ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2015) 200 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Πέμπτη έκθεση προόδου κατά την εφαρμογή από την Ουκρανία του σχεδίου δράσης για την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων {SWD(2015) 104 final} EL EL

2 I. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Ευρωπαϊκή Ένωση εγκαινίασε διάλογο για την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων με την Ουκρανία το Στις 22 Νοεμβρίου 2010, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε στην κυβέρνηση της Ουκρανίας σχέδιο δράσης για την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων (ΣΔΕΚΘ). Στο εν λόγω σχέδιο προσδιορίζονται τα κριτήρια αναφοράς που οφείλει να πληροί η Ουκρανία προκειμένου οι υπήκοοί της που είναι κάτοχοι βιομετρικών διαβατηρίων να μπορούν να εισέρχονται στη ζώνη Σένγκεν για βραχεία διαμονή χωρίς να χρειάζονται θεώρηση. Μετά την τέταρτη έκθεση της Επιτροπής (27 Μαΐου 2014) 1 και την επικύρωσή της από το Συμβούλιο (23 Ιουνίου 2014), η Ουκρανία βρίσκεται επισήμως στη δεύτερη φάση του σχεδίου δράσης κατά την οποία πρόκειται να αξιολογηθεί η κατάσταση εφαρμογής του νομοθετικού και του πολιτικού πλαισίου. Σύμφωνα με τη μεθοδολογία που περιγράφεται στο ΣΔΕΚΘ, η Επιτροπή διοργάνωσε επιτόπιες αξιολογήσεις με τη συμμετοχή εμπειρογνωμόνων από κράτη μέλη. Μεταξύ Σεπτεμβρίου 2014 και Μαρτίου 2015, η Επιτροπή διεξήγαγε αποστολές αξιολόγησης που κάλυψαν και τις τέσσερις δέσμες του ΣΔΕΚΘ, με τη βοήθεια εμπειρογνωμόνων από τα κράτη μέλη, την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης και την αντιπροσωπεία της ΕΕ στην Ουκρανία. Η παρούσα έκθεση είναι η πρώτη έκθεση προόδου για την υλοποίηση της δεύτερης φάσης του ΣΔΕΚΘ από την Ουκρανία. Εξετάζει με πόσο αποτελεσματικό και βιώσιμο τρόπο αντιμετωπίστηκε από την κυβέρνηση της Ουκρανίας η εφαρμογή της πρώτης φάσης των κριτηρίων. Η έκθεση συνοδεύεται από έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής 2, το οποίο παρέχει περισσότερες πληροφορίες για τις εξελίξεις που περιγράφονται στην έκθεση. Στο παράρτημα του εγγράφου εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής, όπως απαιτεί η μεθοδολογία του ΣΔΕΚΘ, η Επιτροπή παρέχει εμπεριστατωμένη ανάλυση και στατιστικές πληροφορίες σχετικά με τις αναμενόμενες επιπτώσεις, σε επίπεδο μετανάστευσης και ασφάλειας, της μελλοντικής ελευθέρωσης του καθεστώτος θεωρήσεων. Τα στοιχεία και οι διαθέσιμες πληροφορίες παρέχουν ενδεχόμενες κυρίαρχες τάσεις στους τομείς της μετανάστευσης και της ασφάλειας, καταδεικνύοντας ότι η ΕΕ είναι ένας ελκυστικός προορισμός για μετανάστες από την Ουκρανία και ότι υπάρχουν προβλήματα ασφάλειας που πρέπει να παρακολουθούνται. 2. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΡΩΝ ΠΟΥ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΙ ΣΤΙΣ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΔΕΣΜΕΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΟΥ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΘΕΩΡΗΣΕΩΝ 2.1. Δέσμη 1: Ασφάλεια των εγγράφων, συμπεριλαμβανομένων των βιομετρικών χαρακτηριστικών Ένα σημαντικό βήμα έγινε στις 12 Ιανουαρίου 2015 με την έκδοση κοινών διαβατηρίων με βιομετρικά στοιχεία που συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις του Διεθνούς Οργανισμού Πολιτικής Αεροπορίας. Έχουν επέλθει πολύ ουσιαστικές βελτιώσεις και έχει σημειωθεί 1 COM(2014) 336 final. 2 COM(2015) 104 final. 2

