ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΝΟΜΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΙΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΝΟΜΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΙΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Ά ΕΠΙΠΕΔΟ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Μάθημα : ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΘΕΜΑ : «Το έννομο αγαθό στο άρθρο 348Α Βαφίνη Θεοδώρα-Μαρία (Α.Μ ) Επιβλέπουσα Καθηγήτρια : Ελισάβετ Συμεωνίδου - Καστανίδου ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2014

2 Συντομογραφίες Α.Π. Βλ. ΕΔΔΑ ΕΕ ΕΕΕυρΔικ Επ. Εφ. Άρειος Πάγος Βλέπε Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων Ανθρώπου Ευρωπαϊκή Ένωση Ελληνική Επιθεώρηση Ευρωπαϊκού Δικαίου Επόμενα Εφετείο Ν. Νόμος Οδ. ΟλΑΠ Ό.π ΠΚ ΠοινΔικ ΠοινΧρον ΠοινΛογ Οδηγία Ολομέλεια Αρείου Πάγου Όπως προηγουμένως Ποινικός Κώδικας Ποινική Δικαιοσύνη Ποινικά Χρονικά Ποινικός Λόγος Σ. Σύνταγμα Σελ. ΣυμβΕφ ΣυμβΠλημ Σελίδα Συμβούλιο Εφετών Συμβούλιο Πλημμελειοδικών

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ σελ.1 ΙΙ. ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 19 ΚΑΙ ΟΙ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΤΟΥ III. ΤΑ ΑΣΕΜΝΑ σελ.2 σελ Οι έννοιες των ηθών και των ασέμνων στο Σύνταγμα σελ Η έννοια των ασέμνων στο ποινικό δίκαιο και ο Ν. 5060/1931 σελ Η πορνογραφία σελ.18 IV. Η ΠΟΡΝΟΓΡΑΦΙΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ σελ Η παιδοφιλία σελ Το διαδίκτυο και η ανάγκη νομοθετικής πρόβλεψης σελ.30 V. Η ΠΟΙΝΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΠΟΡΝΟΓΡΑΦΙΑΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 348 Α 1.Ιστορική εξέλιξη και τροποποιήσεις του άρθρου 2.Βασικές έννοιες του άρθρου 348 Α 2.1.Η έννοια της ασελγούς πράξης σελ.33 σελ.40 σελ Η έννοια του πορνογραφικού υλικού σελ.42 VI. ΤΟ ΕΝΝΟΜΟ ΑΓΑΘΟ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ 348 Α σελ Περί εννόμου αγαθού σελ Η θέση της θεωρίας σελ Η τάση της νομολογίας σελ Κριτική στις θέσεις της θεωρίας και της νομολογίας σελ Η τάση της νομολογίας σελ.80 VII. ΕΠΙΛΟΓΟΣ σελ.86 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ σελ.89

4 1 Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το άρθρο 348Α του Ποινικού Κώδικα, τυποποιεί το έγκλημα της πορνογραφίας ανηλίκων όπως αυτό εισήχθη με το Νόμο 3064/2002 και στη συνέχεια τροποποιήθηκε διαδοχικά με το άρθρο δεύτερο παρ.10 του Ν. 3625/2007 και το άρθρο 3 παρ. 11 και 12 του Ά Κεφαλαίου του Ν. 3727/2008, ενώ πολύ πρόσφατα τροποποιήθηκε από το άρθρο 8 του Νόμου 4267/2014 για την «Καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης παιδιών και της παιδικής πορνογραφίας και άλλες διατάξεις», ο οποίος κύρωσε την Οδηγία 2011/93/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης παιδιών και της παιδικής πορνογραφίας και την αντικατάσταση της απόφασης πλαίσιο 2004/68/ΔΕΥ του Συμβουλίου. Στην παρούσα διπλωματική εργασία θα ασχοληθούμε με το αναφυόμενο ζήτημα του προστατευόμενου εννόμου αγαθού από την ποινική αυτή διάταξη, που εντάσσεται στο 19 ο Κεφάλαιο του Ειδικού Μέρους του Ποινικού Κώδικα, εκείνο των Εγκλημάτων κατά της γενετήσιας ελευθερίας. Για να μπορέσουμε όμως να αποκτήσουμε το δυνατόν σαφέστερη και αποκρυσταλλωμένη εικόνα για το προστατευόμενο ή και προστατευόμενα από τη διάταξη έννομα αγαθά κρίσιμο θα είναι να κάνουμε μια ιστορική αναδρομή στο κεφάλαιο 19 και στην πορεία από την έννοια των ηθών στην έννοια της γενετήσιας ελευθερίας. Στη συνέχεια σκόπιμο είναι να ερευνήσουμε την πορεία προς την ποινικοποίηση παρόμοιων με τις τυποποιούμενες στο άρθρο 348A συμπεριφορές,την εισαγωγή στον Ποινικό μας Κώδικα του άρθρου, να ελέγξουμε τις νομοθετικές τροποποιήσεις του, να διαλευκάνουμε κάποιες από τις βασικές έννοιες της εν λόγω διάταξης και αφού εξειδικεύσουμε και αναλύσουμε το προστατευόμενο ή προστατευόμενα έννομα αγαθά, να εντοπίσουμε και να ελέγξουμε τις βασικότερες συρροές που προκύπτουν από αξιόποινες συμπεριφορές που τυποποιούνται τόσο στη

5 διάταξη περί πορνογραφίας ανηλίκων όσο και σε άλλες διατάξεις του Ποινικού μας Κώδικα αλλά και σε ποινικά αδικήματα που προέρχονται από ειδικούς νόμους. ΙΙ. Το Κεφάλαιο 19 και οι μεταρρυθμίσεις του Το Κεφάλαιο 19 είχε αρχικά τον τίτλο «Εγκλήματα κατά των ηθών». Με βάση τον τίτλο του κεφαλαίου συναγόταν και θεωρούταν αυτονόητο ότι με τα τυποποιούμενα σ αυτό εγκλήματα προστατευόμενο έννομο αγαθό ήταν τα «ήθη» ως η επικρατούσα ηθική τάξη στο πλαίσιο της γενετήσιας ζωής. 1 Η ηθική τάξη όμως αποτελεί έννοια γενική κι αφηρημένη, όπως δέχονται ακόμη και όσοι τη θεωρούν έννομο αγαθό, χωρίς απτό, υλικό περιεχόμενο, έννοια που δεν περιγράφει κάποιο αντικείμενο ή δομή του εξωτερικού κόσμου και δεν μπορεί γι αυτό να προσδιορίσει το προστατευόμενο έννομο αγαθό 2. Βέβαια, ιστορικά ο τίτλος αυτός του κεφαλαίου και η έννοια των «ηθών» ως προστατευόμενου αγαθού αιτιολογείται από την ιστορική περίοδο κατά την οποία βρισκόταν σε ισχύ ο Ποινικός Νόμος αρχικά αλλά και ο Ποινικός Κώδικας του 1950 μετέπειτα. Οι κυρίαρχες κοινωνικές ομάδες ήταν πατριαρχικά οργανωμένες και οι σχετικές ρυθμίσεις είχαν πατριαρχικά χαρακτηριστικά : ο ποινικός έλεγχος στόχευε περισσότερο την ερωτική ζωή της γυναίκας (ως παρθένου κόρης ή ως παντρεμένης) και λιγότερο την αντίστοιχη του 1 Συμεωνίδου Καστανίδου Ε., Εγκλήματα κατά προσωπικών αγαθών, Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα, Σελ 174 επ. 2 Όπ και Παρασκευόπουλος Ν., Οι έννοιες των ηθών και της ασέλγειας στα εγκλήματα κατά των ηθών: Ιστορική, συγκριτική, νομολογιακή και δογματική έρευνα, Τυπογραφείο Σφακιανάκη, Σελ 110 επ

6 άντρα. Ακόμη και σήμερα, το γράμμα του νόμου είναι βέβαια εξισωτικό, αλλά η πρακτική της εφαρμογής επηρεάζεται από τα στερεότυπα ορθής ερωτικής συμπεριφοράς 3. Τα στερεότυπα αυτά αναφέρονται συνήθως στην ερωτική ζωή της γυναίκας. «Ηθική» θεωρείται μια γυναίκα με βάση κυρίως την οικογενειακή και ερωτική της ζωή, ενώ διαφορετικά είναι τα στοιχεία που οδηγούν στον χαρακτηρισμό ενός άντρα ως «ηθικού» όπως για παράδειγμα η επαγγελματική επίδοση και η επαγγελματική τιμιότητα. Αυτός ο διχασμός μάλιστα σε «ηθικές και μη» γυναίκες χρησιμοποιείται δυστυχώς στη δικαστηριακή πρακτική ως παράγοντας που επηρεάζει τη μεταχείριση, την αντιμετώπιση και την αξιοπιστία των γυναικών που έγιναν θύματα καταναγκασμού της ερωτικής τους συμπεριφοράς και επιλογής, κυρίως κατά τη μαρτυρία τους στην αποδεικτική διαδικασία. 4 Ειδικότερα, στον Ποινικό Κώδικα του 1950 (Ν. 1492/1950 ), που περιλάμβανε στο 19 ο Κεφάλαιο το «Περί εγκλημάτων κατά των ηθών» στις οποίες ενέταξε τις ερωτικές πράξεις, το εν λόγω κεφάλαιο ήταν τοποθετημένο μεταξύ των εγκλημάτων που προσβάλλουν προσωπικά έννομα αγαθά. Αρχικά όπως προαναφέραμε το αγαθό των «ηθών» ήταν ευρύ, αόριστο και ασαφές. Περιλάμβανε βέβαια κάποια απτά και διακριτά έννομα αγαθά, όπως η γενετήσια ερωτική ελευθερία, όμως ουσιαστικά υποκρυπτόταν και η προστασία της εν γένει «κοινωνικής ηθικής», με βάση τα πρότυπα της εποχής. Επιπλέον, εκτός από την έννοια των ηθών και πολλές άλλες ασαφείς έννοιες όπως η έννοια της ασέλγειας, της άσεμνης πράξης,της ακόλαστης πράξης, της αιδούς και της διαφθοράς. Η σύγχυση αυτή προκάλεσε ιδιαίτερη αμηχανία στους θεωρητικούς, οι οποίοι προσπάθησαν να διακρίνουν ένα κοινό έννομο αγαθό στο κεφάλαιο αυτό. Άλλοι αρκέστηκαν στην αναζήτηση κοινών γνωρισμάτων και όχι κοινών αγαθών, ενώ άλλοι αναγνώρισαν περισσότερα από ένα αντικείμενα προστασίας. 3 Παρασκευόπουλος Ν. / Φυτράκης Ε., Αξιόποινες Σεξουαλικές Πράξεις, Άρθρα , Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα Θεσσαλονίκη, Όπως προηγουμένως

