Η επίδραση παραγόντων «κλειδιών» της γνώσης στην απόδοση του έργου: Η περίπτωση του Ελληνικού κατασκευαστικού κλάδου.

Transcript

1 Τ.Ε.Ι ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Η επίδραση παραγόντων «κλειδιών» της γνώσης στην απόδοση του έργου: Η περίπτωση του Ελληνικού κατασκευαστικού κλάδου. Γ εωργιάδου Χριστίνα ΚΑΒΑΛΑ 2012 ΕΠΙΒΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Γ εώργιος Θερίου

2 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 2

3 Ευχαριστίες Η παρούσα διπλωματική εργασία αποτελεί την επισφράγιση της μέχρι τώρα πορείας μου στο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Καβάλας και σηματοδοτεί την έναρξη μιας καινούργιας περιόδου, γι αυτό και αισθάνομαι την ανάγκη να αναγνωρίσω τη συμβολή κάποιων ανθρώπων στη πορεία αυτή. Θα θελα να ευχαριστήσω θερμά τον επιβλέποντα καθηγητή της διπλωματικής εργασίας κ. Γεώργιο Θερίου κυρίως για την εμπιστοσύνη που μου έδειξε, και την υπομονή που έκανε κατά τη διάρκεια υλοποίησης της πτυχιακής εργασίας. Όπως επίσης και για την πολύτιμη βοήθεια και καθοδήγηση του, για την επίλυση διαφόρων θεμάτων. Τέλος, και περισσότερο από κάθε άλλον, θα ήθελα να ευχαριστήσω την οικογένειά μου και ιδιαίτερα τους γονείς μου, Ελευθέριο και Μένη, οι οποίοι στήριξαν τις σπουδές μου με διάφορους τρόπους, φροντίζοντας για την καλύτερη δυνατή μόρφωση μου. Η αγάπη τους και η στήριξή τους με βοήθησε να φτάσω εδώ σήμερα και είναι αυτά που μου δίνουν τη δύναμη να κυνηγήσω τα όνειρά μου. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 3

4 "Η γνώση είναι δημιουργός της ευτυχίας" Πλάτων ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 4

5 Π Ι Ν Α Κ Α Σ Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Ω Ν ΠΕΡΙΛΗΨΗ...9 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ Διατύπωση των Βασικών Εννοιών και της Διαχείρισης Γνώσης Δημιουργία οργανωσιακής γνώσης Διαστάσεις Δημιουργίας Γνώσης Ρητή και Άρρητη Γνώση Σπείρα Γνώσης Στρατηγικές Διαχείρισης Γνώσης Διαχείριση γνώσης Διαχείριση έργου Η ιστορία της Διαχείρισης Έργου Ο Κατασκευαστικός τομέας στην Ελλάδα του 21ου αιώνα Η Διαχείριση γνώσης ως ανταγωνιστικό πλεονέκτημα Εφαρμογή της Διαχείρισης γνώσης στον κλάδο των κατασκευών Η επίδραση της Διαχείρισης Γνώσης στην απόδοση Ανακεφαλαίωση...44 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΤΟ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝ Α Σ Εισαγωγή Εμπειρική έρευνα Εννοιολογικό πλαίσιο και υποθέσεις της έρευνας Περιγραφή των ερευνητικών μεταβλητών Διαμόρφωση των ερευνητικών υποθέσεων Σχέση Διαχείρισης γνώσης και Απόδοσης του έργου Ανακεφαλαίωση ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 5

6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Εισαγωγή Χαρακτηρισμός της έρευνας Ο πληθυσμός της έρευνας Μέτρηση των ερευνητικών παραγόντων Συλλογή δεδομένων Έλεγχος εγκυρότητας του ερωτηματολογίου Ανακεφαλαίωση ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Εισαγωγή Αποτελέσματα περιγραφικής στατιστικής Έλεγχος των ερευνητικών υποθέσεων Συμπεράσματα Πρακτικές επιπτώσεις της έρευνας για τις επιχειρήσεις Περιορισμοί της μελέτης Κατευθύνσεις για μελλοντική έρευνα...81 ΒΙΒΛ ΙΟ ΓΡΑ Φ ΙΑ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 6

7 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ...95 Παράρτημα 1: Ερωτηματολόγιο Παράρτημα 2: Αποτελέσματα περιγραφικής στατιστικής Παράρτημα 3: Αποτελέσματα ιεραρχικής παλινδρόμησης ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 7

8 Ε Υ Ρ Ε Τ Η Ρ Ι Ο Π Ι Ν Α Κ Ω Ν Πίνακας 1: Έλεγχος της μονοδιάστατης φύσης και της αξιοπιστίας...71 Πίνακας 2: Μέσοι όροι και τυπικές αποκλίσεις Πίνακας 3: Αποτελέσματα της ιεραρχικής παλινδρόμησης...77 Ε Υ Ρ Ε Τ Η Ρ Ι Ο Σ Χ Ε Δ Ι Α Γ Ρ Α Μ Μ Α Τ Ω Ν ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 2.1: Εννοιολογικό πλαίσιο της έρευνας...62 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 8

9 Π Ε Ρ Ι Λ Η Ψ Η Τα τελευταία χρόνια, υπήρξαν εκτενείς συζητήσεις σχετικά με το ρόλο της Διαχείρισης Γνώσης (ΔΓ) ως βασικό κλειδί επιτυχίας των σύγχρονων οργανισμών. Στον κλάδο των κατασκευών, η ανάγκη για καινοτομία, αλλαγή, και διαχείριση ζητημάτων που σχετίζονται με τα έργα όπως οι καθυστερήσεις, η υπέρβαση του κόστους και η αποτυχία παράδοσης, απαιτούν την αποτελεσματική ανάπτυξη και αξιοποίηση της γνώσης. Η παρούσα μελέτη έχει ως στόχο τη διερεύνηση πρακτικών και πολιτικών που είναι έντονα συνυφασμένες με τη Διαχείριση Γνώσης και την επίδραση τους στην απόδοση του έργου. Στα πλαίσια αυτά, προτείνεται ένα εννοιολογικό μοντέλο που μελετά εμπειρικά τη σχέση ανάμεσα σε παράγοντες «κλειδιά» της Διαχείρισης Γνώσης και στην απόδοση του έργου. Το συγκεκριμένο Εννοιολογικό Πλαίσιο ελέγχθηκε με τη χρήση ερωτηματολογίου, σε δείγμα 106 ελληνικών κατασκευαστικών επιχειρήσεων. Η επεξεργασία των εμπειρικών δεδομένων που αντλήθηκαν έγινε με τη χρήση ιεραρχικής παλινδρόμησης (hierarchical moderated regression). Τα αποτελέσματα της έρευνας αποκαλύπτουν ότι οι παράγοντες της «Τεχνολογίας της Πληροφορίας», της «Συνεργασίας» και της «Εμπιστοσύνης μεταξύ των μελών της ομάδας» ασκούν σημαντική θετική επίδραση στην απόδοση του έργου. Τέλος, η παρούσα μελέτη συζητά τα αποτελέσματα, συνοψίζει τους διάφορους περιορισμούς της έρευνας και προτείνει κατευθύνσεις για μελλοντική έρευνα. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 9

10 Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η Στην αυγή του 21ου αιώνα εισερχόμαστε σε μια εποχή όπου οι παραδοσιακοί πυλώνες της οικονομικής δύναμης δεν αποτελούν τους καθοριστικούς παράγοντες επιτυχίας για μια επιχείρηση (Μέντζας, 2000). Στη σημερινή εποχή το κυριότερο περιουσιακό στοιχείο των επιχειρήσεων είναι η γνώση. Στους κόλπους του κατασκευαστικού τομέα είναι επιτακτική η ανάγκη για καινοτομία και βελτίωση και απαιτείται η ουσιαστική ανάπτυξη και χρήση της γνώσης του έργου αλλά και η εφαρμογή της διαχείρισης γνώσης (Kamara et al., 2002). Σε έναν κόσμο, όπου το μόνο βέβαιο είναι η αβεβαιότητα, η μοναδική σίγουρη πηγή διατήρησης της ανταγωνιστικότητας σε μια επιχείρηση είναι η γνώση. Ιδιαίτερα, στον κλάδο των κατασκευών, η εύρεση καινοτομιών με στόχο τη βελτίωση των επιδόσεων της επιχείρησης αποτελεί επιτακτική ανάγκη (Kamara et al., 2002). Όπως υποστηρίζεται οι κατασκευές είναι μια πολύ σύνθετη διεπιστημονική δραστηριότητα και απαιτείται η ενσωμάτωση του σχεδιασμού και της διαχείρισης των διαδικασιών όσον αφορά τις δεξιότητες και τις γνώσεις του ανθρωπίνου δυναμικού (Venters et al., 2000).Η επιχείρηση που θα καταφέρει να μάθει γρήγορα και στη συνέχεια να αφομοιώσει τις αλλαγές είναι αυτή που θα αποδώσει καλύτερα στο συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον (Wiig, 1997). Αυτή ακριβώς η μεγάλη στρατηγική σημασία της «Διαχείρισης Γνώσης» και η άμεση επίδρασή της στη λειτουργία των επιχειρήσεων αποτέλεσε πεδίο αυτής της ερευνητικής προσπάθειας. Η παρούσα μελέτη αποσκοπεί να διερευνήσει την επίδραση που έχουν σημαντικοί παράγοντες που σχετίζονται με τη «Διαχείριση Γνώσης», στον κλάδο των κατασκευών στην Ελλάδα, και παράλληλα να παράσχει την αναγκαία πληροφόρηση στους υπεύθυνους για τη διαδικασία της λήψης αποφάσεων των επιχειρήσεων. Πιο συγκεκριμένα, γίνεται προσπάθεια να απαντηθεί το ερώτημα: Υπάρχει θετική σχέση ανάμεσα στους παράγοντες που απαρτίζουν τη «Διαχείριση Γνώσης» και στην «Απόδοση Έργου» στον κατασκευαστικό κλάδο; Το ερώτημα αυτό, διατυπώνεται με την μορφή ερευνητικών υποθέσεων, και δίνεται απάντηση με την δημιουργία και τον έλεγχο ενός εννοιολογικού πλαισίου, το οποίο ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 10

11 ελέγχει την επίδραση ανάμεσα στους παραπάνω ερευνητικούς παράγοντες. Για την ανάλυση των δεδομένων, τα οποία συγκεντρώθηκαν με την χρήση ερωτηματολογίου, χρησιμοποιήθηκε ειδική επιστημονική μεθοδολογία και εφαρμόστηκαν ποσοτικές ερευνητικές τεχνικές. Στο πλαίσιο αυτό, η παρούσα έρευνα μπορεί να χαρακτηριστεί ως «επιστημονική» (scientific) και ειδικότερα ως «εφαρμοσμένη επιχειρηματική έρευνα» (applied business research). Πεδίο έρευνας της παρούσας μελέτης αποτελεί ο ελληνικός κατασκευαστικός κλάδος. Το ερωτηματολόγιο, που δημιουργήθηκε ειδικά για τη συγκεκριμένη έρευνα, απεστάλη σε τυχαία επιλεγείσες ελληνικές κατασκευαστικές επιχειρήσεις που εδρεύουν στις περιοχές της Aνατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από τις αρχές του Οκτωβρίου εώς τέλη Ιανουαρίου κατά τα έτη Εστάλησαν συνολικά 264 ερωτηματολόγια, ενώ επέστρεψαν συμπληρωμένα 106. Η αναλογία ανταπόκρισης του συγκεκριμένου ποσοστού θεωρείται ικανοποιητική το δείγμα μπορεί να θεωρηθεί αντιπροσωπευτικό. Το ερωτηματολόγιο που χρησιμοποιήθηκε στην έρευνα ελέγχθηκε σχολαστικά ως προς την εγκυρότητα του περιεχομένου και της δομής του. Για τον έλεγχο του συνόλου των ερευνητικών υποθέσεων χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος της ιεραρχικής παλινδρόμησης (hierarchical moderated regression). Το στατιστικό πρόγραμμα που χρησιμοποιήθηκε για την πραγματοποίηση της συγκεκριμένης ανάλυσης είναι το SPSS Τα εμπειρικά αποτελέσματα της έρευνας αποδεικνύουν ότι βασικοί παράγοντες της διαχείρισης γνώσης, και πιο συγκεκριμένα η συνεργασία, η εμπιστοσύνη και η τεχνολογία της πληροφορίας έχουν θετική επίδραση στην απόδοση του έργου. Επιπλέον, αποδεικνύεται ότι οι παραπάνω τρεις παράγοντες που προσδιορίζουν τη διαχείριση γνώσης δρουν ενισχυτικά στη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στη διαχείριση γνώσης και στην απόδοση του έργου. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 11

12 Οι σκοποί και οι στόχοι της εργασίας υλοποιούνται μέσα από την παρουσίαση των τεσσάρων κεφαλαίων της. Το πρώτο από αυτά αποτελεί το θεωρητικό μέρος της εργασίας και τα υπόλοιπα τρία το ερευνητικό - εμπειρικό μέρος. Στο πρώτο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα σημαντικότερα σημεία της βιβλιογραφίας που αφορούν τη σημαντικότητα της διαχείρισης γνώσης στον κλάδο των κατασκευών. Μέσα από την παρουσίαση αυτών των σημείων, γίνεται προσπάθεια περιγραφής της φύσης των μεταβλητών που χρησιμοποιήσαμε στην έρευνα την οποία διεξάγαμε. Στο δεύτερο κεφάλαιο πραγματοποιείται η παρουσίαση του εννοιολογικού πλαισίου της έρευνας, καθώς και η διατύπωση των υποθέσεων που δημιουργήσαμε για να περιγράψουμε τις σχέσεις που δημιουργούνται ανάμεσα στις ερευνητικές μεταβλητές. Στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζεται η ερευνητική μεθοδολογία που ακολουθήθηκε προκειμένου να εκπληρωθούν οι ερευνητικοί σκοποί και στόχοι. Πιο συγκεκριμένα, γίνεται αναφορά στο δείγμα της έρευνας, στον τρόπο μέτρησης των ερευνητικών μεταβλητών, στις μεθόδους που ακολουθήθηκαν για τη συλλογή των εμπειρικών δεδομένων, ενώ, τέλος, γίνεται αναλυτική αναφορά στον έλεγχο της εγκυρότητας του ερωτηματολογίου. Τέλος, στο τέταρτο κεφάλαιο, ακολουθεί η επεξεργασία των δεδομένων και η εξαγωγή των αποτελεσμάτων με σκοπό την επίτευξη των στόχων της έρευνας, όπως αυτοί καθορίστηκαν στο εισαγωγικό της κομμάτι και συγκεκριμενοποιήθηκαν στο δεύτερο της κεφάλαιο. Επιπλέον, παρουσιάζονται τα συμπεράσματα της έρευνας, οι περιορισμοί της και πιθανές επιλογές για μελλοντική έρευνα. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 12

13 Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 1 Β Ι Β Λ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Κ Η Α Ν Α Σ Κ Ο Π Η Σ Η 1.1 Διατύπωση των Βασικών Εννοιών και της Διαχείρισης Γνώσης Δεδομένα-Γνώση-Πληροφορία: Η έννοια της πληροφορίας έχει αποκτήσει μεγάλη σημασία στην σημερινή ψηφιακή εποχή. Η καλή πληροφορία από μόνη της είναι μία κενή έννοια, η οποία αν μείνει ανεκμετάλλευτη δεν εξυπηρετεί κανέναν και τίποτα. Η πληροφορία γίνεται όμως εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, εάν μέσω μιας κατάλληλης επεξεργασίας εξάγουμε από αυτή πολυδιάστατη και συνδυαστική γνώση, η οποία σε συνδυασμό με κάποιο ή κάποια Information μ f f λ, r λ r ο r Δ«δομ<va-Data μαθηματικά ή εννοιολογικά μοντέλα και κανόνες, δημιουργεί το φαινόμενο του συμπερασμού και της λογικής λήψης η Πυραμίδα της Γνώσης απόφασης (decision reasoning) (Νικολόπουλος, 2009). Η πληροφορία είναι το ενδιάμεσο στάδιο μεταξύ δεδομένων και γνώσης. Λόγω του συνήθως μεγάλου όγκου τους, τα δεδομένα αυτούσια, δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν. Στην επεξεργασμένη τους μορφή όμως, πχ. σε αθροίσματα, μέσους όρους, δείκτες και γραφήματα, δίνουν την πληροφορία. Ενεργοποιούν δηλαδή τον λήπτη σε δράση. H γνώση, όμως, είναι βαθύτερη από αναφορές με σχεδιαγράμματα και συγκεντρωτικούς πίνακες. Είναι πιο ουσιαστική από αθροίσματα και μέσους όρους. Η επεξεργασία της πληροφορίας πρέπει να ακολουθήσει πιο διαδραστική πορεία. Θα πρέπει να ασχοληθεί ο λήπτης της πληροφορίας και να την κατανοήσει σε ένα συνολικό πλαίσιο. Να την σκεφτεί. Να βάλει το μυαλό του να δουλέψει. Να την συνδέσει με προηγούμενες σχετικές εμπειρίες και στα σωστά ή λανθασμένα αποτελέσματα που αυτές οδήγησαν τότε. Να συνδέσει πληροφορίες από άλλα τμήματα από το εσωτερικό όσο και το εξωτερικό περιβάλλον, να προσθέσει την γνώμη και άλλων εταίρων (πελατώνπρομηθευτών-συνεργατών) και να πράξει τις κατάλληλες ενέργειες ως προς το συμφέρον του (Κοντονάτσης, 2010). ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 13

14 Αξίζει, λοιπόν να σημειώσουμε ότι οι έννοιες της γνώσης και της πληροφορίας πολύ συχνά συγχέονται μεταξύ τους και χρησιμοποιούνται εναλλακτικά. Υπάρχει όμως σαφής διαφορά μεταξύ τους. Οι περισσότεροι συγγραφείς συμφωνούν ότι η πληροφορία είναι το μέσο για την δημιουργία της γνώσης. «Η πληροφορία είναι αγαθό ικανό να αποφέρει γνώση, και η πληροφορία που μεταφέρει ένα σήμα είναι ότι μπορούμε να μάθουμε από αυτό. Η γνώση ταυτίζεται με κάποια πεποίθηση που έχει παραχθεί από την πληροφορία» (Nonaka και Takeouchi, 1995). Σύμφωνα με τους δυτικούς φιλόσοφους, «γνώση είναι μια αιτιολογημένη ορθή πίστη» (Nonaka και Takeouchi, 1995). Πρόκειται για μια έννοια που για πρώτη φορά εισήγαγε ο Πλάτωνας στα έργα του. Αυτός ο ορισμός της γνώσης αφήνει όμως ένα περιθώριο λάθους, την περίπτωση που η αιτιολογημένη πίστη τελικά αποδειχθεί λάθος. Έτσι πολλοί δυτικοί φιλόσοφοι έψαχναν για μια μέθοδο που θα τους επέτρεπε να φτάσουν στην απόλυτη αλήθεια της γνώσης. Σκοπός τους ήταν να ανακαλύψουν την «θεμελιώδη γνώση» αυτή που δεν χρειάζεται να αποδειχθεί. Υπάρχουν πλέον δύο σχολές στην δυτική φιλοσοφία. Η πρώτη σχολή, του ορθολογισμού, υποστηρίζει ότι η γνώση δεν είναι προϊόν αισθητηριακής εμπειρίας αλλά υπάρχει κάποια εκ των προτέρων γνώση που δεν χρειάζεται να αιτιολογηθεί με βάση τις «αισθητηριακές εμπειρίες». Η δεύτερη σχολή, αυτή του εμπειρισμού, υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει εκ των προτέρων γνώση και ότι η μόνη πηγή γνώσης είναι η αισθητηριακή εμπειρία. Οι Nonaka και Takeouchi (1995), υποστηρίζουν τον ορισμό της γνώσης ως «αιτιολογημένης αληθής πεποίθησης». Οι έννοιες της γνώσης και της πληροφορίας πολύ συχνά συγχέονται μεταξύ τους και χρησιμοποιούνται εναλλακτικά. Υπάρχει όμως σαφής διαφορά μεταξύ τους. Οι περισσότεροι συγγραφείς συμφωνούν ότι η πληροφορία είναι το μέσο για την δημιουργία της γνώσης. «Η πληροφορία είναι αγαθό ικανό να αποφέρει γνώση, και η πληροφορία που μεταφέρει ένα σήμα είναι ότι μπορούμε να μάθουμε από αυτό. Η γνώση ταυτίζεται με κάποια πεποίθηση που έχει παραχθεί από την πληροφορία» (Nonaka και Takeouchi, 1995). ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 14

15 Στο ανταγωνιστικό περιβάλλον μέσα στο οποίο κινούνται οι επιχειρήσεις παρατηρούμε ότι εμφανίζονται δυο καινοτόμοι όροι. Εφαρμόζοντας τους οι επιχειρήσεις γίνονται ιδιαίτερα ευέλικτες και ευπροσάρμοστες με αποτέλεσμα να βελτιώνονται συνεχώς. Συναντούμε, λοιπόν τους όρους, αυτόν του Οργανισμού Μάθησης (Learning Organization) και της Οργανωσιακής μάθησης (Organizational Learning). Η έννοια «Learning Organization» εμφανίστηκε γύρω στο «Η ιδέα πίσω από τον όρο είναι ότι οι επιχειρήσεις δεν θα επιβιώσουν ούτε θα αναπτυχθούν αν δεν αποκτήσουν την ικανότητα να προσαρμόζονται σε ένα όλο και πιο απρόβλεπτο μέλλον» (He-Chuan, 2003). Ο όρος περιγράφει μια οργάνωση η οποία βρίσκεται σε διαδικασία μάθησης. (He- Chuan, 2003). Οι Morris et al. (1993) έχουν δώσει έναν ορισμό σύμφωνα με τον οποίο learning organization είναι η οργάνωση η οποία διευκολύνει την μάθηση των μελών της και η οποία συνεχώς μεταμορφώνεται. Ο Marquardt επεκτείνει τον ορισμό λέγοντας ότι πρόκειται για την οργάνωση η οποία μαθαίνει με δυναμισμό και συλλογικά και συνεχώς μεταμορφώνει τον εαυτό της ώστε να βελτιώνει συνεχώς την απόκτηση, διαχείριση και χρήση της γνώσης προς όφελος της εταιρικής επιτυχίας (Κωνσταντινίδης, 2009). Με τον όρο Οργανωσιακή μάθηση (Organizational learning) εννοούμε την διαδικασία της μάθησης μέσω της οποίας η Οργάνωση αποκτά γνώση. (He-Chuan, 2003). 1.2 Δημιουργία οργανωσιακής γνώσης Για να κατανοηθεί καλύτερα ο όρος της Διαχείρισης Γνώσης θα πρέπει πρώτα να ερμηνευτεί ο όρος της δημιουργίας της οργανωσιακής γνώσης. Με τον όρο «δημιουργία οργανωσιακής γνώσης» εννοούμε την ικανότητα της επιχείρησης ως συνόλου να δημιουργεί νέα γνώση, να την μεταδίδει στο σύνολο της οργάνωσης και να την ενσωματώνει στα προϊόντα, τις υπηρεσίες και τα συστήματα της. (Nonaka και Takeouchi, 1995). Οι Nonaka και Takeouchi θεωρούν ότι το χαρακτηριστικό των ιαπωνικών επιχειρήσεων που τις κάνει να συμμετέχουν επιτυχημένα στο παιχνίδι του διεθνούς ανταγωνισμού είναι ότι έχουν τις δεξιότητες και έχουν ειδικευτεί στην δημιουργία οργανωσιακής γνώσης. Θεωρούν ότι αυτό είναι το κλειδί για τον ιδιαίτερο τρόπο καινοτομίας που παρουσιάζουν, και καταφέρνουν να επιδεικνύουν συνεχείς βαθμιαίες καινοτομίες διατηρώντας παράλληλα μια σταθερά ανοδική πορεία. Η ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 15

16 οργανωσιακή γνώση των ιαπωνικών επιχειρήσεων ξεκινάει από το εξωτερικό τους περιβάλλον. Οι ιαπωνικές επιχειρήσεις στρέφονται στους προμηθευτές τους, τους πελάτες τους, τους διανομείς, ακόμα και τους ανταγωνιστές τους. Η γνώση που μαζεύεται από το εξωτερικό περιβάλλον μοιράζεται σε όλη την επιχείρηση, αποθηκεύεται στην βάση γνώσης της και χρησιμοποιείται από αυτούς που αναπτύσσουν νέες τεχνολογίες και προϊόντα. Έτσι δημιουργείται η οργανωσιακή γνώση που με την σειρά της βοηθάει την καινοτομία και αυτή δίνει στην επιχείρηση ανταγωνιστικό πλεονέκτημα (Κωνσταντινίδης, 2009) Διαστάσεις Δημιουργίας Γνώσης. Ρητή και Άρρητη Γνώση Υπάρχουν δύο διαστάσεις δημιουργίας της γνώσης: a) η οντολογική διάσταση b) η επιστημολογική διάσταση Σύμφωνα με την οντολογική διάσταση η γνώση δημιουργείται μόνο από τα άτομα. Η οργάνωση δεν μπορεί να δημιουργήσει γνώση παρά μόνο μέσω των ατόμων. Άρα θα πρέπει να φροντίζει να παρέχει τις κατάλληλες συνθήκες που να βοηθούν τα δημιουργικά άτομα να δημιουργούν γνώση η οποία έπειτα θα γίνεται κτήμα της οργάνωσης. Για την παρουσίαση της επιστημολογικής διάστασης στηρίχθηκαν στην διάκριση μεταξύ ρητής και άρρητης γνώσης του Michael Polanyi (1966 από Nonaka και Takeouchi, 1966). Στο σημείο αυτό κρίνεται αναγκαίο να δώσουμε τον ορισμό δυο (2) σημαντικών όρων που θα μας απασχολήσουν καθ όλη τη διάρκεια της εργασίας. Ο πρώτος ορισμός είναι της άρρητης γνώσης ο οποίος αναφέρεται στη γνώση που είναι ενσωματωμένη σε προσωπική εμπειρία όπως προσωπική άποψη ή συλλογισμό. Η άρρητη γνώση περιλαμβάνει το ένστικτο, τη διόραση, και τις ικανότητες που είναι σε μεγάλο βαθμό προσωπικές και δύσκολα μορφοποιούνται, με αποτέλεσμα να είναι δύσκολο να μεταδοθούν σε άλλα άτομα. Η άρρητη γνώση είναι επίσης βαθιά ριζωμένη στην προσωπική αφοσίωση ενός ατόμου σε ένα αντικείμενο ή τομέα όπως μία τέχνη ή ένα επάγγελμα, μία συγκεκριμένη τεχνολογία ή ένα προϊόν, ή οι δραστηριότητες μίας ομάδας ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 16

