Λεωφ. Μακαρίου & Παπανικολή 3, 1077 Λευκωσία, Κύπρος Makarios Ave. & 3 Papanikoli Str., 1077 Nicosia, Cyprus

Transcript

1 Λεωφ. Μακαρίου & Παπανικολή 3, 1077 Λευκωσία, Κύπρος Makarios Ave. & 3 Papanikoli Str., 1077 Nicosia, Cyprus

2 Νίκος Κουρούσιης Μ Ε Τ Α Μ Ο Ρ Φ Ω Σ Ε Ι Σ 30 χρόνια εικαστικής παρουσίας στον Θεατρικό Χώρο Μάρτιος 2013 Alpha Gallery, Λευκωσία Επιμέλεια έκθεσης: Μαργαρίτα Κουνναφή Οργανωτές Στηρίζει Χορηγός

3 Με ιδιαίτερη χαρά απευθύνω εγκάρδιο χαιρετισμό στα εγκαίνια της έκθεσης ενός σπουδαίου Κύπριου εραστή του θεάτρου και εικαστικού δημιουργού. Το θέμα της έκθεσής Μεταμορφώσεις έρχεται να φωτίσει τη σκηνογραφική δουλειά του Νίκου Κουρούσιη στη διάρκεια των 30 χρόνων της πορείας του στα θεατρικά δρώμενα της Κύπρου, με έμφαση σε ένα μεγάλο αριθμό σχεδίων και προσχεδίων από σκηνικά και κοστούμια θεατρικών έργων που δημιούργησε. Οι δεσμοί του Νίκου Κουρούσιη με τον ΘΟΚ αριθμούν, από το 1972 μέχρι το 1996, 41 παραγωγές της Κεντρικής, Νέας και Παιδικής Σκηνής του Οργανισμού, αφήνοντας την εικαστική και αισθητική του σφραγίδα σε παραστάσεις όπως «Όνειρο θερινής νυκτός», «Περικλής», «Ο Κύκλωπας», «Καυκασιανός Κύκλος με την κιμωλία», «Το σκιάχτρο», «Οδυσσεβάχ», «Σχολείο για κλόουν», «Δύσκολος», «Ματωμένος Γάμος», «Αλχημιστής», «Ο δρόμος για τη Μέκκα», «Μαύρη Κωμωδία», «Γελαστό Μουστάκι» και πολλά άλλα. Η έκθεση δίνει στον επισκέπτη την ευκαιρία να εισχωρήσει στα παρασκήνια του Κυπριακού θεάτρου και να γνωρίσει το πρώτο στάδιο της μαγικής και συνάμα δημιουργικής διαδικασίας της μεταμόρφωσης όλων αυτών των προσχεδίων και σχεδίων σε θεατρικά κοστούμια που στη συνέχεια ζωντανεύουν στη σκηνή με τους ηθοποιούς μας. Νίκο σ ευχαριστούμε. Γιώργος Γ. Παπαγεωργίου Διευθυντής Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου

