΝΕΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΥΝΟΛΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ 2007 ΜΕΤΑΒΟΛΗ % ( ) Α/Κ 23 ΕΥΚΑΡΠΙΑΣ (Κ4) ,8 Α/Κ 05 ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ,2 Α/Κ 38 ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΣ ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ ,1 ΣΥΝΟΛΟ ,8

59 Περιοχή Θεσσαλονίκης, : Αριθμός απασχολούμενων στις 74 νέες επιχειρήσεις: 668 άτομα Κλαδικήαπασχόλησηστις74 νέες επιχειρήσεις : 46% εμπόριο, 40% μεταποίηση 9% μεταφορές-αποθήκευση-επικοινωνίες 5% άλλο

60 Περιοχή Ιωαννίνων, : Αριθμός απασχολούμενων στις 67 νέες επιχειρήσεις: 426 άτομα Κλαδικήαπασχόλησηστις66 νέες επιχειρήσεις : 68% εμπόριο, 16% μεταφορές-αποθήκευση, 5% ξενοδοχεία - εστιατόρια κλπ, 5 % κατασκευές και 5% κοινωνικές υπηρεσίες

61 Το Παρατηρητήριο της Εγνατίας Οδού: αποτελέσματα δεικτών και χωρικές επιδράσεις Χωροταξικές πολεοδομικές μεταβολές Μεταβολή αξίας γης και παρόδιων οικοπέδων Καθορισμός των ζωνών διαφοροποίησης αξιών γης βάσει της απόστασης από τον άξονα/κόμβο της Εγνατίας Οδού ή και άλλων χαρακτηριστικών σημείων όπου παρατηρείται διαφοροποίηση των αξιών γης. Προσδιορισμός μέσης τιμής /τ.μ. ανά κατηγορία ζώνης ή μέσης ανώτατης και μέσης κατώτατης τιμής ανά ζώνη.

62 Το Παρατηρητήριο της Εγνατίας Οδού: αποτελέσματα δεικτών και χωρικές επιδράσεις Χωροταξικές πολεοδομικές μεταβολές Μεταβολή αξίας γης και παρόδιων οικοπέδων 700% ΜΕΓΙΣΤΕΣ ΠΟΣΟΣΤΙΑΙΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΓΟΡΑΙΩΝ ΑΞΙΩΝ ΣΤΙΣ ΤΡΕΙΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΜΕΛΕΤΗΣ, % 500% 400% 300% 200% ΠΕΡΙΟΧΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - Α/Κ 23 ΕΥΚΑΡΠΙΑΣ (Κ4) ΠΕΡΙΟΧΗ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ - Α/Κ 05 ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ - Α/Κ 38 ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΣ ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ 100% 0% ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ ΑΓΟΡΑΙΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΕΓΙΣΤΕΣ ΠΟΣΟΣΤΙΑΙΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ 1998 KAI

63

64 Χωρικές επιδράσεις Εγνατίας Οδού: σύνοψη Οι άμεσες συνέπειες της Εγνατίας Οδού έχουν βασικά να κάνουν με την βελτίωση της προσπελασιμότητας και την αύξηση της κινητικότητας. H Εγνατία Οδός συμβάλλει στην άμβλυνση των περιφερειακών ανισοτήτων στο επίπεδο προσπελασιμότητας και κατ επέκταση στην ανάδειξη ενός νέου πολυκεντρικού προτύπου (π.χ. δίπολο Ηγουμενίτσα-Ιωάννινα, λειτουργική σύνδεση Ιωαννίνων-Γρεβενών-Κοζάνης, Κοζάνη-Βέροια, Ξάνθη-Κομοτηνή-Αλεξανδρούπολη)._ Οι βελτιώσεις της προσπελασιμότητας λόγω Εγνατίας σημαίνουν από μόνες τους μια σαφή βελτίωση της εδαφικής συνοχής στον Βορειοελλαδικό χώρο. Άμεση συνέργεια με την Εγνατία Οδό έχουν επίσης οι χωροθετημένες αναπτυξιακές παρεμβάσεις στην ευρύτερη ζώνη επιρροής της. Oι περιοχές που εμφανίζουν την μεγαλύτερη αύξηση της προσπελασιμότητας εμφανίζουν κατά μέσο όρο και σημαντική βελτίωση των δεικτών ανάπτυξης (κατά κεφαλή ΑΕΠ, ανεργία, τομεακή και κλαδική ΑΠΑ, απασχόληση στον τριτογενή τομέα, πληθυσμός αστικών κέντρων κα)._