3 σημαντική πρόοδος όσον αφορά το υψηλό επίπεδο ασφάλειας και αδιάβλητου χαρακτήρα της διαδικασίας υποβολής αίτησης, έκδοσης και διανομής διεθνών διαβατηρίων. Το ίδιο ισχύει για τα εγχώρια διαβατήρια και άλλα έγγραφα βάσης. Έχει ξεκινήσει η ταχεία και συστηματική υποβολή αναφορών στη βάση δεδομένων της Interpol σχετικά με απολεσθέντα και κλαπέντα διαβατήρια και μπορεί να θεωρηθεί ότι πληρούται το παρόν κριτήριο αναφοράς. Το κριτήριο αναφοράς για την ασφάλεια των εγγράφων θεωρείται ότι έχει σχεδόν επιτευχθεί. Συνιστάται στις ουκρανικές αρχές: Να διασφαλίσουν ότι τα σημεία συνοριακών ελέγχων είναι εξοπλισμένα για τη διενέργεια δευτεροβάθμιων ελέγχων με τη χρήση δακτυλικών αποτυπωμάτων. Σχετικά με τη διαδικασία υποβολής αίτησης και τον προσδιορισμό της ταυτότητας του αιτούντος, θα πρέπει να υλοποιηθεί το συντομότερο δυνατόν η σύνδεση της βάσης δεδομένων της πρώην κρατικής υπηρεσίας μετανάστευσης με το επιχειρησιακό μέρος του ενοποιημένου κρατικού δημογραφικού μητρώου για την έκδοση βιομετρικών διαβατηρίων. Θα πρέπει να υπάρχει αυτόματη σύνδεση με τη σχετική βάση δεδομένων, ώστε να ελέγχεται η κατάσταση του αιτούντος σε σχέση με το ποινικό μητρώο. Να εφαρμόσουν με αποτελεσματικό τρόπο μέτρα για την αντιμετώπιση πιθανών παράπλευρων συνεπειών της αλλαγής ονόματος Δέσμη 2: Ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων, διαχείριση της μετανάστευσης και άσυλο Ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων Οι ουκρανικές αρχές αντιμετωπίζουν επί του παρόντος μία τεράστια πρόκληση σε επίπεδο ανθρώπινων και οικονομικών πόρων λόγω του ότι οι πόροι τους διοχετεύονται στην ασφάλεια των ανατολικών συνόρων. Στο πλαίσιο αυτό, είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ο αποτελεσματικός έλεγχος της διοικητικής γραμμής με την Κριμαία/Σεβαστούπολη και της γραμμής επαφής στην ανατολική Ουκρανία. Με την εξαίρεση των ανατολικών συνόρων, η διαχείριση των συνόρων χαρακτηρίζεται σε γενικές γραμμές από ικανοποιητικό επίπεδο υλοποίησης 3. Το κριτήριο αναφοράς για την ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων θεωρείται ότι έχει σχεδόν επιτευχθεί. Συνιστάται στις ουκρανικές αρχές: Να εξασφαλίσουν την πρόσβαση σε βάσεις δεδομένων της Interpol στα σημεία διέλευσης των συνόρων. Να βελτιώσουν την αποτελεσματικότητα του ελέγχου των συνόρων, εφαρμόζοντας κοινές περιπολίες για την επιτήρηση των συνόρων και αναπτύσσοντας συνεργασία όσον αφορά τους συνοριακούς ελέγχους σε σημεία διέλευσης των κοινών με γειτονικές χώρες συνόρων. 3 Λαμβάνοντας υπόψη την ιδιαίτερη κατάσταση σε τμήματα των συνόρων, δεν έχει πραγματοποιηθεί αξιολόγηση της κατάστασης στα ανατολικά σύνορα. 3

4 Να εφαρμόσουν τις ολοκληρωμένες στρατηγικές διαχείρισης των συνόρων και σχέδια δράσης, που συμπεριλαμβάνουν τη βελτίωση της διυπηρεσιακής συνεργασίας, την ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ υπηρεσιών επιβολής του νόμου, καθώς και την ανάπτυξη της μεθοδολογίας ανάλυσης κινδύνου η οποία αναπτύχθηκε και αποφασίστηκε σε κεντρικό επίπεδο Διαχείριση της μετανάστευσης Έχει θεσπιστεί νομοθεσία. Ωστόσο, η κατάσταση στην ανατολική Ουκρανία και οι δημοσιονομικοί περιορισμοί έχουν επίπτωση στην εφαρμογή της μεταναστευτικής πολιτικής στην πράξη. Η διάδραση και συνεργασία μεταξύ της κρατικής υπηρεσίας μετανάστευσης, των κρατικών συνοριοφυλάκων και φορέων εργασίας λειτουργεί ικανοποιητικά. Σύμφωνα με κανονιστική ρύθμιση του Υπουργικού Συμβουλίου της Ουκρανίας, της 5ης Απριλίου 2014, το προσωπικό της κρατικής υπηρεσίας μετανάστευσης μειώθηκε. Ως συνέπεια της αναδιάρθρωσης, δημιουργήθηκε μονάδα για την καταπολέμηση της παράτυπης μετανάστευσης. Ο εντοπισμός παράτυπων μεταναστών στο εσωτερικό της χώρας δεν εφαρμόζεται ακόμη επαρκώς λόγω έλλειψης προσωπικού στην κρατική υπηρεσία μετανάστευσης. Η Ουκρανία έχει υπογράψει συμφωνίες επανεισδοχής με τη Ρωσική Ομοσπονδία, τη Γεωργία, το Ουζμπεκιστάν, το Τουρκμενιστάν, τη Δημοκρατία της Μολδαβίας και άλλες χώρες. Συνολικά, μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2014, είχαν συναφθεί 17 συμφωνίες επανεισδοχής. Το κριτήριο αναφοράς για τη διαχείριση της μετανάστευσης θεωρείται ότι έχει σχεδόν επιτευχθεί. Συνιστάται στις ουκρανικές αρχές: Να θεσπίσουν το συντομότερο δυνατόν νόμο σχετικά με την εξωτερική μετανάστευση για λόγους εργασίας με τον τρόπο αυτό θα ρυθμιστούν θέματα επανένταξης στο νομοθετικό επίπεδο. Το νέο καθεστώς σχετικά με αρμοδιότητες, αρμόδιες αρχές, μέτρα και καθήκοντα θα πρέπει να προετοιμαστεί αμέσως μετά τη θέσπιση. Να αυξήσουν την ικανότητα της κρατικής υπηρεσίας