4 30 χρόνια θέατρο, «Οι Μεταμορφώσεις» του Νίκου Κουρούσιη Ο Νίκος Κουρούσιης από τα φοιτητικά του χρόνια είχε μία ιδιαίτερη σχέση με το θέατρο αφού παρακολουθούσε παραστάσεις και σκίτσαρε κατά τη διάρκεια τους την κίνηση της σκηνής. Αντιλαμβανόταν το χώρο του θεάτρου σαν ένα ιερό χώρο όπου όλες οι τέχνες συνυπήρχαν αρμονικά. Η πρώτη θεατρική πράξη του Νίκου Κουρούσιη έγινε το 1967 μερικά χρόνια μετά την επιστροφή του στην Κύπρο. Εκείνη την περίοδο εκπροσώπησε την Κύπρο στη Μπιενάλε νέων στο Παρίσι με τρία αφαιρετικά έργα ερωτικού περιεχομένου. Όταν τα έργα επέστρεψαν στην Κύπρο θεωρήθηκαν προκλητικά για να εκτεθούν στην ετήσια Παγκύπρια έκθεση και έτσι αποκλείστηκαν. Την ίδια εποχή ο καλλιτέχνης δέχεται πρόταση για να σκηνογραφήσει το πρώτο του θεατρικό έργο «Ποιος φοβάται τη Βιρτζίνια Γούλφ» του Έντουαρτ Άλπη, την οποία αποδέχεται με την προϋπόθεση πως τα τρία έργα που αποκλείστηκαν από την Παγκύπρια έκθεση θα εντάσσονταν στα σκηνικά του θεατρικού τούτου έργου. Ο Νίκος Σιαφκάλλης σκηνοθέτης του θεατρικού αποδέχτηκε την πρόταση του Κουρούσιη. Η πρώτη μύηση στον εικαστικό κόσμο του θεάτρου έγινε με αυτόν τον παράδοξο τρόπο. Ο Κουρούσιης βρήκε στο θέατρο μία ελευθερία εικαστικής έκφρασης και αποδοχής, σε αντίθεση με τον άγουρο ακόμη τότε κόσμο των εικαστικών εκθέσεων, ανέτοιμο να συλλάβει τον σύγχρονο ιδεώδη σκεπτικισμό των ευρωπαϊκών επιρροών που κρύβονταν στο έργο του καλλιτέχνη. Για τριάντα και πλέον χρόνια από εκείνη τη στιγμή του 1967, ο κόσμος της τραγωδίας και της κωμωδίας με το χώρο των εικαστικών τεχνών αποτελούσαν παράλληλους δρόμους στη δημιουργική πορεία του Κουρούσιη. Τα δύο στοιχεία στο πάντρεμα τους αποτέλεσαν βασικό πυρήνα μετεξέλιξης στη μετέπειτα δράση του ως σύγχρονου πλέον εικαστικού. Τα σκηνικά και τα κοστούμια του Κουρούσιη από τα πρώτα χρόνια της επαφής του με το θέατρο είχαν μία σύγχρονη για τα δεδομένα προσέγγιση. Το χαρακτηριστικό των θεατρικών έργων που σκηνογράφησε με αρτιότητα, είναι η πλαστική γλώσσα μίας παρουσίασης που διέπεται από ευρηματικότητα και λιτότητα δημιουργώντας όμως παράλληλα ένα πολυπρόσωπο χώρο στη θεατρική σκηνή χαρακτηριζόμενο από τη λειτουργική χρήση. Τα σκηνικά και τα κοστούμια αποτελούσαν εικαστικά διαδραστικά έργα τέχνης που προσαρμόζονταν αρμονικά με το θεατρικό συγγραφικό μέρος του έργου όπως και τα μηνύματα του προς το θεατή. Ο χώρος, ο χρόνος και η ύλη στο θέατρο τη δεδομένη στιγμή υπήρξαν η αφετηρία της γένεσης της ένταξης της δράσης- διάδρασης στο σύγχρονο εικαστικό έργο του καλλιτέχνη. Το έργο του «Οι Πρωταγωνιστές» όπως και η καλλιτεχνική δράση «Κάθαρσης» θεωρούνται αντιπροσωπευτικά παραδείγματα δημιουργίας όπου ο Κουρούσιης δημιουργεί ένα εικαστικό σκηνικό στο οποίο προσκαλεί το κοινό, διά μέσου της δράσης, να συμμετέχει και να αποτελέσει μέρος του έργου. Δηλωτικής σημασίας μόριο, πριν την τελική πράξη επί σκηνής ή στον εκθεσιακό χώρο, αποτελεί η προεργασία των ιδεών και η προσέγγιση τους μέσα από το σχέδιο. Τα σχέδια από τα θεατρικά έργα που παρουσιάζονται στην έκθεση αποκαλύπτουν την επεξεργασία των ιδεών αλλά παράλληλα εικονογραφούν τους χαρακτήρες των έργων όπως ο ίδιος ο καλλιτέχνης τους έχει οραματιστεί και ερμηνεύσει. Πολλά από τα σχέδια παρουσιάζουν δειγματολόγιο υφασμάτων για το κοστούμι, ονόματα ηθοποιών και χαρακτήρων των