17 εργασίας. Με άλλα λόγια η άρρητη γνώση είναι βαθιά ενσωματωμένη στα συμφραζόμενα και το γενικότερο πλαίσιο θεώρησης, π.χ. στην ατομική άποψη και φαντασία για το κόσμο και στις ατομικές εμπειρίες, που έχουν προέλθει από προηγούμενη αποκτηθείσα γνώση. Από την άλλη πλευρά οφείλουμε να τονίσουμε την έννοια της ρητής γνώσης. Ρητή αναφέρεται ως η γνώση που έχει αρθρωθεί σε δομημένη γλώσσα και που μπορεί να μεταδοθεί εύκολα μεταξύ ατόμων. Μπορεί να εκφρασθεί με επιστημονικούς τύπους, κωδικοποιημένες διαδικασίες ή με πλήθος άλλων μορφών. Αποτελείται από τρία συστατικά: τη γλώσσα, την πληροφορία και το μέσο μεταφοράς. Η γλώσσα χρησιμοποιείται για την κωδικοποίηση και έκφραση της πληροφορίας. Η πληροφορία είναι κωδικοποιημένη εκφρασμένη γνώση. Είναι δυναμική γνώση, η οποία δημιουργείται όταν η πληροφορία συνδυάζεται με συγκεκριμένες καταστάσεις και ανθρώπινη εμπειρία. Το μέσο μεταφοράς είναι ικανό να ενσωματώσει κωδικοποιημένη γνώση και να αποθηκεύσει, διατηρήσει και μεταφέρει γνώση στο χώρο και χρόνο ανεξάρτητα από τους ανθρώπινους δημιουργούς της (Nonaka και Takeuchi, 1995). Στην άρρητη γνώση μπορούμε να διακρίνουμε δύο διαστάσεις: την Τεχνική διάσταση. Η διάσταση αυτή εκφράζει τις δεξιότητες και τις ικανότητες που έχει κάποιο άτομο και τις οποίες ονομάζουμε τεχνογνωσία. Είναι η γνώση που έχει ένας τεχνίτης ύστερα από χρόνια δουλειάς αλλά δεν μπορεί να την εκφράσει με λόγια. την Γνωστική διάσταση. Η διάσταση αυτή εμπεριέχει διανοητικά μοντέλα, πεποιθήσεις και αντιλήψεις οι οποίες είναι βαθιά μέσα στο μυαλό μας και θεωρούνται πλέον δεδομένες. Σύμφωνα με την επιστημολογική διάσταση της γνώσης υπάρχει η ρητή και η άρρητη γνώση. Μεταξύ αυτών των δύο (2) γνώσεων υπάρχει μια συνεχής αλληλεπίδραση μεταξύ ρητής και άρρητης γνώσης η οποία είναι «το κλειδί της δυναμικής δημιουργίας της γνώσης στις επιχειρήσεις» (Nonaka και Takeouchi, 1995). «Η δημιουργία οργανωσιακής γνώσης είναι μια σπειροειδής διαδικασία κατά την οποία συντελείται αδιάκοπα η παραπάνω αλληλεπίδραση». Οι Nonaka και Takeouchi σε αντιδιαστολή με την δυτική φιλοσοφία που υποστηρίζει ότι το άτομο είναι ο κύριος φορέας που κατέχει και ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 17

18 επεξεργάζεται την γνώση, υποστηρίζουν ότι το άτομο αλληλεπιδρά με την οργάνωση μέσω της γνώσης. Θεωρούν ότι η δημιουργία της γνώσης λαμβάνει χώρα σε τρία επίπεδα: ο ο ο ατομικό επίπεδο ομαδικό επίπεδο οργανωσιακό επίπεδο Η δημιουργία της οργανωσιακής γνώσης περιστρέφεται γύρω από δύο άξονες. Τις μορφές της αλληλεπίδρασης της γνώσης και τα επίπεδα δημιουργίας της γνώσης. Έτσι έχουμε αλληλεπίδραση μεταξύ ρητής και άρρητης γνώσης και μεταξύ ατόμου και οργάνωσης. Από αυτήν την αλληλεπίδραση προκύπτουν τέσσερις κύριες διαδικασίες μετατροπής της γνώσης. Και οι τέσσερις διαδικασίες μαζί είναι αυτές που στην ουσία δημιουργούν την γνώση. Οι τέσσερις διαδικασίες μετατροπής της γνώσης είναι: 1. από άρρητη σε άρρητη. (κοινωνικοποίηση) 2. από άρρητη σε ρητή. (εξωτερίκευση) 3. από ρητή σε ρητή. (συνδυασμός) 4. από ρητή σε άρρητη. (εσωτερίκευση) ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 18

19 Άρρητη σε Ρητή Γνώση Άρρητη Γνώση Κοινωνικοποίηση Εξωτερίκευση Από Ρητή Γνώση Εσωτερίκευση Συνδυασμός Τα είδη της μετατροπής γνώσης. (Nonaka, Takeouchi, 1995) 1. Άρρητη σε άρρητη γνώση. Κοινωνικοποίηση. Η άρρητη γνώση μπορεί να μεταδοθεί παρότι δεν μπορεί να διατυπωθεί γλωσσικά. Η άρρητη γνώση στην ουσία δεν μεταδίδεται γλωσσικά αλλά «μέσω της παρατήρησης, της μίμησης και της πρακτικής. Το κλειδί για την απόκτηση άρρητης γνώσης είναι η εμπειρία». Κοινωνικοποίηση μπορούμε να έχουμε σε μια ομάδα που συζητάει για ένα θέμα και ανταλλάσει ιδέες, γνώμες και εμπειρίες. Παράδειγμα οι «κατασκηνώσεις παραγωγής ιδεών» της Ηοπάα. Κοινωνικοποίηση έχουμε επίσης όταν ένας μαθητευόμενος δουλεύει δίπλα σε έναν τεχνίτη. Σε αυτήν την περίπτωση η γνώση μεταφέρεται μέσω της παρατήρησης, της μίμησης και της πρακτικής εξάσκησης. Επίσης η συνεχής επικοινωνία με πελάτες και η μεταφορά εμπειριών και ιδεών είναι περίπτωση κοινωνικοποίη σης. 2. Άρρητη σε ρητή γνώση. Εξωτερίκευση. Εξωτερίκευση είναι «διαδικασία κατά την οποία η άρρητη γνώση διατυπώνεται με ρητές έννοιες». Όπως λένε οι Nonaka και Takeouchi, πρόκειται για την «πεμπτουσία της διαδικασίας δημιουργίας γνώσης». Η άρρητη γνώση γίνεται ρητή κυρίως με την χρήση μεταφορών, αναλογιών, εννοιών ή μοντέλων. Η εξωτερίκευση προκαλείται κυρίως από τον διάλογο και εμφανίζεται κατά την διαδικασία σύλληψης νέων ιδεών. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 19

20 Στην δημιουργία νέων προϊόντων πολλές φορές δίνονται από κάποιον οι έννοιες που θέλουμε να περιγράφουν το νέο προϊόν. Τις έννοιες αυτές όταν δεν μπορούμε να τις εκφράσουμε καλά τότε πολλές φορές χρησιμοποιούμε μεταφορές. Αυτές προκαλούν ένα διάλογο και μια τριβή μέσα από τα οποία συντελείται η εξωτερίκευση. Για όλους τους συγγραφείς αυτός ο τύπος μετατροπής γνώσης είναι ο πιο σημαντικός. Αποτελεί το κλειδί στην διαδικασία δημιουργίας γνώσης γιατί από την άρρητη γνώση δημιουργούνται νέες ρητές έννοιες. Ο καλύτερος τρόπος για την μετατροπή της άρρητης γνώσης σε ρητή είναι, όπως είπαμε και παραπάνω, με την χρήση μεταφορών, αναλογιών και μοντέλων (Nisbet, 1969). «Οι μεταφορές δημιουργούν πρωτότυπες ερμηνείες της εμπειρίας, διότι καλούν τον ακροατή να δει ένα πράγμα ως κάτι άλλο και δημιουργούν νέους τρόπους βίωσης της πραγματικότητας» (Donnellon, Grey, Bougon, 1986). Επίσης «επειδή η μεταφορά είναι δύο σκέψεις διαφορετικών πραγμάτων που υποστηρίζονται από μία μοναδική λέξη ή φράση, της οποίας το νόημα είναι αποτέλεσμα της μεταξύ τους αλληλεπίδρασης» (Richards, 1936) «μπορούμε συνεχώς να συσχετίζουμε έννοιες που είναι εντελώς απομακρυσμένες στο μυαλό μας, να συσχετίζουμε ακόμα και αφηρημένες και συγκεκριμένες έννοιες». «Έτσι πολύ συχνά οδηγούμαστε στην ανακάλυψη ενός νέου νοήματος ή ακόμη και στην διαμόρφωση ενός νέου προτύπου» (Nonaka και Takeouchi, 1995). Και από την στιγμή που δημιουργούνται πλέον ρητές ιδέες αυτές μπορούν να μοντελοποιηθ ούν. 3. Ρητή σε ρητή. Συνδυασμός. Σε αυτό το στάδιο γίνεται ανταλλαγή ρητών ιδεών και γνώσης από ένα άτομο σε ένα άλλο άτομο ή ομάδα. Η ανταλλαγή ιδεών και γνώσης γίνεται με τους γνωστούς τρόπους των συναντήσεων, τηλεφωνικών συνομιλιών, της ανταλλαγής εγγράφων ή ακόμα και μέσω ηλεκτρονικών βάσεων δεδομένων. Έτσι η γνώση μεταφέρεται σε νέα άτομα. Αλλά εκτός αυτού, μπορεί να δημιουργηθεί νέα γνώση και «μέσω της αναδιάταξης της υπάρχουσας πληροφορίας μέσω διαλογής, προσθήκης, συνδυασμού και κατηγοριοποίησης της ρητής γνώσης» (Nonaka και Takeouchi, 1995). Στις επιχειρήσεις, πολύ κρίσιμο ρόλο στην δημιουργία νέων ιδεών παίζουν τα μεσαία στελέχη. Τα ανώτερα στελέχη συνήθως δίνουν μια κατεύθυνση και ένα όραμα. Τα μεσαία στελέχη μέσω του ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 20

21 συνδυασμού της κωδικοποιημένης γνώσης που υπάρχει στην επιχείρηση, δημιουργούν νέα γνώση. 4. Ρητή σε άρρητη. Εσωτερίκευση. Στο στάδιο της εσωτερίκευσης η ρητή γνώση ενσωματώνεται στην άρρητη γνώση. Αυτό συμβαίνει όταν η γνώση που αποκτάται από τα άλλα τρία είδη μετατροπής γνώσης «εσωτερικεύεται στις βάσεις της άρρητης γνώσης με την μορφή κοινών νοητικών μοντέλων ή τεχνογνωσίας» (Nonaka και Takeouchi, 1995). Τα άτομα εσωτερικεύουν τις εμπειρίες που αποκτούν και αυτές γίνονται πλέον τεχνογνωσία και μπορούν πλέον να χρησιμοποιηθούν ως άρρητη γνώση. Αυτό που βοηθάει πολύ στην διαδικασία εσωτερίκευσης είναι η διατύπωση της γνώσης είτε προφορικά, είτε με διαγράμματα σε έγγραφα ή με προφορικές ιστορίες. Η αποτύπωση της γνώσης σε έγγραφα ή ηλεκτρονικά μέσα βοηθάει επιπλέον στην μετάδοση της γνώσης και σε άλλα άτομα με το να μπορούν αυτά να βιώσουν έμμεσα τις εμπειρίες άλλων ατόμων. Αλλά εσωτερίκευση μπορούμε να έχουμε και χωρίς να ξαναβιώσει κανείς τις εμπειρίες άλλων ατόμων. Αν διαβάζοντας μια ιστορία ένα άτομο νιώσει την ουσία της ιστορίας τότε η εμπειρία του παρελθόντος μπορεί να μετατραπεί σε άρρητο νοητικό μοντέλο. 1.3 Σπείρα Γνώσης Η γνώση παράγεται από την συνεχή αλληλεπίδραση μεταξύ ρητής και άρρητης γνώσης. Η αλληλεπίδραση αυτή είναι συνεχής και δυναμική. Σε κάθε είδος μετατροπής γνώσης παράγεται διαφορετικό είδος γνώσης όπως βλέπουμε και στο παρακάτω σχεδιάγραμμα, και το κάθε είδος γνώσης πυροδοτεί με διαφορετικό τρόπο την αλληλεπίδραση μεταξύ ρητής και άρρητης γνώσης. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 21

22 Άρρητη γνώση σε Ρητή γνώση Άρρητη γνώση Κοινωνικοποίηση (Συγκλίνουσα γνώση) Εξωτερίκευση (Εννοιολογική γνώση) από Ρητή γνώση Εσωτερίκευση ( Λειτουργική γνώση) Συνδυσαμός (Συστημική γνώση) Περιεχόμενα γνώσης που δημιουργούνται από τα τέσσερα είδη μετατροπής γνώσης. (Nonaka και Takeouchi, 1995) Η κοινωνικοποίηση παράγει την συγκλίνουσα γνώση. Πρόκειται για δημιουργία κοινών νοητικών μοντέλων και δεξιοτήτων. Η εξωτερίκευση μας δίνει εννοιολογική γνώση. Η γνώση αυτή είναι τεκμηριωμένη πλέον γνώση. Ο συνδυασμός μας δίνει την συστημική γνώση, στην ουσία γίνεται δημιουργία προτύπων και νέων τεχνολογιών, ενώ στην εσωτερίκευση παράγει λειτουργική γνώση όπου η ρητή γνώση μεταφράζεται ξανά σε άρρητη. Η σπείρα γνώσης εκφράζεται από την ρητή και άρρητη γνώση και την αλληλεπίδραση μεταξύ ρητής και άρρητης γνώσης σε επίπεδο πρώτα ατομικό μετά ομαδικό και τέλος οργανωσιακό με αποτέλεσμα την παραγωγή οργανωσιακής γνώσης. (Nonaka και Takeouchi, 1995). ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 22

23 1.4 Στρατηγικές Διαχείρισης Γνώσης Ο Hansen (1993) αναγνωρίζει δύο στρατηγικές: 1. Εξατομίκευση της γνώσης (Personalization of Knowledge). 2. Κωδικοποίηση της γνώσης (Codification of Knowledge). Η στρατηγική της Κωδικοποίησης εστιάζει στην κωδικοποίηση και καταγραφή της γνώσης. Πρόκειται για μια προσέγγιση του τύπου «από τον άνθρωπο στο έγγραφο». Η γνώση αντλείται από το άτομο που την δημιούργησε, γίνεται ανεξάρτητη από αυτό και επαναχρησιμοποιείται. Οι οργανώσεις που χρησιμοποιούν αυτήν την στρατηγική επενδύουν πάρα πολύ στην τεχνολογία της πληροφορικής. Έτσι μπορούν πολλά άτομα να αναζητήσουν και να ανακτήσουν γνώση χωρίς να χρειάζεται να έρθουν σε επαφή με το άτομο που την δημιούργησε. Η γνώση είναι αποθηκευμένη σε έγγραφα, εγχειρίδια, βάσεις γνώσης και άλλα μέσα. Αντίθετα, η στρατηγική της κωδικοποίησης βασίζεται στον διάλογο μεταξύ των ατόμων και όχι σε βάσεις δεδομένων. Η γνώση μεταφέρεται μέσω συζητήσεων μεταξύ μεμονωμένων ατόμων αλλά και με συγκεντρώσεις τύπου «καταιγισμού ιδεών» (brainstorming sessions). Πρόκειται για μια προσέγγιση «από άτομο σε άτομο» όπου όμως η γνώση δεν μεταδίδεται μόνο πρόσωπο με πρόσωπο αλλά και μέσω ηλεκτρονικής ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 23

24 επικοινωνίας χτίζοντας έτσι ένα δίκτυο ατόμων (Κωνσταντινιδης, 2009). Ο Merono- Cerdan (2007) υπογραμμίζει ότι οι οργανώσεις δεν πρέπει να υλοποιήσουν και να διαπρέψουν και στις δύο τεχνολογίες, αλλά πρέπει να εφαρμόσουν την μια στρατηγική και να χρησιμοποιήσουν την άλλη για να υποστηρίξει την πρώτη. 1.5 Διαχείριση γνώσης Η έννοια της Διαχείρισης Γνώσης θεωρείται ιδιαίτερα σημαντική, ακόμη όμως δεν έχει συμφωνηθεί ένας κοινά αποδεκτός ορισμός. Πολλοί θεωρητικοί αναλυτές του μάνατζμεντ θεωρούν ότι η φράση "διαχείριση γνώσης" αποτελεί οξύμωρο σχήμα, στο βαθμό που είναι εξαιρετικά δύσκολη (αν όχι αδύνατη) η εφαρμογή τεχνικών και συστημάτων διοίκησης σε κάτι που δεν είναι χειροπιαστό και βρίσκεται κυρίως στη γνώση που έχουν οι άνθρωποι (Hedlund, 1994). Δεν υπάρχει σαφής ορισμός του τι αποτελεί γνώση, δεν υπάρχει ένας καθολικός ορισμός για το τι είναι η διαχείριση γνώσης. Για το λόγο αυτό είναι καλύτερο να σκεφτόμαστε τη διαχείριση γνώσης στη γενικότερη έννοιά της. Μία προσέγγιση είναι να θεωρηθεί ως διαχείριση γνώσης η διαδικασία με την οποία οργανισμοί γεννούν αξία από τους διανοητικούς και γνωστικούς πόρους τους. Συνήθως η αξία από αυτούς τους πόρους εμπεριέχει και διαμοίραση της γνώσης μεταξύ ομάδων ανθρώπων, παραρτημάτων του οργανισμού ή συνεταίρων, σε μία προσπάθεια αύξησης της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας. Η διαχείριση γνώσης πολλές φορές διευκολύνεται από την τεχνολογία της πληροφορίας (Κοκκινίδης et al., 2007). Κατά τον ορισμό που δίνει το American Productivity and Quality Center, διαχείριση γνώσης είναι «η ανάπτυξη εσωτερικών διαδικασιών, μέσα σε ένα οργανισμό, με σκοπό την αναγνώριση, συγκέντρωση, οργάνωση, διάχυση και αξιοποίηση της γνώσης, η οποία μπορεί να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα και κατ' επέκταση το ανταγωνιστικό του πλεονέκτημα» (Partner Grant Thornton Consulting, 2006). Κατά τον Drucker, η γνώση αποτελεί πλέον, τον Βασικό πόρο (Key Resource) για την στρατιωτική δύναμη ενός έθνους, καθώς και για την οικονομική δύναμη του, ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 24

25 διαφοροποιείται όμως πλήρως από τους παραδοσιακούς οικονομικούς πόρους, όπως είναι το έδαφος, η εργασία ακόμα και το κεφάλαιο. Για την αποτελεσματική χρήση της γνώσης χρειάζεται συστηματική εργασία της ποιότητας (Quality of knowledge) και της παραγωγικότητας της γνώσης (Productivity of knowledge). Επιπροσθέτως, οφείλουμε να τονίσουμε ότι η Διαχείριση γνώσης περιλαμβάνει όλες τις μεθόδους και τα εργαλεία που συμβάλλουν στην ανάπτυξη των βασικών διαδικασιών της διαχείρισης γνώσης (Ανακάλυψη, Καταγραφή, Διαμοιρασμό και εφαρμογή της Γνώσης ενός οργανισμού), (Merlins et al., 2000). Σύμφωνα με τον Frappaola και τον Toms (1999), η διαχείριση γνώσης περιλαμβάνει ένα σύνολο εργαλείων για την αυτοματοποίηση των υπαρχουσών διασυνδέσεων μεταξύ χρηστών, αντικειμένων, πληροφοριών και διαδικασιών. Αξιοσημείωτο είναι να τονίσουμε και την άποψη των Swan και Pearson (1999) η οποία ισχυρίζεται ότι η διαχείριση γνώσης περιλαμβάνει κάθε διαδικασία δημιουργίας, απόκτησης, διάχυσης και αξιοποίησης της γνώσης, η οποία μπορεί να βοηθήσει την εκπαίδευση του προσωπικού και την ενίσχυση της απόδοσης ενός οργανισμού. Επιπλέον ο Snowden (1998), υποστηρίζει ότι η διαχείριση γνώσης αφορά στην Αναγνώριση, Βελτιστοποίηση και στην Ενεργή διαχείριση πόρων Ρητής ή Άρρητης γνώσης, η οποία κατέχεται από άτομα η κοινότητες. Αντίστοιχα, ο Liu (2003) ως Διαχείριση Γνώσης ορίζει τη συστηματική διαδικασία δημιουργίας, αποθήκευσης, διάχυσης της γνώσης ώστε να γίνεται η καλύτερη χρήση της από την επιχείρηση με σκοπό να αυξηθεί η αξία της επιχείρηση και να δημιουργηθεί ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Μια άλλη πτυχή της διαχείρισης γνώσης δίνουν και οι Davenport και Drusak (1998), οι οποίοι υπογραμμίζουν ότι η διαχείριση γνώσης ορίζεται ως η εκμετάλλευση και η ανάπτυξη του πνευματικού κεφαλαίου (Intellectual Capital) ενός οργανισμού με σκοπό ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 25

26 την παραγωγή υπηρεσιών και προϊόντων που θα του εξασφαλίσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Παρολ αυτά κρίνεται αναγκαίο να επισημάνουμε ότι η διαχείριση γνώσης είναι μια επιστημονική περιοχή η οποία διαπραγματεύεται τη συλλογή, την αναπαράσταση, την επεξεργασία και την οργάνωση της γνώσης μια επιχείρησης για την υποστήριξη των διαφόρων δραστηριοτήτων της, όπως είναι η λήψη αποφάσεων 2001). Η διαχείριση γνώσης είναι μια περιεκτική διαδικασία της δημιουργίας, επικύρωσης, παρουσίασης, διανομής και εφαρμογής της γνώσης. Εάν η διαχείριση είναι σοβαρή για την παραγωγή της διαχείρισης γνώσης ως προτεραιότητα στον οργανισμό, θα απαιτήσει και την ισορροπία μεταξύ της τεχνολογικής και κοινωνικής άποψης του οργανισμού. Το να δίνεις πάρα πολλή έμφαση στους ανθρώπους ή τις τεχνολογίες δεν είναι ικανοποιητικό. Μάλλον, η διαχείριση πρέπει να επηρεαστεί από το σχέδιο αλληλεπίδρασης μεταξύ των τεχνολογιών, των ατόμων και των τεχνικών που υιοθετούνται σε χρησιμοποίηση αυτών των τεχνολογιών. Μόνο με την αλλαγή του σχεδίου αλληλεπίδρασης στην εύνοιά τους, οι διευθυντές θα είναι σε θέση να ενδυναμώσουν τη γνώση για τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα των οργανισμών. Κατανοούμε, πλέον, ότι η γνώση θεωρείται βασικός πόρος, αλλά πολλοί οργανισμοί ακόμα δεν ξέρουν πώς να τη διαχειριστούν. Αν και ένας οργανισμός μπορεί να επιτηρήσει και να ελέγξει τη δημόσια γνώση, το βρίσκει δύσκολο να ελέγξει την ιδιωτική. Ένας τρόπος μέσω του οποίου η διαχείριση μπορεί να διαχειριστεί την ιδιωτική γνώση είναι με τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος της συνεργασίας και του άτυπου συντονισμού. Με αυτές τις ενέργειες, ένας οργανισμός όχι μόνο εμβαθύνει τη γνώση των υπαλλήλων της αλλά και δημιουργεί νέα οργανωτική γνώση. Μέσω της συμμετοχής και της συνεργασίας, ένας οργανισμός καθιερώνει ένα σχήμα διανομής για να αντικαταστήσει την παλαιά γνώση με τη νέα που γίνεται απαραίτητη για τη συνεχή καινοτομία βελτίωσης και σημαντικής ανακάλυψης (Καρανικόλα και Σιδέρη, 2008). ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 26

27 1.6 Διαχείριση έργων Το Ινστιτούτο του project management (2004) αναφέρει ως ορισμό της Διαχείρισης Έργου «την εφαρμογή της γνώσης, των ικανοτήτων, των εργαλείων και των τεχνικών μέσα στις δραστηριότητες του έργου, έτσι ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι του έργου» (Πλιατσούρη, 2010). Μια επέκταση του ορισμού της διαχείρισης έργου, γνωστή στα Αγγλικά με τον όρο «Project Management», είναι η προσπάθεια να δώσει απαντήσεις σε ερωτήσεις που αφορούν στα «γιατί», «τι», «πώς», «ποιος», «πόσο κοστίζει» και «πότε» ενός έργου (κατασκευαστικού, πληροφορικής, ανάπτυξης νέου προϊόντος κ.λπ.) από την εποχή σύλληψης της αναγκαιότητάς του μέχρι την καταστροφή, εγκατάλειψη ή αντικατάστασή του. Έτσι, η διαχείριση έργου περιλαμβάνει τη συμπλήρωση των τεχνικών δελτίων, την ένταξη του έργου για χρηματοδότηση, τη διαχείριση των μελετών, την επιλογή των μεθόδων υλοποίησης, τις αναγκαίες εκτιμήσεις χρόνου και κόστους, το πρόγραμμα ποιότητας, το σχέδιο ασφάλειας και υγείας, τη διαχείριση των κινδύνων αλλά και οποιαδήποτε άλλη οργανωτική ή ελεγκτική ενέργεια απαιτείται για τη σχεδίαση, υλοποίηση και λειτουργία του έργου σε όλη την ωφέλιμη «ζωή» του (Παντουβάκης, 2003). Με άλλα λόγια, είναι η ευθύνη του διαχειριστή του έργου να εξασφαλίσει ότι το έργο θα ολοκληρωθεί μέσα στον προκαθορισμένο προϋπολογισμό, το προκαθορισμένο χρονοδιάγραμμα και την προκαθορισμένη ποιότητα. Όλα αυτά μπορούν να συμβούν όταν ο διαχειριστής του έργου συνεργάζεται με τον πελάτη, τους εσωτερικούς και εξωτερικούς πόρους, που απαιτούνται για να ολοκληρωθεί το έργο. Παρόλο που πολλοί διαχειριστές έργων μπορεί να θεωρούν ότι η προσοχή στη λεπτομέρεια είναι χάσιμο χρόνου, στον κόσμο των επιχειρήσεων του σήμερα αυτό δεν ισχύει. Ένας βασικός κύκλος ζωής ενός έργου αποτελείται από τρεις (3) σημαντικές φάσεις. Η πρώτη φάση (Contracting) περιλαμβάνει την πώληση των υπηρεσιών και την μετατροπή αυτών σε σύμβαση έργου. Στη δεύτερη φάση, η επιχείρηση υλοποιεί όλες τις δραστηριότητες που οδηγούν προς την ολοκλήρωση του έργου (Planning, Executing and Management) και, τέλος, στην τρίτη φάση ολοκληρώνεται το έργο (Closure). Για κάθε φάση μπορούμε να αναφέρουμε αναλυτικά τα εξής: Φάση πρώτη: αυτή είναι και η πιο σημαντική από τις τρεις (3) φάσεις κάθε έργου. Είναι η φάση στην οποία η επιχείρηση συνάπτει τη σύμβαση με τον πελάτη και ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 27

28 προσδιορίζει γιατί συμβαίνει το έργο, τι προσπαθεί να επιτύχει με αυτό και τι καθορίζει την επιτυχία του. Φάση δεύτερη: κατά την φάση σχεδιασμού του έργου είναι σημαντικό να ληφθούν υπ όψιν τα εξής: α. πρέπει να εξασφαλιστεί ότι υπάρχει κοινή στρατηγική και συνεννόηση με τον πελάτη σχετικά με το τι χρειάζεται να γίνει. β. πρέπει να υπάρχει ανοιχτή και συχνή επικοινωνία με τον πελάτη και γ. πρέπει να υπάρχει άριστη συνεργασία των εσωτερικών πόρων: αν οι πόροι δεν είναι σίγουροι για το τι πρέπει να κάνουν, η επιχείρηση θα καταλήξει να υπερβεί τον αρχικό σχεδιασμό και σε χρόνο και σε χρήμα. Είναι απαραίτητο να γνωρίζει η επιχείρηση ποια είναι τα σημαντικότερα παραδοτέα του έργου, πότε αυτά πρέπει να παραδοθούν και να παρακολουθεί μέρα με την ημέρα την πορεία υλοποίησης του έργου. Φάση τρίτη: το κλείσιμο του έργου μοιάζει εύκολο, αν θεωρήσει κανείς ότι παρέχει τις υπηρεσίες και την καθοδήγηση και περιμένει να πληρωθεί για αυτό. Αλλά η επιχείρηση πρέπει να σιγουρευτεί ότι το έργο ολοκληρώθηκε πραγματικά. Πρέπει να αποδείξει ότι πέτυχε τα κριτήρια επιτυχίας του έργου και ότι ο πελάτης είναι ευχαριστημένος με τα τελικά παραδοτέα του έργου. Αυτό θα διασφαλίσει ότι η μελλοντική συνεργασία με τον πελάτη είναι βέβαιη. Κλείσιμο έργου σημαίνει: ο αξιολόγηση της τεχνικής, οικονομικής και κοινωνικής απόδοσης του έργου σε συνθήκες πραγματικής λειτουργίας. ο παροχή πληροφοριών ανάδρασης στην ομάδα του έργου σχετικά με λάθη, προβλήματα, παραλείψεις, επεκτάσεις του συστήματος. ο ανάλυση προβλημάτων και των τρόπων με τους οποίους αντιμετωπίσθηκαν. ο συστάσεις για ανάπτυξη και διαχείριση μελλοντικών έργων. Η διαχείριση έργου δεν είναι κάτι που απαιτεί έμφυτο ταλέντο και ικανότητες. Με λίγη αφοσίωση και συγκέντρωση, οποιοσδήποτε μπορεί να γίνει ικανός και αποτελεσματικός διαχειριστής έργου. Η χρήση των ικανοτήτων της διαχείρισης έργου είναι συχνά αυτό που ξεχωρίζει ένα επιτυχημένο έργο από κάποιο μη ικανοποιητικό και ανεπιτυχές. Αλλά, ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 28