μετανάστευσης στις διαδικασίες εντοπισμού μεταναστών στο εσωτερικό της χώρας. Να ενισχύσουν τη γλωσσική κατάρτιση του προσωπικού της κρατικής υπηρεσίας μετανάστευσης. Να συμπληρώσουν τα διαγράμματα των χαρακτηριστικών της μετανάστευσης για το 2014 και να δημιουργήσουν το «κέντρο επαφής και ανάλυσης» και τη βάση δεδομένων για την παρακολούθηση των μεταναστευτικών διαδικασιών Άσυλο Η νομοθεσία για το άσυλο έχει βελτιωθεί, αλλά εξακολουθεί να υπάρχει ανάγκη προσαρμογής της ισχύουσας νομοθεσίας και της εφαρμογής της, ώστε να επιτευχθούν τα κριτήρια αναφοράς. Οι συνθήκες στα κέντρα υποδοχής είναι καλές, αλλά ορισμένες πτυχές θα πρέπει να βελτιωθούν. Έχουν καταβληθεί προσπάθειες όσον αφορά την ένταξη των δικαιούχων διεθνούς προστασίας, όμως η πρόσβαση στην απασχόληση και το επίπεδο κοινωνικής πρόνοιας μπορούν να βελτιωθούν. Ικανοποιητική είναι η συνεργασία μεταξύ κεντρικών και περιφερειακών επιπέδων της κρατικής υπηρεσίας μετανάστευσης, αλλά υπάρχει περιθώριο για την απλούστευση της διαδικασίας ασύλου και για την επίτευξη μεγαλύτερης αποτελεσματικότητας σε περιφερειακό επίπεδο. 4

5 Το κριτήριο αναφοράς για το άσυλο θεωρείται ότι έχει επιτευχθεί εν μέρει, αλλά υπάρχουν καλές προοπτικές για περαιτέρω πρόοδο. Συνιστάται στις ουκρανικές αρχές: Να εξακολουθήσουν να παρέχουν πρωτοβάθμια νομική συνδρομή στα πρόσωπα που αιτούνται διεθνή προστασία και να προετοιμαστούν για την εφαρμογή της παροχής δωρεάν δευτεροβάθμιας νομικής συνδρομής, ξεκινώντας το συντομότερο δυνατό, το αργότερο την 1η Ιανουαρίου Να θεσπίσουν υποσύστημα για τους «πρόσφυγες» στο πλαίσιο της βάσης δεδομένων για τους αλλοδαπούς και να αυξήσουν την αποτελεσματικότητα της χρήσης των πληροφοριών από τη χώρα καταγωγής. Αυτό θα πρέπει να γίνει με την επανασύσταση της μονάδας για τις χώρες καταγωγής ή με τον διορισμό υπαλλήλων για την κατάρτιση και διαχείριση μιας επικαιροποιημένης και αντικειμενικής βάσης δεδομένων για τις χώρες καταγωγής. Να αποσαφηνίσει τους νομικούς λόγους κράτησης των αιτούντων διεθνή προστασία και να διασφαλίσει την ιεράρχηση των υποθέσεών τους. Να θεσπίσει κανόνες για το καθεστώς, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των αλλοδαπών για τους οποίους δεν είναι δυνατή η επιστροφή, αλλά οι οποίοι δεν δικαιούνται διεθνή προστασία. Να παράσχει τα αναγκαία κεφάλαια για τη βιώσιμη βελτίωση των κέντρων προσωρινής φιλοξενίας ατόμων που ζητούν διεθνή προστασία και δικαιούχων διεθνούς προστασίας. Ειδικότερα, θα πρέπει να ανοίξει το κέντρο προσωρινής στέγασης στο Yahotyn (Kyiv Oblast) και θα πρέπει να συνεχιστούν τα έργα για την ανακαίνιση του κέντρου υποδοχής στην Οδησσό. Το ποσό που προβλέπεται για τρόφιμα είναι πολύ χαμηλό - 12 UAH (λιγότερο από 1 ευρώ) ανά άτομο την ημέρα - και θα πρέπει να αυξηθεί. Να βελτιώσουν την κατάρτιση του προσωπικού που εργάζεται στα κέντρα υποδοχής, συμπεριλαμβανομένης της γλωσσικής κατάρτισης, και την κατάρτιση των δικαστών Δέσμη 3: Δημόσια τάξη και ασφάλεια Πρόληψη και καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος, της τρομοκρατίας και της διαφθοράς Πρόληψη και καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος Η Ουκρανία έχει αρχίσει μια σύνθετη μεταρρύθμιση του Υπουργείου Εσωτερικών, στο πλαίσιο της οποίας πραγματοποιήθηκε αναδιάρθρωση των εργασιών των οργανισμών που είναι επιφορτισμένοι με την πρόληψη και την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος. Τον Φεβρουάριο του 2015, το Κοινοβούλιο ενέκρινε νόμο για τη μεταρρύθμιση των εσωτερικών φορέων. Ως εκ τούτου, καταργήθηκε η GUBOZ, η κύρια υπηρεσία για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος. Στο πλαίσιο της διαδικασίας μεταρρύθμισης, παράλληλα με το Υπουργείο Πληροφοριών, η Υπηρεσία Ασφαλείας διατήρησε τις επιχειρησιακές και προδικαστικές εξουσίες έρευνας για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος. Η μεταρρύθμιση προβλέπει τη σύσταση συμπληρωματικού φορέα για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος - της Κρατικής Υπηρεσίας Ερευνών. 5

