2013/2100(INI) ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ Eνωμένη στην πολυμορφία

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ Επιτροπή Γεωργίας και Ανάπτυξης της Υπαίθρου /2100(INI) ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ σχετικά με το μέλλον του τομέα της καλλιέργειας κηπευτικών στην Ευρώπη στρατηγικές ανάπτυξης (2013/2100 (INI)) Επιτροπή Γεωργίας και Ανάπτυξης της Υπαίθρου Εισηγήτρια: Anthea McIntyre PR\ doc PE v01-00 Eνωμένη στην πολυμορφία

2 PR_INI ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελίδα ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ...3 ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ...8 PE v /11 PR\ doc

3 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ σχετικά με το μέλλον του τομέα της καλλιέργειας κηπευτικών στην Ευρώπη στρατηγικές ανάπτυξης (2013/2100 (INI)) Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, έχοντας υπόψη τους τίτλους III και VII του τρίτου μέρους της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), έχοντας υπόψη τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1234/2007 του Συμβουλίου, της 22ας Οκτωβρίου 2007, για τη θέσπιση κοινής οργάνωσης των γεωργικών αγορών και ειδικών διατάξεων για ορισμένα γεωργικά προϊόντα (Ενιαίος κανονισμός ΚΟΑ) 1, τον οποίο υιοθέτησε η νομοθετική πρόταση της Επιτροπής, της 19ης Οκτωβρίου 2011, που υποβλήθηκε στο πλαίσιο της συνήθους νομοθετικής διαδικασίας που ορίζει η ΣΛΕΕ (πρώην διαδικασία συναπόφασης), για κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση κοινής οργάνωσης των αγορών γεωργικών προϊόντων (Ενιαίος κανονισμός ΚΟΑ) (COM(2011)0626), ο οποίος προσφάτως εγκρίθηκε από τα τρία ενδιαφερόμενα θεσμικά όργανα της ΕΕ, έχοντας υπόψη τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1182/2007, της 26ης Σεπτεμβρίου 2007, για τη θέσπιση ειδικών κανόνων όσον αφορά τον τομέα των οπωροκηπευτικών 2, καθώς και τον εκτελεστικό κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 543/2011 της Επιτροπής, της 7ης Ιουνίου 2011, για τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1234/2007 του Συμβουλίου όσον αφορά τους τομείς των οπωροκηπευτικών και των μεταποιημένων οπωροκηπευτικών 3, έχοντας υπόψη τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1169/2011, της 25ης Οκτωβρίου 2011, σχετικά με την παροχή πληροφοριών για τα τρόφιμα στους καταναλωτές 4, έχοντας υπόψη την οδηγία 2001/18/EΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 12ης Μαρτίου 2001, για τη σκόπιμη ελευθέρωση γενετικώς τροποποιημένων οργανισμών στο περιβάλλον 5, έχοντας υπόψη το ψήφισμά του, της 21ης Ιουνίου 1996, σχετικά με την ανάληψη κοινοτικής πρωτοβουλίας υπέρ της διακοσμητικής κηπουρικής 6, έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής, της 9ης Δεκεμβρίου 2008, σχετικά με τις τιμές των τροφίμων στην Ευρώπη (COM(2008)0821), έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής, της 16ης Ιουλίου 2008, όσον αφορά το σχέδιο δράσης για τη βιώσιμη κατανάλωση και παραγωγή και τη βιώσιμη βιομηχανική πολιτική (COM(2008)0397), 1 ΕΕ L 299 της , σ ΕΕ L 273 της , σ ΕΕ L 157 της , σ ΕΕ L 304 της , σ ΕΕ L 106 της , σ ΕΕ C 198 της , σ PR\ doc 3/11 PE v01-00