29 σε έναν κόσμο όπου οι πελάτες και οι επιχειρηματικοί εταίροι συνεχώς επιζητούν όλο και περισσότερα οφέλη όταν διαπραγματεύονται, είναι απαραίτητη η μετάβαση από την απλή καθοδήγηση στον προσεκτικό και λεπτομερή χειρισμό των πελατών, καθώς και όλων των παραμέτρων, που αφορούν το έργο στο σύνολό του. Δυστυχώς όμως σήμερα, πολλές επιχειρήσεις (μικρού και μεγάλου μεγέθους) δεν δίνουν στην αποτελεσματική διαχείριση έργου την δέουσα προσοχή που του αρμόζει (Πλιατσούρη, 2010). Αναμφισβήτητα, σ αυτό το σημείο, οφείλουμε να παραθέσουμε έναν ενδεικτικό ορισμό για το τι καλείται έργο; Έργο (Project) ορίζεται γενικά ως «μία προσωρινή προσπάθεια που αναλαμβάνεται για την παραγωγή ενός μοναδικού αποτελέσματος» (Γενικό λογιστήριο της Δημοκρατίας, 2008). Έτσι, η πρώτη πρόκληση που αντιμετωπίζουμε στη διαχείριση έργων είναι να εξασφαλίσουμε ότι το έργο εκτελείται και παραδίδεται, λαμβάνοντας υπόψη καθορισμένους περιορισμούς. Περιορισμοί που μπορεί να είναι ανεπαρκής διαθέσιμος χρόνος, περιορισμένος προϋπολογισμός κ.α. Η δεύτερη πρόκληση, που είναι και πιο φιλόδοξη, είναι η βελτιστοποίηση που απαιτείται να γίνει σε όλους τους παράγοντες που επηρεάζουν την εκτέλεση ενός έργου. Επομένως, ένα έργο είναι ένα προσεκτικά επιλεγμένο σύνολο δραστηριοτήτων που επιλέγονται για τη βέλτιστη χρήση των πόρων (χρόνος, χρήματα, άνθρωποι, υλικά, μηχανήματα, ενέργεια, χώρος κ.α.), με απώτερο σκοπό την επίτευξη των προκαθορισμένων στόχων του έργου. Έτσι καταλήγουμε σε ένα δεύτερο ορισμό για το έργο: έργο είναι ένα εγχείρημα κατά το οποίο ανθρώπινοι πόροι, μηχανές, οικονομικοί πόροι και πρώτες ύλες οργανώνονται κατά καινοφανή τρόπο, με στόχο την ανάληψη συγκεκριμένου αντικειμένου εργασιών, που έχουν συγκεκριμένες προδιαγραφές και υπόκεινται σε δεδομένους κοστολογικούς και χρονικούς περιορισμούς, ώστε να παραχθεί μια επωφελής μεταβολή, η οποία ορίζεται μέσω ποσοτικών και ποιοτικών στόχων Η ιστορία της Διαχείρισης Έργων Πατέρας του γνωστικού πεδίου της διαχείρισης έργων θεωρείται ο Χένρι Γκαντ, Αμερικανός μηχανικός και κοινωνικός επιστήμονας, ο οποίος εισήγαγε τις αρχές του ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 29

30 προγραμματισμού και ελέγχου στη διαχείριση έργων. Το γνωστό διάγραμμα Γκαντ, ένα ραβδόγραμμα που παρουσιάζει τις δραστηριότητες του έργου, ονομάσθηκε έτσι από αυτόν. Ο Γκαντ, μαζί με τον Φρέντερικ Τέιλορ, έθεσαν τις θεμελιώδης αρχές της διαχείρισης έργων. Ο Tέιλορ έθεσε τις αρχές της επιστημονικής διαχείρισης (scientific management). Οι σύγχρονες αρχές της διαχείρισης έργων, οι οποίες έκαναν τη διαχείριση έργων ένα διακριτό γνωστικό αντικείμενο αλλά και ένα επάγγελμα, αναπτύχθηκαν την δεκαετία του Την δεκαετία αυτή αναπτύχθηκαν δύο βασικά μαθηματικά μοντέλα χρονοπρογραμματισμού δραστηριοτήτων, οι μέθοδοι PERT και CPM, οι οποίες αποτέλεσαν σταθμό στη διαχείριση έργων. Η μέθοδος PERT (Program Evaluation and Review Technique) αναπτύχθηκε από το Ναυτικό των Ηνωμένων Πολιτειών για το έργο της ανάπτυξης των πυραυλικών συστημάτων Polaris. Αντίστοιχα, η μέθοδος CPM (Critical Path Method), γνωστή στα ελληνικά και ως μέθοδος κρίσιμης διαδρομής, αναπτύχθηκε από τις εταιρείες DuPont Corporation και Remington Rand Corporation, με σκοπό την διαχείριση έργων συντήρησης. Η διάδοση και αποδοχή των μεθόδων αυτών έγινε με ταχύτατο τρόπο, έτσι ώστε σήμερα να αποτελούν βασικές μεθόδους για τη διαχείριση έργων. Σήμερα ο χώρος της διαχείρισης έργων θεωρείται ιδιαίτερα αναπτυγμένος και προσελκύει ιδιαίτερο ενδιαφέρον τόσο στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, όσο και στην ακαδημαϊκή κοινότητα. Απόδειξη του γεγονότος αυτού αποτελεί η ύπαρξη πολλών και ιδιαίτερα δραστήριων διεθνών οργανισμών, που έχουν ως στόχο την ανάπτυξη του γνωστικού πεδίου της διαχείρισης έργων. Μεταξύ αυτών ξεχωρίζουν οι International Project Management Association (IPMA) και το Project Management Institute (PMI) (Πλιατσούρη, 2010). 1.7 Ο Κατασκευαστικός τομέας στην Ελλάδα σήμερα Ο κατασκευαστικός κλάδος, θεωρείται από τους σημαντικότερους κλάδους της ελληνικής οικονομίας και συνδέεται στενά με την οικονομική ανάπτυξη της χώρας, ενώ η σημασία του για την διαμόρφωση τάσεων και εξελίξεων στα μεγέθη της ελληνικής οικονομίας είναι αδιαμφισβήτητη. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 30

31 Η ανάγκη για Διαχείριση Γνώσης στον κατασκευαστικό τομέα πηγάζει από την ανάγκη για καινοτομία, βελτιωμένη επιχειρηματική απόδοση και ικανοποίηση του πελάτη (Kamara et al. 2002). Η ροή των χρηματικών κονδυλίων από το Γ κοινοτικό πλαίσιο Στήριξης για την ολοκλήρωση των αναπτυξιακών έργων υποδομής και η ανάληψη της Ολυμπιάδας του 2004 ανέδειξαν το κλάδο σε σημαντικό αναπτυξιακό παράγοντα. Η πρωτεύουσα θέση του στην Ελληνική οικονομία αναδεικνύεται και από τη συμμετοχή των κατασκευών στη διαμόρφωση του ΑΕΠ, η οποία τα τελευταία χρόνια ήταν της τάξεως του 10% και μαζί με τις συναφείς δραστηριότητες έφθασε το 20%. Ο συνολικός αριθμός των εταιριών που απαρτίζουν τον κατασκευαστικό κλάδο ανέρχεται στις 2500 περίπου, από τις οποίες οι 603 έχουν τη μορφή ΑΕ και ΕΠΕ. Η συνολική άμεση απασχόληση στον κλάδο ξεπέρασε τα άτομα κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης των Ολυμπιακών έργων ενώ μειώθηκε στη συνέχεια λόγω της ύφεσης που επακολούθησε. Σήμερα, οι κατασκευαστικές εταιρείες βρίσκονται αντιμέτωπες με ένα τοπίο στο χώρο των κατασκευών, το οποίο εμφανίζεται αρκετά διαφοροποιημένο από αυτό που γνώριζαν στις αρχές της δεκαετίας του 90. Οξύνθηκε ο ανταγωνισμός μεταξύ των εταιρειών σε μια περίοδο ύφεσης της κατασκευαστικής δραστηριότητας, μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες και διαμορφώθηκαν συνθήκες που επιβάλλουν νέες οργανωτικές δομές και επιβάλλουν αλλαγή στρατηγικής και management. Η αυξανόμενη πίεση για επιχειρησιακή αναδιάρθρωση του κλάδου, είχε σαν αποτέλεσμα την εμφάνιση, ισχυρών τάσεων ανακατατάξεων μεταξύ των κατασκευαστικών εταιρειών (εξαγορές, συγχωνεύσεις και στρατηγικές συμμαχίες) οι οποίες αποτελούν ένα πρόσφατο σχετικά φαινόμενο που έρχεται να διαφοροποιήσει το περιβάλλον των τεχνικών εταιριών. Τα τελευταία χρόνια έγινε αντιληπτό ότι η περαιτέρω ανάπτυξη των εταιριών του κλάδου απαιτεί ανταπόκριση στις προσκλήσεις, για την τεχνογνωσία, καλύτερη οργάνωση κλπ., οι οποίες δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν, με την παραδοσιακή δομή που χαρακτηρίζει τον κλάδο (ICAP, 2007). Ο κατασκευαστικός τομέας, ως σημαντικό τμήμα της οικονομικής δραστηριότητας κάθε χώρας, δε θα μπορούσε παρά να επηρεαστεί από την αυξανόμενη τάση της «παγκοσμιοποίησης» που επικρατεί (Μπολέτης, 2007). Η κατασκευαστική βιομηχανία, της οποίας το μεγαλύτερο κεφάλαιο επενδύσεων, είναι μια έντονα ανταγωνιστική επιχείρηση με υψηλό κίνδυνο και χαμηλό ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 31

32 περιθώριο κέρδους. Αυτό ακόμα αντιμετωπίζει τα ζητήματα της όπως οι καθυστερήσεις στην κατασκευή, οι υπερβάσεις του κόστους και οι αποτυχίες παράδοσης (Charoenngam και Maqsood, 2001). Στις αναπτυσσόμενες χώρες τα κατασκευαστικά έργα έχουν ανεπαρκείς και αναποτελεσματικές στρατηγικές ελέγχου για τα προβλήματα διαχείρισης του έργου (Teerajetgul et al., 2009). Επίσης, στη σημερινή εποχή παρατηρείται δημιουργία επενδυτικών ευκαιριών σε νέους κλάδους, όπως διαχείριση γης (real estate), παραχωρήσεις και περιβάλλον, ταυτόχρονα με την ανάγκη χρηματοδότησης (Μπολέτης, 2007). Το 2010 οι ελληνικές επιχειρήσεις λειτούργησαν σε ένα εξαιρετικά δύσκολο περιβάλλον λόγω της βαθιάς ύφεσης της ελληνικής οικονομίας. Η μείωση των εσόδων, η αυξημένη άμεση και έμμεση φορολόγηση, και ο περιορισμός της ρευστότητας είναι μερικοί μόνο από τους παράγοντες που δυσχεραίνουν το επιχειρηματικό περιβάλλον (Ναυτεμπορική, 2011). Καταλήγουμε, λοιπόν στο συμπέρασμα ότι οι επιχειρήσεις, οι οποίες δραστηριοποιούνται στον κατασκευαστικό τομέα, επιβάλλεται να επιβιώσουν αλλά και να προχωρήσουν με σταθερά βήματα σ αυτό το δυσοίωνο περιβάλλον των χαλεπών καιρών που διανύουμε. 1.8 Η Διαχείριση γνώσης ως ανταγωνιστικό πλεονέκτημα Ο λόγος της σύγχρονης αύξησης του ενδιαφέροντος για την επιχειρηματική γνώση, δεν είναι άλλος από τον αυξανόμενο ρυθμό αλλαγής. Η επιχείρηση που θα καταφέρει να μάθει γρήγορα και στην συνέχεια να αφομοιώσει τις αλλαγές είναι αυτή που θα αποδώσει καλύτερα στο συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον (Wiig, 1997). Η αλλαγή πλέον, μετριέται σε όρους μηνών και όχι σε όρους ετών, όπως γίνονταν στο παρελθόν. Κλασσικά, η εργασία παρουσιάζονταν ως συντηρητική και απόμακρη από τις αλλαγές (Wiig, 1997). Η μάθηση θεωρούνταν ως κάτι το διαχωρισμένο από την εργασία και κάθε ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 32

33 είδους πρόοδος φαινόταν ως αναγκαία αλλά και ενοχλητική. Είναι λοιπόν ενδιαφέρον να παρατηρηθεί ιστορικά, πως έγινε η μετάβαση από την μία εποχή στην άλλη. Στο νέο περιβάλλον ανταγωνισμού οι ταχύτητες έχουν ανέβει. Ο κύκλος ζωής των προϊόντων έχει μικρύνει και οι επιχειρήσεις πρέπει να είναι σε θέση να εισάγουν καινούργια προϊόντα στην αγορά σε πολύ σύντομα χρονικά διαστήματα. Ο αριθμός των ανταγωνιστών έχει αυξηθεί σε κάθε κλάδο και προϊόν. Υπάρχει λοιπόν η ανάγκη για διαφοροποίηση ώστε να μπορεί μια επιχείρηση να διατηρήσει την θέση της στην αγορά. Συγχρόνως η διαφοροποίηση και η ικανοποίηση όλου και μεγαλύτερου μεριδίου του αγοραστικού κοινού αποτρέπει την εισαγωγή νέων επιχειρήσεων και την δημιουργία νέων ανταγωνιστών. Το αγοραστικό κοινό πλέον δίνει περισσότερη σημασία στην ποιότητα από ότι έδινε στο παρελθόν. Ίσως όχι πάντα για την ποιότητα ως απόλυτο μέτρο, αλλά για την σχετική ποιότητα. Δηλαδή ένα επίπεδο ποιότητας σε σχέση με τα χρήματα που επενδύει. Γενικά πάντως μπορούμε να πούμε ότι η απαίτηση για ποιοτικά προϊόντα έχει αυξηθεί. Επίσης, το αγοραστικό κοινό επιζητεί ευελιξία και ταχύτητα. Έχει επίσης αυξηθεί η ανάγκη των επιχειρήσεων για καινοτόμα προϊόντα. Για να επιβιώσεις σε ένα τόσο ανταγωνιστικό περιβάλλον πρέπει να καινοτομείς. Και μάλιστα πρέπει να καινοτομείς πριν από τον ανταγωνιστή σου. Η απάντηση σε όλες τις παραπάνω ανάγκες είναι πλέον η γνώση. Αυτή είναι που θα δώσει την λύση. Θα φέρει καινοτομία, διαφοροποίηση και ποιότητα. Αλλά γίνεται φανερό ότι δεν αρκεί μόνο αυτό. Θα πρέπει η γνώση να μπορεί να αποκτηθεί σε γρήγορο χρόνο και να εφαρμοσθεί πάλι σε γρήγορο χρόνο (Κωνσταντινίδης, 2009). Η συμπίεση του χρόνου είναι άλλη μια παράμετρος στην νέα αυτή φάση της οικονομίας (ΙοίίΐΌϊ, 2007). Το επιχειρηματικό περιβάλλον αλλάζει λοιπόν συνεχώς και μάλιστα με γρήγορους ρυθμούς. Το μέλλον είναι αβέβαιο και δεν είναι εύκολα προβλέψιμο. Οι κανόνες δεν είναι πλέον σταθεροί. Αυτός είναι και ο λόγος που οδηγούμαστε στην ανάγκη να εστιάσουμε στην «επιχειρηματική γνώση» (Nonaka & Takeouchi, 1995). Ουσιαστική έρευνα αναφορικά με την «τέχνη της γνώσης» δεν έγινε μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα. Την δεκαετία του 50 εισήχθη το σκεπτικό των Συστημάτων Σκέψης ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 33

34 (Systems Thinking), αλλά δεν εφαρμόστηκε ποτέ (Sveiby και Lloyd, 1987). Ο Nonaka (1991) προσδιόρισε τα Συστήματα Σκέψης ως «το πρίσμα κάτω από το οποίο παρατηρούνταν περισσότερο οι σχέσεις παρά τα πράγματα, το να βλέπεις το δάσος και τα δέντρα». Αυτό έδειχνε πως οι επιχειρήσεις έπρεπε να γνωρίζουν στοιχεία για την επιχείρηση ως σύνολο, αλλά και για τα άτομα ξεχωριστά. Μέχρι την εισαγωγή αυτού του σκεπτικού, οι εταιρείες επικεντρώνονταν στις δικές τους ανάγκες και όχι στις ανάγκες των εργαζομένων. Τα Συστήματα Σκέψης προσπάθησαν να αλλάξουν τις διοικητικές κατευθύνσεις, έτσι ώστε να περιλαμβάνουν και τις ατομικές φιλοδοξίες των εργαζομένων, εκτός από τους στόχους της επιχείρησης (Mullin, 1996). Το μέλλον και η επιτυχία της επιχείρησης καθορίζονται πλέον από την ικανότητά της να αξιοποιεί τον πλέον πολύτιμο πόρο της: την επιχειρηματική γνώση. H επιχειρηματική γνώση βρίσκεται ενσωματωμένη τόσο στις δεξιότητες των στελεχών της εταιρίας, όσο και στα συστήματα που χρησιμοποιεί (τα χειρόγραφα, αλλά κυρίως στα πληροφοριακά συστήματα), στα δίκτυα (είτε άτυπα είτε τυπικά) μεταξύ των στελεχών και στις επιχειρηματικές λειτουργίες. Συνεπώς, η πρόκληση για τη σύγχρονη επιχείρηση είναι να αναπτύξει συστηματικούς και μεθοδικούς μηχανισμούς διοίκησης και ανάπτυξης της επιχειρηματικής γνώσης, να εκμεταλλευτεί τις δυνατότητες και να περιορίσει τις ελλείψεις του γνωστικού της ενεργητικού. Την πρόκληση αυτή καλείται να αντιμετωπίσει η σύγχρονη διοικητική πρακτική της διαχείρισης γνώσης (knowledge management). Οι επιχειρήσεις εκτίθενται σήμερα σε ένα περιβάλλον που μεταβάλλεται διαρκώς και επηρεάζεται ιδιαίτερα από τεχνολογικές, πολιτικές και επιστημονικές αλλαγές. Οι αγορές αλλάζουν και ο διεθνής ανταγωνισμός εντείνεται. Οι πελάτες γίνονται όλο και πιο απαιτητικοί σε θέματα που αφορούν την ποιότητα, την ευελιξία και την ταχύτητα. Οι ανταγωνιστικές απειλές αναπτύσσονται καθημερινά, ενώ η αναγνώριση και η εκμετάλλευση των επιχειρηματικών ευκαιριών αποτελούν κρίσιμο παράγοντα επιτυχίας. Η εποχή όπου οι κανόνες ήταν σταθεροί, η ιεραρχία δομημένη, οι ανταγωνιστές γνωστοί, οι πελάτες πιστοί και το μέλλον προβλέψιμο, έχει περάσει ανεπιστρεπτί (Μέντζας, 2000). ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 34

35 Οι επιχειρήσεις, έχουν πλέον αντιληφθεί ότι η γνώση και η πληροφορία έχουν σημαντικό ρόλο στις δραστηριότητες της επιχείρησης. Μέσα σ αυτόν τον έντονα αυξανόμενο ανταγωνισμό η γνώση αποτελεί ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για τις επιχειρήσεις. Σε ένα τέτοιο επιχειρησιακό περιβάλλον η ικανότητα να αναπτύσσεις και να αξιοποιείς τα άυλα περιουσιακά σου στοιχεία, όπως η γνώση, είναι πιο καθοριστική από την ικανότητα να επενδύεις σε υλικά περιουσιακά στοιχεία (Κωνσταντινίδης, 2009). Η απαίτηση για την επιχείρηση του 21ου αιώνα είναι διπλή: πρέπει να προσαρμόσει το εσωτερικό της περιβάλλον για να αντιμετωπίσει αυτές τις συνθήκες, αλλά και να διαμορφώσει νέες σχέσεις - βασισμένες στην αμοιβαία εμπιστοσύνη - με τους πελάτες, τους συνεργάτες και τους προμηθευτές της (Μέντζας, 2000). Η πρόκληση για τη σύγχρονη επιχείρηση είναι να αναπτύξει συστηματικούς και μεθοδικούς μηχανισμούς διοίκησης και ανάπτυξης της επιχειρηματικής γνώσης, να εκμεταλλευτεί τις δυνατότητες και να περιορίσει τις ελλείψεις του γνωστικού της ενεργητικού. Την πρόκληση αυτή καλείται να αντιμετωπίσει η σύγχρονη διοικητική πρακτική της διαχείρισης γνώσης (Knowledge management) (Βασιλειάδης, 2004). Η γνώση είναι ένας από τους πιο σημαντικούς πόρους των σημερινών επιχειρήσεων και συμβάλλει στη λήψη και στην εφαρμογή των διοικητικών αποφάσεων (Teerajetgul et al, 2009). Η γνώση είναι πληροφορίες, που έχουν χρησιμοποιηθεί και γίνονται μέρος ενός ατόμου με βάση την εμπειρία και των μοντέλων συμπεριφοράς (Awazu, 2004). Στην εποχή μας η αναγκαιότητα της Διαχείρισης Γνώσης είναι ένα σημαντικό τμήμα στο οποίο οι επιχειρήσεις πλέον επενδύουν συνεχώς. Η Διαχείριση Γνώσης αποτελεί την ικανότητα των επιχειρήσεων να εκμεταλλευτούν τα προτερήματα τους αλλά πιο καθοριστική είναι η δυνατότητα που τους παρέχετε να διαχειριστούν τα περιουσιακά τους στοιχεία. Η αγορά μέσα στην οποία δραστηριοποιούνται συνεχώς μεταβάλλεται και η αβεβαιότητα αυξάνεται καθώς οι ανταγωνιστές πολλαπλασιάζονται, οι τεχνολογίες εξελίσσονται, οι καταναλωτικές απαιτήσεις μεταβάλλονται και τα προϊόντα και οι υπηρεσίες καθίστανται γρήγορα ξεπερασμένα. Επομένως, επιχειρήσεις οι οποίες επενδύουν στη γνώση έχουν τη δυνατότητα να αντιμετωπίσουν και να ξεπεράσουν με επιτυχία αλλαγές και εξελίξεις που εμφανίζονται στο προσκήνιο και τείνουν να ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 35

36 επηρεάσουν την μελλοντικά πορεία τους. Σήμερα η επιτυχία μιας επιχείρησης ενσωματώνεται στα διανοητικά της συστήματα, καθώς οι βασισμένες στη γνώση δραστηριότητες της ανάπτυξης νέων προϊόντων και υπηρεσιών, καθώς και της ανάπτυξης στενότερων σχέσεων με τους πελάτες της, αποτελούν το βασικό προσανατολισμό της. Με την υιοθέτησή τους, η σύγχρονη επιχείρηση επιδιώκει να αποκτήσει ένα μακροπρόθεσμο και μακρά υποσχόμενο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Παρακάτω αναφέρονται μερικοί λόγοι για τους οποίους η υιοθέτηση της φιλοσοφίας της διαχείρισης γνώσης θεωρείται επιτακτική για τις σημερινές επιχειρήσεις. Προσανατολισμός των επιχειρήσεων είναι η εξασφάλιση γνώσης και όχι κεφαλαίου. Πλέον οι επιχειρήσεις έχουν καταλάβει πως η γνώση είναι εκείνη που μπορεί να τις βοηθήσει να αντιμετωπίσουν τις μεταβαλλόμενες εξελίξεις στο χώρο της αγοράς, θέτοντας τις σωστές ερωτήσεις και προχωρώντας στις σωστές κινήσεις που θα τις οδηγήσουν στην εύρεση των κατάλληλων απαντήσεων. Η διαχείριση γνώσης είναι απαραίτητη προκειμένου να ληφθεί και να εφαρμοσθεί η κατάλληλη γνώση στην επίλυση ενός προβλήματος. Η γνώση μπορεί να συμβάλλει δραστικά στη λήψη αποφάσεων. Η εμπειρία από προηγούμενες διαδικασίες, οι πρωτοβουλίες που ελήφθησαν, οι όποιες αποτυχίες, οι επιτυχίες και γενικά οι προσπάθειες που καταβλήθηκαν, αποτελούν γνώση που όταν μπορεί να γίνει προσβάσιμη και να ανακληθεί, μπορεί να συμβάλει πολύ σημαντικά στη λήψη τωρινών αποφάσεων. Οι ανταγωνιστές είναι πολλοί. Το περιβάλλον που δραστηριοποιείται η σύγχρονη επιχείρηση χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη και λειτουργία πολλών ανταγωνιστριών επιχειρήσεων. Για να επιβιώσει, πρέπει να συμβαδίσει με τις εξελίξεις και να αντιμετωπίσει τις ενδεχόμενες απειλές - μια κουραστική και δύσκολη διαδικασία, όπου η διαχείριση γνώσης μπορεί να αποτελέσει ένα πολύτιμο εργαλείο αντίκρουσης και υποβάθμισης των ανταγωνιστών της. Η άρρητη γνώση είναι κινητή. Σε περιπτώσεις συνταξιοδοτήσεως, απολύσεως ή παραιτήσεως εργαζομένου από μια επιχείρηση, η τελευταία στερείται την εμπειρία του και τις εξειδικευμένες γνώσεις που κατείχε. Ειδικότερα, σε περίπτωση απολύσεως ή παραιτήσεως εργαζομένου, η γνώση και η εμπειρία του μπορεί να αποτελέσει ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 36