6 Με βάση τις προαναφερόμενες διαπιστώσεις, το κριτήριο αναφοράς θεωρείται ότι έχει επιτευχθεί μόνον εν μέρει, αλλά υπάρχουν καλές προοπτικές για περαιτέρω πρόοδο. Συνιστάται στις ουκρανικές αρχές: Να εξασφαλίσουν ένα συνολικό όραμα και κατευθύνσεις για τη μεταρρυθμιστική διαδικασία και να ενοποιήσουν τα υφιστάμενα σχέδια δράσης σε ένα ενιαίο, καλά δομημένο σχέδιο δράσης που να επιτρέπει την παρακολούθηση της συντελούμενης προόδου. Να καθιερώσουν προσέγγιση ποινικής δικαιοσύνης για αμφότερες τις δυνάμεις επιβολής του νόμου και δίωξης, ώστε να καθοριστούν προτεραιότητες και να κατανεμηθούν οι πόροι σύμφωνα με τις προτεραιότητες. Να λάβουν μέτρα για τη μεταρρύθμιση της διαδικασίας έρευνας, ώστε να θεσπιστεί σαφής αλυσίδα ευθυνών για τα διάφορα στάδια των διαδικασιών έρευνας και δίωξης. Να μειώσουν δραστικά τις προδικαστικές εξουσίες έρευνας που διαθέτει επί του παρόντος η Υπηρεσία Ασφαλείας σε θέματα πληροφοριών και αντικατασκοπείας. Να εξασφαλίσουν την εξειδίκευση των δικαστών και τη δίωξη για υποθέσεις οργανωμένου εγκλήματος. Να διασφαλίσουν την αποτελεσματικότητα μιας ειδικής «μονάδας προστασίας μαρτύρων» σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα Εμπορία ανθρώπων Το ισχύον νομικό πλαίσιο είναι ευρύ και παρέχει δυνατότητες για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που παρουσιάζονται σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο στον τομέα της εμπορίας ανθρώπων. Το πλαίσιο έχει ως αποτέλεσμα τον εντοπισμό θυμάτων, καθώς και τη δίωξη και καταδίκη των δραστών. Ωστόσο, ο αριθμός των θυμάτων, όπως προσδιορίζεται επίσημα, μειώθηκε, και αυτό έρχεται σε αντίθεση με τις διεθνείς εκτιμήσεις για ακμάζουσα βιομηχανία του σεξ στην Ουκρανία. Στην Ουκρανία δρομολογούνται και υλοποιούνται συστηματικά περισσότερα προγράμματα κατάρτισης και ευαισθητοποίησης για όλους τους τομείς. Το κριτήριο αναφοράς για την εμπορία ανθρώπων θεωρείται ότι έχει επιτευχθεί εν μέρει, αλλά υπάρχουν καλές προοπτικές για περαιτέρω πρόοδο. Συνιστάται στις ουκρανικές αρχές: Να αξιολογήσουν τους λόγους μείωσης των εντοπιζόμενων θυμάτων σωματεμπορίας και να εξετάσουν το ενδεχόμενο μιας περισσότερο προορατικής προσέγγισης έναντι της βιομηχανίας του σεξ. Να παρακολουθήσουν πιθανές αναδυόμενες τάσεις σε σχέση με την εμπορία ανθρώπων, ιδίως στο πλαίσιο της σύγκρουσης (εσωτερική εμπορία ανθρώπων, εμπορία παιδιών). Να ενισχύσουν τη διαδικασία εντοπισμού, συμπεριλαμβανομένης της αναγνώρισης αλλοδαπών θυμάτων, παρακολουθώντας και ελέγχοντας το υψηλό επίπεδο απορρίψεων. Να συνεχίσουν να παρέχουν συστηματικά προγράμματα κατάρτισης σε υπαλλήλους όσον αφορά τον ρόλο και τις αρμοδιότητές τους σε σχέση με τη διαδικασία εντοπισμού. 6

7 Να διασφαλίσουν διαφανή χρηματοδότηση για δράσεις σχετικές με την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων, ιδίως την παροχή βοήθειας στα θύματα. Να εφαρμόσουν σύστημα παρακολούθησης και αξιολόγησης για το υφιστάμενο σχέδιο δράσης και για το σχέδιο που θα καλύπτει την περίοδο από το 2016 και μετά. Το σχέδιο αυτό θα πρέπει να προβλέπει σαφή ρόλο για τις μη κυβερνητικές οργανώσεις, καθώς και επαρκείς πόρους για την αποτελεσματική τους συμμετοχή. Πρέπει να επισημοποιηθεί το καθεστώς των ΜΚΟ στο πλαίσιο του εθνικού μηχανισμού παραπομπής και να θεσπιστούν μηχανισμοί που θα τους εξασφαλίζουν πρόσβαση σε κρατική χρηματοδότηση Πρόληψη και καταπολέμηση της διαφθοράς Η πρόοδος που έχει σημειωθεί μέχρι στιγμής στις πολιτικές καταπολέμησης της διαφθοράς εντοπίζεται ιδίως στο νομοθετικό επίπεδο και σε ορισμένα προπαρασκευαστικά μέτρα για ένα νέο θεσμικό πλαίσιο. Τον Οκτώβριο του 2014 εγκρίθηκε δέσμη μέτρων κατά της διαφθοράς, συμπεριλαμβανομένης και εθνικής στρατηγικής για την περίοδο , θέτοντας τα θεμέλια για ένα νέο θεσμικό πλαίσιο για τις πολιτικές πρόληψης. Τον Φεβρουάριο του 2015 εξετάστηκαν ορισμένες ελλείψεις στη νομοθεσία για το εθνικό γραφείο καταπολέμησης της διαφθοράς, συμπεριλαμβανομένων διασφαλίσεων για τις αποδοχές του προσωπικού