7 Άξιες μνείας είναι οι ιδιαίτερες προσεγγίσεις και αναλύσεις των Μανωλεδάκη και Μαγκάκη. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το Μανωλεδάκη η «ισχύουσα ηθική τάξη» δεν μπορεί να αποτελεί το κοινό έννομο αγαθό αλλά υπάρχει ένα ειδικά προστατευόμενο αγαθό στις διατάξεις και για το λόγο αυτό και με το κριτήριο αυτό, ταξινόμησε τα περιλαμβανόμενα στο 19 ο κεφάλαιο τυποποιούμενα εγκλήματα. Σύμφωνα με την άποψή του αυτή υπάρχουν οι διατάξεις με προστατευόμενο έννομο αγαθό την προσωπική ελευθερία, όπως : ο βιασμός, ο εξαναγκασμός σε ασέλγεια και η σωματεμπορία. Επίσης, συναντάμε την κατηγορία με προστατευόμενο έννομο αγαθό τους ανηλίκους : κατάχρηση σε ασέλγεια και η αποπλάνηση παιδιών. Κατά τη γνώμη του μάλιστα τα εγκλήματα αυτά αλλά και όσα είχαν ως αντικείμενο προστασίας τους ανήλικους και αδύναμους-ανυπεράσπιστους έπρεπε να περιλαμβάνονται και να αποτελούν ένα χωριστό κεφάλαιο στον ποινικό κώδικα. Στη συνέχεια, η απατηλή επίτευξη συνουσίας κατά τη γνώμη του αποτελεί έγκλημα κατά της τιμής, η αιμομιξία και η ασέλγεια μεταξύ συγγενών αποτελούν εγκλήματα κατά της οικογένειας. Ακόμη, η διευκόλυνση αλλότριας ακολασίας, η μαστροπεία (όταν δεν αφορά ανηλίκους) και η σωματεμπορία αποτελούν εγκλήματα κατά της περιουσίας, με ιδιάζουσα απαξία λόγω του τρόπου τέλεσης. Τέλος, η πρόκληση σκανδάλου με άσεμνες πράξεις συνιστά έγκλημα κατά της τιμής. 5 Ο Μαγκάκης υποστήριξε ότι η γενετήσια ελευθερία είναι το έννομο αγαθό που προστατεύεται στις διατάξεις που τυποποιούν τα παρακάτω εγκλήματα : βιασμός, εξαναγκασμός σε ασέλγεια, κατάχρηση σε ασέλγεια, απατηλή επίτευξη συνουσίας και ασέλγεια με κατάχρηση εξουσίας. Στη συνέχεια η αποπλάνηση παίδων, η κατάχρηση ανηλίκων σε ασέλγεια και η παρά φύση ασέλγεια παρ ανηλίκου δι αποπλανήσεως προσώπου νεώτερου των 17 ετών, προσβάλλουν το έννομο αγαθό της ψυχικής υγείας και της ηθικής καθαρότητας των ανηλίκων. Σύμφωνα με την άποψη αυτή, τη διαφύλαξη του στενότερου οικογενειακού κύκλου και τη διατήρησή του καθαρού από γενετήσιες σχέσεις αποσκοπούν στο να 5 Μανωλεδάκης Ι., Το έννομο αγαθό ως βασική έννοια του Ποινικού Δικαίου, Σάκκουλας, Θεσσαλονίκη, Μανωλεδάκης Ι. Η διαλεκτική των εννόμων αγαθών, Εκδόσεις ΣΑΚΚΟΥΛΑ, 1984

8 προστατεύσουν οι τυποποιημένες διατάξεις της αιμομιξίας και της ασέλγειας μεταξύ συγγενών, ενώ η παρά φύση ασέλγεια διά καταχρήσεως σχέσεως εξαρτήσεως, και η διευκόλυνση αλλότριας ακολασίας αποσκοπούν στην προστασία της καθαρότητας των ανθρώπινων σχέσεων. Τέλος, η πρόκληση σκανδάλου με άσεμνες πράξεις προστατεύει το συναίσθημα της αιδούς στο πεδίο της γενετήσιας ζωής ενώ όλες οι υπόλοιπες διατάξεις αποβλέπουν στην προστασία της κοινωνικής ζωής της ολότητας 6. Ο νομοθέτης με το Ν. 1419/1984, προέβη σε ριζικές αλλαγές στο 19 ο Κεφάλαιο και επηρέασε τον προστατευτικό του προσανατολισμό. Ο τίτλος του κεφαλαίου μεταβλήθηκε σε «Εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας και εγκλήματα οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής», όπως ακριβώς διασώζεται και σήμερα. Με την αλλαγή αυτή στον τίτλο, ουσιαστικά ο νομοθέτης υπαγόρευσε απόψεις ως προς τις προστατευόμενες αξίες. Χαρακτηριστική είναι η από Αιτιολογική Έκθεση αλλά και η Εισηγητική Έκθεση που δίνουν τόσο την περιγραφή τόσο του πνεύματος της αλλαγής όσο και του προστατευόμενου στο εξεταζόμενο κεφάλαιο,έννομο αγαθό. Συγκεκριμένα στην Εισηγητική Έκθεση, σημειώνεται : «Με την αλλαγή αυτή τοποθετείται σε νέο δογματικό βάθρο η κοινωνική αντίληψη που διέπει την ποινική προστασία από τα σεξουαλικά εγκλήματα. Τα εγκλήματα αυτά στρέφονται κατά της γενετήσιας ελευθερίας που αποτελεί προέκταση της ανθρώπινης αξίας και όχι της κοινωνικής ηθικής». 7 Ενώ στην αιτιολογική έκθεση του Ν. 1419/1984, ξεκάθαρα αναγράφεται : «Έχει γίνει σήμερα κοινωνικά αποδεκτό σε μεγάλη έκταση, ότι δεν είναι τα ήθη που προσβάλλονται από το σεξουαλικό έγκλημα, 6 Μαγκάκης Γ-Α., Τα εγκλήματα περί την γενετήσιον και οικογενειακήν ζωήν, Εκδόσεις Αφοί Σάκκουλα, Αθήναι, Συμεωνίδου Καστανίδου Ε., Εγκλήματα κατά προσωπικών αγαθών, Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα, 2006.

9 αλλά η προσωπική αξιοπρέπεια και ελευθερία στην ειδική έκφραση της που μπορεί να αποδοθεί με τον όρο γενετήσια ελευθερία». 8 Βέβαια, μια τέτοιου είδους αλλαγή αποτελούσε λογική απόρροια των ιστορικοκοινωνικών γεγονότων της περιόδου. Ο Νόμος 1419/1984 μπορεί να θεωρηθεί καρπός της εποχής του ελληνικού φιλελευθερισμού που ακολούθησε την πτώση της επτάχρονης δικτατορίας, ενώ η αποποινικοποίηση του εγκλήματος της μοιχείας με το Ν. 1272/1982 ήταν προάγγελος ενός ριζικού αναπροσανατολισμού. Ωστόσο, παρά τις ριζικές αλλαγές στα αγαθά και στην ουσία του κεφαλαίου 19 του Ποινικού Κώδικα,δεν υπήρξε αλλαγή στον τρόπο τυποποίησης των εγκλημάτων,αφού συνέχισαν να χρησιμοποιούνται οι ελαστικές και ασαφείς έννοιες της ασέλγειας, της ακόλαστης πράξης, των ανήθικων κερδών, της αιδούς και σκανδάλου. Βέβαια, ο όρος και έννοια των «άσεμνων πράξεων», εξαλείφθηκε, εισήχθη όμως νέος όρος, αυτός της «προσβολής της γενετήσιας αξιοπρέπειας». Μάλιστα ο Άρειος Πάγος, συνέχισε να εφαρμόζει και να ερμηνεύει τις βασικές ασαφείς έννοιες του εξεταζόμενου κεφαλαίου, με αναγωγή στην αιδώ και στα ήθη. 9 Νέα μεταρρύθμιση υπέστη το Κεφάλαιο 19 του Ποινικού Κώδικα με το Ν. 3064/2002, οπότε και εναρμονίστηκε με ευρωπαϊκά και διεθνή κείμενα 10. Μεταξύ των εισηγμένων αλλαγών, η κυριότερη υπήρξε η 8 Παρασκευόπουλος Ν. / Φυτράκης Ε., Αξιόποινες Σεξουαλικές Πράξεις, Άρθρα , Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα Θεσσαλονίκη, Μόλις το 2004 με την ΑΠ 2056/2004, είκοσι χρόνια μετά την αλλαγή στον ποινικό κώδικα, ο ΑΠ για πρώτη φορά φάνηκε να αποδέχεται και να εφαρμόζει τη θεσμική μεταβολή 10 Σύμβαση ΟΗΕ της , Διεθνής Σύμβαση Εργασίας που κυρώθηκε με το Ν. 2918/2001, Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για το έγκλημα στον κυβερνοχώρο, Σύσταση R 1996 (1099) της επιτροπής Υπουργών προς τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη σεξουαλική εκμετάλλευση των παιδιών, τη σύσταση R2000(11) για κοινή δράση εναντίον της εμπορίας ανθρώπων για σεξουαλική εκμετάλλευση, τη Σύσταση R2001 (16) για την προστασία των παιδιών από τη σεξουαλική εκμετάλλευση, την Απόφαση πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων και την Απόφαση πλαίσιο για την καταπολέμηση της σεξουαλικής εκμετάλλευσης παιδιών και της παιδικής πορνογραφίας