37 αντικείμενο εκμετάλλευσης από τη νέα επιχείρηση στην οποία θα προσληφθεί. Η διαχείριση γνώσης μπορεί να βοηθήσει την επιχείρηση να αποθηκεύσει και να διατηρήσει τις κρίσιμες ικανότητες των υπαλλήλων της σε περίπτωση φυγής τους για οποιοδήποτε λόγο, ώστε με την απομάκρυνσή του να μην ζημιωθεί. Επιβιώνει μόνο η επιχείρηση που έχει συμβιβαστεί με τις συνεχείς προκλήσεις και εξελίξεις του χώρου της αγοράς. Η επιβίωση της μεγαλύτερης και ευρέως γνωστής επιχείρησης είναι μια αντίληψη που έχει ξεπεραστεί σε μια οικονομία βασισμένη στη γνώση. Πραγματικές περιπτώσεις έχουν δείξει πως ακόμα και μεγάλες εταιρίες, οι οποίες δεν πίστεψαν στα οφέλη της διαχείρισης γνώσης αργά ή γρήγορα οδηγήθηκαν σε στασιμότητα ή στα κλείσιμο τους. Αντιθέτως, μικρότερες επιχειρήσεις οι οποίες υιοθέτησαν τη φιλοσοφία της, ωφελήθηκαν και ωφελούνται σημαντικά. Όπως φαίνεται από τα παραπάνω, η διαχείριση γνώσης αποτελεί τον πλέον πολύτιμο πόρο της σύγχρονης επιχείρησης και η συστηματική αξιοποίησή της τον κρίσιμο παράγοντα επιτυχίας, τόσο στον τρόπο εσωτερικής οργάνωσης της επιχείρησης όσο και στις σχέσεις που αναπτύσσει με το εξωτερικό περιβάλλον της (πελάτες, συνεργάτες, προμηθευτές, ανταγωνιστές) (Πλιατσούρη, 2010). Συνεπώς καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι οι επιχειρήσεις δεν πρέπει απλά να αναπτύξουν και να επεκτείνουν τη γνώση του εργατικού δυναμικού και των εργαζομένων τους, αλλά πρέπει επίσης να κατανείμουν μηχανισμούς και διαδικασίες που θα εξασφαλίσουν την μετατροπή της προσωπικής γνώσης σε συλλογικό αγαθό. Η συνεχής χρήση της γνώσης δεν μειώνει την αξία της, όπως ισχύει και για άλλα μέσα παραγωγής. Αντιθέτως, όσο περισσότερη γνώση χρησιμοποιείται τόσο εμπλουτίζεται και αυξάνεται η αξία της γνώσης για την επιχείρηση. Παρόλα αυτά, ενώ η γνώση αποκτάται και χτίζεται σταδιακά μέσα από μακροχρόνια εμπειρία και εργασία των εργαζομένων, χάνεται εύκολα με την ξαφνική συνταξιοδότηση ενός εργαζομένου από την επιχείρηση. Είναι λοιπόν σημαντικό για τις νέες επιχειρήσεις και φορείς να αναπτύξουν συστηματικούς και μεθοδικούς μηχανισμούς για τη διαχείριση της γνώσης, έτσι ώστε να έχουν τη δυνατότητα καταγραφής της συλλογικής γνώσης και πληροφορίας και τη δυνατότητα συνδυασμού με ιδανικό τρόπο, ώστε η υπάρχουσα γνώση να αναβαθμίσει τις ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 37

38 καθημερινές επιχειρησιακές λειτουργίες. Είναι, επίσης, απαραίτητο να αναπτύξουν πηγές και μεθόδους για την καλλιέργεια και τη διάχυση της υπάρχουσας γνώσης. Τέλος, παρατηρούμε ότι όλο και πιο πολλές επιχειρήσεις αναγνωρίζουν τη σημαντικότητα της διαχείρισης γνώσης δηλαδή επικεντρώνονται στο να οργανώνουν και να κάνουν διαθέσιμη τη σημαντική γνώση οποτεδήποτε και οπουδήποτε αυτή χρειάζεται (Education and Culture (2005). 1.9 Εφαρμογή της Διαχείρισης γνώσης στον κλάδο των κατασκευών Ο κλάδος των κατασκευών είναι ο κλάδος, με τις περισσότερες επενδύσεις κεφαλαίου. Είναι μια έντονα ανταγωνιστική επιχείρηση με έναν υψηλό κίνδυνο και ένα χαμηλό περιθώριο κέρδους. Εμφανή είναι και τα ζητήματα των καθυστερήσεων μιας κατασκευής, των υπερβάσεων κόστους και των αποτυχιών παράδοσης του έργου (Charoenngam και Maqsood, 2001). Η γνώση είναι ένας παραγωγικός συντελεστής ενδεχομένως μεγαλύτερος από την παραδοσιακή τριάδα κεφάλαιο, γη, εργασία (Ruggles, 2000). Η γνώση, σε αντίθεση με τους φυσικούς πόρους και τα άλλα κεφάλαια, δεν «αναλώνεται» και δεν «εξαντλείται» με τη χρήση. Συνεχώς, διευρύνεται, αναπτύσσεται, βελτιώνεται και εμπορευματοποιείται (Egbu et al., 2005). Όταν η πληροφορία, επεξεργάζεται από τα άτομα καθώς και από τις ομάδες, ερμηνεύεται, αποθηκεύεται, και μετασχηματίζεται σε ατομική και οργανωσιακή γνώση (Frey, 2001). Η γνώση είναι ένας από τους σημαντικότερους πόρους για την εφαρμογή των διοικητικών αποφάσεων και του ανταγωνισμού και η ωφέλειά της για τον οργανισμό είναι αξιόλογη. Αποτελεί πληροφορίες, που έχουν χρησιμοποιηθεί και γίνονται μέρος ενός ατόμου με βάση την εμπειρία και των μοντέλων συμπεριφοράς (Awazu, 2004). Η εμφάνιση των πληροφοριών και η τεχνολογία της επικοινωνίας έχει θέσει σε κίνηση μια νέα διάσταση της διαχείρισης γνώσης στους οργανισμούς, υιοθετώντας ένα καινοτόμο τρόπο διαχείρισης της τεχνολογίας και της οργανωτικής θεωρίας. Η εφαρμογή και η διαχείριση δεξιοτήτων από την κάθε ομάδα είναι ένας κρίσιμος παράγοντας, που επηρεάζει την ικανότητα μιας ομάδας να αποκτά και να χρησιμοποιεί ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 38

39 τη γνώση για τη βελτίωση της πιθανότητας επιτυχίας (Teerajetgul et al., 2009). Η γνώση του ατόμου και οι εμπειρίες του από προηγούμενα κατασκευαστικά έργα είναι σημαντικοί πόροι για τα επόμενα έργα διότι διευκολύνουν την επίτευξη καινοτόμων και διεπιστημονικών στόχων (Ogunlana et al., 2002) Οι περισσότεροι οργανισμοί έχουν επίγνωση ότι το άκρως ανταγωνιστικό σημερινό περιβάλλον διαχείρισης της γνώσης τους είναι ουσιαστικά ο μόνος τρόπος για να επιτευχθεί ένα βιώσιμο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα (Drucker, 2001). Για να επιτευχθεί αυτό το πλεονέκτημα, πρέπει η απαραίτητη γνώση να δημιουργηθεί, να συλληφθεί, να μεταφερθεί και να εφαρμοσθεί από τον οργανισμό (Davenport και Prusak, 1998). Στο τέλος οποιουδήποτε προγράμματος, οι ικανότητες και οι δεξιότητες που ενισχύονται από τα μέλη της ομάδας προγράμματος, πρέπει να παραμείνουν μέσα στις οργανώσεις, όπου εκτελούνται οι δραστηριότητες, και πρέπει να είναι διαθέσιμες για τα μελλοντικά προγράμματα. Στην τρέχουσα πρακτική, όταν ολοκληρώνεται ένα πρόγραμμα, τα μέλη της ομάδας του προγράμματός, αποσύρονται και διασκορπίζονται. Αυτό έχει ως στόχο η υπάρχουσα γνώση να μην μπορεί πλέον να προσεγγιστεί. Τα μέλη της ομάδας προγράμματος κρατούν τη γνώση και την εμπειρία τους ως μεμονωμένη γνώση, την οποία μπορούν να χρησιμοποιήσουν στο μέλλον. Προφανώς, ο πιο σημαντικός παράγοντας που εμποδίζει την επιτυχή ολοκλήρωση ενός κατασκευαστικού προγράμματος είναι η έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού σε όλα τα επίπεδα, ιδίως των εποπτικών αρχών (Charoenngam και Maqsood, 2001). Οι Edum-Fotwe και McCaffer (2000) αναφέρουν ότι τα διευθυντικά στελέχη της κατασκευαστικής βιομηχανίας, σήμερα, αντιμετωπίζουν μια κατάσταση σύμφωνα με την οποία οι θεμελιώδεις ρόλοι και οι λειτουργίες που εκτελούν σημειώνουν σταδιακή μετατόπιση του ενδιαφέροντος. Για την ανάπτυξη ή την διατήρηση επαγγελματικής επάρκειας των διευθυντικών στελεχών, απαιτείται η προσαρμογή τους στο μεταβαλλόμενο βιομηχανικό περιβάλλον, αλλά και η απόκτηση επαρκής γνώσης και καλλιέργειας δεξιοτήτων για τη διαχείριση του έργου. Η ικανότητα να διαχειρίζονται και να χρησιμοποιούν οι ομάδες τις γνώσεις του έργου γίνεται εξαιρετικά πολύτιμή. Η χρήση ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 39

40 της γνώσης σε οργανισμούς θεωρείτε όλο και περισσότερο ως βάση για την ενδυνάμωση του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος (Gold et a l, 2001). Οι προκλήσεις επομένως βρίσκονται στους πόρους και στις ικανότητες γνώσης και συμβάλλουν στην επιτυχία προγράμματος και στη συνεχή οργανωτική ανταγωνιστικότητα. Ένας από τους πρωταρχικούς τομείς στους οποίους η προσέγγιση της Διαχείρισης Γνώσης θα μπορούσε να εφαρμοστεί είναι στον τομέα της διαχείρισης του έργου. Ένας αυξανόμενος αριθμός των οργανώσεων σε διαφορετικούς επιχειρηματικούς τομείς, έχουν υιοθετήσει μια προσέγγιση του έργου ώστε να πραγματοποιήσει μια σειρά ζωτικών λειτουργικών και καινοτόμων δραστηριοτήτων, για την επιρροή του έργου σε δραστηριότητες που βασίζονται στη συνολική απόδοση της εταιρείας. Συμπεραίνουμε, λοιπόν, ότι η άριστη απόδοση της Διαχείρισης έργων σχετίζεται άμεσα με τη Διαχείριση Γνώσης (Fatma, 2004). Οι διάφορες μελέτες παρουσιάζουν την αξία της διαχείρισης γνώσης στη βελτίωση και στην οργάνωση κατασκευής και της απόδοσης προγράμματος (Lee και Choi, 2003). Προηγούμενη έρευνα έχει διαπιστώσει ότι η οργανωτική δημιουργικότητα είναι κρίσιμης σημασίας για τη βελτίωση της οργανωτικής απόδοσης (Gold et al., 2001). Ωστόσο, στον τομέα των κατασκευών, υπάρχουν περιορισμένα στοιχεία, τα οποία έδειξαν ότι η διαχείριση της γνώσης βελτιώνει τις οργανωτικές επιδόσεις του έργου (Teerajetgul et.al, 2009). Στην περιοχή κατασκευής, η άρρητη γνώση ή η ικανότητα είναι η σιωπηρή γνώση που χρησιμοποιείται από τα μέλη ομάδας που εκτελούν την εργασία τους μέσω της προσαρμογής στα συγκεκριμένα περιβάλλοντα και στα σενάριά τους (Oglesby et al., 1989). Αυτή είναι η γνώση είναι κωδικοποιημένη και δύσκολη στο να διασκορπιστεί. Είναι επίσης δύσκολο να εκφραστεί με λόγια δεδομένου ότι εκφράζεται σε δράσεις βασισμένες στις δεξιότητες και έτσι, δεν μπορεί να ενταχθεί σε κανόνες. Η σιωπηρή γνώση μαθαίνεται μέσω των εκτεταμένων περιόδων εμπειρίας και επαναλαμβανόμενης εκτέλεσης των στόχων, κατά τη διάρκεια των οποίων το άτομο αναπτύσσει την ικανότητα να κρίνει διαισθητικά την επιτυχή εκτέλεση του κατασκευαστικού προγράμματος όπως και το αν επιτεύχθηκαν οι στόχοι. Η σιωπηρή γνώση είναι ζωτικής ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 40

41 σημασίας στα κατασκευαστικά προγράμματα διότι μπορεί να μαθευτεί με τη μόχλευση της άρρητης γνώσης των μελών (Teerajetgul et.al, 2009). Οι δεξιότητες της διαχείρισης του έργου αποτελούνται από τις τεχνικές δεξιότητες και τις προσωπικές δεξιότητες. Μια τεχνική ικανότητα θεωρείται η δυνατότητα να χρησιμοποιηθούν τα εργαλεία, οι τεχνικές, και η ειδικευμένη γνώση για να εκτελέσουν μια μέθοδο, μια διαδικασία. Αφ' ενός, οι προσωπικές δεξιότητες καλύπτουν τις ιδιότητες της ηγεσίας, της διαπραγμάτευσης, της επικοινωνίας, και της επίλυσης προβλήματος. Σε αυτό το πλαίσιο, η ηγεσία καλύπτει τρεις κύριες περιοχές: το έργο, τις τεχνικές διαδικασίες και τις ομάδες ηγεσίας του έργου. Πολλές διαστάσεις για την επικοινωνία από το διευθυντή προγράμματος απαιτεί συχνά τις δεξιότητες του γραψίματος, της ομιλίας, και του ακούσματος (Teerajetgul et al., 2009). Τέλος, οι δεξιότητες επίλυσης ενός προβλήματος καλύπτουν έναν συνδυασμό καθορισμού και λήψης αποφάσεων σχετικα με τα προβλήματα που έχουν ήδη εμφανιστεί (Edum-Fotwe και McCaffer, 2000). Η διαχείριση γνώσης είναι απαραίτητη για τη βελτίωση της απόδοσης των επιχειρήσεων και της δημιουργίας ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος (Dainty et al., 2005). Στην έρευνα των Papari et al., (2010) που πραγματοποιήθηκε για την εφαρμογή μιας πλατφόρμας διαχείρισης γνώσης στον κλάδο των κατασκευών στην Ελλάδα, διαπιστώθηκε ότι στις σύγχρονες κατασκευαστικές επιχειρήσεις η διαχείριση της αποκτηθείσας γνώσης μπορεί να φέρει σημαντικά οργανωσιακά αποτελέσματα όσον αφορά τις εργασιακές πρακτικές και την οργανωσιακή απόδοση. Βασικά πλεονεκτήματα της Διαχείρισης γνώσης στις κατασκευές είναι η ολοκλήρωση της διαδικασίας ανάπτυξης του έργου και η δημιουργία μιας βάσης γνώσεων προγενέστερων δεδομένων και εμπειριών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε μελλοντικά έργα (Papari et al., 2010). Στους κόλπους της αρχιτεκτονικής, της μηχανικής και του κατασκευαστικού τομέα είναι επιτακτική η ανάγκη για καινοτομία και βελτίωση και απαιτείται η ουσιαστική ανάπτυξη και χρήση της γνώσης του έργου αλλά και η εφαρμογή της διαχείρισης γνώσης (Kamara et al., 2002). Όπως υποστηρίζεται οι κατασκευές είναι μια πολύ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 41

42 σύνθετη διεπιστημονική δραστηριότητα και απαιτείται η ενσωμάτωση του σχεδιασμού και της διαχείρισης των διαδικασιών όσον αφορά τις δεξιότητες και τις γνώσεις του ανθρωπίνου δυναμικού (Venters et al., 2000). Εν κατακλείδι, η γνώση είναι το νέο πεδίο ανταγωνισμού και το στοιχείο που θα προσφέρει συγκριτικό πλεονέκτημα σε μια επιχείρηση. Όποια επιχείρηση κατέχει ή αποκτάει την γνώση ταχύτερα από τους ανταγωνιστές της, αυτή θα έχει το συγκριτικό πλεονέκτημα στην αγορά (Halawi, 2006). Σύμφωνα με τους Han et al., (2007), οι ξένες κατασκευαστικές εταιρείες επηρεάζονται από μια ποικιλία εξωτερικών κινδύνων, όπως η πολιτική, η οικονομία, η κοινωνία και ο πολιτισμός, καθώς και από τη δύναμη που ασκούν οι εσωτερικοί κίνδυνοι που μπορούν να προκύψουν κατά τη διάρκεια του έργου. Οι Kim et al. (2009) χρησιμοποιώντας το μοντέλο δομικών εξισώσεων κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η απόδοση του έργου επηρεάζεται από τους ποικίλους ιεραρχικά παράγοντες που λαμβάνονται υπ όψιν κατά την εφαρμογή του έργου Η επίδραση της Διαχείρισης Γνώσης στην απόδοση Η Διαχείριση Γνώσης αναγνωρίζεται πλέον ως η βασική ανησυχία των επιχειρήσεων και των πνευματικών περιουσιακών στοιχείων του ενεργητικού, διαδραματίζοντας κυρίαρχο ρόλο για την απόκτηση ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος. Στον κλάδο των κατασκευών, η εύρεση καινοτομιών με στόχο τη βελτίωση των επιδόσεων της επιχείρησης αποτελεί επιτακτική ανάγκη. Ουσιαστική είναι η ανάπτυξη και η αξιοποίηση της γνώση του έργου, αλλά και η στρατηγική διαχείριση της γνώσης (Kamara et al., 2002). Η Διαχείριση Γνώσης περιλαμβάνει τη διασφάλιση των εταιρειών ότι έχουν ομάδες ατόμων ή μεμονωμένα άτομα που κατέχουν την τεχνογνωσία που χρειάζεται, για να διευκολύνουν το έργο και να βελτιώσουν την απόδοση τους. Στο πλαίσιο του έργου με βάση τη βιομηχανία κατασκευών, η Διαχείριση Γνώσης έχει αναγνωριστεί ως ένα όχημα μέσω του οποίου η βιομηχανία μπορεί να αντιμετωπίσει την ανάγκη για καινοτομία και βελτίωση των επιχειρησιακών επιδόσεων (Egan 1998; Egbu et al., 1999). Η χρήση της γνώσης σε μια επιχείρηση δείχνει την επίδραση που έχει η ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 42

43 μεταφορά γνώσης στην απόδοση της επιχείρησης (Levin και Cross, 2004). Η γνώση τροφοδοτεί εκ τούτου τις επιδόσεις, και αυτή η γνώση προέρχεται από την απόδοση (Knoco Ltd, 2011). Η αποτυχία στη συλλογή και στη μεταφορά των γνώσεων του έργου, ιδίως στο πλαίσιο των προσωρινών εικονικών οργανισμών, οδηγεί σε αυξημένο ρίσκο κατασπατάλησης ενεργειών και κατακερματισμού της απόδοσης του έργου (Siemieniuch και Sinclair, 1999). Στόχος των επιχειρήσεων είναι να διαχειρίζονται, με το πιο αποτελεσματικό τρόπο τη γνώση, προς όφελός τους, δημιουργώντας ανταγωνιστικό πλεονέκτημα έναντι των άλλων επιχειρήσεων. Επομένως, παρατηρούμε ότι η εισαγωγή νέων προϊόντων και υπηρεσιών στην αγορά αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους δείκτές της επιχειρησιακής απόδοσης (Damanpour, 1991) και καινοτομίας (Tsai, 2001). Μετά από έρευνα που πραγματοποιήθηκε από τον Robinson (2001), διαπιστώθηκε ότι κυρίως οι κατασκευαστικές εταιρείες γνωρίζουν ποια είναι τα οφέλη μιας στρατηγικής Διαχείρισης Γνώσης και έχουν επίγνωση των πλεονεκτημάτων που αυτή προσφέρει. Οι περισσότερες εταιρείες σχεδιάζουν να έχουν μια στρατηγική Διαχείρισης Γνώσης. Εντοπίστηκαν, όμως, κι σημαντικά εμπόδια που συμβάλλουν στην απόδοση του έργου, όπως η έλλειψη τυποποιημένων μεθόδων εργασίας, η οργανωτική κουλτούρα και οι χρονικοί περιορισμοί. Συμπεραίνουμε ότι για την επιτυχή εφαρμογή της Διαχείρισης Γνώσης επιβάλλετε να ξεπεραστούν τα εν λόγω εμπόδια και να δημιουργηθεί από την εταιρεία ένα ορθό πρόγραμμα διαχείρισης των εκάστοτε αλλαγών σχετικά με το έργο αλλά και ενα σύστημα μέτρησης της απόδοσης. Οι κατασκευαστικές εταιρείες οφείλουν να κατανοήσουν τη σχέση μεταξύ της διαχείρισης γνώσης και της επιχειρησιακής απόδοσης για να πετύχουν τα επιθυμητά αποτελέσματα (Robinson, 2001). ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 43

44 1.11 Ανακεφαλαίωση Στις σελίδες που προηγήθηκαν παρουσιάστηκαν τα σημαντικότερα σημεία της βιβλιογραφίας που αφορούν τη διαχείριση της γνώσης και την απόδοση του έργου. Μέσα από την παρουσίαση των σημείων αυτών, έγινε προσπάθεια περιγραφής της φύσης των μεταβλητών που χρησιμοποιήθηκαν στη παρούσα έρευνα. Στο επόμενο κεφάλαιο της εργασίας επισημαίνεται το εννοιολογικό πλαίσιο και διατυπώνονται οι υποθέσεις που δημιουργήθηκαν για να περιγραφούν οι σχέσεις που δημιουργούνται ανάμεσα στις ερευνητικές μεταβλητές. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 44

45 Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 2 Τ Ο Ε Ν Ν Ο Ι Ο Λ Ο Γ Ι Κ Ο Π Λ Α Ι Σ Ι Ο Τ Η Σ Ε Ρ Ε Υ Ν Α Σ 2.1 Εισαγωγή Στο παρόν κεφάλαιο γίνεται προσπάθεια περιγραφής του εννοιολογικού πλαισίου της έρευνας. Αρχικά, αναλύονται συνοπτικά ορισμένες εμπειρικές μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί ως τώρα (παράγραφος 2.2). Στη συνέχεια παρουσιάζεται το εννοιολογικό πλαίσιο της παρούσας έρευνας (παράγραφος 2.3) και διαμορφώνονται οι ερευνητικές υποθέσεις (παράγραφος 2.3.2). Τέλος επισημαίνονται οι λόγοι που μας οδήγησαν στην επιλογή του συγκεκριμένου ερευνητικού πεδίου και αναλύεται η σχέση της διαχείρισης γνώσης και της απόδοσης του έργου (παράγραφος 2.3.3). Επιπλέον, στο τέλος της παραγράφου 2.3 θα περιληφθεί και η διαγραμματική απεικόνιση των μεταβλητών της έρευνας, η οποία ουσιαστικά αποτελεί το προτεινόμενο εννοιολογικό πλαίσιο της. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 45

46 2.2 Εμπειρική έρευνα Κατά καιρούς έχουν πραγματοποιηθεί έρευνες, σε διάφορες χώρες, οι οποίες κατά κύριο λόγο μετρούν το βαθμό επίδρασης της Διαχείρισης στην οργανωσιακή απόδοση στον κατασκευαστικό κλάδο. Στο σημείο αυτό κρίνεται αναγκαίο να επισημάνουμε τις πιο βασικές εμπειρικές έρευνες που έχουν γίνει μέχρι τώρα και αφορούν τις θεωρητικές έννοιες που παρουσιάστηκαν παραπάνω. Μια έρευνα που έχει πραγματοποιηθεί από τους Παντουβάκη βΐ αΐ. (2010) πραγματεύεται τη διερεύνηση της διαχείρισης γνώσης στον κατασκευαστικό τομέα στην Ελλάδα. Η εργασία παρουσίασε τέσσερα μοντέλα διαχείρισης της γνώσης για κατασκευαστικές επιχειρήσεις και τεχνικά έργα, που αναπτύχθηκαν κατά την τελευταία διετία ( ). Από τη μελέτη προέκυψε πως οι σημαντικότεροι παράγοντες επιτυχίας ενός μοντέλου είναι ο προσεκτικός σχεδιασμός του συστήματος για να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των χρηστών και η σαφής δέσμευση του οργανισμού που υιοθετεί το σύστημα για την περαιτέρω ανάπτυξη και βελτίωσή του. Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης επιβεβαίωσαν την χρησιμότητα της διαχείρισης της γνώσης και προσδιόρισαν τα κυριότερα οφέλη από την εφαρμογή της, όπως τη μείωση χρόνου για την αναζήτηση πληροφοριών, τη μείωση του αποθηκευτικού χώρου και τη γρήγορη επίλυση των προβλημάτων. Όμως, πριν από την εφαρμογή ενός τέτοιου εργαλείου θα πρέπει να ληφθούν υπόψη παράγοντες που ενδεχομένως να επιδράσουν αρνητικά, όπως το κόστος για την υλοποίηση μίας τέτοιας προσπάθειας, τα προβλήματα συμβατότητας με άλλα συστήματα (π.χ. Κ Ο 9001) και η ενσωμάτωση της γνώσης που σχετίζεται με το νομοθετικό πλαίσιο των τεχνικών έργων. (Παντουβάκης, 2010). Οι ΤοοΓα)οϊ ;α1 βΐ αΐ. (2009) προσδιορίζουν τον βαθμό επίδρασης της ρητής ή άρρητης γνώσης κατά τη διάρκεια εκτέλεσης ενός έργου. Η έρευνα αυτή εστιάστηκε κυρίως στην πρακτική της διαχείρισης γνώσης στην Ταϊλάνδη σε κατασκευαστικά έργα στο επί τόπου επίπεδο εργασίας. Οι ερευνητές συγκέντρωσαν πληροφορίες, που σχετίζονταν με την πρακτική της διαχείρισης γνώσης του έργου, μέσω συνεντεύξεως σε μια ομάδα 16 υπεύθυνων-διαχειριστών της κατασκευής του έργου. Τα στοιχεία, χρησιμοποιήθηκαν για ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 46

47 την ανάπτυξη του ερωτηματολογίου και για τη διερεύνηση βασικών παραγόντων γνώσης. Το ερωτηματολόγιο εστάλη σε 103 συμμετέχοντες σε 70 έργα κατασκευής στην Ταϊλάνδη. Τα ευρήματα έδειξαν ότι υπήρχαν έξι βασικοί παράγοντες της γνώσης: (1) διορατική ηγεσία, (2) ανταμοιβή ή παροχή κινήτρων, (3) συνεργασία, (4) εμπιστοσύνη, (5) τεχνολογία της πληροφορίας, και (6) ατομικές ικανότητες ή δεξιότητες. Αυτή η έρευνα απέδειξε ότι η χρήση βασικών παραγόντων της γνώσης για τη βελτίωση της απόδοσης του έργου από τους διαχειριστές των κατασκευών ωφελεί. Συμπερασματικά, η επιτυχής εκτέλεση των κατασκευαστικών έργων απαιτεί από τους διαχειριστές του έργου να εξετάσουν τους τρείς σημαντικά προαναφερθέντες παράγοντες, που δεν είναι άλλοι από την ανταμοιβή ή παροχή κινήτρων, την τεχνολογία της πληροφορίας και τις ατομικές ικανότητες. Επιπλέον, αξιοσημείωτη είναι και η έρευνα που πραγματοποιήθηκε από τους ΟΚο βΐ αΐ. (2009). Αντικείμενο της παρούσας μελέτης είναι η επίδραση των χαρακτηριστικών του έργου σχετικά στην απόδοση του έργου στο κλάδο των κατασκευών. Η παρούσα μελέτη αποσκοπεί στην ανάλυση της συνολικής σχέσης μεταξύ της απόδοσης του έργου και των χαρακτηριστικών ενός έργου. Για την ανάλυση των δεδομενων, η μελέτη χρησιμοποίησε μοντέλο δομικών εξισώσεων (8ΕΜ). Η συγκεκριμένη μελέτη, αποσκοπεί στη παρουσίαση εκείνων των χαρακτηριστικών του έργου που πρέπει να λαμβανονται υπόψη για την επιτυχή εκτέλεση ενός έργου. Στόχος της, παρούσας έρευνας είναι ο καθορισμός αλλά και ο βαθμός επηρεασμού μεταξύ των χαρακτηριστικών του έργου, τα χαρακτηριστικά του ιδιοκτήτη, του αναδόχου του έργου και τα χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος. Οι ερευνητές καταλήξανε ότι τα χαρακτηριστικά του έργου επηρεάζουν θετικά την αύξηση του κόστους, αλλά αρνητικά το ρυθμό ταχύτητας με τον οποίο κατασκευάζεται ένα έργο. Επίσης, διαπιστώνεται, ότι τα χαρακτηριστικά του εργου επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό το επίπεδο επιδόσεων του έργου. Οι ΡαΛΪΓα ο βΐ αΐ., (2007) πραγματοποίησαν μια έρευνα που είχε ως στόχο το προσδιορισμό της άρρητης γνώσης και της οργανωτικής απόδοσης στον κατασκευαστικό κλάδο. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι πηγές γνώσεων που διαθέτουν, σήμερα, οι επιχειρήσεις είναι πολύ σημαντικές για την επιβίωση τους κι πρέπει να τις ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 47