4 έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής, της 28ης Οκτωβρίου 2009, σχετικά με τη βελτίωση της λειτουργίας της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων στην Ευρώπη (COM(2009)0591), έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής, της 28ης Μαΐου 2009, σχετικά με την πολιτική ποιότητας των γεωργικών προϊόντων (COM(2009)0234), έχοντας υπόψη την απόφαση 2008/359/EΚ της Επιτροπής, της 28ης Απριλίου 2008, για τη σύσταση μιας ομάδας υψηλού επιπέδου αρμόδιας για την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας γεωργικών προϊόντων, και την έκθεση της εν λόγω ομάδας υψηλού επιπέδου, της 17ης Μαρτίου 2009, σχετικά με την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας γεωργικών προϊόντων διατροφής, καθώς επίσης τις συστάσεις και τον χάρτη πορείας κύριων πρωτοβουλιών της ομάδας 1, έχοντας υπόψη τη μελέτη του Νοεμβρίου 2012 με τίτλο «Στήριξη γεωργικών συνεταιρισμών» (SFC), στην οποία παρουσιάζονται τα πορίσματα του έργου της SFC που εγκαινιάστηκε από την Επιτροπή 2, έχοντας υπόψη τη μελέτη που εκπόνησε το Κοινό Κέντρο Ερευνών της Επιτροπής Ινστιτούτο Τεχνολογικών Προβλέψεων για το 2013, με τίτλο «Βραχείες αλυσίδες εφοδιασμού τροφίμων και τοπικά συστήματα τροφίμων στην ΕΕ. Η υφιστάμενη κατάσταση των κοινωνικοοικονομικών τους χαρακτηριστικών» 3, έχοντας υπόψη το άρθρο 48 του Κανονισμού του, έχοντας υπόψη την έκθεση της Επιτροπής Γεωργίας και Ανάπτυξης της Υπαίθρου (A7-0000/2013), Α. λαμβάνοντας υπόψη ότι ο τομέας των οπωροκηπευτικών αντιστοιχεί στο 18% της συνολικής αξίας της γεωργικής παραγωγής στην ΕΕ, αντιπροσωπεύει το 3% των καλλιεργήσιμων εκτάσεων της ΕΕ και η αξία του ξεπερνά τα 50 δισεκατομμύρια ευρώ Β. λαμβάνοντας υπόψη ότι ο εκτιμώμενος τζίρος της αλυσίδας εφοδιασμού οπωροκηπευτικών ξεπερνά τα 120 δισεκατομμύρια ευρώ, με περίπου εργαζομένους Γ. λαμβάνοντας υπόψη ότι, παρόλο που η ΕΕ αποτελεί τον δεύτερο σε σειρά παραγωγό παγκοσμίως, είναι επίσης ο δεύτερος σε σειρά εισαγωγέας οπωροκηπευτικών Δ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η κατά κεφαλήν κατανάλωση οπωροκηπευτικών το 2011 στην ΕΕ των 27 μειώθηκε κατά 3% σε σύγκριση με τη μέση κατανάλωση των προηγούμενων πέντε ετών Ε. λαμβάνοντας υπόψη ότι περισσότεροι από τους μισούς επί του συνόλου των καλλιεργητών στην ΕΕ δεν ανήκουν σε κάποια οργάνωση παραγωγών (PO), παρά τον στόχο που έχει θέσει η Επιτροπή για μέσο ποσοστό μελών σε οργανισμούς παραγωγών της τάξης του 60% για το 2013 λαμβάνοντας υπόψη ότι το χαμηλό ποσοστό οργάνωσης 1 Βλέπε 2 Βλέπε 3 Βλέπε PE v /11 PR\ doc