10 εισαγωγή ειδικής ρύθμισης κατά της εμπορίας ανθρώπων 11 για την αφαίρεση οργάνων του σώματός τους ή την εκμετάλλευση της εργασίας τους, τη μεταρρύθμιση του άρθρου 338 ΠΚ (κατάχρηση σε ασέλγεια), την ποινικοποίηση της διακίνησης πορνογραφικού υλικού με θύματα ανήλικους και με οποιοδήποτε μέσο που εισήχθη με το νέο άρθρο 348 Α ΠΚ, την τροποποίηση των άρθρων για τη μαστροπεία και τη σωματεμπορία αλλά και την ποινικοποίηση της τέλεσης ασελγών πράξεων με ανήλικο έναντι αμοιβής ή άλλων ανταλλαγμάτων με το άρθρο 351 Α που προστέθηκε. Ο Ν. 3488/2006 για την «Εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών», δεν τροποποίησε τον Ποινικό Κώδικα αλλά με το άρθ. 3 παρ. 1 περ. δ του Ν. 3488/2006 εισήγαγε, όρισε και συσχέτισε με το άρθρο 337 ΠΚ, την έννοια της σεξουαλικής παρενόχλησης, δηλαδή την εκδήλωση οποιασδήποτε μορφής ανεπιθύμητης λεκτικής, μη λεκτικής ή σωματικής συμπεριφοράς, σεξουαλικού χαρακτήρα με σκοπό ή αποτέλεσμα την προσβολή της αξιοπρέπειας ενός προσώπου, ιδίως με τη δημιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή επιθετικού περιβάλλοντος. 12 Στις 24 Δεκεμβρίου του 2007 δημοσιεύτηκε ο Νόμος 3625 με αντικείμενο «την κύρωση, εφαρμογή του Προαιρετικού πρωτοκόλλου στη Σύμβαση για τα δικαιώματα του Παιδιού, σχετικά με την εμπορία παιδιών, την παιδική πορνεία και παιδική πορνογραφία και άλλες διατάξεις». Το Προαιρετικό αυτό Πρωτόκολλο είχε υιοθετηθεί με ψήφισμα 54/263 της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, η δε 10 Παρασκευόπουλος Ν. / Φυτράκης Ε., Αξιόποινες Σεξουαλικές Πράξεις, Άρθρα , Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα Θεσσαλονίκη, Συμεωνίδου Καστανίδου Ε., Η εμπορία ανθρώπων στο διεθνές περιβάλλον και η ποινική της αντιμετώπιση στο ελληνικό δίκαιο, σε ΕΝΟΒΕ, Ο νέος νόμος 3064/2002 για την εμπορία ανθρώπων, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα Θεσσαλονίκη, 2003, σελ. 15 κ. επ. 12 Βλ. Ν. 3488/2006 και Ό.π.

11 σύμβαση για τα δικαιώματα του παιδιού είχε προ πολλού ενταχθεί στο εγχώριο δίκαιο με τον κυρωτικό Ν.2101/ Με το Ν. αυτό λαμβάνει χώρα μία διορθωτική παρέμβαση στο άρθρο 338 ΠΚ για την κατάχρηση σε ασέλγεια, όπως και αντικατάσταση στο άρθρο 345 παρ 1 ΠΚ για την αιμομιξία, ομοίως τροποποιείται το άρθρο 346 ΠΚ και τιμωρείται πλέον με τις ποινές της αιμομιξίας και ασέλγεια μεταξύ συγγενών., όπως επίσης επαναδιατυπώθηκε το άρθρο 348A ΠΚ για την πορνογραφία ανηλίκων αλλά και εισήχθη το άρθρο 352 ΠΚ για την «ψυχοδιαγνωστική εξέταση και θεραπεία του δράστη και του θύματος των εγκλημάτων κατά της γενετήσιας ελευθερίας και της οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής». 14 Mία ακόμα μεταρρύθμιση του κεφαλαίου περί των εγκλημάτων κατά της γενετήσιας ελευθερίας και της οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής έγινε με το Ν. 3727/2008 ο οποίος και κύρωσε τη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την προστασία των παιδιών κατά της γενετήσιας εκμετάλλευσης και κακοποίησης. Η έκταση της μεταρρύθμισης αυτής ήταν ιδιαίτερα μεγάλη αφού τροποποίησε μεγάλο αριθμό άρθρων του 19 ου Κεφαλαίου του Ποινικού Κώδικα. Τα άρθρα 337,338,339,342,344, Α, 349, 352Α τροποποιήθηκαν αλλά προστέθηκε και το άρθρο 348Β. Με το νόμο αυτό, διευρύνθηκε το αξιόποινο στο πεδίο της ερωτικής ζωής και οι διατάξεις αλλά και η νομοτυπική τους μορφή έχουν δεχθεί κριτική, αφού φαίνεται να «επεκτείνουν το αξιόποινο σε περιοχές όπου τα προστατευόμενα αισθητά αγαθά είναι δυσεύρετα αλλά και επειδή επαναποινικοποιούν ήδη αξιόποινες πράξεις» 15. Η τελευταία μεταρρύθμιση που έγινε στο 19 ο Κεφάλαιο αλλά και στο άρθρο 348Α είναι πρόσφατη, με το Ν /2014 για την 13 Χαραλαμπάκης Α., Ο νέος ν. 3625/2007 για την εμπορία παιδιών, την παιδική πορνεία και την παιδική πορνογραφία, ΠοινΛογ 2007, σελ. 825 κ. επ. 14 Ό.π. 15 Παρασκευόπουλος Ν. / Φυτράκης Ε., Αξιόποινες Σεξουαλικές Πράξεις, Άρθρα , Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα Θεσσαλονίκη, 2011.

12 «Καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης παιδιών και της παιδικής πορνογραφίας και άλλες διατάξεις» που δημοσιεύτηκε στις 12 Ιουνίου 2014 και κύρωσε την Οδηγία 2011/93/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης παιδιών και της παιδικής πορνογραφίας και την αντικατάσταση της απόφασηςπλαίσιο 2004/68/ΔΕΥ του Συμβουλίου, όπως τυποποιείται και στο πρώτο άρθρο του. Με τον παραπάνω νόμο, τον οποίο διεξοδικότερα θα σχολιάσουμε σε επόμενο κεφάλαιο της παρούσας εργασίας, υπήρξαν αρκετές μεταβολές τόσο στον Ποινικό Κώδικα, όσο και στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας αλλά και στους Ν. 3625/2007, Ν. 3064/2002, Ν.2225/1994 και το Ν.3811/2009. Από τις τροποποιήσεις στον Ποινικό Κώδικα, εκείνες που αφορούσαν το 19 ο Κεφάλαιο, ήταν η αντικατάσταση της παραγράφου 4 του άρθρου άρθρο 339 ΠΚ, των παραγράφων 2,3 και 4 του άρθρου 348Α, η αντικατάσταση ολόκληρου του άρθρου 348Β αλλά και η προσθήκη μετά το άρθρο 348Β, ενός νέου άρθρου που πήρε τον αριθμό 348Β και τιτλοφορείται ως εξής «Πορνογραφικές παραστάσεις ανηλίκων». Το άρθρο 348Γ, οριοθετεί τις «πορνογραφικές παραστάσεις» και θέτει στο επίκεντρο της έννοιας αυτών την οργανωμένη απευθείας έκθεση ανηλίκων (είτε σε ζωντανή «live»- παράσταση είτε διά σύγχρονων μέσων επικοινωνίας-όπως «skype»), η οποία είναι προορισμένη για ακροατήριο, στο πλαίσιο της ολοκληρωμένης προσέγγισης που επιχειρεί για σοβαρά αδικήματα, όπως η σεξουαλική εκμετάλλευση ανηλίκων, η σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκων και η παιδική πορνογραφία. 16 Οι αλλαγές που επέφερε ο πρόσφατος αυτός νόμος 17 κινήθηκαν προς την κατεύθυνση της αυστηροποίησης του τρόπου αντιμετώπισης αυτής της κατηγορίας των εγκλημάτων αλλά και μια προσπάθεια 16 Αιτιολογική Έκθεση στο σχέδιο νόμου για την «Καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης παιδιών και της παιδικής πορνογραφίας» 17 Βλ.επόμενα