48 εκμεταλλευτούν στο έπακρο, αν θέλουν να επιτύχουν στο σκληρό ανταγωνισμό που επικρατεί στην αγορά εργασίας. Καταλήγουν, ότι η άρρητη διάσταση της γνώσης, είναι ίσως η πιο δύσκολη γνώση για να διαχειριστεί, δεδομένου ότι δεν μπορεί να γνωστοποιηθεί επίσημα και είναι συχνά ενσωματωμένη μέσα σε ανθρώπινα όντα. Παρόλ αυτά η παρούσα έρευνα υπογραμμίζει ότι την σημαντικότητα του ανθρώπινου παράγοντα αλλά και της σιωπηρής γνώσης στον τομέα των κατασκευών. Για το λόγο αυτό, η έρευνα επικεντρώνεται και αναλύει τη σημαντική σχέση της άρρητης γνώσης στην οργανωσιακή απόδοση. Αξιοσημείωτη είναι και η έρευνα των Peter et al. (2010), στην οποία η γνώση αναγνωρίζεται ως πολύτιμος πόρος για την οργανωτική ανάπτυξη και τη δημιουργία συνεχούς ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος, ειδικά για οργανισμούς που λειτουργούν σε αβέβαιο και γεμάτο προκλήσεις περιβάλλον όπως οι κατασκευές. Εντός της βιομηχανίας κατασκευών, οι «κοινότητες πρακτικής» (Communities of practice-cop) δεν έχουν ουσιαστικά αγκαλιάσει ως ένα στρατηγικό εργαλείο τη δημιουργία της γνώσης εντός και μεταξύ των οργανισμών. Ως εκ τούτου, η παρούσα έρευνα έχει ως στόχο να επανεξετάσει τις κοινότητες πρακτικής και να παρουσιάσει μια ρεαλιστική προσέγγιση της χρήσης της γνώσης. Διαπιστώνεται ότι ο κλάδος των κατασκευών είναι επιφυλακτικός σχετικά με την υιοθέτηση της διαχείρισης γνώσης και των καινοτομιών όσων αναφορά τις νέες τεχνολογίες. Η έννοια του CoP είναι μια καθημερινή γλώσσα σε πολλούς οργανισμούς, αλλά δεν έχει ακόμη χρησιμοποιηθεί ως ένα στρατηγικό εργαλείο από τις οργανώσεις κατασκευής για τη βελτίωση των επιδόσεων των δραστηριοτήτων τους. Αποκαλύπτεται ότι ένα CoP μπορεί να έχει διαφορετικές σημασίες, ερμηνείες και τις επιπτώσεις, εξαρτάται από το πλαίσιό της. Σύμφωνα με τους Peter et al. (2010), εφαρμόζονται δύο ερευνητικά προγράμματα που χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση των στατηγικών εφαρμογής της διαχειρισης γνώσης στις επιχειρήσεις. Tέλος, υπογραμμίζεται ότι για την αποτελεσματική διαχείριση της γνώσης απαιτείται ένας συνδυασμό και των δύο προσεγγίσεων (μηχανική και αρχιτεκτονική). Ο Egbu (2004) πραγματοποίησε μια εμπειρική μελέτη βασισμένη σε ευρήματα από τρεις εμπειρικές μελέτες που διεξήχθησαν στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η παρούσα έρευνα ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 48

49 αναφέρεται στη Διαχείριση γνώσεων του πνευματικού κεφαλαίου για τη βελτίωση των οργανωτικών καινοτομιών στον κλάδο των κατασκευών, παράλληλα όμως, εξετάζει τους κρίσιμους παράγοντες επιτυχίας των κατασκευαστικών επιχειρήσεων. Διερευνάται η σημασία της διαχείρισης γνώσης (ΚΜ) και του διανοητικού κεφαλαίου (ΙΟ) στους οργανισμούς. Η καινοτομία και η διαχείριση γνώσης είναι σημαντικές πηγές ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος και θεωρούνται απαραίτητη προϋπόθεση για την οργανωτική επιτυχία και την επιβίωση. Η ικανότητα για καινοτομία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον τρόπο τον οποίο ένας οργανισμός χρησιμοποιεί και αξιοποιεί τους πόρους που διαθέτει. Ο βασικός στόχος της έρευνας είναι η προσπάθεια για βελτίωση των γνώσεων αλλά και η κατανόηση των σύνθετων περιοχών της διαχείρισης γνώσης και του πνευματικού κεφαλαίου. Τέλος, επισημαίνονται οι κρίσιμοι παράγοντες της διαχείρισης γνώσης και το αντίκτυπο τους στις επιτυχημένες πρακτικές της επιχείρησης. Σύνοψη σημαντικών ερευνών που έχουν πραγματοποιηθεί: Τίτλος έρευνας: Η διαχείριση της γνώσης στον κατασκευαστικό τομέα στην Ελλάδα Ερευνητές: Παντουβάκης Πάρης, Πάππαρη Ελένη, Καρλαύτης Ματθαίος, Ρόκκος Κωνσταντίνος (2010) Ερευνητικό Αντικείμενο: Η διερεύνηση της διαχείρισης της γνώσης στον κατασκευαστικό τομέα στην Ελλάδα. Στο πλαίσιο της εργασίας εξετάστηκε η έννοια της γνώσης, μελετήθηκαν θεωρητικά στοιχεία της διαχείρισης της γνώσης και περιγράφηκαν οι κυριότερες εφαρμογές της στον κατασκευαστικό τομέα κατά την τελευταία δεκαετία ( ). Τέλος, παρουσιάστηκαν παραδείγματα εφαρμογής της διαχείρισης της γνώσης σε Ελληνικές επιχειρήσεις. Αποτέλεσμα Έρευνας: Σημαντικότεροι παράγοντες επιτυχίας ενός μοντέλου: ο προσεκτικός σχεδιασμός του συστήματος για να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των χρηστών και η σαφής δέσμευση του οργανισμού που υιοθετεί το σύστημα για την περαιτέρω ανάπτυξη και βελτίωσή του. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 49

50 Τίτλος έρευνας: Key knowledge factors in Thai construction practice. Ερευνητές: Wasan Teerajetgul, Chotchai Chareonngam, & Piyanut Wethyavivorn, (2009) Ερευνητικό Αντικείμενο: Η έρευνα αυτή εστιάστηκε κυρίως στην πρακτική της διαχείρισης γνώσης στην Ταϊλάνδη σε κατασκευαστικά έργα στο επί τόπου επίπεδο εργασίας. Βασίστηκε κυρίως σε έξι βασικούς παράγοντες της γνώσης: (1) διορατική ηγεσία, (2) ανταμοιβή ή παροχή κινήτρων, (3) συνεργασία, (4) εμπιστοσύνη, (5) τεχνολογία της πληροφορίας, και (6) ατομικές ικανότητες ή δεξιότητες. Αποτέλεσμα Έρευνας: Από τους έξι (6) παράγοντες της γνώσης, μόνο οι τρείς (3) (ανταμοιβή ή παροχή κινήτρων, τεχνολογία της πληροφορίας και ατομικές ικανότητες) συμβάλλουν στη βελτίωση της απόδοσης του έργου από τους διαχειριστές των κατασκευών. Τίτλος έρευνας: Effect of project characteristics on project performance in construction projects based on structural equation model Ερευνητές: KyuMan Cho, TaeHoon Hong & ChangTaek Hyun (2009) Ερευνητικό Αντικείμενο: Η επίδραση των χαρακτηριστικών του έργου σχετικά με την απόδοση του έργου στα κατασκευαστικά έργα βασισμένη στο δομικό μοντέλο εξίσωσης. Αποτέλεσμα Έρευνας: Τα χαρακτηριστικά του έργου, επηρεάζουν θετικά την αύξηση του κόστους, αλλά αρνητικά το ρυθμό ταχύτητας με τον οποίο κατασκευάζεται ένα έργο. Τίτλος έρευνας: Tacit knowledge and organisational performance: construction industry perspective Ερευνητές: Chaminda P. Pathirage, Dilanthi G. Amaratunga & Richard P. Haigh (2007) Ερευνητικό Αντικείμενο: Προσδιορισμός της άρρητης γνώσης σε σχέση με την οργανωτική απόδοση στον κατασκευαστικό κλάδο και τη σημαντικότητα του ανθρώπινου παράγοντα. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 50

51 Αποτέλεσμα. Έρευνας: Τις τελευταίες δεκαετίες, έχει υπάρξει ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον για τη σημαντικότητα της γνώσης, ως προς την οργανωσιακή απόδοση στον κατασκευαστικό κλάδο. Τίτλος έρευνας: Champions of practice: context and habitus for unbounded learning in construction projects Ερευνητές: Peter Love, David Edwards, Joanne Love & Zahir Irani (2010) Ερευνητικό Αντικείμενο: Επανεξέταση των κοινοτικών πρακτικών και παρουσίαση των ρεαλιστικών προσεγγίσεων της χρήσης της γνώσης. Αποτέλεσμα Έρευνας: Οι κοινότητες πρακτικής πρέπει να έχουν διαφορετικές σημασίες, ερμηνείες και τις επιπτώσεις στο τρόπο διαχείρισης της γνώσης για να πετύχει τα επιθυμητά αποτελέσματα στις επιδόσεις του έργου. Τίτλος έρευνας: Managing knowledge and intellectual capital for improved Organizational innovations in the construction industry: an examination of critical success factors. Ερευνητές: Egbu Charles O. (2004) Ερευνητικό Αντικείμενο: Ο Egbu (2004) πραγματοποίησε μια εμπειρική μελέτη βασισμένη σε ευρήματα από τρεις εμπειρικές μελέτες που διεξήχθησαν στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η παρούσα έρευνα αναφέρετε στη Διαχείριση γνώσεων του πνευματικού κεφαλαίου για τη βελτίωση των οργανωτικών καινοτομιών στον κλάδο των κατασκευων, παράλληλα όμως, εξετάζει και τους κρίσιμους παράγοντες επιτυχίας των κατασκευαστικών επιχειρήσεων. Επίσης, διερευνάτε η σημασία της διαχείρισης γνώσης (ΚΜ) και του πνευματικού κεφαλαίου (IC) σε οργανισμούς Αποτέλεσμα Έρευνας: Λύσεις για βελτίωση των γνώσεων αλλά και κατανόηση των σύνθετων περιοχών της διαχείρισης γνωσεων και του πνεματικού κεφαλαίου. Καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι κρίσιμοι παράγοντες της διαχείρισης γνώσης έχουν αντίκτυπο στις επιτυχημένες πρακτικές της επιχείρησης. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 51

52 2.3 Εννοιολογικό πλαίσιο και υποθέσεις της έρευνας Περιγραφή των ερευνητικών μεταβλητών Οι παράγοντες, που χρησιμοποιούνται στην παρούσα έρευνα, προέρχονται από μια ανασκόπηση της διεθνούς αρθρογραφίας. Μέσα από την μελέτη εμπειρικών ερευνών προκύπτει ένα εννοιολογικό πλαίσιο το οποίο αποτελείται από επτά (7) παράγοντες. Οι ΤοοΓα)^^ ^ αΐ., (2009) καθόρισαν έξι (6) παράγοντες για το προσδιορισμό της Διαχείρισης Γνώσης. Αποτελούν μια ομάδα από πολιτικές και πρακτικές που είναι στενά συνδεδεμένες με την διαχείριση της γνώσης στην επιχείρηση. Οι παράγοντες είναι: 0 η διορατική ηγεσία 0 η ανταμοιβή ή τη παροχής κινήτρων 0 η συνεργασία 0 η εμπιστοσύνη 0 η τεχνολογία της πληροφορίας 0 οι ατομικές ικανότητες ή δεξιότητες. Ο πρώτος παράγοντας, διορατική ηγεσία, αποτελεί τη καθοδηγήτρια γραμμή για τα μέλη της ομάδας κατασκευής και για την προώθηση της κουλτούρας, της μάθησης και της ανταλλαγής γνώσεων. Οι αποτελεσματικοί διαχειριστές έργου δεν δρουν μόνο ως καλοί μάνατζερ αλλά δρουν και ως ηγέτες ανθρώπων και οραματιστές του μέλλοντος (Τοογ και Οίοιΐ, 2008). Ένα κοινό όραμα είναι σημαντικό για την ομάδα κατασκευής για να ξεπεράσει τους περιορισμούς των υπαρχουσών δυνατοτήτων και να αποκτήσει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στοχεύοντας σε νέες αγορές. Ο διαχειριστής του έργου ως ηγέτης ενός κατασκευαστικού έργου πρέπει να αναλάβει την πρωτοβουλία να καλλιεργήσει την κουλτούρα διαχείρισης γνώσης για την ανταλλαγή γνώσης και τη δημιουργία. Αυτό μπορεί να πραγματοποιηθεί εάν οι ηγέτες σαφώς αρθρώσουν την αξία των πρωτοβουλιών της διαχείρισης της γνώσης ή του προγράμματος διαχείρισης γνώσης. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 52

53 Οι ανταγωνιστικές επιχειρήσεις απαιτούν από τα στελέχη τους να αναπτύξουν και να συνδυάσουν διοικητικές ικανότητες καθώς και ικανότητες ηγεσίας. Οι διορατικοί ηγέτες που μπορούν να χειριστούν αποτελεσματικά την αλλαγή, αναπτύσσουν ένα όραμα στο οποίο οι άνθρωποι δεσμεύονται ενώ καθορίζουν το πλαίσιο για ανάπτυξη και δημιουργούν ένα υποστηρικτικό περιβάλλον (Teerajetgul et al., 2009). Η ολοκλήρωση και ο συνδυασμός αυτών των ικανοτήτων απαιτεί μια ισορροπία μεταξύ της έμφασης που δίδεται στα κέρδη και στις προσφερόμενες υπηρεσίες, στην ανάπτυξη και στη σταθερότητα, στη βελτίωση και στη καινοτομία, στη μονομέρεια και τη πολλαπλότητα και στην υπευθυνότητα και την ευθυγράμμιση (Management consultants, 2009). Η αποτελεσματική ηγεσία είναι το κλειδί για τη μελλοντική ανάπτυξη των οργανισμών, ιδιαίτερα σε μια εποχή που η παγκοσμιοποίηση απαιτεί ολοένα και μεγαλύτερα αποθέματα ταλέντου για να καλυφθούν οι διεθνείς ανάγκες των επιχειρήσεων. Ένας καλός ηγέτης πρέπει να έχει επίγνωση των προσόντων των εργαζομένων του και των επιδόσεων τους (Teerajetgul et al., 2009). Οι Κορυφαίες Εταιρείες δείχνουν να έχουν κατανοήσει σε μεγάλο βαθμό την ανάγκη αυτή σε σύγκριση με τους υπόλοιπους οργανισμούς (Πράσινη επιχειρηματικότητα, 2009). Ως δεύτερος παράγοντας μέτρησης της Διαχείρισης Γνώσης, επισημαίνεται η ανταμοιβή ή παροχή κινήτρων. Η παρακίνηση έχει αποτελέσει αντικείμενο μελέτης από τα αρχαία χρόνια. Η πρώτη προσέγγιση στην κατανόηση της ανθρώπινης παρακίνησης προέρχεται από τους αρχαίους έλληνες φιλοσόφους οι οποίοι εστίασαν στην έννοια της ηδονής ως βασική κινητήρια δύναμη της συμπεριφοράς. Σύμφωνα με τις πρώτες θεωρίες που αναπτύχθηκαν σχετικά με την παρακίνηση, τα άτομα κατευθύνουν τις προσπάθειες τους έτσι ώστε να αυξήσουν την ευχαρίστηση τους και να μειώσουν αρνητικά συναισθήματα (Teerajetgul et al., 2009). Από τότε μέχρι σήμερα η έννοια της παρακίνησης αποτέλεσε αντικείμενο μελέτης για πολλούς ερευνητές και αναπτύχθηκαν αρκετά εμπειρικά μοντέλα προκειμένου να αποσαφηνίσουν το περιεχόμενο και την διαδικασία αυτής. Οι θεωρίες παρακίνησης, έχουν ιδιαίτερη σημασία στην διαμόρφωση ερμηνευτικών μοντέλων απόδοσής των εργαζόμενων γιατί εστιάζουν στην εργασιακή αποτελεσματικότητα και στους παράγοντες που την βελτιώνουν. Διαπιστώνεται, όμως, ότι καμία θεωρία παρακίνησης δεν μπορεί να εφαρμοστεί αυτούσια διότι κάθε ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 53

54 εργαζόμενος είναι μία διαφορετική προσωπικότητα που αντιδρά ξεχωριστά με αποτέλεσμα να μπορεί να δώσει διαφορετικά αποτελέσματα (Κωντάνα, 2011). Οφείλουμε να τονίσουμε ότι η συνεργασία ως ένας τρίτος παράγοντας δείχνει το βαθμό της προθυμίας για ανταλλαγή βοήθειας και κοινής εργασίας μεταξύ των εργαζομένων. Ο κλάδος των κατασκευών έχει συχνά υποστεί κριτικές για την αποτυχία του να σχηματίζει αποτελεσματικές ομάδες εργασίας (Baidenet et al., 2006). Αυτό έχει οδηγήσει σε μειωμένη αποτελεσματικότητα παράδοσης του έργου (Evbuomwan and Anumba, 1998). Η συνεργασία δείχνει το βαθμό της προθυμίας για ανταλλαγή βοήθειας και κοινής εργασίας μεταξύ των εργαζομένων. Η συνεργασία μεταξύ των μελών του οργανισμού είναι ένα από τα σημαντικότερα κίνητρα που επιφέρει θετικές επιδράσεις τόσο στη ροή των έργων όσο κι στο τελικό αποτέλεσμα. Η προώθηση της ανάπτυξης δεσμών μεταξύ των μελών της ομάδας κατασκευής είναι ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία για την ανάπτυξη οποιαδήποτε συνεργατικής ομάδα εργασίας. Αυτό φέρνει απλά ενότητα μέσα στην ποικιλομορφία και περιλαμβάνει πρακτικές και δραστηριότητες που ευνοούν την συνεργασία και την από κοινού εργασία. Περιλαμβάνει επίσης την ανάπτυξη. Η ομάδα εργασίας έχει μορφές ή τη στήριξη και την ενθάρρυνση των πολιτισμών, για τη λήψη άλλων πολιτισμών προς τα εμπρός. Το προσωπικό συνεργεί στην κατασκευή για να βοηθήσει ο ένας τον άλλο κατά τη διάρκεια των εργασιών. Συνεργασίες μεταξύ τους μπορεί να οδηγήσουν σε θετική ανταλλαγή γνώσεων, απώλεια του φόβου, και αύξηση της διαφάνειας ως το ένα προς το άλλο. Βοηθά επίσης τα μέλη για την ανάπτυξη μιας κοινής αντίληψης σε επιτόπια έργα. Με το έργο οι διαχειριστές δημιουργούν μια αίσθηση εμπιστοσύνης που ανήκει στις ομάδες, υπάρχει μια τάση και μια προθυμία να συνεργαστεί. Αυτή η συνεργασία με μέλη της ομάδας είναι ένα ουσιώδες στοιχείο καθώς οδηγεί τη βούληση να μοιράζονται τις γνώσεις, τις πληροφορίες και τις ιδέες τους (Teerajetgul et al., 2009). Ο τέταρτος παράγοντας, η εμπιστοσύνη, εμφανίζεται ως η αμοιβαία πίστη μεταξύ των μελών της ομάδας. Η εμπιστοσύνη είναι ένα από τα πιο πολύτιμα και ευάλωτα περιουσιακά στοιχεία της κάθε ομάδας κατασκευής (Teerajetgul et al., 2009). Αποτελεί μείζονος σημασίας παράγοντα για την αποτυχία ή επιτυχία ενός έργου (Egan, 1998; ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 54

55 National Audit Office, 2001). Όταν υπάρχει εμπιστοσύνη μεταξύ των μελών της ομάδας, μπορούν να εργαστούν μέσα από διαφωνίες ή συγκρούσεις, είτε σε προσωπικό ή επαγγελματικό πλαίσιο. Με την εμπιστοσύνη, οι διαχειριστές του έργου και τα μέλη της ομάδας εργάζονται με ένα ενιαίο στόχο για την επίτευξη θετικών επιδόσεων των κατασκευών. Η εμπιστοσύνη στα μέλη της ομάδας φάνηκε να οριστεί ως η αμοιβαία πίστη τους ενός προς του άλλου για να ολοκληρωθεί το έργο στον τομέα της εμπειρογνωμοσύνης, είτε μόνοι τους είτε με την απόδοση κατάλληλου προσώπου. Για μεγαλύτερο διάστημα, η εμπιστοσύνη μπορεί να είναι ο πιο σημαντικός καθοριστικός παράγοντας της επιτυχίας μιας ομάδας κατασκευής (Teerajetgul etal., 2009). Οι τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνιών (ΤΠΕ), αποτελούν έναν ακόμη παράγοντα διερεύνησης, θεωρούνται ως ενισχυτικό εργαλείο το οποίο χρησιμοποιούν οι επιχειρήσεις για να συλλάβουν και να έχουν πρόσβαση στη γνώση σε πραγματικό χρόνο. Σύμφωνα με τους Stewart et al., (2001) η αποτελεσματική εφαρμογή της τεχνολογίας πληροφοριών στον κλάδο των κατασκευών είναι αναγκαία για τη βελτίωση της παραγωγικότητας. Οι ΤΠΕ διευκολύνουν την επίτευξη στα οφέλη της αύξησης των πληροφοριών της τεχνολογικής ανάπτυξης σε απάντηση στους μικρότερους κύκλους προϊόντων και βοηθά επίσης να επιταχυνθεί η διαδικασία λήψης αποφάσεων σε μια ομάδα έργου. Είναι επίσης γνωστό ότι η τεχνολογία των πληροφοριών υποστηρίζει σθεναρά τη βελτίωση της επικοινωνίας (Teerajetgul et al., 2009). Η ΤΠΕ επιτρέπει την καινοτομία σε διεργασίες και προϊόντα, ενώ τα οφέλη στην παραγωγικότητα των εργαζομένων από τα χρήματα που δαπανώνται στην τεχνολογία πληροφορικής είναι πολλαπλάσια σε σχέση με τα οφέλη άλλων επενδύσεων (Επιχειρήσεις και Βιομηχανία, 2009). Η ένταξη των ΤΠΕ στο χώρο της εργασίας, προκαλεί δομικές αλλαγές και τροποποιήσεις στο τρόπο εργασίας. Η ταχύτητα των αλλαγών δημιουργεί έντονο ανταγωνισμό ανάμεσα στις επιχειρήσεις και τους διάφορους οργανισμούς αφού απαιτεί ταχύτατες αναδιαρθρώσεις του προσωπικού και του εξοπλισμού τους και σημαντικές δαπάνες για κατάρτιση και νέες αγορές τεχνολογικού υλικού. Ο εκσυγχρονισμός της οργάνωσης των επιχειρήσεων με τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών προσφέρει εξοικονόμηση πόρων και ενέργειας αλλά έχει και το αντίστοιχο κόστος. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 55

56 Ο τελευταίος παράγοντας, με τον οποίο προσδιορίζεται η διαχείριση γνώσης, περιλαμβάνει το σύνολο των δεξιοτήτων που είναι απαραίτητες για την αποτελεσματική εκτέλεση των εργασιών. Αυτός ο παράγοντας περιλαμβάνει το σύνολο των δεξιοτήτων που ο υπεύθυνος έργου μπορεί να εκμεταλλευτεί για να πραγματοποιήσει ένα συγκεκριμένο έργο (Teerajetgul et al., 2009). Η επικέντρωση σε ατομικές γνώσεις (εκπαίδευση ή εμπειρία), είναι το θεμέλιο της επιτυχίας του έργου κατασκευής. Αντίθετα, με τη διαχείριση της γνώσης σε κατασκευαστικά έργα αναγνωρίζεται η ικανότητα των ατόμων να χρησιμοποιούν τις γνώσεις τους. Οι ομάδες εργασίας, αποτελούνται κυρίως, από ανειδίκευτους εργάτες, θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν αυτή τη γνώση (όπως η εφαρμοσμένη μηχανική και τις τεχνικές δεξιότητες), καλύτερα και από τους ειδικευόμενους στον κλάδο των κατασκευών. Μια ομάδα διαχείρισης έργου, απαιτεί έναν οργανισμό πρόθυμο να δώσει στοιχεία στα μέλη του. Το έργο της διαχείρισης των δεξιοτήτων της ομάδας είναι ένας κρίσιμος παράγοντας, που επηρεάζει την ικανότητα της να αποκτά και να χρησιμοποιεί τη γνώση για τη βελτίωση της πιθανότητας επιτυχίας (Teerajetgul et al., 2009). Ο Davenport (1998), υποστήριξε ότι η επιτυχής διαχείριση του ανθρώπινου παράγοντα είναι το κλειδί για την επίτευξη δραματικών οφελών στην ανάπτυξη της γνώσης. Ομοίως, οι Dainty et al. (2005), υποστηρίζουν ότι η αποτελεσματική μεταφορά γνώσεων εξαρτάται από την υψηλή ικανότητα. Σύμφωνα με τους Kim et al., (2009), η απόδοση του έργου, ως έβδομος παράγοντας, αποτελείται από τρείς (3) υπο-παράγοντες /διαστάσεις. 0 Επίπεδο κερδοφορίας. 0 Απόκλιση του συνολικού κόστους του έργου σε σχέση με το αρχικό προϋπολογισμό. 0 Παράταση προθεσμίας παράδοσης του έργου. Η πρώτη διάσταση που συμβάλλει στη μέτρηση της απόδοσης του έργου στον κλάδο των κατασκευών είναι το επίπεδο κερδοφορίας μια επιχείρισης. Ως κερδοφορία ορίζουμε, την ικανότητα της επιχείρησης να παράγει κέρδος. Κέρδος είναι η παραγωγή του κέρδους στην επιχειρησιακή δραστηριότητα προς όφελος των ιδιοκτητών της επιχείρησης ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 56