65 Χωρικές επιδράσεις Εγνατίας Οδού: σύνοψη y = Ποσοστιαία μεταβολή του ΑΕΠ του Νομού σε σταθερές τιμές ( ) 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Ξάνθη Θεσσαλονίκη Βέροια Κοζάνη Καβάλα Κομοτηνή Γρεβενά Ιωάννινα Αλεξανδρούπολη y = 0,0004x - 0,2316 R 2 = 0,7064 Ηγουμενίτσα Πόλεις διέλευσης της Ε.Ο. Γραμμή τάσης x= Μείωση της συνολικής χρονοαπόστασης από τις υπόλοιπες πρωτεύουσες Νομών (σε h)

66 Χωρικές επιδράσεις Εγνατίας Οδού: σύνοψη Κοινή εκτίμηση αποτελεί το ότι η Εγνατία Οδός αποτελεί τον βασικό άξονα στην διευκόλυνση της ανάπτυξης συνδυασμένων μεταφορών και μεταποιητικών & εμπορικών δραστηριοτήτων στη ζώνη επιρροής της Oι αναπτυξιακές επιδράσεις του αυτοκινητόδρομου θα είναι στο τέλος ανάλογες και του υπάρχοντος αναπτυξιακού και χωροταξικού δυναμισμού των περιφερειακών και τοπικών οικονομιών. H μέσω δεικτών συστηματική παρακολούθηση του στόχου της αναπτυξιακής σύγκλισης και της εδαφικής συνοχής επιτρέπει την έγκαιρη διαπίστωση τυχόν αρνητικών φαινομένων διαφοροποίησης ή υστέρησης επιμέρους περιοχών, αγορών και τομέων ώστε να προταθούν εγκαίρως διορθωτικές παρεμβάσεις. Αναγκαιότητα συντονισμού παρακολούθησης σε επίπεδο πολεοδομικού χωροταξικού και αναπτυξιακού σχεδιασμού

67 Οι Χωρικές Επιδράσεις των Μεταφορικών Υποδομών: συμπερασματικές παρατηρήσεις Εκτός από την περιφερειακή ανάπτυξη οι μεταφορικές υποδομές είναι ένας θεμελιώδης παράγοντας που επιδρά στην ίδια τη δομή του αστικού και περιφερειακού χώρου (χωροταξία), καθώς επηρεάζουν καθοριστικά τη χωροθέτηση των διαφόρων λειτουργιών. Η διέλευση ενός σημαντικού άξονα από μια περιοχή καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τη χωροθέτηση των επιχειρήσεων, καθώς και την επιλογή του τόπου κατοικίας για τα νοικοκυριά. Η χωροθετική συμπεριφορά επιχειρήσεων και νοικοκυριών έχει με τη σειρά της επιπτώσειςστις αξίες γης, στους φυσικούς πόρους και στο περιβάλλον των αστικών περιοχών και της αγροτικής ενδοχώρας τους. Καθώς οι πόλεις λειτουργούν ως κόμβοι στο μεταφορικό δίκτυο, δέχονται τις πιέσεις της αυξημένης κινητικότητας, ενώ η αυξημένη ζήτηση δημιουργεί προβλήματα στην ίδια τη χωρητικότητα των μεταφορικών υποδομών τους. Η διέλευση ενός μεγάλου αυτοκινητοδρόμου, ιδιαίτερα από τις ευρύτερες περιοχές αστικών κέντρων, δημιουργεί άμεσες πιέσεις αλλαγών χρήσεων γης όχι μόνον επειδή η εγγύτητα στον άξονα εξασφαλίζει εύκολη πρόσβαση στις αγορές, αλλά και επειδή μέσω αυτού επιτυγχάνεται καλύτερη προβολή των ίδιων των επιχειρήσεων. Αυτές οι αλλαγές λειτουργούν ενδεχομένως θετικά για τη μοναδιαία επιχείρηση ή την τοπική οικονομία, ωστόσο, έχουν και σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον από την ενδεχόμενη μείωση πλουτοπαραγωγικών πόρων, την αυξημένη ρύπανση από την κυκλοφορία κλπ. 67