13 βελτίωσης ορισμών κάποιων εννοιών που αποτελούσαν αγκάθια στην ερμηνευτική προσέγγιση ως σήμερα, αφήνοντας ωστόσο άλυτα κάποια επιπλέον προβλήματα ερμηνείας μεταξύ άλλων και σχετιζόμενα με το έννομο αγαθό. IΙΙ. ΤΑ ΑΣΕΜΝΑ 4. Οι έννοιες των ηθών και των ασέμνων στο Σύνταγμα Οι μεταρρυθμίσεις του Ποινικού μας Κώδικα και ιδιαιτέρως του 19ου Κεφαλαίου όπως είδαμε και στις προηγούμενες παραγράφους, είχαν ως αποτέλεσμα ο κατά πολλούς ευρύς, αφηρημένος και παρωχημένος όρος ήθη να απαλειφτεί τόσο από τον τίτλο του Κεφαλαίου όσο και από τις ερμηνευτικές προσεγγίσεις σχετικά με τα προστατευόμενα από τις διατάξεις του έννομα αγαθά. Ωστόσο, ο όρος αυτός εξακολουθεί να χρησιμοποιείται και να περιλαμβάνεται κυρίως ως περιορισμός των ελευθεριών που κατοχυρώνονται από το Σύνταγμα, που είναι ο θεμελιώδης νόμος επάνω στον οποίο βασίζεται η διαμόρφωση ολόκληρης της νομοθεσίας της χώρας μας όσον αφορά τα δικαιώματα και υποχρεώσεις του πολίτη, την οργάνωση και βασικούς κανόνες λειτουργίας του κράτους και των θεσμών. Στο μέτρο που μας αφορά στην παρούσα θεματική, η γενετήσια ελευθερία ή και σεξουαλική ελευθερία (έννοια που γίνεται περισσότερο αντιληπτή κατά την καθημερινή χρήση της γλώσσας ), δηλαδή το δικαίωμα του προσώπου να αναπτύσσει σεξουαλική δραστηριότητα εφόσον, καθόσον και με όποιον συναινούντα ενήλικο θέλει, προστατεύεται από το Σύνταγμα μας ως επιμέρους έκφανση εκδήλωση

14 της προσωπικότητας, στο άρθρο 5 παρ 1 και Η ερμηνεία του εν λόγω άρθρου οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο νομοθέτης δεν μπορεί να απαγορεύσει ή, πολύ περισσότερο, να ποινικοποιήσει έστω και αποκλίνουσες από τα παραδεκτά κοινωνικά πρότυπα μορφές σεξουαλικής δραστηριότητας, εφόσον αυτές τελούνται ιδιωτικά μεταξύ συναινούντων ενηλίκων 19. Το άρθρο 5 παρ 1 όμως θέτει και περιορισμούς στην ελευθερία αυτή, τόσο ως προς την προσβολή των δικαιωμάτων των άλλων και τοποθετεί και τη ρήτρα των χρηστών ηθών. 20 Σύμφωνα με την 18 Αρθρο 5: (Ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας, προσωπική ελευθερία)1. Kαθένας έχει δικαίωμα να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητά του και να συμμετέχει στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της Xώρας, εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγμα ή τα χρηστά ήθη. 2. Όλοι όσοι βρίσκονται στην Eλληνική Eπικράτεια απολαμβάνουν την απόλυτη προστασία της ζωής, της τιμής και της ελευθερίας τους, χωρίς διάκριση εθνικότητας, φυλής, γλώσσας και θρησκευτικών ή πολιτικών πεποιθήσεων. Eξαιρέσεις επιτρέπονται στις περιπτώσεις που προβλέπειτο διεθνές δίκαιο. Aπαγορεύεται η έκδοση αλλοδαπού που διώκεται για τη δράση του υπέρ της ελευθερίας. 3. H προσωπική ελευθερία είναι απαραβίαστη. Kανένας δεν καταδιώκεται ούτε συλλαμβάνεται ούτε φυλακίζεται ούτε με οποιονδήποτε άλλο τρόπο περιορίζεται, παρά μόνο όταν και όπως ορίζει ο νόμος. **4. Απαγορεύονται ατομικά διοικητικά μέτρα που περιορίζουν σε οποιονδήποτε Έλληνα την ελεύθερη κίνηση ή εγκατάσταση στη Χώρα, καθώς και την ελεύθερη έξοδο και είσοδο σ αυτήν. Τέτοιου περιεχομένου περιοριστικά μέτρα είναι δυνατόν να επιβληθούν μόνο ως παρεπόμενη ποινή με απόφαση ποινικού δικαστηρίου, σε εξαιρετικές περιπτώσεις ανάγκης και μόνο για την πρόληψη αξιόποινων πράξεων, όπως νόμος ορίζει. **5. Καθένας έχει δικαίωμα στην προστασία της υγείας και της γενετικής του ταυτότητας. Νόμος ορίζει τα σχετικά με την προστασία κάθε προσώπου έναντι των βιοϊατρικών παρεμβάσεων. **Eρμηνευτική δήλωση: Στην απαγόρευση της παραγράφου 4 δεν περιλαμβάνεται η απαγόρευση της εξόδου με πράξη του εισαγγελέα, εξαιτίας ποινικής δίωξης, ούτε η λήψη μέτρων που επιβάλλονται για την προστασία της δημόσιας υγείας ή της υγείας ασθενών, όπως νόμος ορίζει. 19 Χρυσόγονος Κ., Ατομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα, Εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, Υπάρχει η άποψη ότι η ρήτρα των χρηστών ηθών δεν καταλαμβάνει καταρχήν τις ιδιωτικές συμπεριφορές και δεν μπορεί να δικαιολογήσει την προσβολή του δικαιώματος του κάθε ανθρώπου να είναι διαφορετικός από άλλους Χρυσόγονος Κ., Ατομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα, Εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, 2006

15 επικρατούσα θεωρία και νομολογία κριτήριο των χρηστών ηθών. όπως αυτά τυποποιούνται στο Σύνταγμα αλλά και σε άλλα νομοθετήματα του δικαιικού μας συστήματος είναι η «κρατούσα κοινωνική ηθική δηλαδή οι αντιλήψεις του μέσου χρηστού και υγιώς σκεπτόμενου ανθρώπου που κινείται με φρόνηση και χρηστότητα μέσα στα όρια των κρατουσών ιδεών». 21 Επιπλέον, στο Σύνταγμα μας απαντάται κι ένας ακόμη φραγμόςπεριορισμός που προσομοιάζει στην ευρεία και αφηρημένη έννοια των ηθών, αυτή των ασέμνων, η οποία απαντάται και στην ποινική μας νομοθεσία, όπως θα δούμε και παρακάτω. Το άρθρο λοιπόν του 21 Παρασκευόπουλος Ν. / Φυτράκης Ε., Αξιόποινες Σεξουαλικές Πράξεις, Άρθρα , Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα Θεσσαλονίκη, 2011 Δεν κρίνεται λοιπόν ότι αποτελεί η ρήτρα των χρηστών ηθών φραγμό στη διαφορετικότητα των άλλων, όμως έχει κριθεί ότι αποτελεί επιτρεπτό περιορισμό και αντιβαίνει στα χρηστά ήθη, επιτρέποντας την καταδίκη σε ολιγόμηνη φυλάκιση για σεξουαλικές εκδηλώσεις σαδομαζοχιστικού περιεχομένου, μεταξύ συναινούντων ενηλίκων επ. Χρυσόγονος Κ., Ατομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα, Εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, 2006 και αντίθετη άποψη : Ανδρουλάκης Ν. Ποινικό Δίκαιο, Εκδόσεις Π.Ν.ΣΑΚΚΟΥΛΑΣ, 2000, που κάνει λόγο για «ηθικολογούσα θεώρηση» 22 Αρθρο 14: (Ελευθερία του Τύπου) 1. Kαθένας μπορεί να εκφράζει και να διαδίδει προφορικά, γραπτά και δια του τύπου τους στοχασμούς του τηρώντας τους νόμους του Kράτους. 2. O τύπος είναι ελεύθερος. H λογοκρισία και κάθε άλλο προληπτικό μέτρο απαγορεύονται. 3. H κατάσχεση εφημερίδων και άλλων εντύπων, είτε πριν από την κυκλοφορία είτε ύστερα από αυτή, απαγορεύεται. Kατ' εξαίρεση επιτρέπεται η κατάσχεση, με παραγγελία του εισαγγελέα, μετά την κυκλοφορία: α) για προσβολή της χριστιανικής και κάθε άλλης γνωστής θρησκείας, β) για προσβολή του προσώπου του Προέδρου της Δημοκρατίας, γ) για δημοσίευμα που αποκαλύπτει πληροφορίες για τη σύνθεση, τον εξοπλισμό και τη διάταξη των ενόπλων δυνάμεων ή την οχύρωση της Xώρας ή που έχει σκοπό τη βίαιη ανατροπή του πολιτεύματος ή στρέφεται κατά της εδαφικής ακεραιότητας του Kράτους, δ) για άσεμνα δημοσιεύματα που προσβάλλουν ολοφάνερα τη δημόσια αιδώ, στις περιπτώσεις που ορίζει ο νόμος. 4. Σ' όλες τις περιπτώσεις της προηγούμενης παραγράφου ο εισαγγελέας, μέσα σε είκοσι τέσσερις ώρες από την κατάσχεση, οφείλει να υποβάλει την υπόθεση στο δικαστικό συμβούλιο, και αυτό, μέσα σε άλλες είκοσι τέσσερις ώρες, οφείλει να αποφασίσει για τη διατήρηση ή την άρση της κατάσχεσης, διαφορετικά η κατάσχεση αίρεται αυτοδικαίως. Tα ένδικα μέσα της έφεσης και της αναίρεσης επιτρέπονται στον εκδότη της εφημερίδας ή άλλου εντύπου που κατασχέθηκε και στον εισαγγελέα. **5. Καθένας ο οποίος θίγεται από ανακριβές δημοσίευμα ή εκπομπή έχει δικαίωμα απάντησης, το δε μέσο ενημέρωσης έχει αντιστοίχως υποχρέωση πλήρους και άμεσης