και πλαισίου για ειδική εισαγγελία για θέματα καταπολέμησης της διαφθοράς. Η πρόσληψη της ηγεσίας του εν λόγω γραφείου, έπειτα από ανοιχτό διαγωνισμό υπό τη διαχείριση ανεξάρτητης επιτροπής, ολοκληρώθηκε στις 16 Απριλίου 2015, όταν ο Πρόεδρος διόρισε τον διευθυντή του γραφείου. Το κεντρικό μητρώο εταιρειών ολοκληρώνεται με δεδομένα σχετικά με τους πραγματικούς δικαιούχους. Σημειώθηκε πρόοδος στον περιορισμό των απαλλαγών στις δημόσιες συμβάσεις. Ωστόσο, ο βαθμός ιεράρχησης προτεραιοτήτων και συνοχής στον τομέα της υλοποίησης είναι περιορισμένος, με αποτέλεσμα την αποσπασματική προσέγγιση μιας ήδη επιβαρυμένης διαδικασίας. Επιπλέον, η Επιτροπή θα συνεχίσει να παρακολουθεί την εφαρμογή των διασφαλίσεων κατά της διαφθοράς για τις ιδιωτικοποιήσεις κρατικών/ελεγχόμενων από το κράτος εταιρειών, καθώς και μεγάλες δημόσιες συμβάσεις οι ουκρανικές αρχές σχεδιάζουν τη θέσπιση νομοθεσίας που αντικατοπτρίζει τις συστάσεις της GRECO σχετικά με τη χρηματοδότηση κομμάτων και προεκλογικών εκστρατειών και την εφαρμογή των συστάσεων της Επιτροπής της Βενετίας, καθώς και ένα ρεαλιστικό πλαίσιο όσον αφορά την προσπάθεια «εκκαθάρισης» στους κόλπους των δικαστών και των εισαγγελέων. Το κριτήριο αναφοράς για τη διαφθορά θεωρείται ότι έχει επιτευχθεί μόνον εν μέρει Συνιστάται στις ουκρανικές αρχές: Να διασφαλίσουν έναν υψηλού επιπέδου μηχανισμό συντονισμού της καταπολέμησης της διαφθοράς για την εφαρμογή της στρατηγικής κατά της διαφθοράς, καθώς και μια συνεκτική προσέγγιση σε πολιτικό επίπεδο. Να ιδρύσουν επιχειρησιακό και ανεξάρτητο εθνικό γραφείο για την καταπολέμηση της διαφθοράς, ειδική εισαγγελία για την καταπολέμηση της διαφθοράς και εθνική υπηρεσία για την πρόληψη της διαφθοράς, με σαφείς κατευθυντήριες γραμμές για τη συνεργασία μεταξύ των διαφόρων υπηρεσιών. Να θεσπίσουν διαδικασίες ώστε να διασφαλίσουν: την έγκαιρη δημοσίευση όλων των ισχυουσών δηλώσεων περιουσιακών στοιχείων την αποτελεσματική επαλήθευση των περιουσιακών στοιχείων και της σύγκρουσης συμφερόντων των δημόσιων 7

8 υπαλλήλων την πλήρη λειτουργικότητα και ακρίβεια των κεντρικών ηλεκτρονικών βάσεων δεδομένων, μεταξύ άλλων όσον αφορά τις δηλώσεις περιουσιακών στοιχείων και την πραγματική κυριότητα και μια ενιαία διαδικτυακή πύλη γνωστοποίησης των δημόσιων δαπανών. Να ιδρύσουν εθνική υπηρεσία ανάκτησης περιουσιακών στοιχείων και να επιδιώξουν τον αποτελεσματικό διυπηρεσιακό συντονισμό για τη σύσταση μητρώου ανάκτησης περιουσιακών στοιχείων. Να συνεχίσουν τις μεταρρυθμίσεις που σχετίζονται με την ασυλία των δικαστών και μελών του Κοινοβουλίου Νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και χρηματοδότηση της τρομοκρατίας Το νομοθετικό πλαίσιο και το πλαίσιο πολιτικής για την πρόληψη και την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας έχει θεσπιστεί σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά και διεθνή πρότυπα. Στις 14 Οκτωβρίου 2014, το ουκρανικό κοινοβούλιο ψήφισε τον νόμο για την πρόληψη και την καταπολέμηση της νομιμοποίησης (ξέπλυμα χρημάτων) των προϊόντων του εγκλήματος ή της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, καθώς και της χρηματοδότησης της διάδοσης όπλων μαζικής καταστροφής, ο οποίος τέθηκε σε ισχύ στις 7 Φεβρουαρίου Με τον νόμο αυτό η Ουκρανία πραγματοποιεί ένα σημαντικό βήμα για τη συμμόρφωση με τις νέες συστάσεις, του 2012, της Ομάδας Χρηματοοικονομικής Δράσης, σχετικά με τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, καθώς και με την τέταρτη οδηγία της ΕΕ για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Το κριτήριο αναφοράς για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες θεωρείται ότι έχει σχεδόν επιτευχθεί. Συνιστάται στις ουκρανικές αρχές: Να εξασφαλίσουν ότι η Εθνική Τράπεζα της Ουκρανίας εξακολουθεί να λαμβάνει μέτρα κατά των τραπεζών που δεν αποκαλύπτουν τους τελικούς πραγματικούς δικαιούχους. Να διασφαλίσουν την αποτελεσματική ταυτοποίηση των πελατών σε σχέση με φάσμα υπηρεσιών που προσφέρονται από νομικές οντότητες ή παράγοντες (π.