68 Βιβλιογραφία: Christopoulos K. and Tsionas G. (2003): Convergence and regional productivity differences: Evidence from Greek prefectures, The annals of regional science, Vol.38, pp Dammers E., Evers D. and De Vries A. (Ruimtelijk Planbureau), Spatial Scenarios and the Lisbon Strategy, Paper submitted for the ESRA Conference: session B Amsterdam, August 2005 Davoudi S. (2005): Understanding territorial cohesion, Planning, Practice and Research, Vol. 20, No.4, pp Διάσκεψη των αντιπροσώπων των κυβερνήσεων των κρατών μελών 2004, (2004): Η Συνθήκη για την ίδρυση συντάγματος στην Ευρώπη, (CIG 87/2/04), Βρυξέλλες. EC (2005): Trans European Transport Network - Ten-T Priority Axes and projects 2005, Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities, 2005 EC (2007): Growing Regions, growing Europe - Fourth Report on Economic and Social Cohesion, Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities. ΕΕ (1999): Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών με τίτλο "Συνοχή και μεταφορές - Η ενίσχυση της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής, της ανταγωνιστικότητας και της αειφόρου ανάπτυξης μέσω της καταβολής από κοινού προσπαθειών μεταξύ της κοινής πολιτικής μεταφορών και των διαρθρωτικών πολιτικών".δελτίο ΕΕ 1/ Πολιτική Μεταφορών 1/23. ΕΕ (2001): Δεύτερη Έκθεση για την Οικονομική και Κοινωνική Συνοχή, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Υπηρεσία Επισήμων Εκδόσεων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων: Λουξεμβούργο, ΕΕ (2002): Λευκή Βίβλος Η Ευρωπαϊκή Πολιτική Μεταφορών µε ΟρίζοντατοΈτος2010: η ώρατωνεπιλογών, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Υπηρεσία Επίσηµων Εκδόσεων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων: Λουξεµβούργο. ΕΕ (2004): ΤρίτηΈκθεσηγιατηνΟικονομικήκαιΚοινωνικήΣυνοχή, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Υπηρεσία Επισήμων Εκδόσεων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Λουξεμβούργο, ΕΚ (2004): Περιφερειακή πολιτική - το κλειδί για το μέλλον της ΕΕ; ΕΚ (2005): Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με τον ρόλο της εδαφικής συνοχής στην περιφερειακή ανάπτυξη (2004/2256(INI), 28/9/2005, Στρασβούργο, ΕΚ (2006): Σχέδιο Έκθεσης σχετικά με την ανακοίνωση «Η Ευρώπη σε συνεχή κίνηση βιώσιμη κινητικότητα για την ήπειρό μας» Επιτροπή Μεταφορών και Τουρισμού τουευρωπαϊκούκοινοβουλίου, ESPON (2004): Project Transport services and networks: territorial trends and basic supply of infrastructure for territorial cohesion (2004) ESPON (2007): European Spatial Planning Observatory Network, ESPON and EC (2004): Interim territorial cohesion report - Preliminary results of ESPON and EU Commission studies, Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities. Faludi A. (2006): From European spatial development to territorial cohesion policy, Regional Studies, Vol. 40, Issue 6, pp Informal Ministeral Meeting on Urban Development and Territorial Cohesion (2007): Territorial Agenda of the European Union Towards a more competitive and sustainable Europe of diverse regions. Agreed on the