16 Συντάγματος, στην παράγραφο 3 εισάγει ως φραγμό στην ελευθερία του τύπου και επιτρέπει την κατάσχεση εφημερίδων ή άλλων εντύπων, με παραγγελία του εισαγγελέα, μετά την κυκλοφορία για «άσεμνα δημοσιεύματα που προσβάλλουν ολοφάνερα τη δημόσια αιδώ» υπό την προϋπόθεση ότι έχουν ήδη κυκλοφορήσει, δηλαδή καταστεί προσιτά στο κοινό. Σύμφωνα με το συνταγματικό δίκαιο και σε ό,τι αφορά τα άσεμνα δημοσιεύματα, τέτοια δεν είναι σε καμία περίπτωση τα έργα τέχνης και επιστήμης, αφού αυτά προστατεύονται σύμφωνα με το άρθρο 16 παρ.1 του Συντάγματος 23, ενώ η προσβολή της δημοσίας αιδούς τεκμηριώνεται σύμφωνα με τις αντιλήψεις του μέσου κοινωνικού ανθρώπου. Επιπλέον, δεν αρκεί να περιέχουν μεμονωμένες «άσεμνες» λέξεις ή φράσεις, αλλά πρέπει να συνεκτιμάται ο σκοπός και το όλο περιεχόμενο του δημοσιεύματος, ώστε να προκύπτει αν ήταν αναγκαία η χρήση των συγκεκριμένων λέξεων ή φράσεων για την επιτυχή απόδοση του συνολικού νοήματος και αίσθησης που επεδίωκε το πόνημα, ενόψει του οποίου κρίνεται τελικά ο άσεμνος ή μη χαρακτήρας του δημοσιεύματος. 24 επανόρθωσης. Καθένας ο οποίος θίγεται από υβριστικό ή δυσφημιστικό δημοσίευμα ή εκπομπή έχει, επίσης, δικαίωμα απάντησης, το δε μέσο ενημέρωσης έχει αντιστοίχως υποχρέωση άμεσης δημοσίευσης ή μετάδοσης της απάντησης. Νόμος ορίζει τον τρόπο με τον οποίο ασκείται το δικαίωμα απάντησης και διασφαλίζεται η πλήρης και άμεση επανόρθωση ή η δημοσίευση και μετάδοση της απάντησης.. 23 'Αρθρο H τέχνη και η επιστήμη, η έρευνα και η διδασκαλία είναι ελεύθερες, η ανάπτυξη και η προαγωγή τους αποτελεί υποχρέωση του Kράτους. H ακαδημαϊκή ελευθερία και η ελευθερία της διδασκαλίας δεν απαλλάσσουν από το καθήκον της υπακοής στο Σύνταγμα. 24 Χρυσόγονος Κ., Ατομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα, Εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, 2006 Επίσης : «Προς την κατάσχεση εξομοιώνεται και η επιβολή τροποποίησεων ή περικοπών στο κείμενο του δημοσιεύματος με δικαστική απόφαση, αφού η τελευταία εμπεριέχει κατ ανάγκη την απαγόρευση περαιτέρω κυκλοφορίας του κειμένου αυτού στην προηγούμενη μορφή του»

17 2.Η έννοια των ασέμνων στο ποινικό δίκαιο και ο Ν. 5060/1931 H έννοια του ασέμνου, όμως, δεν συναντάται μόνο στο Σύνταγμα της Ελλάδος αλλά και στην ποινική μας νομοθεσία. Σε μια ασυγκρίτως συντηρητικότερη σε σχέση με την εποχή μας περίοδο, με διαφορετική θεώρηση για τη σεξουαλική ελευθερία, τα ήθη και τη δημόσια αιδώ, υπογράφεται στις η Διεθνής Σύμβαση της Γενεύης, η οποία κυρώθηκε με το Ν. 4311/1929 «περι καταστολής της κυκλοφορίας και του εμπορίου των ασέμνων δημοσιευμάτων». Το 1931, ψηφίζεται ο νόμος περί ασέμνων δημοσιευμάτων, όπου μάλιστα θεσπίζεται και τιμώρηση οπωσδήποτε της «διακίνησης» ασέμνων με παραπομπή στο άρθρο 8 περ ι ΠΚ, όπου κατοχυρώνεται η αρχή της παγκόσμιας δικαιοσύνης και τονίζεται ότι η πράξη θα τιμωρείται ακόμη κι αν τελέστηκε από ημεδαπό ή αλλοδαπό στην αλλοδαπή, ανεξάρτητα από τους νόμους του τόπου τέλεσης Αρθρο Οστις προς τον σκοπόν εμπορίας, ή διανομής, ή δημοσία εκθέσεως, παρασκευάζει, αποκτά, κατέχει, μεταφέρει, εισάγει εις το Κράτος ή εξάγει, ή καθ` οιονδήποτε τρόπον τίθησιν εις κυκλοφορίαν έγγραφα,έντυπα, συγγράμματα, σχέδια εικόνας, ζωγραφίας, εμβλήματα, φωτογραφίας, κινηματογραφικάς ταινίας, ή άλλα αντικείμενα άσεμνα, οιουδήποτε είδους, όστις μεταχειρίζεται, οιονδήποτε μέσον δημοσιότητος προς διευκόλυνσιν της κυκλοφορίας ή τού εμπορίου των αυτών ασέμνων αντικειμένων, "τιμωρείται δια φυλακίσεως τουλάχιστον ενός μηνός και δια χρηματικής ποινής τουλάχιστον μεταλλικών δραχμών. Εν υποτροπή δε δια φυλακίσεως τουλάχιστον 6 μηνών και δια χρηματικής ποινής τουλάχιστον μεταλλικών δραχμών. Εάν όμως η καθ` υποτροπήν πράξις ετελέσθη δια δημοσιεύματος εν εφημερίδι ή περιοδικώ, η χρηματική ποινή δεν δύναται να είναι ελάσσων των μεταλλικών δραχμών. Εν προκειμένω εφαρμόζονται κατ` αναλογίαν αι διατάξεις του άρθρ. 82 παρ. 4 τουποινικού Κώδικος" *** H εντός " " περίοδος αντικατεστάθη ως άνω δια του άρθρου 26 του ΝΔ 2493/ Δια της καταδικαστικής αποφάσεως απαγγέλλεται και η δήμευσις των εν τω άρθρ. 1 της εν Γενεύη υπογραφείσης συμβάσεως αναφερομένων αντικειμένων, ως και των τυπογραφικών και φωτογραφικών πλακών, της καταστροφής αυτών ενεργουμένης επιμελεία της αστυνομικής Αρχής, δαπάνητου καταδικασθέντος, ήτις και προσδιορίζεται κατ` αποκοπήν δια της καταδικαστικής αποφάσεως και εισπράττεται συγχρόνως μετά των εξόδων και τελών δια γραμματίου παρακαταθήκης. Εάν το επιλήψιμον αντικείμενον αποτελή μέρος δημοσιεύματος περιέχοντος και μη, επιλήψιμα μέρη, δύναται το δικαστήριον εφ` όσον είναι δυνατός ο περιορισμός, να περιορίσει την δήμευσιν και καταστροφήν δια μόνον το επιλήψιμον μέρος. Η δήμευσις καικαταστροφή του εν τω προηγουμένω εδαφίω αντικειμένου δύναται να διαταχθή, κατά την κρίσιν του

18 Το άρθρο 30 του ίδιου Νόμου, δίνει έναν ορισμό του ασέμνου δημοσιεύματος. Χαρακτηρίζει λοιπόν ως άσεμνα, τα χειρόγραφα ή έντυπα ή εικόνες και κάθε άλλου είδους αντικείμενα που προσβάλλουν την αιδώ, εξαιρώντας τα προϊόντα της τέχνης και της πολιτιστικής κληρονομίας εκτός αν αυτά πωλούνται ή διατίθενται σε ανήλικους κάτω των 18 και για σκοπούς που δεν είναι εκπαιδευτικοί. 26 Το άρθρο τροποποιήθηκε ως άνω από το νόμο 1291/1982, διατηρώντας παρά τα περίπου 50 έτη που μεσολάβησαν, έννοιες αόριστες όπως είναι η αιδώς. Η νομολογία εφαρμόζοντας το εν λόγω άρθρο χρησιμοποιεί το ίδιο κριτήριο ως σήμερα, για τον χαρακτηρισμό ενός δημοσιεύματος ως ασέμνου, δηλαδή αυτό που προσβάλει, κατά το κοινό αίσθημα, την αιδώ και συνίσταται στην πρόκληση δυσάρεστου αισθήματος και αποστροφής, ενώ για την αιδώ χρησιμοποιείται «ο ιδεότυπος του μέσου (συνετού) ανθρώπου» 27. Ειδικότερα, στις αποφάσεις συναντάμε ειδική μνεία ότι η νοούμενη αιδώς εντοπίζεται στο κοινό αίσθημα και όχι στην ιδιαίτερη αιδώ ορισμένου ανθρώπου που μπορεί να αποτελεί και σεμνοτυφία 28. δικαστηρίου και εν περιπτώσει αθωώσεως, της δαπάνης της καταστροφής βαρυνούσης εν τη αυτή περιπτώσει το Δημόσιον. 26 Άσεμνα κατά τις περιπτώσεις του προηγούμενου άρθρου θεωρούνται τα χειρόγραφα, έντυπα εικόνες και λοιπά αντικείμενα, όταν, σύμφωνα με το κοινό αίσθημα, προσβάλλουν την αιδώ. Δεν θεωρούνται άσεμνα τα έργα τέχνης ή επιστήμης και ιδίως αυτά που ανήκουν στην πολιτιστική δημιουργία της ανθρωπότητας ή που συμβάλλουν στην προώθηση της ανθρώπινης γνώσης, εκτός από την περίπτωση όπου προσφέρονται προς πώληση, πωλούνται ή παρέχονται ειδικά, σε πρόσωπα ηλικίας κάτω των 18 ετών και για σκοπούς άλλους, εκτός από τη σπουδή. Για το χαρακτηρισμό έργου ως ανήκοντος στις παραπάνω εξαιρέσεις ο εισαγγελέας μπορεί να προκαλέσει συμβουλευτική γνωμοδότηση πενταμελούς επιτροπής, την οποία διορίζει ο ίδιος από παιδαγωγούς, καθηγητές της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών και μέλη συλλόγων για την προστασία της παιδικής ηλικίας ή όπου δεν υπάρχουν τέτοια πρόσωπα, τριμελούς επιτροπής από παιδαγωγούς και λογίους". *** Το άρθρο 30 αντικαταστάθηκε ως άνω από το άρθρο 3 του Ν. 1291/ 1-4 Οκτ (ΦΕΚ Α` 122). 27 Παρασκευόπουλος Ν. / Φυτράκης Ε., Αξιόποινες Σεξουαλικές Πράξεις, Άρθρα , Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα Θεσσαλονίκη, Πχ ΤριμΠλημΘεσ 1760/1983 Τ.Π.Ν. NOMOS «Ο νομοθέτης, προς αποφυγήν αμφισβητήσεων, καθορίζει εις το επόμενον άρθρον 30 ν. 5060/1931 την έννοιαν του