5 οφείλεται κυρίως στην αναστολή της λειτουργίας των οργανώσεων παραγωγών στα κράτη μέλη, γεγονός που δημιουργεί αβεβαιότητα μεταξύ των παραγωγών ΣΤ.λαμβάνοντας υπόψη ότι ο «αγωγός της γνώσης» για να μετουσιωθεί η έρευνα σε πράξη στον τομέα της καλλιέργειας κηπευτικών αντιμετωπίζει δυσκολίες, και ότι οι δαπάνες του ιδιωτικού τομέα για την έρευνα είναι συνολικά χαμηλές, με τον τομέα της έρευνας και ανάπτυξης (R&D) να αντιστοιχεί μόλις στο 0,24% των συνολικών δαπανών της βιομηχανίας τροφίμων σε ολόκληρη την ΕΕ των 15 το 2004, την τελευταία περίοδο για την οποία υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία 1. τονίζει τη σημασία της προώθησης του τομέα καλλιέργειας κηπευτικών της ΕΕ, δίνοντάς του τη δυνατότητα να ανταγωνιστεί στην παγκόσμια αγορά 2. υπογραμμίζει την ανάγκη να καταστεί ευκολότερη η πρόσβαση των παραγωγών σε αγορές τρίτων χωρών, ξεπερνώντας, για παράδειγμα, τα φυτοϋγειονομικά εμπόδια που περιορίζουν τη δυνατότητα εξαγωγής ανθέων και καλλωπιστικών φυτών 3. ενθαρρύνει την προώθηση της κατανάλωσης οπωροκηπευτικών στα κράτη μέλη μέσα από εκπαιδευτικές δραστηριότητες όπως τα βιομηχανικά προγράμματα Grow Your Own Potato και Cook Your Own Potato του Ηνωμένου Βασιλείου 4. σημειώνει τα μέτρα εκείνα στο ενωσιακό καθεστώς για τα οπωροκηπευτικά, τα οποία αποσκοπούν στην αύξηση της στροφής των καλλιεργητών της ΕΕ προς την αγορά, στην ενθάρρυνση της καινοτομίας και στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας των καλλιεργητών μέσω της παροχής στήριξης σε οργανώσεις παραγωγών καθώς και σε διεπαγγελματικές οργανώσεις 5. επικροτεί τη δημόσια διαβούλευση που εγκαινίασε η Επιτροπή, με τίτλο «Αναθεώρηση του ενωσιακού καθεστώτος για τον τομέα των οπωροκηπευτικών», ιδίως την ενότητα 3.8, η οποία αναγνωρίζει την ανάγκη απλοποίησης των εν ισχύ κανόνων που διέπουν τις οργανώσεις παραγωγών 6. στηρίζει το έργο της ομάδας Newcastle, που αποσκοπεί στη βελτίωση του ενωσιακού καθεστώτος για τα οπωροκηπευτικά 7. καλεί την Επιτροπή, κατά την αναθεώρηση του ενωσιακού καθεστώτος για τα οπωροκηπευτικά, να θεσπίσει σαφέστερους πρακτικούς κανόνες σχετικά με τον ενδεικνυόμενο σχεδιασμό και τη διαχείριση των οργανώσεων παραγωγών, και πιστεύει ότι, προκειμένου να ενθαρρυνθεί η συμμετοχή περισσότερων καλλιεργητών στις οργανώσεις παραγωγών, είναι υψίστης σημασίας να προσαρμοστεί το πρόγραμμα στη διάρθρωση της αγοράς σε κάθε κράτος μέλος 8. σημειώνει ότι σε ολόκληρη την ΕΕ εξακολουθούν να υφίστανται αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, οι οποίες υπονομεύουν τις επιχειρήσεις κηπευτικών και κλονίζουν την εμπιστοσύνη των καλλιεργητών ώστε να επενδύσουν στο μέλλον 9. πιστεύει ότι οι κώδικες δεοντολογίας στους οποίους έχουν συμφωνήσει όλοι οι φορείς στην αλυσίδα εφοδιασμού και οι οποίοι υποστηρίζονται από ένα νομοθετικό πλαίσιο και επιβλέπονται από κάποιον εθνικό κριτή σε κάθε κράτος μέλος, θα βελτιώσουν σημαντικά τη λειτουργία της αλυσίδας τροφίμων και την εσωτερική αγορά PR\ doc 5/11 PE v01-00