θεατρικών έργων αλλά και σημειώσεις του καλλιτέχνη. Όλα αυτά τα στοιχεία πλάθουν το σχέδιο και αποτελούν φυσική προέκταση του. Οι δυνατές σχεδιαστικές χειρονομίες, το πειραματικό παιχνίδι με το κολάζ και τις τέμπερες αποδίδουν με καλλιτεχνική ευαισθησία την κίνηση της δράσης στη σκηνή μέσα από την πρωτοποριακή πλαστική γλώσσα του Κουρούσιη. Τα χρώματα και η ένταση στις γραμμές αλλά και τα συμβολικά προστιθέμενα στοιχεία καθορίζουν το χαρακτήρα του θεατρικού έργου και το πλαίσιο της μεταμόρφωσης του επί σκηνής. Αξιόλογο θεωρείται ότι το παιδικό θέατρο διέπει μια διαφορετική και πιο παιχνιδιάρικη προσέγγιση στο σκηνογραφικό έργο του Κουρούσιη. Το σχεδιαστικό ύφος γίνεται εσκεμμένα απλοποιημένο με εντονότερα χρώματα και αισθητά αυξημένα πειραματικά στοιχεία. Έννοιες και μηνύματα πορεύονται από το χαρτί σε τρισδιάστατα έργα -μάσκες- με σουρεαλιστικά στοιχεία που αγκαλιάζονται τελικά από τις παιδικές ψυχές που ταυτίζονται άμεσα με τους χαρακτήρες του έργου. Θεωρήθηκε σημαντικό λοιπόν να πραγματωθεί τούτη η έκθεση με σκοπό να συγκεντρώσει ένα μεγάλο αριθμών σχεδίων και προσχεδίων από σκηνικά και κοστούμια θεατρικών έργων που αντιπροσωπεύουν τις επί σκηνής εικαστικές δημιουργίες του Κουρούσιη. Μέσω της παρουσίασης αυτής αποκαλύπτεται ακόμη ένα πρόσωπο του δημιουργού που αποκαλύπτει όχι μόνο τις «Μεταμορφώσεις» των ηθοποιών στο θέατρο αλλά και τις μεταμορφώσεις του ίδιου του Νίκου Κουρούσιη ως δημιουργού. Σχέδια και προσχέδια παρουσιάζονται από τα θεατρικά έργα: «Όνειρο Θερινής Νυκτός», «Περικλής», «Ο Κύκλωπας», «Καυκασιανός Κύκλος με την Κιμωλία», «Ωδές των Θεών», «Ο Μπήντερμαν και οι Εμπρηστές», «Ο Οθέλλος Ξαναγυρίζει», «Το Παιχνίδι του Έρωτα και του Θανάτου», «Ο Αλχημιστής» και «Η Χαρτορίχτρα». Επίσης, σχέδια, μάσκες και κοστούμια από τα θεατρικά έργα της παιδικής σκηνής: «Η Μικρή Τριανταφυλλένη», «Το Σκιάχτρο», «Οδυσσεβάχ» και «Σχολείο για κλόουν». Τα σχεδιαστικά έργα από τις ενότητες δεν προβάλλονται ως αυτόνομα αλλά ως ένα σύνολο δημιουργικής πράξης αποκαλύπτοντας το προσωπικό ημερολόγιο της εικαστικής δημιουργίας στο παρασκήνιο, εκεί που ξεκινούν και τελειώνουν «Οι Μεταμορφώσεις». «Οι Μεταμορφώσεις» αποκαλύπτουν ενδόμυχες σκέψεις του καλλιτέχνη για τους χαρακτήρες του έργου αλλά και για το ρόλο που διαδραμάτισαν οι ίδιοι οι ηθοποιοί τη δεδομένη στιγμή στη ζωή του καλλιτέχνη. Μέσα από τα σχέδια δίνεται η ευκαιρία στο θεατή να παρακολουθήσει και την ιστορία του παρασκήνιου του θεατρικού έργου καθώς παράλληλα ξεδιπλώνουν πτυχές της ιστορίας του Κυπριακού θεάτρου. Ο καλλιτέχνης όπως και ο ηθοποιός μεταμορφώνεται, πλάθεται και προσαρμόζεται μέσα στο έργο/το ρόλο ακολουθώντας την πορεία που καθορίζεται από αυτό. Έτσι οι «Μεταμορφώσεις» στο έργο του Νίκου Κουρούσιη δεν είναι τυχαίο φαινόμενο ούτε σύμπτωση η δράση του στο θέατρο. Αντίθετα οι «Μεταμορφώσεις» αυτές είναι που καθορίζουν την αμεσότητα της εικαστικής δράσης του καλλιτέχνη. Ο ρόλος που διαδραμάτισε στο θέατρο ήταν καθοριστικός όπως καθοριστική είναι και η έκθεση αυτή που ολοκληρώνει ακόμα ένα εικαστικό κύκλο δράσης για τον Νίκο Κουρούσιη. «Το μέσο δεν καθορίζει το εικαστικό έργο. Το μέσο συνδιαλέγεται με την έννοια -ιδέα- και καθορίζουν την αμεσότητα του εικαστικού έργου». Νίκος Κουρούσιης. Μαργαρίτα Κουνναφή Τεχνοκριτικός Επιμελήτρια Έκθεσης