19 Μάλιστα, δικαστικές αποφάσεις και των τελευταίων ετών, χρησιμοποιούν μεν την έννοια της αιδούς και στην κρίση περί της προσβολής αυτής εξετάζουν αν το εκάστοτε δημοσίευμα προκαλεί το ως άνω αναφερθέν δυσάρεστο συναίσθημα, αλλά επιχειρούν να προσδιορίσουν να ερμηνεύσουν και να εξειδικεύσουν ακόμα περισσότερο τόσο την έννοια της αιδούς αλλά και το ίδιο το έγκλημα το οποίο χαρακτηρίζουν ως αφηρημένης διακινδύνευσης και προσδιορίζουν ότι λόγω αυτού «αρκεί ότι η εκάστοτε παράσταση και περιγραφή που αποτελεί το άσεμνο αντικείμενο μπορεί να προκαλέσει ροπή σε απροσδιόριστο αριθμό προσώπων, έτσι ώστε ο καθένας να ντρέπεται τον άλλο και όλοι μαζί να θέλουν να απαλλαγούν από αυτό. Η έννοια του ασέμνου είναι νομική και για τον προσδιορισμό της νοείται ως αιδώς η σεμνότητα ή συστολή του ατόμου προς ό,τι ανάγεται στη σφαίρα της γενετήσιας ζωής, σύμφωνα με το μέσο λαϊκό αίσθημα.» 29 Από τα παραπάνω, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι παρά τη μεταστροφή του Ποινικού Κώδικα και την προσπάθεια αποφυγής της ασέμνου, υιοθετών την αντικειμενικήν εν προκειμένω εκδοχήν, καθ ην ως άσεμνον τυγχάνει το αντικείμενον εκείνο δι ού προσβάλλεται εμφανώς η δημόσια αιδώς κατά το κοινόν αίσθημα, ήτοι ουχί η αιδώς ωρισμένου ανθρώπου ή η κακώς εννοουμένη σεμνοτυφία ωρισμένων ανθρώπων αλλά η αιδώς ολοκλήρου κατηγορίας προσώπων (ΑΠ 219/1975 ΠοινΧρον ΚΕ 578, Σπινέλλης, Περί ασέμνων δημοσιευμάτων, εν ΠοινΧρον Κ 497) ως προδήλως γίνεται: και δια κινηματογραφικών ταινιών εμπεριεχουσών σκηνάς αισχράς οίαι είναι αι αναγόμεναι εις εκπλήρωσιν της γενετησίου ορμής ή άλλων ηδονιστικών παρά φύσει κατωτέρων απολαύσεων κατά τρόπον δε ικανόν να διεγείρη την νοσηράν φαντασίαν ως και τα κατώτερα ένστικτα και τας ορέξεις των ακροατών.» 29 10/2011 ΑΠ (ΠΟΙΝ) Τ.Π.Ν. NOMOS Με τις ανωτέρω διατάξεις των άρθρων 29 και 30 του ν. 5060/1931, όπως ισχύουν μετά το ν. 2243/1994, θεσπίζεται υπαλλακτικώς μικτό έγκλημα για το οποίο τιμωρείται όποιος, εκτός των λοιπών περιπτώσεων, που μπορούν να εναλλαχθούν, προς το σκοπό εμπορίας ή δημόσιας έκθεσης μεταχειρίζεται οποιοδήποτε μέσο δημοσιότητας προς διευκόλυνση της κυκλοφορίας ή του εμπορίου των παραπάνω ασέμνων αντικειμένων, δηλαδή των αντικειμένων που κατά το κοινό αίσθημα της μεγάλης πλειοψηφίας των πολιτών, προσβάλλει τη δημόσια αιδώ, με την έννοια του δυσαρέστου συναισθήματος και της αποστροφής που προκαλούν τέτοια αντικείμενα, όπως είναι και η δια των εφημερίδων, με οποιαδήποτε μορφή, δημοσία έκθεση και περιγραφή γενετησίων αποκαλύψεων και κατά φύση και παρά φύση ερωτικών πράξεων προς ερωτική διερέθιση, χωρίς να είναι αναγκαίο να προσβληθεί η αιδώς ενός ή περισσοτέρων προσώπων καθορισμένων ή όχι, αφού πρόκειται για έγκλημα αφηρημένης διακινδυνεύσεως και αρκεί ότι η εκάστοτε παράσταση και περιγραφή που αποτελεί το άσεμνο αντικείμενο μπορεί να προκαλέσει ροπή σε απροσδιόριστο αριθμό προσώπων, έτσι ώστε ο καθένας να ντρέπεται τον άλλο και όλοι μαζί να θέλουν να απαλλαγούν από αυτό. Η έννοια του ασέμνου είναι νομική και για τον προσδιορισμό της νοείται ως αιδώς η σεμνότητα ή συστολή του ατόμου προς ό,τι ανάγεται στη σφαίρα της γενετήσιας ζωής, σύμφωνα με το μέσο λαϊκό αίσθημα.

20 χρήσης αορίστων εννοιών όπως αυτής των ηθών αλλά και την κρίση περί προστασίας αγαθών όπως για παράδειγμα η ηθική του ατόμου, παρατηρούμε ότι στο ειδικό αυτό νομοθέτημα, η αιδώς και μάλιστα αορίστου αριθμού ανθρώπων (ως έγκλημα αφηρημένης διακινδύνευσης ), ανάγεται σε προστατευόμενο έννομο αγαθό. Ενδιαφέρον βέβαια παρουσιάζει και η εξαίρεση της τέχνης, σύμφωνα και με τη συνταγματική επιταγή 30 ή της επιστήμης και ιδίως αυτά που ανήκουν στην πολιτιστική δημιουργία της ανθρωπότητας ή που συμβάλλουν στην προώθηση της ανθρώπινης γνώσης, θεωρώντας ότι προϊόντα τέχνης ή επιστήμης κλπ, δεν μπορούν να προσβάλλουν την αιδώ και ότι πιθανόν αποτελούν υπέρτερα έννομα αγαθά, αλλά ο ισχυρισμός περί τέτοιου είδους προσβολής θα αναγόταν στη σεμνοτυφία και τον συντηρητισμό μεμονωμένων ανθρώπων. Ζήτημα, βέβαια, εδώ γεννάται ως προς το τι είναι όντως τέχνη, τι είναι πολιτιστική δημιουργία της ανθρωπότητας και ποιος μπορεί να κρίνει αν ένα πόνημα αποτελεί όντως τη λειτουργία της προώθησης της ανθρώπινης γνώσης. 31 Ο νόμος προσπαθεί να δώσει την απάντηση και να επιλύσει το ζήτημα, εισάγοντας τη δυνατότητα του εισαγγελέα στην περίπτωση της πώλησης ή διάθεσης δημοσιευμάτων σε ανήλικους κάτω των 18 ετών, για τη διακρίβωση της λειτουργίας τους και για το αν πρόκειται όντως για διάθεση προϊόντος τέχνης για εκπαιδευτικούς σκοπούς, να ζητήσει συμβουλευτική γνωμοδότηση πενταμελούς επιτροπής την οποία διορίζει ο ίδιος. Η επιτροπή μπορεί να αποτελείται από παιδαγωγούς, καθηγητές της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών και μέλη συλλόγων για την προστασία της παιδικής ηλικίας ή όπου δεν υπάρχουν τέτοια πρόσωπα, τριμελούς επιτροπής από παιδαγωγούς και λογίους. Υπάρχει όμως όντως κάποιος αρμόδιος για να αποτελεί κριτή της τέχνης 32 ; 30 Βλ. παραπάνω 31 Ζήτημα που θα μας απασχολήσει και κατά την εξέταση του ζητήματος της εικονικής αποτύπωσης της πορνογραφίας βλ. παρακάτω 32 Το ίδιο πάντως ισχύει και στην παιδική πορνογραφία σε περίπτωση που δε θέσουμε προϋποθέσεις για την τιμώρηση της τέλεσης του 348Α με εικονικό παιδο-πορνογραφικό υλικό και εφόσον θα μπορούσαμε να μιλάμε και για καρτούν ή κάποια κινηματογραφική αντίληψη, θα ερχόμασταν ίσως αντιμέτωποι με τη σύγκρουση πορνογραφίας-τέχνης. Η σχέση αυτή αποκτά εξαιρετική σημασία καθότι η τέχνη και η επιστήμη διαθέτουν μια ειδική προστασία, τόσο από το Σύνταγμα όσο και από την κοινή νομοθεσία.συνεπώς ό,τι είναι τέχνη δε διώκεται ούτε τιμωρείται. Ωστόσο, η συγκεκριμένη κάθε φορά κρίση, για το χαρακτηρισμό ενός έργου ως έργου τέχνης, είναι εξαιρετικά δυσχερής και συχνά σχετική ( κατά τόπο, άτομο και εποχή). Και ποιος τελικά είναι ο ειδικός που θα μπορεί να πιστοποιήσει αν κάτι είναι τέχνη ή όχι και