χ. υπηρεσίες «webmoney»). Να δημιουργήσουν ειδική μονάδα για τον συντονισμό των ερευνών σχετικά με τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας. Η εκπόνηση συντονισμένου σχεδίου κατάρτισης θα μπορούσε να στηρίξει την ποιότητα των ερευνών Ναρκωτικά Η εθνική στρατηγική για την καταπολέμηση των ναρκωτικών και το σχετικό σχέδιο δράσης εφαρμόζονται περαιτέρω μέσω του δεύτερου σχεδίου δράσης για την περίοδο Στις 25 Μαρτίου 2015, εγκρίθηκαν με ψήφισμα της κυβέρνησης οι κανονισμοί σχετικά με το Υπουργείο Υγείας και την Κρατική Υπηρεσία Φαρμάκων. Οι εν λόγω κανονισμοί επιβεβαίωσαν την κατάργηση της κρατικής υπηρεσίας και τη μεταβίβαση στο Υπουργείο Υγείας των αρμοδιοτήτων της πολιτικής για τα ναρκωτικά. Η εφαρμογή του μνημονίου 8

9 συνεννόησης με το Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας έχει τεθεί σε ισχύ από το 2010 και εφαρμόζεται πλήρως. Με βάση τις ανωτέρω διαπιστώσεις, το κριτήριο αναφοράς για την καταπολέμηση των ναρκωτικών θεωρείται ότι έχει σχεδόν επιτευχθεί. Συνιστάται στις ουκρανικές αρχές: Να τελειοποιήσουν το σχέδιο δράσης ούτως ώστε να περιλαμβάνει προθεσμίες και ορόσημα και να προετοιμάσουν εκτίμηση επιπτώσεων των σχεδιαζόμενων δράσεων. Να εξετάσουν την ενοποίηση των διατάξεων που ρυθμίζουν θέματα ναρκωτικών σε ένα ενιαίο νομικό μέσο, για παράδειγμα, έναν κώδικα για τα ναρκωτικά. Να εξασφαλίσουν επαρκή μέτρα που αποσκοπούν στον εντοπισμό και την κατάσχεση προϊόντων εγκληματικών δραστηριοτήτων Δικαστική συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις Η Ουκρανία έχει ένα νομικό πλαίσιο που καλύπτει πλήρως τους σχετικούς τομείς συνεργασίας όπως η αμοιβαία δικαστική συνδρομή, η έκδοση, η μεταφορά καταδικασμένων προσώπων, η μεταφορά ποινικών διαδικασιών και η αναγνώριση και εκτέλεση των αλλοδαπών ποινικών δικαστικών αποφάσεων. Η Ουκρανία είναι συμβαλλόμενο μέρος σε 73 διεθνείς συμφωνίες στον τομέα της δικαστικής συνεργασίας σε ποινικές υποθέσεις, εκ των οποίων οι 50 είναι διμερείς και οι 23 πολυμερείς. Η υπογραφή σχεδίου συμφωνίας για συνεργασία με την Eurojust έχει ανασταλεί, εν αναμονή τροποποιήσεων στη νομοθεσία της Ουκρανίας περί προστασίας των δεδομένων. Οι αναγκαίες διατάξεις τέθηκαν σε ισχύ το 2014, αποδεσμεύοντας έτσι περαιτέρω διαδικασίες. Η υπογραφή της συμφωνίας θα πρέπει να ακολουθήσει στο εγγύς μέλλον. Με βάση τις ανωτέρω διαπιστώσεις, και εν αναμονή της υπογραφής της συμφωνίας με την Eurojust, το κριτήριο αναφοράς για τη δικαστική συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις θεωρείται ότι έχει επιτευχθεί Συνεργασία για την επιβολή του νόμου Η συνεργασία μεταξύ των διαφόρων υπηρεσιών επιβολής του νόμου υπόκειται σε πολύπλοκες μεταρρυθμίσεις. Προτεραιότητα αποτελεί η πρόσφατα δρομολογηθείσα μεταρρύθμιση της αστυνομίας, που είναι αναγκαία προκειμένου να ανακτηθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών και να μειωθεί η διαφθορά. Οι ουκρανικές υπηρεσίες επιβολής του νόμου συνεργάζονται με την Interpol στην ανταλλαγή πληροφοριών. Η επιχειρησιακή συμφωνία με την Ευρωπόλ, η οποία θα επιτρέψει την ανταλλαγή επιχειρησιακών πληροφοριών, υπεγράφη στις 19 Μαρτίου Το κριτήριο αναφοράς για τις υπηρεσίες επιβολής του νόμου θεωρείται ότι έχει σχεδόν επιτευχθεί. Συνιστάται στις ουκρανικές αρχές: Να βελτιώσουν τη διυπηρεσιακή συνεργασία μέσω της δημιουργίας πλατφόρμας ικανής να διασυνδέει υφιστάμενα συστήματα επιβολής του νόμου σε ολόκληρη τη χώρα. 9