57 (Αρχείο Πολλαπλών Γλωσσών, 2011). Το κέρδος είναι η διαφορά μεταξύ των εσόδων (πωλήσεων) της επιχείρησης και του κόστους της. Θεωρητικά η κερδοφορία, είναι μια κατάσταση όπου τα έσοδα της επιχείρησης είναι μεγαλύτερα από τα έξοδά της, δηλαδή υπάρχει θετικό ταμείο. Αντίθετα, μία χρόνια έλλειψη κερδοφορίας, δηλαδή, συνεχής υπεροχή του κόστους σε σχέση με τα έσοδα (πωλήσεις), θα οδηγήσει σε αρνητική ταμειακή θέση, όπου και ξεκινούν τα προβλήματα της επιχείρησης. Η δεύτερη διάσταση, που εξετάζει αυτή η έρευνα για τη μέτρηση της απόδοσης στον κατασκευαστικό τομέα είναι η απόκλιση του συνολικού κόστους του έργου σε σχέση με το αρχικό προϋπολογισμό. Σε τι ποσοστό, δηλαδή, κυμαίνεται ο βαθμός απόκλισης του αρχικού κόστους που προέβλεπαν οι επιχειρησεις πρίν την διεκπεραίωση του έργου σε σχέση με το συνολικό κόστος του έργου που εκτιμήθηκε στο τέλος του. Βάσει του Ελληνικού Γενικού Λογιστικού Σχεδίου, κόστος ορίζεται η διάθεση ή η επένδυση αγοραστικής δύναμης για την απόκτηση υλικών ή άυλων αγαθών και υπηρεσιών με σκοπό τη χρησιμοποίησή τους για την πραγματοποίηση εσόδων από πωλήσεις ή την κάλυψη κοινωνικών αναγκών (Βενιέρη, 1986). Απόκλιση Κόστους ορίζεται ως η διαφορά μεταξύ του εκτιμώμενου κόστους μίας εργασίας και του πραγματικού κόστους αυτής (Γενικό λογιστήριο της Κυπριακής δημοκρατίας, 2008). Τέλος, η παράταση προθεσμίας παράδοσης του έργου είναι η τρίτη διάσταση που συνθέτει την απόδοση. Πολλές είναι οι επιχειρήσεις που αποκλίνουν από το αρχικό τους χρονοδιάγραμμα για ποικίλους λόγους. Απόκλιση Χρονοδιαγράμματος ορίζεται ως η διαφορά μεταξύ της τρέχουσας προόδου και της προγραμματισμένης προόδου μίας εργασίας, εκπεφρασμένη σε μονάδες κόστους Διαμόρφωση των ερευνητικών υποθέσεων Στην παρούσα παράγραφο θα προχωρήσουμε στη θεωρητική σύνδεση των εφτά (7) ερευνητικών μεταβλητών, στην διατύπωση, δηλαδή, των υποθέσεων της έρευνας μας. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 57

58 Όπως έχει προαναφερθεί, ο έλεγχος των υποθέσεων αυτών πραγματοποιήθηκε, με τη χρήση ερωτηματολογίου, σε ένα δείγμα ελληνικών κατασκευαστικών επιχειρήσεων. Στη σημερινή εποχή παρατηρείται μια αυξανόμενη πίεση για επιχειρησιακή αναδιάρθρωση του κατασκευαστικού κλάδου, που έχει σαν αποτέλεσμα την εμφάνιση ισχυρών τάσεων ανακατάταξης μεταξύ των οργανισμών(εξαγορές, συγχωνεύσεις και στρατηγικές συμμαχίες). Τα τελευταία χρόνια έγινε αντιληπτό ότι η περαιτέρω ανάπτυξη των εταιριών του κλάδου απαιτεί ανταπόκριση στις προσκλήσεις, για την τεχνογνωσία, καλύτερη οργάνωση κλπ., οι οποίες δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν, με την παραδοσιακή δομή που χαρακτηρίζει τον κλάδο (ICAP, 2007). Η εφαρμογή της Διαχείρισης Γνώσης θα μπορούσε να αποτελέσει το μέσο για να ξεπεραστούν τα εν λόγω εμπόδια και να δημιουργηθεί από τις εταιρείες ένα ορθό πρόγραμμα διαχείρισης των εκάστοτε αλλαγών αλλά και ένα σύστημα μέτρησης της απόδοσης. Οι κατασκευαστικές εταιρείες οφείλουν να κατανοήσουν τη σχέση μεταξύ της διαχείρισης γνώσης και της επιχειρησιακής απόδοσης για να πετύχουν τα επιθυμητά αποτελέσματα (Robinson, 2001). Με βάση την επισκόπηση της βιβλιογραφίας που προηγήθηκε, υποθέτεται μια άμεση θετική σχέση ανάμεσα στους παράγοντες που απαρτίζουν τη «Διαχείριση Γνώσης» και στην «Απόδοση του έργου» στον κατασκευαστικό κλάδο. Ο διορατικός ηγέτης, για να επιτύχει τα επιθυμητά αποτελέσματα επιβάλλεται να συνδυάζει το ενδιαφέρον του τόσο στις απαραίτητες ενέργειες για την επίτευξη των στόχων όσο και στο βαθμό ικανοποίησης των εργαζομένων. Σύμφωνα με τους Teerajetgul et al., (2009) ο διαχειριστής του έργου ως ηγέτης ενός κατασκευαστικού έργου πρέπει να αναλάβει την πρωτοβουλία να καλλιεργήσει την κουλτούρα διαχείρισης γνώσης για την ανταλλαγή γνώσης και τη προώθηση της δημιουργικότητας. Από τα παραπάνω προκύπτει η εξής ερευνητική υπόθεση: Υπόθεση 1: Υπάρχει θετική σχέση ανάμεσα στη «Διορατική ηγεσία» και στην «Απόδοση του έργου» στον κατασκευαστικό κλάδο. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 58

59 Η απόδοση και το επίπεδο δέσμευσης της ομάδας έργου είναι άμεσα συνδεδεμένη με το βαθμό παρακίνησης τους. Οι εργαζόμενοι, πρέπει να αισθάνονται ότι είναι παραγωγικοί και να συνειδητοποιούν το αντίκτυπο της δουλειάς τους στη συνολική οικονομική απόδοση. Με την επιλογή και προσφορά κατάλληλων κινήτρων πρέπει να δημιουργείται ένα περιβάλλον που να διασφαλίζει την επίτευξη των στόχων του έργου και ταυτόχρονα να προσφέρει ικανοποίηση στα εμπλεκόμενα μέρη. Από τα παραπάνω προκύπτει η εξής ερευνητική υπόθεση: Υπόθεση 2: Υπάρχει θετική σχέση ανάμεσα στην «Ανταμοιβή ή παροχή κινήτρων» και στην «Απόδοση του έργου» στον κατασκευαστικό κλάδο. Στη σημερινή εποχή οι επιχειρήσεις είναι άρτια εξοπλισμένες με προγραμματισμό δραστηριοτήτων, τοποθέτηση ανθρώπων σε κατάλληλες θέσεις, αναλύσεις και μελέτες, εκπαίδευση των στελεχών της επιχείρησης, καινοτομίες τεχνολογιών. Ωστόσο εξαιτίας της απουσίας συνεργασίας μεταξύ των μελών αυτά τα προβλήματα αντί να λύνονται ή να μειώνονται, αυξάνονται και δημιουργούν τεράστιο κόστος για την επιχείρηση. Συνεργασία μεταξύ της ομάδας έργου μπορεί να οδηγήσει σε θετική ανταλλαγή γνώσεων, απώλεια του φόβου, και αύξηση της διαφάνειας (ΤοοΓα)^ υ1 βΐ αΐ., 2009). Από τα παραπάνω προκύπτει η εξής ερευνητική υπόθεση: Υπόθεση 3: Υπάρχει θετική σχέση ανάμεσα στη «Συνεργασία» και στην «Απόδοση του έργου» στον κατασκευαστικό κλάδο. Η εμπιστοσύνη είναι ένα από τα πιο πολύτιμα και ευάλωτα περιουσιακά στοιχεία της κάθε ομάδας έργου (ΤοοΓα)^ υ1 βΐ αΐ., 2009). Τα άτομα είναι ικανοποιημένα όταν τους εξασφαλίζεται κλίμα εμπιστοσύνης και ασφάλειας στον εργασιακό τους χώρο, γιατί έτσι μπορούν να δράσουν αυτόνομα και να αναπτύξουν τη δημιουργικότητά τους. Από τα παραπάνω προκύπτει η εξής ερευνητική υπόθεση: ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 59

60 Υπόθεση 4: Υπάρχει θετική σχέση ανάμεσα στην «Εμπιστοσύνη» και στην «Απόδοση του έργου» στον κατασκευαστικό κλάδο. Η πληροφορία και οι πηγές της γνώσης αυξάνονται με τρομακτικούς ρυθμούς και διαδίδονται με εκπληκτικές ταχύτητες (ΖοΚοροη^, 2001). Οι γνώσεις τα τελευταία χρόνια αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο και είναι αδύνατο να μεταδοθούν στους εργαζόμενους μιας επιχείρησης μόνο με σεμινάρια ή με την εφαρμογή ενός συστήματος εκπαίδευσης. Οι ΤΠΕ βοηθούν να γεφυρωθεί το χάσμα και να προωθηθεί καλύτερα η επικοινωνία που είναι ένας σημαντικός παράγοντας, λόγω του ότι επιτρέπει στους συντελεστές του έργου εκτός από απλοί δέκτες πληροφοριών, να γίνουν τροφοδότες ιδίας γνώσης για επιστημονική τεκμηρίωση. Από τα παραπάνω προκύπτει η εξής ερευνητική υπόθεση: Υπόθεση 5: Υπάρχει θετική σχέση ανάμεσα στις «Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών» και στην «Απόδοση του έργου» στον κατασκευαστικό κλάδο. Οι Όο Ια και Οοοοπο (2002), υποστηρίζουν ότι η κεντρική διάσταση στην έννοια του ανθρώπινου κεφαλαίου αφορά τις γνώσεις και τις δεξιότητες που ενσωματώνονται στους ανθρώπους και συσσωρεύονται μέσω της εκπαίδευσης, της κατάρτισης και της εμπειρίας και οι οποίες είναι χρήσιμες στην παραγωγή αγαθών, υπηρεσιών και περαιτέρω γνώσης. Η επικέντρωση σε ατομικές γνώσεις (εκπαίδευση ή χρήση εμπειριών), είναι το θεμέλιο της επιτυχίας ενός έργου βΐ αΐ., 2009). Μ ε την ανάπτυξη των ικανοτήτων και παράλληλα με τη συμμετοχή των μελών μιας ομάδας σε έργα επιτυγχάνεται η ανεύρεση νέων ιδεών, συνεπώς και η δημιουργία καινοτόμων εφαρμογών. Από τα παραπάνω προκύπτει η εξής ερευνητική υπόθεση: Υπόθεση 6: Υπάρχει θετική σχέση ανάμεσα στις «Ατομικές ικανότητες ή δεξιότητες» και στην «Απόδοση του έργου» στον κατασκευαστικό κλάδο. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 60

61 Σχέση Διαχείρισης γνώσης και Απόδοσης του έργου Όπως παρουσιάστηκε και στη βιβλιογραφική ανασκόπηση η διαχείριση γνώσης είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την απόδοση του έργου. Η Διαχείριση Γνώσης δεν είναι ένα νέο εργαλείο για την διοίκηση επιχειρήσεων, ούτε μια νέα μεθοδολογία ανάλυσης ή επίλυσης προβλημάτων. Είναι κουλτούρα εργασίας, άρρηκτα συνδεδεμένη με το σύστημα οργάνωσης του κάθε οργανισμού. Η ανάπτυξη των δεξιοτήτων των μελών μιας ομάδας είναι κρίσιμος παράγοντας για την επιτυχία του έργου. Η γνώση του ατόμου και οι εμπειρίες του από προηγούμενα κατασκευαστικά έργα είναι σημαντικοί πόροι για τα επόμενα έργα διότι διευκολύνουν την επίτευξη καινοτόμων και διεπιστημονικών στόχων (Ogunlana et al, 2002). Η απόφαση εγκατάστασης και λειτουργίας του συστήματος διαχείρισης γνώσης είναι στρατηγικής σημασίας για κάθε επιχείρηση, με μεσοπρόθεσμα αποτελέσματα (Fatma, 2004). Τα αναμενόμενα οφέλη όμως είναι σημαντικότατα, αφού συνδέονται με την διατήρηση και ανάπτυξη των ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων της κάθε εταιρείας και άρα με την βελτίωση της κερδοφορίας της (Partner Grant Thornton Consulting AE, 2006). Οι Edum-Fotwe και McCaffer (2000) αναφέρουν ότι για την ανάπτυξη ή την διατήρηση επαγγελματικής επάρκειας των διευθυντικών στελεχών, απαιτείται η προσαρμογή τους στο μεταβαλλόμενο ανταγωνιστικό περιβάλλον, αλλά και η απόκτηση επαρκής γνώσης και καλλιέργειας δεξιοτήτων για τη διαχείριση του έργου. Προηγούμενες έρευνες έχουν δείξει ότι η οργανωσιακή δημιουργικότητα αποτελεί κρίσιμης σημασίας παράγοντα για την οργανωσιακή απόδοση (Lee και Choi, 2003). Ωστόσο, στον τομέα των κατασκευών, υπάρχουν περιορισμένα στοιχεία, τα οποία αποδεικνύουν ότι η διαχείριση της γνώσης βελτιώνει είτε την οργανωσιακή απόδοση είτε την απόδοση του έργου (Teerajetgul et.al, 2009). Επιπλέον η έρευνα της διαχείρισης γνώσης στον κατασκευαστικό κλάδο στην Ελλάδα βρίσκεται ακόμη σε εμβρυακό στάδιο. Δεν έχουν υπάρξει αντίστοιχες έρευνες μέχρι σήμερα που να διερευνούν τον τρόπο με τον οποίο οι κατασκευαστικές εταιρίες χρησιμοποιούν την γνώση για να βελτιώσουν τις αποδόσεις του έργου τους. Το κενό που παρατηρείται αναφέρεται κυρίως στη συστηματική κατανόηση των σημαντικότερων παραγόντων της διαχείρισης γνώσης (ατομικούς και οργανωσιακούς) που μπορεί να επηρεάζουν την απόδοση του έργου στο ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 61

62 ελληνικό ανταγωνιστικό περιβάλλον. Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι να αναγνωρίσει αυτούς τους παράγοντες και να τονίσει τη σπουδαιότητα τους. Σύμφωνα με τις υποθέσεις που παρουσιάστηκαν παραπάνω, αλλά και με την εξέταση των επτά παραγόντων που προσδιορίζουν τη Διαχείριση Γνώσης και την Απόδοση του έργου οδηγούμαστε στη διαμόρφωση του Εννοιολογικού Πλαισίου (Διάγραμμα 1) της παρούσας έρευνας, το οποίο επικεντρώνεται στην σχέση μεταξύ των ερευνητικών παραγόντων. Σχεδιάγραμμα 2.1: Εννοιολογικό Πλαίσιο Έρευνας ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 62

63 2.4 Ανακεφαλαίωση Στο Κεφάλαιο που μόλις ολοκληρώθηκε παρουσιάστηκε αναλυτικά το προτεινόμενο Εννοιολογικό Πλαίσιο της έρευνας που διεξάγαμε. Αρχικά, πραγματοποιήθηκε μια σύντομη θεωρητική περιγραφή των εφτά ερευνητικών μεταβλητών (διορατική ηγεσία, ανταμοιβές, συνεργασία, εμπιστοσύνη, τεχνολογίες πληροφοριών, δεξιότητες και απόδοση του έργου), ενώ στη συνέχεια πραγματοποιήθηκε λεπτομερής διατύπωση των υποθέσεων που τις συνδέουν, καθώς και πλήρης διαγραμματική απεικόνιση όλων των σχέσεων που δημιουργούνται ανάμεσα τους. Στο επόμενο κεφάλαιο θα παρουσιαστεί η ερευνητική μεθοδολογία που ακολουθήθηκε προκειμένου να εκπληρωθούν οι ερευνητικοί σκοποί και στόχοι. Πιο συγκεκριμένα, θα παρουσιαστεί το δείγμα της έρευνας, ο τρόπος μέτρησης των ερευνητικών μεταβλητών, οι μέθοδοι που ακολουθήθηκαν για τη συλλογή των εμπειρικών δεδομένων, ενώ, τέλος, θα γίνει αναλυτική αναφορά στον έλεγχο της εγκυρότητας του ερωτηματολογίου. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 63

64 Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 3 Ε Ρ Ε Υ Ν Η Τ Ι Κ Η Μ Ε Θ Ο Δ Ο Λ Ο Γ Ι Α 3.1 Εισαγωγή Έπειτα απο μια θεωρητική ανασκόπηση σχετικά με την επίδραση της Διαχείρισης Γνώσης στην οργανωσιακή απόδοση του κατασκευαστικού κλάδου, που παρουσιάστηκε στο προηγούμενο κεφάλαιο, αναλύεται η μεθοδολογία της έρευνας που ακολουθήθηκε. Στο παρόν κεφάλαιο επισημαίνετε η αναλυτική περιγραφή της ερευνητικής μεθοδολογίας, που ακολουθήθηκε προκειμένου να εκπληρωθούν οι ερευνητικοί σκοποί και στόχοι που τέθηκαν στην αρχή της έρευνας. Αρχικά, πραγματοποιείται μια σύντομη αναφορά σε ορισμένα γενικά μεθοδολογικά στοιχεία (χαρακτηρισμός της έρευνας) και στη συνέχεια, παρουσιάζεται το πεδίο στο οποίο πραγματοποιήθηκε η εμπειρική έρευνα. Τέλος, περιγράφεται η διαδικασία συλλογής και ο τρόπος μέτρησης των ερευνητικών μεταβλητών αλλά και ο έλεγχος εγκυρότητας του ερωτηματολογίου που δημιουργήθηκε. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 64

65 3.2 Χαρακτηρισμός της έρευνας Από τα αρχαία χρόνια ο άνθρωπος αισθάνεται συνεχώς την ανάγκη να κατανοήσει αυτά τα οποία συμβαίνουν στο περιβάλλον του, θέτοντας συνεχώς ερωτήματα και προσπαθώντας να τα καταγράψει, να τα περιγράψει, να τα ερμηνεύσει, να τα προβλέψει και να τα ελέγξει (Emory και Cooper, 1991). Για να πετύχει την επίτευξη όλων των παραπάνω πραγματοποιεί έρευνες που ακολουθούν επιστημονικές μεθόδους. Η έρευνα αποτελεί ένα από τα κυριότερα εργαλεία ανάπτυξης και προόδου μιας κοινωνίας. Ως επιστημονική μέθοδο έρευνας ορίζεται μια σειρά τεχνικών ή διαδικασιών που χρησιμοποιούνται για την ανάλυση εμπειρικών ενδείξεων σε μια προσπάθεια επικύρωσης ή απόρριψης προγενέστερων αντιλήψεων (Zikmund, 2003). Μια ορθή έρευνα πρέπει να ακολουθεί τα κριτήρια της επιστημονικής μεθόδου, τα κυριότερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της οποίας είναι συνοπτικά τα εξής (Cooper και Schindler, 2003): Η απευθείας παρατήρηση των φαινόμενων. Ο σαφής καθορισμός των μεταβλητών, των μεθόδων και των διαδικασιών. Ο έλεγχος των εμπειρικών υποθέσεων. Η ικανότητα αποκλεισμού αντίθετων υποθέσεων. Η στατιστική περισσότερο, παρά η γλωσσική, αιτιολόγηση των συμπερασμάτων. Η αυτοτροφοδοτούμενη διαδικασία. Η επιστημονική έρευνα διακρίνεται σε βασική (basic) και εφαρμοσμένη (applied). Η βασική έρευνα επιδιώκει την επέκταση των ορίων της γνώσης ή την επιβεβαίωση της αποδεκτικότητας μιας δεδομένης θεωρίας, είναι προσηλωμένη πρωτίστως στην πειραματική μέθοδο και έχει ως κύριο στόχο την παραγωγή γνώσης (Cooper και Schindler, 2003). Η εφαρμοσμένη έρευνα επιχειρεί να δώσει απαντήσεις σε ερωτήσεις σχετικές με ειδικά προβλήματα ή να πάρει αποφάσεις σχετικές με συγκεκριμένες πορείες δράσης ή πολιτικές αποφάσεων. Έχει τις ρίζες της στην πειραματική μέθοδο, αλλά χρησιμοποιεί επιστημονική μεθοδολογία για να αναπτύξει πληροφορίες, αποσκοπώντας ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 65

66 να αποσαφηνίσει ή να αντιμετωπίσει με άμεσο τρόπο ένα κοινωνικό πρόβλημα (Zikmund, 2003). Βασική έρευνα γίνεται κυρίως από πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα ενώ εφαρμοσμένη γίνεται και από επιχειρήσεις. Η παρούσα έρευνα στοχεύει στην κριτική διερεύνηση μίας σειράς πολιτικών και πρακτικών που είναι στενά συνδεδεμένες με τη «Διαχείριση της Γνώσης» στις Ελληνικές κατασκευαστικές επιχειρήσεις, και τη σχέση τους με την «Απόδοση του έργου». Χρησιμοποιήθηκε ειδική επιστημονική μεθοδολογία για την ανάλυση των δεδομένων, και έγινε προσπάθεια διερεύνησης και αποσαφήνισης των επιπτώσεων της «Διαχείρισης της Γνώσης» στην απόδοση του έργου. Για την ανάλυση των πληροφοριών οι οποίες συλλέχθηκαν, εφαρμόστηκαν ποσοτικές ερευνητικές τεχνικές. Συνοψίζοντας όλα τα παραπάνω, η παρούσα έρευνα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως επιστημονική (scientific). 3.3 Ο πληθυσμός της έρευνας Το πεδίο έρευνας της παρούσας μελέτης είναι οι ελληνικές εταιρίες που ανήκουν στον κατασκευαστικό κλάδο. Στην έρευνα αυτή θα μπορούσαν να συμμετάσχουν όλες οι κατασκευαστικές εταιρείες που εδρεύουν στην Ελλάδα. Συμπεραίνουμε όμως, ότι κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό. Έτσι λοιπόν, για την πραγματοποίηση του ερευνητικού σχεδίου προσεγγίσαμε επιχειρήσεις που εδρεύουν στις περιοχές της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Η επιλογή της περιοχής έγινε με βάση την πρόσβαση που έχει ο ερευνητής. Η ελληνική βιομηχανία, όπως και οι περισσότεροι κλάδοι της ελληνικής οικονομίας, χαρακτηρίζεται από το μικρό μέγεθος των επιχειρήσεων, καθώς μόνο το 2% απασχολεί περισσότερους από 500 εργαζόμενους (ICAP, 2004). Επειδή το μέγεθος μιας βιομηχανίας αποτελεί καθοριστικό παράγοντα ύπαρξης ολοκληρωμένης διαδικασίας διαχείρισης της γνώσης, στην παρούσα έρευνα οι επιχειρήσεις, που απάντησαν σε ερωτηματολόγια, ήταν κατά κύριο λόγο οι μικρομεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις Σύμφωνα με οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (96/280/ΕΚ), μικρομεσαία θεωρείται μια ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 66

67 επιχείρηση με περισσότερους από 50 και λιγότερους από 250 εργαζόμενους και ετήσιο κύκλο εργασιών από 7 μέχρι 40 εκατομμύρια Ευρώ. Αντίστοιχα, μεγάλη θεωρείται μια επιχείρηση με περισσότερους από 250 εργαζόμενους και ετήσιο κύκλο εργασιών μεγαλύτερο των 40 εκατομμυρίων Ευρώ (Χατζηδημητρίου 2003, Κυριαζόπουλος και Τερζίδης 2000). 3.4 Μέτρηση των ερευνητικών παραγόντων Η μέτρηση κάθε παράγοντα (έννοιας) της παρούσας έρευνας έγινε με τη χρήση πολλαπλών προσδιοριστικών μεταβλητών (ερωτήσεων). Αυτές επιλέχθηκαν από τη διεθνή βιβλιογραφία. Για την μέτρηση τους πραγματοποιήθηκε χρήση των τακτικών κλιμάκων. Πιο συγκεκριμένα, χρησιμοποιήθηκε η εννοιολογική κλίμακα (κλίμακα Likert 5 σημείων). Για την μέτρηση των εφτά παραγόντων χρησιμοποιήθηκαν προσδιοριστικές μεταβλητές που αντλήθηκαν από τη πρόσφατη βιβλιογραφία. Οι ερωτήσεις του ερωτηματολογίου που χρησιμοποιήθηκαν στην παρούσα έρευνα για τον προσδιορισμό των παραγόντων της Διαχείρισης Γνώσης προέρχονται από τους Teerajetgul et al. (2009), ενώ οι μεταβλητές που αφορούν τον προσδιορισμό της απόδοσης του έργου προέρχονται από την έρευνα των Kim et. al (2009). Το ερωτηματολόγιο σχεδιάστηκε με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι πρακτικό και εύκολο στη συμπλήρωσή του. Σκοπός αυτού του σχεδιασμού ήταν η, όσο των δυνατόν μεγαλύτερη ανταπόκριση του δείγματος. (Το ερωτηματολόγιο παρατίθεται αναλυτικά στο Παράρτημα 1 της εργασίας). Συγκεκριμένα, το ερωτηματολόγιο απαρτίζεται συνολικά από τέσσερις (4) ενότητες και σαρανταέξι (46) ερωτήσεις. Η πρώτη ενότητα απαρτίζεται από δύο (2) μέρη. Στο πρώτο μέρος επισημαίνονται τα στοιχεία της κάθε επιχείρησης όπως η επωνυμία, το έτος ίδρυσης, η γεωγραφική περιοχή λειτουργίας και ο αριθμός των εργαζομένων. Το δεύτερο ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 67

68 μέρος, αναφέρεται στα προσωπικά στοιχεία του υπεύθυνου της επιχείρησης που συμπληρώνει το ερωτηματολόγιο. Στη δεύτερη ενότητα, οι ερωτήσεις σχετίζονται με τη διαχείριση γνώσης της επιχείρησης. Η ενότητα αυτή, χωρίζεται σε έξι (6) τμήματα: διορατική ηγεσία (8 ερωτήσεις), συνεργασία μεταξύ των μελών της ομάδας εργασίας (5 ερωτήσεις), εμπιστοσύνη (8 ερωτήσεις), πληροφοριακή τεχνολογία (5 ερωτήσεις) και ατομικές ικανότητες και δεξιότητες των συμμετεχόντων στο έργο (6 ερωτήσεις). Στην ενότητα αυτή, ο βαθμός ισχύος και η εφαρμογή της διαδικασίας ορίζεται με τη πενταβάθμια κλίμακα Likert όπου 1 =Πολύ χαμηλός, 2 =Χαμηλός, 3 = Μέτριος, 4 =Υψηλός, 5 = Πολύ υψηλός. Η τελευταία ενότητα του ερωτηματολογίου απαρτίζεται από τρία (3) μέρη και αναφέρεται στην απόδοση του έργου. Αρχικά, επισημαίνεται το επίπεδο κερδοφορίας του πιο πρόσφατου έργου στο οποίο συμμετείχε η επιχείρηση. Η αξιολόγηση ορίζεται σε μια επταβάθμια κλίμακα, όπου 1 υποδηλώνει ότι το επίπεδο κερδοφορίας στο συγκεκριμένο έργο είναι πολύ χαμηλό ενώ το 7 ότι είναι πολύ υψηλό. Στη συνέχεια, αξιολογείται η απόκλιση του κόστους στο πιο πρόσφατο έργο που συμμετείχε η επιχείρηση σε σύγκριση με τον αρχικό προϋπολογισμό. Η αξιολόγηση βασίζεται σε μια πενταβάθμια κλίμακα όπου το 1 υποδηλώνει υψηλή αύξηση (>15% υπέρβαση του αρχικά εγκεκριμένου κόστους), το 2 αύξηση (υπέρβαση 5-15%), το 3 ουδετερότητα (-5% έως 5%), το 4 μείωση (χαμηλότερο κόστος 5-15%) και το 5 υψηλή μείωση (>15% χαμηλότερο κόστος). Τέλος, παρουσιάζεται η απόκλιση της αρχικά εγκεκριμένης προθεσμίας παράδοσης του πιο πρόσφατου έργου στο οποίο συμμετείχε η επιχείρηση. Ομοίως, με το προηγούμενο μέρος η αξιολόγηση βασίζεται σε μια πενταβάθμια κλίμακα όπου το 1 υποδηλώνει υψηλή αύξηση (>15% υπέρβαση του αρχικά εγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος), το 2 αύξηση (υπέρβαση 5-15%), το 3 ουδετερότητα (-5% έως 5%), το 4 μείωση (5-15% νωρίτερα) και το 5 υψηλή μείωση (>15% νωρίτερα). ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 68