6 10. τονίζει ότι η καλλιέργεια κηπευτικών στηρίζεται σε μια ποικιλία φυτοπροστατευτικών προϊόντων και λιπασμάτων, και προτρέπει την Επιτροπή να υιοθετήσει μια προσέγγιση σχετικά με τη ρύθμιση αυτών των προϊόντων η οποία να βασίζεται στην εκτίμηση των κινδύνων και να στηρίζεται σε επιστημονικά δεδομένα υπογραμμίζει ότι οι ήσσονος σημασίας χρήσεις είναι ιδιαιτέρως ευπαθείς καλεί τη ΓΔ Agri, τη ΓΔ Sanco, τη ΓΔ Περιβάλλοντος και τη ΓΔ Ανταγωνισμού να συνεργαστούν στρατηγικά, προκειμένου να λάβουν υπόψη τον αντίκτυπο που έχουν οι αλλαγές στη ρύθμιση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων από πολλαπλές οπτικές γωνίες 11. υπενθυμίζει ότι τόσο ο κανονισμός περί φυτοπροστατευτικών προϊόντων (Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1107/2009, της 21ης Οκτωβρίου ) όσο και ο νέος κανονισμός περί βιοκτόνων (κανονισμός (EΕ) αριθ. 528/2012, της 22ας Μαΐου ) απαιτούν από την Επιτροπή να θεσπίσει, έως τον Δεκέμβριο του 2013, επιστημονικά κριτήρια για τον προσδιορισμό των ιδιοτήτων πρόκλησης ενδοκρινικής διαταραχής εκφράζει την ανησυχία του για το ενδεχόμενο τα εν λόγω κριτήρια να έχουν τη δυνατότητα απομάκρυνσης σημαντικών ουσιών που θα μπορούσαν επίσης να χρησιμοποιηθούν με αποδεκτή επικινδυνότητα προτρέπει την Επιτροπή να εξετάσει πλήρως τον αντίκτυπο διαφορετικών προσεγγίσεων κατά την υποβολή προτάσεων σχετικά με παράγοντες που διαταράσσουν την ενδοκρινική λειτουργία 12. καλεί την Επιτροπή να επαναξιολογήσει τους ισχύοντες περιορισμούς σχετικά με τη χρήση ορισμένων νεονικοτινοϊδών ενόψει νέων επιστημονικών στοιχείων και προτρέπει την Επιτροπή να αξιολογήσει δεόντως τον οικονομικό και περιβαλλοντικό αντίκτυπο των εν λόγω περιορισμών προτού τους θέσει σε ισχύ 13. υπογραμμίζει τη δυνατότητα εφαρμογής γεωργίας ακριβείας στην καλλιέργεια κηπευτικών και πιστεύει ότι οι τεχνικές αυτές μπορούν να μειώσουν σημαντικά τη χρήση χημικών 14. σημειώνει με ανησυχία την πρόταση κανονισμού της Επιτροπής για το φυτικό αναπαραγωγικό υλικό (COM(2013)0262) και τονίζει ότι, ενώ η ρύθμιση του εν λόγω τομέα είναι αναγκαία, ωστόσο κάθε νομοθεσία πρέπει να είναι αναλογική και να αναγνωρίζει την αρχή της επικουρικότητας 15. προτρέπει την Επιτροπή να δώσει προτεραιότητα σε οικονομικά σημαντικές καλλιέργειες κηπευτικών όσον αφορά τη χρηματοδότηση και την έρευνα, με τη χρήση νέων και καινοτόμων τεχνικών βελτίωσης των φυτών, και να είναι σαφής σχετικά με το κανονιστικό καθεστώς που αφορά τα παραγόμενα με τις εν λόγω νέες τεχνικές φυτά 16. καλεί την Επιτροπή να διαφοροποιήσει τα ενδογονιδιακά (cisgenic) από τα διαγονιδιακά φυτά και να δημιουργήσει διαφορετική διαδικασία έγκρισης για τα