occasion of the Informal Ministeral Meeting on Urban Development and Territorial Cohesion, Leipzig, 24/25 May 2007 Ινστιτούτο Περιφέρειας Ανάπτυξης (2000): ΧωροταξικέςΔιαστάσειςτηςΠολιτικήςΜεταφορώνστονΒαλκανικόΧώρο, ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα, Konsolas N., Papadaskalopoulos A. and Plaskovitis I. (2002): Regional Development in Greece, Berlin: Springer Λιαργκόβας Π., Γιαννιάς Δ. και Φωτόπουλος Γ. (2003): Συγκλίσεις και αποκλίσεις της ποιότητας ζωής στην Ελλάδα, Αειχώρος, Τομ. 2, σελ Meijers E. and Krister S. (2006): Polycentric Development to Combat Regional Disparities? The Relation Between Polycentricity and Regional Disparities in European Countries, ERSA conference papers from European Regional Science Association, Date: Monastiriotis V. (2006): Greece and its Regions: exploring spatial patterns and their similarity across socio-economic indicators, ERSA conference papers from European Regional Science Association, Date: Nordregio, UMS RIATE, RRG Spatial Planning and Geoinformation, Eurofutures Finland and LIG (2007): Regional Disparities and Cohesion: What strategies for the future, European Parliament, Brussels, Petrakos G. and Saratsis Y. (2000): Regional inequalities in Greece, Papers in Regional Science, Vol.79, pp Παρατηρητήριο Εγνατία Οδός Α.Ε. (2005): 1η Έκθεση Επιδράσεων - Κατάσταση των Περιφερειών Διέλευσης της Εγνατίας Οδού: Συνοχή - Κινητικότητα - Ισορροπία - Περιβάλλον, Εγνατία Οδός Α.Ε., 2005 Παρατηρητήριο Εγνατία Οδός Α.Ε. (2007): 4η ετήσια έκθεση αποτελεσμάτων δεικτών, Εγνατία Οδός Α.Ε., 2007 Παρατηρητήριο Εγνατία Οδός Α.Ε. (2007): Τεχνική Έκθεση: Κατοχή Οχημάτων και Αναπτυξιακά Μεγέθη ανά Περιφέρεια και Νομό Πετράκος Γ. και Ψυχάρης Γ. (2004): Περιφερειακή Ανάπτυξη στην Ελλάδα. Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα Schindegger F. and Tatzberger G. (2004): Territorial Impact Assessment (TIA): A certain tool or a whole kind of tools? ESPON: Austrian Institute for Regional Studies and Spatial Planning (OIR). Siriopoulos C. and Asteriou D. (1998): Testing for convergence across the Greek regions Regional Studies, Vol. 32, Isuue 6, pp Tsionas Ε. (2001): Another look at regional convergence in Greece, Regional Studies, Vol.36, Issue 6, pp Vickerman R. (1995): Location, accessibility and regional development: the appraisal of trans-european networks, Transport Policy, Vol. 2, Issue 4, pp Φωτόπουλος Γ., Γιαννιάς Δ. και Λιαργκόβας Π. (2002): Οικονομική ανάπτυξη και σύγκλιση στους Νομούς της Ελλάδας Εναλλακτικές μεθοδολογικές προσεγγίσεις, Αειχώρος Τομ.1 σελ Yiannakou, A. and Tasopoulou, A. (2007): The spatial impacts of transport: main component and policy relevance, paper presented in SIMCODE-IGT Final Conference, Thessaloniki.

69 Ευχαριστώ για την προσοχή σας! Βασίλης Φούρκας PhD Urban Cyberspace Planning (Univ. of Manchester, 2001) Πολ. Μηχανικός (ΑΠΘ, 1993) - Προϊστάμενος Παρατηρητηρίου Εγνατίας Οδού, ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟΣ Α.Ε. - Λέκτορας (ΠΔ407/80) Τμ. Μηχανικών Χωροταξίας & Ανάπτυξης, ΑΠΘ Tel: Fax: observe@egnatia.gr