69 Αναλυτικά έχουμε: Α. Μέρος : Γ ενικά Στοιχεία Α1. Στοιχεία της επιχείρησης. Α2. Προσωπικά στοιχεία. Β. Μέρος: Διαχείριση Γνώσης ο ο ο ο ο ο Διορατική ηγεσία Κίνητρα και ανταμοιβές Συνεργασία Εμπιστοσύνη Πληροφοριακή τεχνολογία Ατομικές ικανότητες ή δεξιότητες 8 ερωτήσεις 4 ερωτήσεις 5 ερωτήσεις 8 ερωτήσεις 5 ερωτήσεις 6 ερωτήσεις Γ. Μέρος :Απόδοση της επιχείρησης 3 ερωτήσεις Σύνολο ερωτήσεων: 39 ερωτήσεις 3.5 Συλλογή δεδομένων Οι επιχειρήσεις που συμμετείχαν στην έρευνα εντοπίστηκαν από την βάση δεδομένων του δικτυακού τόπου της ICAP ( αλλά και από τα εμπορικά επιμελητήρια που άνηκαν στη γεωγραφική περιοχή της έρευνας. Οι ημερομηνίες κατά τις οποίες πραγματοποιήθηκε η συλλογή των εκατόν έξι (106) ερωτηματολογίων κυμαίνονταν μεταξύ Οκτωβρίου 2011 και Ιανουαρίου Αρχικά τα ερωτηματολόγια στάλθηκαν στις επιχειρήσεις μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Το ποσοστό ανταπόκρισης, όμως, των επιχειρήσεων, με αυτό το τρόπο, ήταν ελάχιστο. Οι περισσότερες επιχειρήσεις που αρνήθηκαν να συμμετάσχουν υποστήριξαν ότι έχουν αυξημένο φόρτο εργασίας ή πολιτική μη συμμετοχής σε έρευνες. Συγκεκριμένα ο αριθμός των ερωτηματολογίων που στάλθηκαν σε επιχειρήσεις έφτανε τα εκατό πενήντα (150), κι από αυτά μόνο οκτώ (8)επιστράφηκαν απαντημένα. Ως εκ τούτου αποφασίστηκε η προσωπική επίσκεψη των ερευνητών στις υπό εξέταση ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 69

70 επιχειρήσεις. Μετά την αρχική τηλεφωνική επαφή που είχαμε με τον αντιπρόσωπο κάθε εταιρίας για την συμμετοχή τους στην έρευνα μας, ακολούθησε προσωπική επαφή στην οποία δόθηκαν περαιτέρω διευκρινίσεις για τους σκοπούς της έρευνας και του τρόπου συμπλήρωσης των ερωτηματολογίων. Επίσης, ζητήθηκε η συμπλήρωση κάθε ερωτηματολογίου να γίνει από τον υπεύθυνο διαχείρισης του πιο πρόσφατου έργου ή έργων της κάθε επιχείρησης. Συνολικά, ο ερευνητής, κατόπιν τηλεφωνικής επικοινωνίας, επισκέφθηκε εκατόν δεκατέσσερις (114) επιχειρήσεις, εκ των οποίων οι ενενήντα οκτώ (98) συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο. Υπεύθυνος συμπλήρωσης του ερωτηματολογίου σε κάθε εταιρεία ήταν ο διαχειριστής του πιο πρόσφατου έργου. Τέλος, τα αποτελέσματα της έρευνας αποστάλθηκαν στις επιχειρήσεις που το ζήτησαν. Αναφορικά με τα δημογραφικά στατιστικά της έρευνας παρατηρείται, μια σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο φύλων που συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο. Το ποσοστό συμπλήρωσης του ερωτηματολογίου από άνδρες ανέρχεται στο 71,1%, ενώ των γυναικών μόλις στο 28,3%. Επί πρόσθετα, το ποσοστό του επίπεδο μόρφωσης των υπευθύνων με μεταπτυχιακό ανέρχεται στο 26,4%. Αντίθετα, το επίπεδο μόρφωσης των υπευθύνων που κατέχουν πτυχίο Πανεπιστημίου ή ΤΕΙ κυμαίνεται στο 69,8%. Τέλος, οφείλουμε να υπογραμμίσουμε ότι ο αριθμός των μόνιμων εργαζομένων φτάνει κατά μέσο όρο τους 7 ανά επιχείρηση, ενώ ο αριθμός των εποχιακών εργαζομένων είναι 19 άτομα κατά προσέγγιση. Το στατιστικό πρόγραμμα που χρησιμοποιήθηκε για την εξαγωγή των αποτελεσμάτων είναι το S.P.S.S 19.0 (Statistical Package for Social Sciences). 3.6 Έλεγχος εγκυρότητας του ερωτηματολογίου Πριν από την έναρξη διεξαγωγής της έρευνας, πραγματοποιήθηκε έλεγχος της εγκυρότητας του περιεχομένου του ερωτηματολογίου (content validity). Ο έλεγχος αυτός συμπεριέλαβε συζητήσεις με ακαδημαϊκούς και επαγγελματίες που ασχολούνται ακαδημαϊκά με το αντικείμενο της διαχείρισης γνώσης ή έχουν επαγγελματική εμπειρία στον κλάδο των κατασκευών αντίστοιχα. Η διαδικασία αυτή επέτρεψε να διατυπωθούν οι ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 70

71 ερωτήσεις με κατανοητό τρόπο και έτσι να αποφευχθούν ακατάλληλες διατυπώσεις που οδηγούν σε ασάφεια ή σύγχυση του ατόμου που συμπληρώνει το ερωτηματολόγιο. Σύμφωνα με την Δημητριάδου (2000), σε κάθε έρευνα πρέπει να πραγματοποιείται, μετά τον καθορισμό των προσδιοριστικών μεταβλητών και της κλίμακας μέτρησης τους, ο έλεγχος της εγκυρότητας της μέτρησης. Με τον όρο εγκυρότητα μέτρησης, εννοούμε την ικανότητα των προσδιοριστικών μεταβλητών να μετρούν αυτό που πραγματικά επιθυμεί ο ερευνητής να μετρήσει. Έχει επικρατήσει στην διεθνή, κυρίως, αρθρογραφία (Cooper και Schindler 2003, Davis και Cosenza 1995), για τον έλεγχο της εγκυρότητας της μέτρησης να πραγματοποιείται: (α) έλεγχος της εγκυρότητας του περιεχομένου (content validity) του ερωτηματολογίου και (β) έλεγχος της εγκυρότητας της δομής (construct validity) των ερευνητικών μεταβλητών. Ο έλεγχος της εγκυρότητας της δομής των ερευνητικών παραγόντων (construct validity) πραγματοποιήθηκε με τον έλεγχο της μονοδιάστατης δομής των στοιχείων που αποτελούν τον κάθε ερευνητικό παράγοντα. Εφαρμόστηκε Διερευνητική Παραγοντική Ανάλυση με τη μέθοδο της Ανάλυσης των Βασικών Συνιστωσών. Για την εκτίμηση της αξιοπιστίας των ερευνητικών παραγόντων χρησιμοποιήθηκε το στατιστικό μέτρο Cronbach Alpha. Πίνακας 1: Έλεγχος της μονοδιάστατης φύσης και της αξιοπιστίας Bartlett s Cronbach S Παράγοντες / Μ έτρα KM O Eigenvalue TV E Test Alpha Διορατική ηγεσία 214,1 0,723 2,905 58,10% 0,785 p<0,01 Ανταμοιβή ή παροχή κινήτρων 0,663 Συνεργασία 0,853 Εμπιστοσύνη 0,768 Τεχνολογία της πληροφορίας Ατομικές ικανότητες ή δεξιότητες 0,762 0,699 Απόδοση του έργου 0,627 93,6 p<0,01 470,1 p<0,01 408,9 p<0,01 565,7 p<0,01 123,5 p<0,01 65,580 p<0,01 2,079 69,30% 0,749 3,661 73,21% 0,866 4,226 52,82% 0,867 4,137 82,73% 0,947 2,407 60,16% 0,777 1,907 63,55% 0,704 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 71

72 Τα αποτελέσματα τα οποία προέκυψαν από τους ελέγχους που πραγματοποιήθηκαν, μας επιτρέπουν να ισχυριστούμε ότι οι προσδιοριστικές μεταβλητές (ερωτήσεις) αποτελούν συμπαγείς και αξιόπιστες δομές, ικανές να συνεισφέρουν στη μέτρηση του παράγοντα στον οποίο ανήκουν. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 72

73 3.7 Ανακεφαλαίωση Στο κεφάλαιο αυτό παρουσιάσαμε μια αναλυτική περιγραφή της ερευνητικής μεθοδολογίας του σχεδιασμού των ερωτηματολογίων. Ακόμη, είδαμε το τρόπο επιλογής του πληθυσμού, το τρόπο συλλογής των δεδομένων, την αξιολόγηση των ερωτηματολογίων, το βαθμό ανταπόκρισης των ερωτώμενων καθώς και τους στόχους της συλλογής των δεδομένων. Οι κύριοι στόχοι της συλλογής των δεδομένων ήταν αν δημιουργήσουμε μια βάση δεδομένων που θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε τη σχέση των έξι (6) παραγόντων που συνθέτουν τη διαχείριση γνώσης στον κλάδο των κατασκευών με την απόδοση του έργου. Στο επόμενο κεφάλαιο της εργασίας θα ακολουθήσει μια λεπτομερή στατιστική ανάλυση των συλλεχθέντων δεδομένων και η εξαγωγή των αποτελεσμάτων με σκοπό την επίτευξη των στόχων της έρευνας, όπως αυτοί καθορίστηκαν στο εισαγωγικό της κομμάτι και συγκεκριμενοποιήθηκαν στο δεύτερο της κεφάλαιο. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 73

74 Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 4 Α Π Ο Τ Ε Λ Ε Σ Μ Α Τ Α Κ Α Ι Σ Υ Μ Π Ε Ρ Α Σ Μ Α Τ Α Τ Η Σ Ε Ρ Ε Υ Ν Α Σ 4.1. Εισαγωγή Στο τελευταίο κεφάλαιο της παρούσας εργασίας πραγματοποιείται: (α) παρουσίαση ορισμένων βασικών αποτελεσμάτων που αφορούν σε δημογραφικά στοιχεία της έρευνας, (β) έλεγχος των ερευνητικών υποθέσεων (επιβεβαίωση ή απόρριψη τους), (γ) παρουσίαση των ειδικότερων και γενικότερων συμπερασμάτων της έρευνας, (δ) παρουσίαση των περιορισμών της έρευνας, και τέλος (ε) καταγραφή των πιθανών μελλοντικών κατευθύνσεων που μπορούν να υλοποιηθούν για την περαιτέρω βελτίωση της. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 74

75 4.2. Αποτελέσματα περιγραφικής στατιστικής Ο Πίνακας 2 που ακολουθεί περιλαμβάνει τους μέσους όρους και τις τυπικές αποκλίσεις των έξι παραγόντων της παρούσας έρευνας. Ο μεγαλύτερος μέσος όρος αφορά τη «συνεργασία» (4,29), ακολουθεί η «εμπιστοσύνη» (4,02), και στη συνέχεια οι «ατομικές ικανότητες ή δεξιότητες» (3,98). Όπως προκύπτει από τους υψηλούς μέσους όρους όλων των παραγόντων οι πολιτικές που συνιστούν παράγοντες κλειδιά στη διαχείριση γνώσης χρησιμοποιούνται σε ικανοποιητικό βαθμό από τις ελληνικές κατασκευαστικές εταιρίες. Ανάμεσα τους οι πρακτικές που συνάδουν με την ομαδικότητα και τη συνεργασία του ανθρώπινου δυναμικού βρίσκονται στο κέντρο των προσπαθειών των κατασκευαστικών εταιριών ενώ η πληροφοριακή τεχνολογία που στηρίζει τη διάχυση και δημιουργία γνώσης μέσα σε αυτές θα μπορούσε να ενισχυθεί περαιτέρω. Οι πίνακες συχνοτήτων που παρουσιάζουν αναλυτικά τα δημογραφικά στοιχεία των ατόμων και των επιχειρήσεων που συμμετείχαν στην παρούσα έρευνα βρίσκονται στο «Παράρτημα 2» της εργασίας. Πίνακας 2: Μ έσοι όροι και τυπικές αποκλίσεις Παράγοντες Μ έσος όρος Τυπική απόκλιση Διορατική ηγεσία 3,62 1,05 Ανταμοιβή ή παροχή κινήτρων 3,87 0,96 Συνεργασία 4,29 0,84 Εμπιστοσύνη 4,02 0,86 Τεχνολογία της πληροφορίας 3,58 1,14 Ατομικές ικανότητες ή δεξιότητες 3,98 0, Έλεγχος των ερευνητικών υποθέσεων Για τον έλεγχο των ερευνητικών υποθέσεων χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος της ιεραρχικής ανάλυσης παλινδρόμησης της μορφής moderated (hierarchical moderated regression analysis) (Russell και Bobko, 1992). Σύμφωνα με τους Hanushek και Jackson (1977) και Pedhazur και Schmelkin (1991), η συγκεκριμένη στατιστική ανάλυση είναι κατάλληλη ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 75

76 στην περίπτωση μικρών, σχετικά, δειγμάτων, διότι οι δείκτες που εξάγει έχουν ικανοποιητική ερμηνευτική ισχύ. Πραγματοποιήθηκε στατιστική διερεύνηση της σχέσης ανάμεσα στις πέντε ανεξάρτητες μεταβλητές (διορατική ηγεσία, ανταμοιβή ή παροχή κινήτρων, συνεργασία, εμπιστοσύνη, τεχνολογία της πληροφορίας και ατομικές ικανότητες ή δεξιότητες) που συνιστούν τους παράγοντες «κλειδιά» για τη διαχείριση της γνώσης και την εξαρτημένη μεταβλητή που αναφέρεται στην απόδοση του έργου. Όπως φαίνεται και στον Πίνακα 3 που ακολουθεί, υπάρχει μια στατιστικά σημαντική σχέση, ανάμεσα στους παράγοντες που απαρτίζουν τη Διαχείριση Γνώσης και στην απόδοση του έργου. Τα εμπειρικά αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι η σχέση ανάμεσα στη συνεργασία και την απόδοση του έργου επιβεβαιώνεται (β =0,358, ί =4,404, p < 0,01). Επιπλέον, η εμπιστοσύνη φαίνεται ότι έχει ομοίως ενισχυτική ισχύ στην σχέση που υπάρχει ανάμεσα στη εμπιστοσύνη και την απόδοση του έργου (β =0,300, ί = 3,144, p < 0,01). Τέλος, το ίδιο συμβαίνει και με τις τεχνολογίες της πληροφορίας (β=0,462, ί =8,230, ρ < 0,01). Επομένως, οι Υποθέσεις 3, 4 και 5 επιβεβαιώνονται από τα δεδομένα. Αντιθέτως, τα εμπειρικά αποτελέσματα απέτυχαν να επιβεβαιώσουν τις υποθέσεις 1, 2 και 6 (μη στατιστικά σημαντική σχέση). Ως εκ τούτου, οι παράγοντες διορατική ηγεσία, ανταμοιβή ή παροχή κινήτρων και ατομικές ικανότητες ή δεξιότητες δεν φαίνεται να παρεμβάλλονται ενισχυτικά στη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στους παράγοντες της διαχείρισης γνώσης και την απόδοση του έργου (ρ > 0,10 και στις τρεις περιπτώσεις). ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 76

77 Πίνακας 3: Αποτελέσματα της ιεραρχικής παλινδρόμησης Απόδοση έργου Ανεξάρτητες μεταβλητές β t Διορατική ηγεσία 0,077 1,070 Ανταμοιβή ή παροχή κινήτρων 0,026 0,379 Συνεργασία 0, *** Εμπιστοσύνη 0, *** Τεχνολογία της πληροφορίας 0,462 8,2 3 0*** Ατομικές ικανότητες ή δεξιότητες 0,042 0,474 R2 /Adjusted R2 0,761 /0,746 F 52,445*** *p< 0,10 **p< 0,05 ***p < 0,01 Συνοπτικά λοιπόν, έχουμε: Υποθέσεις: 3, 4, 5 - υποστηρίζονται από τα δεδομένα. Υποθέσεις: 1, 2, 6 - δεν υποστηρίζονται από τα δεδομένα Συμπεράσματα Η παρούσα μελέτη αποσκοπεί να διερευνήσει την επίδραση που έχουν σημαντικοί παράγοντες που σχετίζονται με τη «Διαχείριση Γνώσης», στον κλάδο των κατασκευών στην Ελλάδα, και παράλληλα να παράσχει την αναγκαία πληροφόρηση στους υπεύθυνους για τη διαδικασία της λήψης αποφάσεων των επιχειρήσεων. Πιο συγκεκριμένα, γίνεται προσπάθεια να απαντηθεί το ερώτημα: Υπάρχει θετική σχέση ανάμεσα στους παράγοντες (διορατική ηγεσία, ανταμοιβές, συνεργασία, εμπιστοσύνη, τεχνολογίες πληροφοριών και δεξιότητες) που απαρτίζουν τη «Διαχείριση Γνώσης» και στην «Απόδοση Έργου» στον κατασκευαστικό κλάδο; Το ερώτημα αυτό, διατυπώνεται με την μορφή ερευνητικών υποθέσεων και δίνεται απάντηση με τη δημιουργία και τον έλεγχο ενός εννοιολογικού πλαισίου, το οποίο ελέγχει την επίδραση ανάμεσα στους παραπάνω ερευνητικούς παράγοντες. Ανάμεσα σε αυτές τις μεταβλητές υποθέσαμε ότι ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 77

78 δημιουργούνται ορισμένες σχέσεις. Διαπιστώνεται, άλλωστε ότι, στον σύγχρονο κόσμο των επιχειρήσεων ο καθορισμός σχέσεων ανάμεσα σε διάφορες μεταβλητές (αιτία και αποτέλεσμα - σχέσεις επίδρασης μιας μεταβλητής σε μια άλλη), είναι ιδιαίτερα σημαντικός. Στο πλαίσιο αυτό, η παρούσα εργασία προσπαθεί να παρέχει τα στοιχεία που φανερώνουν τους παράγοντες που επηρεάζουν ισχυρότερα την απόδοση του έργου. Για τον έλεγχο των σχέσεων ανάμεσα στις ερευνητικές μεταβλητές πραγματοποιήθηκε μια εμπειρική μελέτη στον ελληνικό κατασκευαστικό κλάδο. Για την ανάλυση των δεδομένων, τα οποία συγκεντρώθηκαν με την χρήση δομημένου ερωτηματολογίου, χρησιμοποιήθηκε επιστημονική μεθοδολογία και εφαρμόστηκαν ποσοτικές ερευνητικές τεχνικές. Η παρούσα έρευνα μπορεί να χαρακτηριστεί ως επιστημονική (scientific). Τα εμπειρικά αποτελέσματα της έρευνας αποδεικνύουν ότι βασικοί παράγοντες της διαχείρισης γνώσης, και πιο συγκεκριμένα η συνεργασία, η εμπιστοσύνη και η τεχνολογία της πληροφορίας έχουν θετική επίδραση στην απόδοση του έργου. Επιπλέον, αποδεικνύεται ότι οι παραπάνω τρεις παράγοντες που προσδιορίζουν τη διαχείριση γνώσης δρουν ενισχυτικά στη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στη διαχείριση γνώσης και στην απόδοση του έργου. Από το σύνολο των έξι υποθέσεων, τα εμπειρικά δεδομένα παρείχαν υποστήριξη στις τρεις. Οι τρεις υποθέσεις που υποστηρίζουν ότι η διορατική ηγεσία, η ανταμοιβή ή παροχή κινήτρων και οι ατομικές ικανότητες ή δεξιότητες των εργαζομένων της επιχείρησης δρουν ενισχυτικά στη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στη διαχείριση γνώσης και στην απόδοση του έργου, δεν γνώρισαν υποστήριξη από τα εμπειρικά δεδομένα. Σε γενικές γραμμές, τα αποτελέσματα της έρευνας παρέχουν υποστήριξη για ικανό αριθμό υποθέσεων. Αν και τρεις από τις έξι ερευνητικές υποθέσεις δεν γνώρισαν εμπειρική υποστήριξη, το εννοιολογικό πλαίσιο που δημιουργήθηκε φαίνεται να ερμηνεύει ικανοποιητικά ορισμένες από τις σχέσεις των παραγόντων που το αποτελούν. Σχετικά με την εφαρμογή των αρχών της «Διαχείρισης της Γνώσης» από τις Ελληνικές κατασκευαστικές εταιρείες, τα εμπειρικά δεδομένα αποδεικνύουν ότι η συνεργασία, η ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 78

79 εμπιστοσύνη και η τεχνολογία της πληροφορίας αποτελούν τα τρία ισχυρότερα χαρακτηριστικά που εμφανίζει ο Ελληνικός κατασκευαστικός κλάδος. Στα πλαίσια αυτά, οι επιχειρήσεις ενθαρρύνουν τα στελέχη τους για μετάδοση του πνεύματος συνεργασίας. Για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των προβλημάτων επικοινωνίας που μπορεί να παρουσιάζονται μέσα στην επιχείρηση σκόπιμο είναι να υπάρχει η επιθυμία για αμοιβαία συνεργασία μεταξύ των εργαζομένων. Με την πολυπλοκότητα που υπάρχει σήμερα στην αγορά και την υψηλή ταχύτητα αλλαγών, η καλή συνεργασία μέσα στην ομάδα είναι σήμερα προαπαιτούμενο για την επίτευξη υψηλής απόδοσης του έργου. Σημαντική είναι επίσης και η εμπιστοσύνη που αναπτύσσεται μεταξύ των μελών μιας επιχείρησης. Η συμπαράσταση, η αλληλεγγύη και η υποστήριξη μεταξύ των αληθινών σχέσεων των μελών της ομάδας έχει ως αποτέλεσμα την υψηλή συμμετοχή τους στη διεκπεραίωση του έργου. Οι τεχνολογίες πληροφοριών επικοινωνίας επιτρέπουν την καινοτομία σε διεργασίες και προϊόντα, καθιστώντας την επιχείρηση ανταγωνιστική και ταυτόχρονα βιώσιμη. Η ένταξη των ΤΠΕ στο χώρο της εργασίας, προκαλεί δομικές αλλαγές και τροποποιήσεις στο τρόπο εργασίας. Ο εκσυγχρονισμός της οργάνωσης των επιχειρήσεων με τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών προσφέρει εξοικονόμηση πόρων και ενέργειας. Επιπλέον, η δυναμική της Διαχείρισης Γνώσης βασίζεται στο όραμα και την επιδίωξη των υπευθύνων του έργου να δημιουργούν συνθήκες δημιουργικότητας μέσω πρακτικών που σχετίζονται με τη διαχείριση της γνώσης. Με τη χρήση κατάλληλων κινήτρων και αμοιβών και την ανάπτυξη δεξιοτήτων και ικανοτήτων οι ομάδες εργασίας είναι ικανές να δημιουργούν νέα γνώση με τη μορφή επίλυσης προβλημάτων κατά τη διάρκεια του έργου. Όπως προκύπτει από τα αποτελέσματα οι παραπάνω πρακτικές δεν βρίσκουν ιδιαίτερα πρόσφορο έδαφος στον Ελληνικό κατασκευαστικό κλάδο. Η συμβολή της «διορατικής» ηγεσίας, των κατάλληλων κινήτρων και των ατομικών ικανοτήτων στην απόδοση του έργου δεν βρίσκει κάποια εμπειρική απόδειξη. Ως εκ τούτου, οι Ελληνικές κατασκευαστικές εταιρίες οφείλουν να σχεδιάσουν μια στρατηγική Διαχείρισης Γνώσης, στα πλαίσια της οποίας σημαντικοί παράγοντες που σχετίζονται με τη δημιουργία, διάχυση και χρήση της γνώσης όπως ο ενεργός ρόλος της ηγεσίας, τα κίνητρα και η ανάπτυξη ικανοτήτων θα πρέπει να αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα αυτής. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 79

80 4.5 Πρακτικές επιπτώσεις της έρευνας για τις επιχειρήσεις Με το πέρασμα του χρόνου, ο ανταγωνισμός μεταξύ των επιχειρήσεων συνεχώς εντείνεται και το περιθώριο κέρδους οξύνεται δραματικά. Το φαινόμενο αυτό είναι ακόμη πιο έντονο στο κατασκευαστικό κλάδο διότι αποτελεί μια ανταγωνιστική επιχείρηση με έναν υψηλό κίνδυνο και ένα χαμηλό περιθώριο κέρδους. Σημαντικά, είναι τα λάθη που διαπιστώθηκαν κατά την έρευνα, όσων αναφορά τη διαχείριση ενός έργου μια κατασκευαστικής εταιρείας. Χαρακτηριστικά παραδείγματα που εμφανίζονται κατά την υλοποίηση ενός έργου είναι τα ζητήματα καθυστερήσεων μιας κατασκευής, οι υπερβάσεις κόστους και οι αποτυχίες παράδοσης του έργου. Αναγνωρίζοντας ότι ο ανθρώπινος παράγοντας είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της επιτυχίας για κάθε εταιρεία, διαπιστώνεται η επιτακτική ανάγκη ενσωμάτωσης των πρακτικών και πολιτικών που προάγουν αυτό το παράγοντα. Η συνεργασία μεταξύ των μελών μιας ομάδας και η αφοσίωση τους στο έργο αντανακλά την επιτυχία. Ανταλλάσοντας γνώσεις και συμπληρώνοντας ο ένας τον άλλον επωφελούνται από την πείρα και δημιουργούν ασφαλείς, ολοκληρωμένες και λειτουργικές κατασκευές. Οι εταιρείες δεν πρέπει να ασχολούνται μόνο με το χτίσιμο των κτιρίων, αλλά και με το «χτίσιμο» ανθρώπινων σχέσεων. Καθώς οι απαιτήσεις για την εκτέλεση των εργασιών αυξάνονται, ενισχύεται και η ανάγκη για συνεργασία και συνεπώς η διάχυση της πληροφορίας. Αυτή η ροή των πληροφοριών προσφέρει ανάδραση και είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για την οργάνωση. Για τη δημιουργία ενός εξαιρετικού εργασιακού περιβάλλοντος και κατ επέκταση για την επίτευξη των στόχων, αναγκαίο συστατικό κρίνεται και η εμπιστοσύνη μεταξύ των εργαζομένων και της διοίκησης. Εφόσον το συναίσθημα της εμπιστοσύνης είναι κυρίαρχο, έντονη είναι και η συμμετοχή των εργαζομένων στις διαδικασίες του έργου. Η ανταλλαγή απόψεων και πληροφοριών μεταξύ εργαζομένων και διοικητικών στελεχών αποτελεί μια αμφίδρομη διαδικασία ικανή να ισχυροποιήσει την εμπιστοσύνη και να ενισχύσει τους εταιρικούς δεσμούς. Στη σημερινή εποχή, στην εποχή της πληροφόρησης, η υιοθέτηση και η χρήση των ΤΠΕ είναι απαραίτητη τόσο για την διεξαγωγή του έργου, όσο και για την ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 80