10 Να επιταχύνουν τη διαδικασία που έχει ήδη δρομολογηθεί για τη σύναψη επιχειρησιακής συμφωνίας με την Ευρωπόλ μέσω της συμμόρφωσης με τις απαιτήσεις της εφαρμογής δικτύου ασφαλούς ανταλλαγής πληροφοριών της Ευρωπόλ. Να εξετάσουν το ενδεχόμενο εκπόνησης εθνικής διαβαθμισμένης έκθεσης αξιολόγησης των απειλών σύμφωνα με τη δομή και τη μεθοδολογία της Ευρωπόλ για την αξιολόγηση της απειλής που αντιπροσωπεύει το σοβαρό και οργανωμένο έγκλημα Προστασία των δεδομένων Η Ουκρανία εφαρμόζει ικανοποιητικά τον νόμο για την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και διασφαλίζει την αποτελεσματική λειτουργία της ανεξάρτητης εποπτικής αρχής προστασίας δεδομένων. Η υπηρεσία προστασίας δεδομένων συστάθηκε στο πλαίσιο του γραφείου του Διαμεσολαβητή και πρόκειται να ενισχυθεί περαιτέρω ώστε να αναλάβει πλήρως τις ευθύνες της. Το κριτήριο αναφοράς για την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα θεωρείται ότι έχει σχεδόν επιτευχθεί. Συνιστάται στις ουκρανικές αρχές: Να ενισχύσουν περαιτέρω την υπηρεσία προστασίας δεδομένων Δέσμη 4: Εξωτερικές σχέσεις και θεμελιώδη δικαιώματα Παρά τις σημαντικές εξωτερικές και εσωτερικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα, η Ουκρανία έχει σημειώσει πρόοδο όσον αφορά την αποτελεσματική εφαρμογή των απαιτήσεων σχετικά με τις εξωτερικές σχέσεις και τα θεμελιώδη δικαιώματα Ελεύθερη κυκλοφορία εντός της Ουκρανίας Οι ουκρανικές αρχές κατέδειξαν πρόοδο σε ό,τι αφορά τη διασφάλιση ότι η ελεύθερη κυκλοφορία εντός της Ουκρανίας των ουκρανών πολιτών και των νομίμως διαμενόντων αλλοδαπών ή απάτριδων ατόμων δεν υπόκειται σε αδικαιολόγητους περιορισμούς. Οι αρχές εφαρμόζουν το νομικό πλαίσιο σχετικά με την ελεύθερη κυκλοφορία και έχουν λάβει μέτρα για να επεκτείνουν τις διατάξεις του καθιστώντας τες εφαρμοστέες σε πολίτες που διαμένουν σε εδάφη που δεν βρίσκονται υπό τον αποτελεσματικό έλεγχο των ουκρανικών αρχών. Πληροφορίες σχετικά με τις απαιτήσεις εγγραφής των αλλοδαπών παρέχονται στο κοινό και είναι διαθέσιμες στο Διαδίκτυο. Το κριτήριο αναφοράς για την ελεύθερη κυκλοφορία εντός της Ουκρανίας θεωρείται ότι έχει σχεδόν επιτευχθεί. Συνιστάται στις ουκρανικές αρχές: Να διασφαλίσουν ότι η κατάσταση όσον αφορά τον ιό HIV/AIDS δεν θα πρέπει να αποτελεί δικαιολογία για τον περιορισμό της ελεύθερης κυκλοφορίας ή την επιλογή διαμονής κατά την υποβολή αίτησης για άδεια μετανάστευσης. Να διασφαλίσουν ότι τα μέτρα που εγκρίνονται σε σχέση με τη μετακίνηση προς και από εδάφη που δεν βρίσκονται υπό τον αποτελεσματικό έλεγχο των ουκρανικών αρχών βασίζονται σε σαφή νομικά κριτήρια και δεν συνεπάγονται ανάρμοστη διοικητική επιβάρυνση για τους πολίτες. 10

11 2.4.2 Προϋποθέσεις και διαδικασίες για την έκδοση ταξιδιωτικών εγγράφων και εγγράφων ταυτότητας Οι ουκρανικές αρχές κατέδειξαν πρόοδο όσον αφορά τη διασφάλιση ότι όλοι οι Ουκρανοί πολίτες έχουν αποτελεσματική πρόσβαση σε έγγραφα ταυτότητας και ταξιδίου. Το νομικό πλαίσιο που ρυθμίζει την πρόσβαση σε ταξιδιωτικά έγγραφα και έγγραφα ταυτότητας για όλους τους πολίτες της Ουκρανίας έχει τεθεί σε εφαρμογή. Το κριτήριο αναφοράς θεωρείται ότι έχει επιτευχθεί Δικαιώματα των πολιτών, συμπεριλαμβανομένης της προστασίας των μειονοτήτων Όσον αφορά την καταπολέμηση των διακρίσεων, έχει συσταθεί φορέας ισότητας με επικεφαλής τον κοινοβουλευτικό επίτροπο για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Σε στενή συνεργασία με την κοινωνία των πολιτών, ο φορέας διαχειρίζεται και παρακολουθεί ενεργά την εφαρμογή του νόμου για την πρόληψη και την καταπολέμηση των διακρίσεων, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο της στρατηγικής για την πρόληψη και την καταπολέμηση των διακρίσεων στην Ουκρανία. Στον εν λόγω τομέα έχει αναπτυχθεί νομολογία. Η νομοθεσία κατά των διακρίσεων πρέπει να αποσαφηνιστεί ως προς ορισμένες πτυχές. Ωστόσο, οι πόροι που παρέχονται στον φορέα ισότητας δεν αντικατοπτρίζουν τον ενισχυμένο ρόλο και τις νομικές του εξουσίες. Πολιτικές για την καταπολέμηση των διακρίσεων και εκστρατείες ευαισθητοποίησης υλοποιούνται ως επί το πλείστον από μη κυβερνητικές οργανώσεις οι οποίες συχνά χρηματοδοτούνται από διεθνείς οργανισμούς. Η Ουκρανία εφαρμόζει σε λογικό επίπεδο το νομικό πλαίσιο σχετικά με την προστασία των ατόμων που ανήκουν σε εθνικές μειονότητες. Το κριτήριο αναφοράς θεωρείται ότι έχει επιτευχθεί εν μέρει, αλλά υπάρχουν καλές προοπτικές για περαιτέρω πρόοδο. Συνιστάται στις ουκρανικές αρχές: Να διασφαλίσουν μέσω του παραγώγου δικαίου ή της νομολογίας την ερμηνεία και την εφαρμογή της νομοθεσίας κατά των διακρίσεων (παρεκκλίσεις, κυρώσεις, αποζημίωση, πεδίο εφαρμογής, κ.