21 Τελευταία, βοηθητική προσθήκη στα ανωτέρω άρθρα έγινε με το Ν. 3021/2002, σύμφωνα με τον οποίο απλώς περιορίστηκε το αξιόποινο των πωλητών ασέμνων δημοσιευμάτων Η πορνογραφία Οι συνθήκες που διαμορφώνουν την αιδώ και την αντίληψη του μέσου συνετού ανθρώπου, πρέπει να γίνει δεκτό ότι μεταβάλλονται από εποχή σε εποχή και φυσικά από τόπο σε τόπο. Εξαιρετικά μεγάλης σημασίας είναι ο θρησκευτικός προσανατολισμός της κάθε κοινωνίας και ο ρόλος που διαδραματίζουν οι θρησκευτικές πεποιθήσεις και λειτουργοί των διαφόρων θρησκειών και εκκλησιών στον προσδιορισμό πώς μπορεί η τέχνη να μπει σε τόσο αυστηρά κριτήρια. Η εισηγητική έκθεση του Ν.3064/2002 έκανε λόγο για την έννοια του πορνογραφικού υλικού με τρόπο αποκλείοντα την υπαγωγή στην έννοια αυτού οποιουδήποτε έργου τέχνης ή επιστήμης. Παλαιότερα κρατούσε η λεγόμενη θεωρία της αποκλειστικότητας, κατά την οποία τέχνη και πορνογραφία ήταν έννοιες αλληλοαποκλειόμενες. Τελικά, όμως επικράτησε, κυρίως στη γερμανική νομολογία, η θεωρία της στάθμισης, κατά την οποία πορνογραφία και τέχνη δεν αποκλείονται αμοιβαίως αλλά πρέπει σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση να σταθμίζονται.στη βάση αυτού του σκεπτικού υποστηρίζεται λχ ότι η λογοτεχνία όταν είναι πορνογραφική, πάντα θα σταθμίζεται υπέρ της ελευθερίας της τέχνης (και σε βάρος άλλων εννόμων αγαθών), μπορεί όμως να περιορίζεται χάριν της προστασίας των παιδιών και να εμπίπτει στην παιδική πορνογραφία. Με τη λογική αυτή, αν το πολύ γνωστό μυθιστόρημα Λολίτα, αν δεν είχε καταστεί για πάνω από 50 έτη ως κλασσική λογοτεχνία, θα μπορούσε ίσως να κριθεί ως πορνογραφικό κείμενο, στο όριο της παιδικής πορνογραφίας, αφού η πρωταγωνίστρια του ερωτικού αυτού μυθιστορήματος είναι μόλις 12 ετών. Επιπλέον, εφόσον μιλάμε για εικονική αποτύπωση που προκαλεί γενετήσια διέγερση στον αποδέκτη, στο πεδίο της παιδικής πορνογραφίας είναι κρίσιμο να πούμε ότι το αποτέλεσμα αυτό επέρχεται μόνο σε συγκεκριμένο κύκλο ανθρώπων που έχουν τη σεξουαλική αυτή διαστροφή. Δεδομένου ότι η τέχνη σήμερα ενίοτε είναι ακραία στην προσπάθεια της να μεταφέρει την ασχήμια και τον πόνο της κοινωνίας και στηλιτεύσει ορισμένα φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας, θα μπορούσε να έρθει αντιμέτωπη με το άρθρο 348Α. Πχ η γνωστή ταινία Κακή Εκπαίδευση του Πέδρο Αλμοδόβαρ αν επέλεγε να δείξει και όχι μόνο να υπονοήσει σκληρές εικόνες Παρασκευόπουλος Ν. / Φυτράκης Ε., Αξιόποινες Σεξουαλικές Πράξεις, Άρθρα , Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα Θεσσαλονίκη, Τ.Ν.Π NOMOS Σύμφωνα με την παρ.3 του άρθρου 10 του Ν.3021/2002 (Α 143) ορίζονται τα ακόλουθα: "Οι εφημεριδοπώλες, καθώς και οι νόμιμοι εκπρόσωποι των πρακτορείων εφημερίδων και περιοδικών, δεν υπέχουν ποινική ευθύνη για τη διανομή και την εν γένει διακίνηση εντύπων που περιέχουν άσεμνα δημοσιεύματα, κατά την έννοια των όρθρων 29 επ. του Ν. 5060/1931 (ΦΕΚ 172 Α ), εφόσον τα έντυπα αυτό φέρουν το όνομα ή την επωνυμία, καθώς και τη διεύθυνση ή την έδρα, αντίστοιχα, του εκδότη τους".

22 του ηθικού αλλά και της κοινής γνώμης και άποψης. Τελείως διαφορετικές είναι οι αντιλήψεις λοιπόν περί του τι είναι φυσιολογικό, ανεκτό και ηθικό στα μουσουλμανικά κράτη, σε φυλές της Αφρικής και στα κράτη της Ευρώπης. Σε γενικές πάντως γραμμές δεν κρίνεται απαραίτητα δεδομένο ότι με την πάροδο των ετών, φιλελευθεροποιείται η αντίληψη της κοινωνίας για το τι συνιστά την κοινωνική ηθική, καθώς παρατηρείται ότι κοινωνικές ομάδες και κινήματα επηρεάζουν και διαμορφώνουν την κοινωνική αντίληψη περί ήθους και ηθικής Για παράδειγμα, τόσο το φεμινιστικό κίνημα όσο και οι ακτιβιστές του κινήματος Gay Pride, κατόρθωσαν να μεταβάλουν σε ένα διευρυμένο επίπεδο τη γνώμη του κοινωνικού συνόλου για το ηθικά ανεκτό. Παρατηρώντας, πάντως την εξέλιξη των δεδομένων σε αυτές που έχει επικρατήσει να χαρακτηρίζονται (ορθώς ή μη ) ως αναπτυγμένες χώρες και κυρίως στον ευρωπαϊκό χώρο, η έννοια του «ασέμνου» όπως την είδαμε παραπάνω κατέστη έννοια ξεπερασμένη και παρωχημένη, ως ασύμβατη με τα σύγχρονα δεδομένα και τελικά έννοια νομικά ασαφής. Ακόμη και ο ίδιος ο νόμος, παρότι παραμένει σε ισχύ στην ελληνική έννομη τάξη, όπως είδαμε και μάλιστα φέρει στον τίτλο του την έννοια αυτή, προσπάθησε ο ίδιος να περιλάβει επεξηγήσεις της έννοιας.το ίδιο προσπάθησε να πράξει και η νομολογία. Για το λόγο αυτό άρχισε να αντικαθίσταται ή και να συνυπάρχει, όπως συμβαίνει στην ελληνική πραγματικότητα και νομοθεσία με την έννοια της πορνογραφίας, σε ένα πλαίσιο όμως προστασίας όχι πια της αιδούς της κοινωνικής ολότητας αλλά κυρίως της νεότητας ή της παιδικής αγνότητας. Κρίσιμο για να αντιληφθούμε τη μεταστροφή αυτή είναι να έρθουμε αρχικά αντιμέτωποι με τη δυσκολία του ορισμού της πορνογραφίας. Κάνοντας μία απλή αναζήτηση, στις γνωστές σε όλους μας πλέον μηχανές αναζήτησης του διαδικτύου, συναντάμε τον όρο πορνογραφία, με τον εξής ορισμό : Με τον όρο πορνογραφία ή πορνό αναφερόμαστε εν γένει στην αναπαράσταση σεξουαλικών πράξεων, λεκτικά ή μέσω εικόνων, με υπερβολικό τονισμό των γενετήσιων στοιχείων και με κύριο σκοπό την σεξουαλική διέγερση του ατόμου. Ο ακριβής ορισμός της πορνογραφίας είναι στην πραγματικότητα αρκετά δύσκολος και δεν υπάρχει συνήθως καθολική συμφωνία ως προς το χαρακτηρισμό ενός έργου ως πορνογραφικού.