5 Νίκος Κουρούσιης Γεννήθηκε στο Μιτσερό το 1937 Σπουδές St Martins, and Horny College of Art, Λονδίνο Επιλεγμένες Εκθέσεις Αίθουσα Τέχνης Δεσμός, Αθήνα Γκαλερί Kuppers Neuss, Γερμανία Αίθουσα Τέχνης Δεσμός, Αθήνα Night Gallery, Λονδίνο Φιλοξενούμενος καλλιτέχνης στο Pratt Institute, Νέα Υόρκη Δράσης με Φοιτητές με θέμα «Λαβύρινθος» Μπιενάλε Αλεξάνδρειας «Μεταμόρφωση» Pratt Institute, Νέα Υόρκη Μπιενάλε Βενετίας Αναδρομική Έκθεση, Κέντρο Τέχνης Διάσπρο, Λευκωσία Αναδρομική Έκθεση Πολιτιστικό Κέντρο Μελίνα Μερκούρη, Αθήνα «Ιερά Πορνεία» Μεσογειακό Μουσείο Στοκχόλμης «Αρπαγή της Ευρώπης» εγκατάσταση, Openesia, Βενετία «Αρπαγή της Ευρώπης» Casa Elizarde, Βαρκελώνη «Οι Πρωταγωνιστές» εγκατάσταση, Σπίτι της Κύπρου Αθήνα «Οι Πρωταγωνιστές» εγκατάσταση, Νέα Υόρκη Υποτροφίες Υποτροφία Βρετανικού Συμβουλίου, Θέατρο στην Αγγλία 1987 / 8 - Υποτροφία Fullbright (Έρευνα: Η γραμμή στη δημιουργία) Νέα Υόρκη Διαλέξεις «Τέταρτη Διάσταση - Συνθετική Τέχνη», Κρατικό Πανεπιστήμιο Νότιας Ντακότας Η.Π.Α «Χρόνος - Ύλη» N.Y.U. Νέα Υόρκη και Pratt Institute, Νέα Υόρκη «Χρόνος - Ύλη» Σύλλογος Αρχιτεκτονικής, Σόφια, Βουλγαρία

6 Ο Κύκλωπας Αρχαίο Θέατρο Σαλαμίνας, 1973 Deutches Theater, Βερολίνο, 1973

7 Ο Καυκασιανός Κύκλος με την Κιμωλία ΘΟΚ, 1975

8 Περικλής Εθνικό Θέατρο Βαϊμάρης, 1978

9 Σχολείο για Κλόουν Παιδική σκηνή ΘΟΚ, 1984

10 Όνειρο Θερινής Νυκτός ΘΟΚ, 1987

11 Ο Αλχημιστής ΘΟΚ, 1995

12 Οι Ωδές των Θεών Μόντε Καπούτο, 1995