λπ.) σύμφωνα με τα διεθνή και ευρωπαϊκά πρότυπα. Να στηρίξουν τις πολιτικές καταπολέμησης των διακρίσεων, διαθέτοντας επαρκείς δημοσιονομικούς και ανθρώπινους πόρους ώστε να διασφαλίσουν τη βιώσιμη υλοποίησή τους. Να διαθέσουν στον φορέα για την ισότητα των φύλων επαρκείς δημοσιονομικούς και ανθρώπινους πόρους. Να τροποποιήσουν τον εργατικό κώδικα ώστε να απαγορεύει ρητά τις διακρίσεις για λόγους γενετήσιου προσανατολισμού. Να εντείνουν τις εκστρατείες ευαισθητοποίησης για την καταπολέμηση των διακρίσεων. Να εγκρίνουν κυβερνητική στρατηγική για την πρόληψη και την καταπολέμηση των διακρίσεων. Να παράσχουν στους υπαλλήλους επιβολής του νόμου, εισαγγελείς και δικαστές μια πιο συστηματική και μόνιμη προσέγγιση κατάρτισης στη νομοθεσία και τις πολιτικές κατά των διακρίσεων, μεταξύ άλλων μέσω της ενίσχυσης των δεσμών με διεθνείς οργανισμούς. 11

12 Να διατηρήσουν μόνιμο και αποτελεσματικό διάλογο μεταξύ ατόμων που ανήκουν σε εθνικές μειονότητες και άλλων ενδιαφερομένων μερών, ώστε να κατευνάζονται οι φόβοι που ενδεχομένως προκαλούνται από τη σύγκρουση στην ανατολική Ουκρανία, από την οικονομική κρίση και από τις διαφαινόμενες ενδείξεις ανόδου του εθνικισμού. 3. ΓΕΝΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΕΠΟΜΕΝΑ ΒΗΜΑΤΑ Η Επιτροπή αξιολόγησε την εφαρμογή των κριτηρίων αναφοράς της δεύτερης φάσης του σχεδίου δράσης για την ελευθέρωση του καθεστώτος των θεωρήσεων, σύμφωνα με την καθιερωμένη μεθοδολογία. Η ΕΕ συνέχισε να παρακολουθεί την πρόοδο που σημείωσε η Ουκρανία στους σχετικούς με το σχέδιο δράσης για την ελευθέρωση του καθεστώτος των θεωρήσεων (ΣΔΕΚΘ) τομείς στο πλαίσιο της μεικτής επιτροπής ΕΕ-Ουκρανίας για την απλούστευση της έκδοσης θεωρήσεων, της επιτροπής επανεισδοχής ΕΕ-Ουκρανίας, της μεικτής υποεπιτροπής ΕΕ-Ουκρανίας «Δικαιοσύνη, ελευθερία και ασφάλεια», καθώς και στον διάλογο για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Σε κάθε ένα από αυτά τα φόρουμ, θεωρείται ότι ο διάλογος και η συνεργασία μεταξύ της ΕΕ και της Ουκρανίας έχουν σημειώσει ιδιαίτερη πρόοδο. Λόγω των εξαιρετικών περιστάσεων και των εσωτερικών και εξωτερικών προκλήσεων που αντιμετωπίζει η Ουκρανία, η πρόοδος που έχει σημειώσει στις τέσσερις ενότητες του ΣΔΕΚΘ είναι αξιοσημείωτη. Οι σημαντικές προσπάθειες που καταβάλλουν οι ουκρανικές αρχές για να καταστεί η εφαρμογή του ΣΔΕΚΘ εθνική προτεραιότητα, οδήγησαν σε αξιόλογο νομοθετικό πλαίσιο και σε δέσμευση για θεσμικές ρυθμίσεις. Ωστόσο, μια συνολική ώθηση, που θα κατευθύνεται από το υψηλότερο επίπεδο, θα πρέπει να συνεχίσει προκειμένου να εξασφαλιστεί η αναγνώριση προτεραιοτήτων σε όλα τα επίπεδα για μια αποτελεσματική υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων. Λαμβάνοντας υπόψη τη σημαντική πρόοδο που σημειώθηκε κατά τους τελευταίους μήνες, η Επιτροπή είναι έτοιμη να συντομεύσει την περίοδο μέχρι την επόμενη έκθεση, υπό την προϋπόθεση ότι θα εξακολουθήσει να σημειώνεται ταχεία πρόοδος με βάση τα κριτήρια αναφοράς και την τρέχουσα κατάσταση όπως περιγράφεται στην παρούσα έκθεση και στο έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής. Παρά ταύτα, εξακολουθούν να απαιτούνται εντατικότερες προσπάθειες σύμφωνα με τις συστάσεις που περιλαμβάνονται στην παρούσα έκθεση. Είναι επίσης σημαντικό να συνεχιστεί η διοργάνωση στοχοθετημένων εκστρατειών ενημέρωσης για την αποσαφήνιση των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων όσον αφορά τα ταξίδια χωρίς υποχρέωση θεώρησης, καθώς και των κανόνων που ρυθμίζουν την πρόσβαση στην αγορά εργασίας της ΕΕ. Η υλοποίηση των δράσεων που απαιτούνται στην παρούσα έκθεση θα επιτρέψει στην Ουκρανία να ολοκληρώσει την εφαρμογή όλων των κριτηρίων αναφοράς της δεύτερης φάσης του ΣΔΕΚΘ. Η Επιτροπή θα συνεχίσει να παρακολουθεί και να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να στηρίξει την Ουκρανία κατά την εφαρμογή του ΣΔΕΚΘ, θα υποβάλει δε έκθεση προόδου έως το τέλος του