23 Επιπλέον, τα όρια της πορνογραφίας διαφέρουν όταν εξετάζονται στα πλαίσια διαφορετικών πολιτισμών ή/και εποχών. 34 Η εξαιρετική δυσκολία του ορισμού της πορνογραφίας απαντάται και στην πολύ γνωστή φράση του αμερικανού δικαστή Stuart : «Δεν μπορώ να ορίσω την πορνογραφία αλλά μπορώ να την αναγνωρίσω όταν τη δω». 35 Ωστόσο, το τι είναι πορνογραφικό είναι σχετικό, όχι μόνο κατά εποχή, περιοχή, κοινωνική ομάδα όπως σημειώσαμε και προηγουμένως αλλά και κατά άτομο. Δύο άνθρωποι, μπορεί να βλέπουν ταυτόχρονα το ίδιο πράγμα και να μην είναι δυνατό να συμφωνήσουν αν αυτό είναι πορνογράφημα ή όχι. Για το λόγο αυτό, η πορνογραφία, χαρακτηρίζεται από πολλούς ως έννοια αξιολογική και πολύ λιγότερο περιγραφική. 36 Γίνεται πάντως γενικά δεκτός ο ορισμός που συναντήσαμε και παραπάνω, ώστε να μπορέσουμε να τοποθετήσουμε κάποια κριτήρια που αποτελούν το σκοπό της και την ιδιαίτερη θέση των γενετήσιων στοιχείων. Υιοθετώντας δηλαδή, έναν περισσότερο νομικό ορισμό, θα μπορούσαμε να πούμε ότι : «Πορνογραφία είναι η ρεαλιστική και παραμορφωμένη αναπαράσταση σεξουαλικών πράξεων, λεκτικά ή μέσω εικόνων, με ιδιαίτερο τονισμό των γενετήσιων στοιχείων χωρίς κανένα ιδιαίτερο πλαίσιο κοινωνικού περιγύρου και δράσης και με κύριο σκοπό την σεξουαλική διέγερση του ατόμου/θεατήαναγνώστη» %B1%CF%86%CE%AF%CE%B1 Ο όρος αποτελεί αναχρονισμό όταν εφαρμόζεται σε παλαιότερες ιστορικές περιόδους. Η λέξη πορνογράφος απαντάται μία φορά σε κείμενο της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, στο έργο του Αθήναιου Δειπνοσοφισταί (περ. 2ος αι.), όπου φαίνεται να χρησιμοποιείται από τον Αθήναιο για να περιγράψει ζωγράφους που αναπαράστησαν πόρνες στα έργα τους. Με τη σημασία που αποδίδεται σήμερα, ο όρος εφευρέθηκε στα μέσα του 19ου αιώνα και αρχικά χρησιμοποιήθηκε για την περιγραφή ερωτικών τοιχογραφιών που βρέθηκαν στα ερείπια της Πομπηίας 35 Παρασκευόπουλος Ν. / Φυτράκης Ε., Αξιόποινες Σεξουαλικές Πράξεις, Άρθρα , Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα Θεσσαλονίκη, Παρασκευόπουλος Ν. / Φυτράκης Ε., Αξιόποινες Σεξουαλικές Πράξεις, Άρθρα , Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα Θεσσαλονίκη, Όπως προηγουμένως, σελ 278

24 Μετά τη φιλελεύθερη έκρηξη της δεκαετίας του 60, οι δυτικές κοινωνίες φαινόταν αν είχαν βρει μια ισορροπία. Η πορνογραφία θεωρήθηκε ακραία βέβαια έκφραση, αλλά τρόπος έκφρασης νόμιμος καθ όλα και τέθηκαν οι κανόνες για την πρόσβαση της. Η πορνογραφία εκτιμάται ως ελευθερία λόγου αλλά και ως περιορισμός και όριο της έκφρασης. Υποστηρίζεται ως φεμινιστική διεκδίκηση αλλά κατηγορείται και ως υποτίμηση του εκάστοτε εικονιζόμενου προσώπου. Έχει δεχτεί κριτικές, ότι παρουσιάζει με λανθασμένο τρόπο τους ρόλους του ατόμου στο πλαίσιο της ανάπτυξης της σεξουαλικής δραστηριότητας, αλλά από μερίδα επιστημόνων έχουν υποστηριχθεί και οι εκπαιδευτικές της λειτουργίες. Επιχείρημα εις βάρος της έχει αποτελέσει το ότι υποκινεί τη σεξουαλική βία αλλά και το ακριβώς αντίθετο έχει τεθεί ως επιχείρημα υπεράσπισης της, ότι δηλαδή αυξάνει τις θετικές διεξόδους και αποτελεί στοιχείο εκτόνωσης της σεξουαλικής βίας. Διάφορες σχολές σκέψης και φιλοσοφίας αντιπαρατίθενται σχετικά με τη δυνατότητα ή αναγκαιότητα ύπαρξης της πορνογραφίας ως νόμιμης έκφρασης της σεξουαλικής ελευθερίας του ατόμου και κατ επέκταση της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας του και είναι αυτές συμβάλλουν στη διαμόρφωση των ορίων που αφορούν τη δημιουργία της. Αυτό συμβαίνει είτε με την κοινωνική πίεση στον εκάστοτε νομοθέτη για την επιβολή αυστηρών κανόνων και στον περιορισμό της είτε με την αντίστοιχη διεκδίκηση-ώθηση και την υπεράσπιση της ώστε να παράγεται και να κυκλοφορεί ελεύθερα. Για να μπορέσουμε, λοιπόν, να αντιληφθούμε τη νομοθετική εξέλιξη ως προς το φαινόμενο, σκόπιμο είναι να γίνει μια σύντομη επισκόπηση στις σχολές αυτές και τις υποστηριζόμενες απόψεις. Μια πρώτη άποψη κατά της πορνογραφίας είναι αυτή των συντηρητικών ( moral-conservative) 38, οι οποίοι αντιλαμβάνονται τη ζωή σαν έναν αγώνα μάχης ανάμεσα στα ατομικά, εγωιστικά και πρωτόγονα ανθρώπινα κίνητρα και στη διατήρηση της πειθαρχίας και των κοινωνικών αξιών. Σύμφωνα με το πρότυπο αυτό υποστηρίζεται ότι η κοινωνία έχει το «δικαίωμα» να προστατεύεται από την αταξία και την ηθική αποσύνθεση, τα οποία είναι αποτελέσματα αδικαιολόγητης ενασχόλησης με το σεξ και ό,τι αυτό συνεπάγεται. Η μονογαμία αποτελεί την καταλληλότερη συνθήκη για οποιοδήποτε τύπο σεξουαλικής σχέσης. Η διατήρηση και η υποστήριξη της σεξουαλικής 38 Ζάννη Α., Το διαδικτυακό έγκλημα, Εκδόσεις ΑΝΤ.Ν.ΣΑΚΚΟΥΛΑ, 2005

25 ευχαρίστησης μέσα στο γάμο κρίνεται απαραίτητη από τους συντηρητικούς, προκειμένου να περιοριστεί η επίδειξη του σεξ στην πορνογραφία. Σύμφωνα μάλιστα με την άποψη αυτή, η πορνογραφία είναι κοινωνικά επιβλαβής και προσβάλλει τις οικογενειακές και θρησκευτικές αξίες, ενώ υποσκάπτει τα θεμέλια της ηθικής της κοινωνίας και διαφθείρει τα άτομα τα οποία έχουν πρόσβαση σε αυτήν. Άρα το κράτος υποχρεούται να θέσει όρια για να προστατεύει τους πολίτες και να διαφυλάττει την ηθική υγεία των ατόμων και της κοινωνίας στο σύνολο της. 39 Την ίδια άποψη ως προς το τελικό αποτέλεσμα, δηλαδή την απαγόρευση της πορνογραφίας έχει και ο ριζοσπαστικός φεμινισμός. Ωστόσο, η αφετηρία και ο συλλογισμός της τάσης αυτής, δε συγκλίνει σε τίποτα με εκείνη των συντηρητικών. Η ριζοσπαστική φεμινιστική προσέγγιση, υποστηρίζει ότι από τη στιγμή που η δύναμη είναι κατανεμημένη με άνισο τρόπο σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής, οι άνδρες είναι ικανοί να αναγκάσουν τις γυναίκες σε σεξουαλικές σχέσεις που ευνοούν τους ίδιους και να υπαγορεύσουν σ εκείνες τον αυτοπροσδιορισμό τους στο πλαίσιο της ελεύθερης ανάπτυξης της σεξουαλικότητας τους. Μία από τους πρωτοπόρους του ριζοσπαστικού φεμινισμού η Catherine Mac Kinon (1987) δηλώσει ότι «ένα σεξουαλικό αντικείμενο καθορίζεται από την οπτική της σεξουαλικής ευχαρίστησης του κυριάρχου. Η ποιότητα του βλέμματος και ο τρόπος χρησιμοποίησης του μπορούν να γίνουν ερωτικά σαν μέρος του ίδιου σεξουαλικού εαυτού.» 40 Υποστηρίζουν, λοιπόν, ότι η πορνογραφία συνδέεται με τη βία κατά των γυναικών (σωματικές βλάβες των γυναικών κατά την παραγωγή πορνογραφικού υλικού, αιτιώδης πρόκληση πράξεων σεξουαλικής βίας, προαγωγή διακρίσεων κατά των γυναικών), με τη σεξουαλικοποίηση του βιασμού και την σεξουαλική παρενόχληση. Στον αντίποδα βρίσκεται η φιλελεύθερη φεμινιστική προσέγγιση που επιδίδεται στην υπεράσπιση της ελευθερίας του πορνογραφικού λόγου, τάση που κατακρίνει τη ριζοσπαστική φεμινιστική προσέγγιση και επισημαίνει ότι εστιάζει σε μέρος της πορνογραφίας, εκείνη που 39 Παρασκευόπουλος Ν. / Φυτράκης Ε., Αξιόποινες Σεξουαλικές Πράξεις, Άρθρα , Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα Θεσσαλονίκη, Ζάννη Α., Το διαδικτυακό έγκλημα, Εκδόσεις ΑΝΤ.Ν.ΣΑΚΚΟΥΛΑ, 2005