81 αποτελεσματικότερη επαφή και εξυπηρέτηση του πελάτη μέχρι και την ανάλυση της αγοράς κυρίως μέσω της ευκολίας διάχυσης και ανάλυσης πληροφοριών. Ευχής έργον, είναι οι Ελληνικές κατασκευαστικές εταιρίες να κατανοήσουν τη βαθύτερη σημασία αυτών των τριών εννοιών (συνεργασία, εμπιστοσύνη και τεχνολογία της πληροφορίας) και να τις εντάξουν άμεσα κι αποτελεσματικά στα πλαίσια της στρατηγικής Διαχείρισης Γνώσης για την αποτελεσματικότερη λειτουργία του έργου και τα επιθυμητά επίπεδα απόδοσης του Περιορισμοί της μελέτης Καταβλήθηκε κάθε δυνατή προσπάθεια, στο στάδιο του σχεδιασμού και της εκτέλεσης της έρευνας, έτσι ώστε να αντληθούν αξιόπιστα και έγκυρα αποτελέσματα. Ωστόσο, υπήρξαν ορισμένοι περιορισμοί οι οποίοι αναφέρονται στη συνέχεια. Μια ανησυχία, σχετικά με την εγκυρότητα των αποτελεσμάτων, προέρχεται από το γεγονός ότι χρησιμοποιήθηκαν εννοιολογικές κλίμακες μέτρησης της απόδοσης. Αν και η χρήση εννοιολογικών κλιμάκων είναι αυτή η οποία επικρατεί στην διεθνή αρθρογραφία, εντούτοις η χρήση αντικειμενικών κλιμάκων είναι πιο αποτελεσματική από στατιστικής - μαθηματικής άποψης (Δημητριάδης, 2006). Η εγκυρότητα των ευρημάτων της έρευνας απειλείται περισσότερο, από κάθε ένα από τους προαναφερθέντες παράγοντες, από την αντικειμενικότητα των απαντήσεων των υπεύθυνων στελεχών που απάντησαν τα ερωτηματολόγια. Για την άντληση όσο το δυνατόν αντικειμενικότερων απαντήσεων έγιναν πολλές διευκρινιστικές παρεμβολές στο ερωτηματολόγιο, ενώ κατέστη σαφής η τήρηση του απορρήτου των δεδομένων. Η εγκυρότητα και η αξιοπιστία των αποτελεσμάτων θα αποκτούσε μεγαλύτερη ισχύ εάν, από κάθε επιχείρηση, υπήρχε η δυνατότητα άντλησης πληροφοριών και από ικανό αριθμό εργαζομένων. Αντικειμενικές δυσκολίες (χρονικός περιορισμός, χρηματική δαπάνη, πρόσβαση) δεν επέτρεψαν κάτι τέτοιο να συμβεί. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 81

82 4.7 Κατευθύνσεις για μελλοντική έρευνα Η πιο προφανής μελλοντική ερευνητική κατεύθυνση είναι η διεξαγωγή της παρούσας έρευνας σε επιχειρήσεις του ελληνικού κατασκευαστικού κλάδους σε ολόκληρη την χώρα, πέραν των περιοχών της Βόρειας και Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Τέλος, ιδιαίτερα ωφέλιμος θα ήταν και ο εμπλουτισμός του εννοιολογικού πλαισίου με νέες μεταβλητές, όπως τα χαρακτηριστικά ή οι κίνδυνοι του έργου. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 82

83 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Amin Akhavan Tabassi and Abu Bakar, (2009), Training, motivation, and performance: The case of human resource management in construction projects in Mashhad, Iran International Journal of Project Management 27, Pp Awazu Y., (2004) Informal network players, knowledge integration, and competitive advantage Journal of Knowledge Management 8, Pp Baiden, D.K., A.D.F. Price, and A.R.J. Dainty (2006), The extent of team integration within construction projects, International Journal o f Project Management, 24 (1), Pp Chaminda P. Pathirage, Dilanthi G. Amaratunga and Richard P. Haigh (2007), Tacit knowledge and organisational performance: construction industry perspective Journal of Knowledge Management 11, Emerald Group Publishing Limited, Pp Charoenngam C, Maqsood T. (2001), A qualitative approach in problem solving process tracing of construction site engineers In: Proceeding of the ARCOM Seventh Annual Conference. Manchester, UK. Cooper, D., and Schindler, P., (2003), Business research methods, McGraw-Hill, NY. Dainty ARJ, Cheng M-I and Moore DR. (2005), Competency-based model for predicting construction project managers performance Journal of Project Management 21 Pp Damanpour Fariborz (1991), Organizational innovation: a meta-analysis of effects of determinants and moderators, Academy of Management Journal, 34 (3), Pp Davenport, T., and Grover, V., (2001), Knowledge management, Journal o f ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 83

84 Management Information Systems, 18 (1), Pp Davenport TH, Long DWD and Beers MC (1998,) Successful knowledge management projects Sloan Manage Rev 39 Pp Davis, D., and Cosenza, R., (1995), Business Research for decision making, Duxbury Press, New York. De la Fuente A. and Antonio Ciccone, (2002), «Human capital in a global and knowledge-based economy», Report for the Directorate-General for Employment and Social Affairs, European Commission, May, Brussels. Du Y. Kim, Seung H. Han *, Hyoungkwan Kim and Heedae Park (2009), Structuring the prediction model of project performance for international construction projects: A comparative analysis Journal of Knowledge Management 36, Sciencedirect, Pp Education and Culture (2005), Γιατί ένα εργαλείο κατάρτισης στη Διαχείριση Γνώσης; Ανακτήθηκε στις , από Edum-Fotwe FT and Mccaffer R. (2000), Developing project management competency: perspectives from the construction industry. Int Project Manage 18. Pp Egan, J. (1998), Rethinking construction: report of the construction task force on the scope for improving the quality and efficiency of UK construction London: Department of the Environment, Transport and the Regions. Egbu, C., J. Sturgesand, and B. Bates, 1999, Learning from knowledge management and transorganisational innovations in diverse project management environments, In Hughes, W.P. (Ed.), Proceedings o f the 15th Annual Conference o f the Association o f ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 84

85 Researchers in Construction Management. Liverpool: Liverpool John Moores University, Pp Egbu C.O., (2004), Managing knowledge and intellectual capital for improved Organizational innovations in the construction industry: an examination of critical success factors Engineering, Construction and Architectural Management 11, Emerald Group Publishing Limited Pp Egbu C.O., Hari S. and Renukappa S.H. (2005), Knowledge management for sustainable competitiveness in small and medium surveying practices, Structural Survey 23 Pp Emory, C.W., and Cooper, D.R., (1991), Business research methods, Irwin Publishing, Homewood, Illinois. Evbuomwan, N.F.O., and C.J. Anumba, (1998), An integrated framework for concurrent life-cycle design and construction, Advances in Engineering Software, 29 (7-9), Pp Fatma Torun (2004), Knowledge Management as a key factor in project performance, Grin, Publish and find knowledge. Frey, R.S. (2001), Knowledge Management, Proposal Development, and Small Businesses, The Journal of Management Development 20, Pp Gold AH, Malhotra A and Segars AH (2001), Knowledge management: an organizational capabilities perspective J Manage Inform System 18. Pp Gray, P.H., (2001), A problem-solving perspective on knowledge management practices, Decision Support Systems, 31, Pp ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 85

86 Halawi, L. and McCarthy, R. & Aronson, J. (2006), Knowledge management and the competitive strategy of the firm, The Learning Organization 13 No 4, Pp Han, S. H., Kim, D. Y., and Kim, H. (2007), Predicting profit performance for selecting candidate international construction projects. Journal of Construction Engineering and Management, ASCE, 133(6), Pp Hanushek, E.A., and J.E. Jackson, 1977, Statistical methods for social scientists, Academic Press, New York. He-chuan Sun (2003), Conceptual clarifications for organizational learning, learning organization, and a learning organization, Human Resource Development International 6 No. 2, Pp Hedlund, G (1994), "A model of knowledge management and the N-form corporation", Strategic Management Journal 25, Pp Herbert S. Robinson, Patricia M. Carrillo, Chimay J. Anumba and Ahmed M. Al- Ghassani (2001), Perceptions and barriers in implementing knowledge management strategies in large construction organisations, Department o f Civil and Building Engineering, Loughborough University, Loughborough, Leicestershire LE11 3TU, UK. ICAP, (2004), Συγκεντρωτικά στοιχεία βιομηχανίας κατά κλιμάκιο μεγέθους βάσει προσωπικού: Η ελληνική οικονομία, Αθήνα. ICAP, (2007), Ελληνικός Οικονομικός οδηγός: Η Ελλάδα σε αριθμούς, ανακτήθηκε στις 28/12/11 από Kamara J.M., Augenbroe G., Anumba C.J. and Carrillo P.M. (2002), Knowldege management in the architecture, engineering and construction industry. Construction innovation, Pp ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 86

87 Kim, D.Y, S.H. Han, H. Kim, and H. Park, (2009), Structuring the prediction model of project performance for international construction projects: A comparative analysis, Journal o f Knowledge Management, 36 (1), Pp Knoco Ltd. (2011), Knowledge and Performance in an environment of continuous operational improvement Ανακτήθηκε στις από Knoepfel, H., (1990), Cost and quality control in the project cycle, International Journal o f Project Management, 7 (4), Pp KyuMan Cho, TaeHoon Hong and ChangTaek Hyun (2009), Effect of project characteristics on project performance in construction projects based on structural equation model, Expert Systems with Applications 36, Pp Lee H, Choi B. (2003), Knowledge management enablers, process, and organizational performance. An integrative view and empirical examination, J Manage Inform System20 Pp Lin, Hsiu-Fen (2007), A stage model of knowledge management: an empirical investigation of process and effectiveness, Journal of Information Science, No. vol. 33 no. 6, Pp Liu, F. (2003), How to Implement KM in your Company: Competing in the Knowledge Based Economy, Book, Release Management consultants (2008), Επιτυγχάνοντας επιδόσεις με αίσθηση εκπλήρωσης Ανακτήθηκε στις , από ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 87

88 Merono-Cerdan, A. and Lopez-Nicolas, C. and Sabater-Sanchez, R. (2007), Knowledge management strategy diagnosis from KM instruments use, Journal of Knowledge Management, vol.11 No 2, Pp Mullin, R. (1996), "Knowledge management: a cultural evolution", Journal o f Business Strategy,, Vol. 17 No.5, Pp National Audit Office, (2001), Modernising Construction, The Stationery Office, London. Nonaka, I (1991), "The knowledge-creating company, Harvard Business Review, Pp Nonaka, Ι. and Takeouchi, Η. (1995), The Knowledge-creating company, Oxford University Press, Inc. Oglesby CH, Parker HW, Howell GA (1989), Productivity improvement in construction, McGraw-Hill: New York Ogunlana S, Siddiqui Z, Yisa S and Olomolaiye P. (2002), Factors and procedures used in matching project managers to construction projects in Bangkok, Int J Project Manage 20, Pp Papari E., Pantouvaki J. and Panas A., (2010), A framework for the implementation of a knowledge management platform in the Greek construction industry, AA 045 Heraklion Greece. Pp Partner Grant Thornton Consulting AE, (2006), «Οικονομία της γνώσης : Ευκαιρίες στην ελληνική πραγματικότητα» Ανακτήθηκε στις από ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 88

89 Pedhazur, E., and L. Schmelkin, (1991), Measurement, Design and Analysis: An Integrated Approach, Lawrence Erlbaum Associates, Hillsdale, NJ. Peter Love, David Edwards, Joanne Love & Zahir Irani (2010), Champions of practice: context and habitus for unbounded learning in construction projects Emerald Group Publishing Limited Pp PMBOK, (2004), A Guide To The Project Management Body O f Knowledge (PMBOK rd Guide), 3 edition, Project Management Institute. Robinson, H.S, P.M. Carrillo, C.J. Anumba, and A.M. Al-Ghassani, 2001, Perceptions and barriers in implementing knowledge management strategies in large construction organisations, Department of Civil and Building Engineering, Loughborough University. Ruggles, R. (2000), Why knowledge? Why now?, The Ernst & Young Center for Business Innovation, Ανακτήθηκε στις , από Russell, J.C., and P. Bobko, (1992), Moderated Regression Analysis and Likert Scales Too Coarse for Comfort, Journal o f Applied Psychology, 77(3), Pp Siemieniuch E. and Sinclair, A., (1999), Organisational aspects of knowledge lifecycle management in manufacturing. International Journal of Human-Computer Studies 51, Pp Steiner, G. A., (1969), Top management planning, Macmillan, New York; quoted on 481 of D.I. Cleland and W.R. King (eds.), Project Management Handbook, 2nd ed., Van Nostrand Reinhold, New York, Stewart, R.A, S. Mohamed, and M. Marosszeky, (2004), "An empirical investigation into the link between information technology implementation barriers and coping strategies in ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 89

90 the Australian construction industry", Construction Innovation: Information, Process, Management, 4 (3), Pp Sveiby, K and Lloyd, T (1987), Managing Knowhow: Add Value by Valuing Creativity,, Bloomsbury Publishing Ltd, London. Teerajetgul, W., C. Chareonngam, and P. Wethyavivorn, (2009), Key knowledge factors in Thai construction practice, International Journal o f Project Management, 27, Pp Toor, S., and G. Ofori, (2008), Leadership for future construction industry: Agenda for authentic Leadership, International Journal o f Project Management, 26 (6), Pp Torun, F., (2004), Knowledge Management as a key factor in project performance, Grin, Publish and find knowledge. Turner, J.R., K.V. Grude, T. Haug, and E.S. Andersen, (1988), Corporate development: Balancing changes to people, systems and organization, International Journal o f Project Management, 6 (1), Pp Tsai Wenpin (2001), Knowledge transfer in intraorganzationalnetworks: effects of network position and absorptive capacity in business unit innovation and performance, Academy of Management Journal 44, (5), Pp Tupenaite L., Kanapeckiena L. and Naimaviciene J., (2008), Knowledge Management Model For Construction Projects, The 8th International Conference Reliability and Statistics in Transportation and Communication, Pp ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 90

91 Ugwu O. and Haupt T., (2007) Key performance indicators and assessment methods for infrastructure sustainability a South African construction industry perspective Emerald Group Publishing Limited, Pp Venters Will, Cornford Tony, Cushman Mike and Mitev Nathalie (2000), A Prologue for knowledge management: the case of sustainable construction practice London School of Economics. Wasan Teerajetgul, Chotchai Chareonngam, and Piyanut Wethyavivorn, (2009), Key knowledge factors in Thai construction practice International Journal of Project Management 27, sciencedirect, Pp Wiig, K (1997), "Knowledge management: an introduction and perspective", The Journal o f Knowledge Management 1. Zikmund, W., (2003), Business research methods, South Western, Ohio. Αρχείο Πολλαπλών Γλωσσών (2011), Κέρδος Ανακτήθηκε στις , από Βασιλειάδης Ν. (2004), Διαχείριση Γνώσης, «Πληροφορική και Διοίκηση», Μεταπτυχιακή εργασία, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών, Τμήμα Πληροφορικής. Βενιέρη Γ. (1986), «Λογιστική Κόστους», Εκδόσεις Συμπίλια, Αθήνα Γενικό λογιστήριο της Κυπριακής δημοκρατίας (2008), Οδηγός βέλτιστων πρακτικών για τη σύναψη και εκτέλεση δημοσίων συμβάσεων Ανακτήθηκε στις , από ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 91

92 Διαχείριση Γνώσης (2011), Η επιχειρηματική πρόκληση του 21ου αιώνα Γ. Μέντζας, Ανακτήθηκε στις από Δημητριάδης, Ε., (2005), Περιγραφική Στατιστική, Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα. Δημητριάδης, Ε., (2006), Στατιστικές Εφαρμογές με τη χρήση του Lisrel 8.74, Σημειώσεις μαθήματος, Τ.Ε.Ι Καβάλας, Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων, Καβάλα. Δημητριάδης, Ε., (2005), Στατιστικές Εφαρμογές με S.P.S.S. 8.0 for Windows, Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα. Δημητριάδου, Ζ., (2000), Μεθοδολογία επιχειρηματικής έρευνας, Interbooks, Αθήνα. Επιχειρήσεις και βιομηχανία (2009) Τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνιών, Ανακτήθηκε στις , από Εφημερίδα Ναυτεμπορική, (2011), ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Α.Ε.: Άρση αναστολής διαπραγμάτευσης των μετοχών της εταιρίας ΜΙΝΩΙΚΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ Α.Ν.Ε. Ζωγόπουλος Ε.,(2001), Νέες Τεχνολογίες και Μέσα Επικοινωνίας. Κλειδάριθμος. Η-Επιχειρείν, (2000), Παναγιώτου Ν. Η Διαχείριση της γνώσης από τις Επιχειρήσεις (Διαδίκτυο), Ανακτήθηκε στις , από onlme.gr/ebusmess/spedals/artide.html?artide_id=1427. Θερίου, Ν., (2005), Στρατηγική Διοίκηση Επιχειρήσεων, Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα. Καρανικόλα Ε., και Σιδέρη Μ. (2008), Η Διαχείριση γνώσης στους οργανισμούς Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών σπουδών στην επιστήμη της πληροφορίας-διοίκηση και ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 92

93 Οργάνωση Βιβλιοθηκών με έμφαση τις νέες Τεχνολογίες της πληροφορίας, Ιόνιο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Αρχειονομίας Βιβλιοθηκονομίας. Κοκκινίδης Γ., Κοφφινά Ι., Παπαγγελής Μ., (2007), Knowledge Management & Semantic W eb, Μεταπτυχιακή εργασία, Πανεπιστήμιο Κρήτης. Κοντονάτσης Π., (2010), Δεδομένα vs. Πληροφορία vs. Γνώση Ανακτήθηκε στις από Κυριαζόπουλος, Κ., και Τερζίδης, Κ., (2000), Διοίκηση μικρομεσαίων επιχειρήσεων στην 3η βιομηχανική επανάσταση, Σύγχρονη Εκδοτική, Αθήνα. Κωνσταντινίδης Η., (2009), Διαχείριση Γνώσης, Η περίπτωση μιας εταιρείας πληροφορικής, Μεταπτυχιακή εργασία, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών. Κωντάνα Θ., (2011), Διερεύνηση δεδομένων παρα(υπο)κίνησης στον δημόσιο τομέα, Διπλωματική εργασία, πανεπιστήμιο Μακεδονίας, Διατμηματικό πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών, Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων. Μέντζας, Γ., (2000), New times, new challenges: managing people in the knowledge organization, ALBA Conference, 12 Απριλίου 2000, Αθήνα. Νικολόπουλος B. (2005), Η μελλοντική διαχείριση της Γνώσης, Ανακτήθηκε στις από Παντουβάκης Π., (2003), Θεωρία και Πράξη στη Διαχείριση Έργου Τομέας Προγραμματισμού & Διαχείρισης Τεχνικών Έργων. Παντουβάκης Πάρης, Πάππαρη Ελένη, Καρλαύτης Ματθαίος & Ρόκκος Κωνσταντίνος, (2010), Η διαχείριση της γνώσης στον κατασκευαστικό τομέα στην Ελλάδα. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 93

94 Πλατσιούρη Ε., (2010), Αξιολόγηση ολοκλήρωσης και διαχείριση γνώσης έργου, Διπλωματική εργασία, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών, Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων. Χατζηδημητρίου, Ι., (2003), Διεθνείς επιχειρηματικές δραστηριότητες, Εκδόσεις Ανικούλα, Θεσσαλονίκη. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 94

95 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 95

96 Παράρτημα 1: Ε ρ ω τ η μ α τ ο λ ό γ ι ο: Στην επόμενη σελίδα παρατίθεται το ερωτηματολόγιο το οποίο χρησιμοποιήθηκε για την διεξαγωγή της παρούσας έρευνας. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 96

97 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΘΕΜΑ: «Η επίδραση της Δ ια χ είρ ισ η ς Γ ν ώ σ η ς στην οργανω σιακή απόδοσ η στον κλάδο τω ν κατασκευ ώ ν.» Μία έρευνα που πραγματοποιείται από το: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΊΔΡΥΜ Α ΚΑΒΑΛΑΣ. ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠ ΙΧΕΙΡΗ ΣΕΩ Ν Φ οιτήτρια: Γ εωργιάδου Χριστίνα Υπεύθυνος Καθηγητής: Θερίου Γεώργιος ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Άγιος Λουκάς, Τηλέφωνο: Εισαγωγή: Ο σκοπός αυτής της έρευνας είναι η διερεύνηση της Διαχείρισης Γνώσης και τον κινδύνων του έργου στην απόδοση των κατασκευαστικών εταιρειών. Το ερωτηματολόγιο αποτελείτε από 4 ενότητες και απευθύνεται στον υπεύθυνο του πιο πρόσφατου έργου της παρούσας επιχείρησης. Οι απαντήσεις που θα δώσετε είναι άκρως εμπιστευτικές. Η συμπλήρωση του ερωτηματολογίου απαιτεί 10 λεπτά από το χρόνο σας. Σας ευχαριστούμε πολύ για το χρόνο που διαθέσατε. Τα αποτελέσματα θα σταλθούν σε εσάς και την επιχείρησή σας εφόσον το ζητήσετε. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 97

98 ΜΕΡΟΣ Α: ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Α.1. Στοιχεία Επιχείρησης: Α.1.1 Επωνυμία Επιχείρησης: Α.1.2 Έτος Ίδρυσης:... Α.1.3 Γεωγραφική περιοχή λειτουργίας:... Α.1.4 Αριθμός Εργαζομένων: 1. Μόνιμα: Εποχικά:... Α.2 Προσωπικά Στοιχεία: Α.2.1. Ποια είναι η τρέχουσα θέση σας στην επιχείρηση; Α.2.2 Ποιο είναι το υψηλότερο επίπεδο μόρφωσής σας; 1. Απολυτή ριο Γυ μνασίου 2. Απολυτήριο Λυκείου 3. Πτυχίο Πανεπιστημίου ή ΤΕΙ 4. Μεταπτυχιακό 5. Διδακτορικό Α.2.3. Γένος: 1. Άρρεν 2.Θήλυ Σφραγίδα Επιχείρησης Επαγγε^Ματική Κάρτα ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 98

99 Μέρος Β: Διαχείριση γνώσης Οι παρακάτω ερω τήσεις σχετίζονται με τη διαχείριση γνώσης της επιχείρησης σας: Αξιολογήστε το βαθμό ισχύος-εφαρμογής κάθε μιας από τις παρακάτω διαδικασίες στο πιο πρόσφατο έργο που συμμετείχατε. Επιλέξτε την απάντηση σας σε μια κλίμακα από το ένα (1) ως το επτά (5), όπου το 1 θα υποδηλώνει ότι είναι πολύ χαμηλός ενώ το 5 ότι είναι πολύ υψηλός. Α. Διορατική ηγεσία Σαφείς ή γραπτές πολιτικές. 2. Κουλτούρα για την προώθηση ανταλλαγής γνώσεων. 3. Πρόγραμμα για τη βελτίωση των εργαζομένων. 4. Στρατηγικές συμμαχίες. 5. Άμεση και ανεξάρτητη λήψη αποφάσεων. 6. Επίσημα προγράμματα κατάρτισης. 7. Ευκαιρίες βελτίωσης δεξιοτήτων και ικανοτήτων κάθε εργαζόμενου κατά τη διάρκεια της εργασίας. 8. Παρακολούθηση σεμιναρίων - ημερίδων. Β. Κίνητρα και ανταμοιβές Αναγνώριση της αξίας της ομάδας εργασίας. 2. Αναγνώριση της αξίας και αντίστοιχες αμοιβές στους εξειδικευμένους εργαζόμενους. 3. Χρηματικά κίνητρα. 4. Μη χρηματικά κίνητρα (π.χ. ευκαιρίες ανάπτυξης, αναγνώριση, εργασιακή ασφάλεια, φιλίες, ευέλικτο ωράριο) ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 99

100 Γ. Συνεργασία Συνεργασία μεταξύ των μελών της ομάδας εργασίας. 2. Υποστήριξη μεταξύ των μελών της ομάδας εργασίας. 3. Βοήθεια μεταξύ των μελών της ομάδας εργασίας. 4. Προθυμία συνεργασίας μεταξύ των μελών της ομάδας εργασίας. 5. Εθελοντικές προτάσεις από μέλη της ομάδας σχετικά με εργασιακά θέματα - προβλήματα άλλων μελών. Δ. Εμπιστοσύνη Ενθάρρυνση των εργαζομένων να ζητούν βοήθεια από «ειδικούς» εκτός ομάδας εργασίας. 2.Διάθεση των εργαζομένων να αποδεχτούν επικείμενα λάθη τους. 3. Εμπιστοσύνη και αξιοπιστία των μελών. 4.Αμοιβαία πίστη μεταξύ των μελών της ομάδας. 5.Αμοιβαία πίστη στην ικανότητα των άλλων. 6.Αμοιβαία πίστη στη συμπεριφορά των άλλων να δουλέψουν προς τους οργανωσιακούς στόχους. 7.Αμοιβαία πίστη σε ολόκληρη την ομάδα και προς τον οργανισμό παρά στο άτομο. 8.Σχέση βασισμένη σε αμοιβαία πίστη. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 100

101 Ε. Πληροφοριακή Τεχνολογία Πληροφοριακή τεχνολογία που υποστηρίζει τη συνεργασία. 2. Πληροφοριακή τεχνολογία που υποστηρίζει την επικοινωνία. 3.Πληροφοριακή τεχνολογία που υποστηρίζει την έρευνα και πρόσβαση σε πληροφορίες. 4. Πληροφοριακή τεχνολογία που υποστηρίζει τη προσομοίωση και τις διαισθητικές αντιλήψεις (π.χ. μια ιδέα, μια εικόνα). 5. Πληροφοριακή τεχνολογία που υποστηρίζει τη συστηματική αποθήκευση πληροφοριών και γνώσης. Ζ. Ατομικές ικανότητες η δεξιότητες Χρήση κριτηρίων αξιολόγησης της επίδοσης. 2. Επίσημες επαφές και προγραμματισμός. 3. Εφαρμογή των κανόνων με ευελιξία και προσαρμοστικότητα 4. Κατανόηση των εργασιακών θεμάτων άλλων μελών. 5.Επικοινωνία μεταξύ των μελών της ομάδας. 6.Εξειδίκευση στο συγκεκριμένο τμήμα εργασίας που έχει κάθε εργαζόμενος Μέρος Γ: Απόδοση της επιχείρησης Οι παρακάτω ερω τήσεις αφορούν τις επιδόσεις της επιχείρησης σας. Γ.1 Αξιολογήστε το επίπεδο κερδοφορίας στο πιο πρόσφατο έργο που συμμετείχατε. Επιλέξτε την απάντηση σας σε μια κλίμακα από το ένα (1) ως το επτά (7), όπου το 1 θα υποδηλώνει ότι είναι ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 101

102 πολύ χαμηλό σε αυτό το έργο ενώ το 7 ότι είναι πολύ υψηλό Επίπεδο κερδοφορίας Γ.2 Αξιολογήστε την απόκλιση του κόστους στο πιο πρόσφατο έργο που συμμετείχατε σε σύγκριση με τον αρχικό προϋπολογισμό του. Επιλέξτε την απάντηση σας σε μια κλίμακα από το ένα (1) ως το πέντε (5), όπου το 1 θα υποδηλώνει υψηλή αύξηση (>15% υπέρβαση του αρχικά εγκεκριμένου κόστους), το 2 αύξηση (υπέρβαση 5-15% ), το 3 ουδετερότητα (-5% έως 5 % ), το 4 μείωση (χαμηλότερο κόστος 5-15% ) και το 5 υψηλή μείωση (>15% χαμηλότερο κόστος) Απόκλιση αρχικά εγκεκριμένου κόστους. Γ.3 Αξιολογήστε την απόκλιση της αρχικά εγκεκριμένης προθεσμίας παράδοσης του πιο πρόσφατου έργου που συμμετείχατε. Επιλέξτε την απάντηση σας σε μια κλίμακα από το ένα (1) ως το πέντε (5), όπου το 1 θα υποδηλώνει υψηλή αύξηση (>15% υπέρβαση του αρχικά εγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος), το 2 αύξηση (υπέρβαση 5-1 5% ), το 3 ουδετερότητα ( 5% εώς 5 % ), το 4 μείωση (5-15% νωρίτερα) και το 5 υψηλή μείωση (>15% νωρίτερα) Απόκλιση χρονοδιαγράμματος. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ε. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Page 102