ενδογονιδιακά φυτά, ώστε να καθίσταται σαφές ότι η ενδογένεση (cisgenesis) αποτελεί επέκταση της αναπαραγωγής των φυτών και όχι μορφή γενετικής τροποποίησης 17. υπογραμμίζει τις ειδικές ανάγκες του τομέα καλλιέργειας κηπευτικών σε εργατικό δυναμικό, και ιδίως την ανάγκη για εποχικούς εργάτες, και καλεί τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν την εφαρμογή αποτελεσματικών συστημάτων που να διασφαλίζουν ότι οι 1 ΕΕ L 309 της , σ ΕΕ L 167 της , σ. 1. PE v /11 PR\ doc

7 παραγωγοί κηπευτικών μπορούν να έχουν πρόσβαση στο εργατικό δυναμικό που χρειάζονται για τις βασικές περιόδους του έτους 18. επικροτεί την ανανεωμένη έμφαση που δίνεται στο θεσμό της μαθητείας κατά την εκπαίδευση του εργατικού δυναμικού, όμως σημειώνει με ανησυχία ότι, σε ορισμένα κράτη μέλη, ο αριθμός των ατόμων που ολοκληρώνουν μαθητείες στον τομέα της καλλιέργειας κηπευτικών είναι ανησυχητικά χαμηλός 19. προτρέπει τον τομέα γεωργικών ειδών διατροφής καθώς και την ερευνητική κοινότητα να συνεργαστούν συστηματικά ώστε να προσελκύσουν και να εκπαιδεύσουν την επόμενη γενιά ερευνητών και να αναβαθμίσουν τις δεξιότητες του υφιστάμενου εργατικού δυναμικού 20. υπογραμμίζει τα οφέλη που προκύπτουν από την ενίσχυση και την επέκταση των εταιρικών σχέσεων ανάμεσα στην κυβέρνηση, στη βιομηχανία και σε ερευνητικούς οργανισμούς, καθώς και την ανάγκη να διασαφηνιστούν μέσα από τον διάλογο οι αντίστοιχοι ρόλοι και οι αρμοδιότητες χρηματοδότησης, ώστε να μεγιστοποιηθεί ο αντίκτυπος και η συνοχή των επενδύσεων συνολικά 21. κρίνει ότι, δεδομένου ότι η χρηματοδότηση της γεωργικής και φυτοκομικής έρευνας υπόκειται σε δημοσιονομικούς περιορισμούς στα κράτη μέλη, είναι πλέον σημαντικότερο από ποτέ να επενδύσουν οι έμποροι λιανικής ξανά στον τομέα ένα μέρος των κερδών τους από την κατηγορία φρέσκων προϊόντων, ενώ οι χρηματοδότες του δημόσιου τομέα να επικεντρώνονται σε τομείς στους οποίους είναι πλέον εμφανείς οι αδυναμίες της αγοράς 22. υπογραμμίζει την κρίσιμη σημασία που έχει ένα ποιοτικό επιχειρηματικό σχέδιο για την εξασφάλιση χρηματοδοτικών κεφαλαίων συνιστά να γίνεται από τους καλλιεργητές μεγαλύτερη χρήση της επιχειρηματικής στήριξης και των συμβουλευτικών υπηρεσιών, και προτρέπει την Επιτροπή να συνεργαστεί πιο στενά με τη βιομηχανία ώστε να διασφαλιστεί ότι οι εν λόγω υπηρεσίες είναι εύκολα προσβάσιμες στους καλλιεργητές 23. εκφράζει τη βαθιά του ανησυχία ότι έως και ένα τρίτο των εδώδιμων προϊόντων χάνεται άσκοπα εξαιτίας της εμφάνισής του, και καλεί την Επιτροπή να δημιουργήσει δυνατότητες για την εμπορία προϊόντων με ευρύτερο φάσμα προδιαγραφών ποιότητας 24. αναθέτει στον Πρόεδρό του να διαβιβάσει το παρόν ψήφισμα στο Συμβούλιο και στην Επιτροπή. PR\ doc 7/11 PE v01-00

8 ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ Η καλλιέργεια κηπευτικών αντιπροσωπεύει το 18% της συνολικής αξίας της γεωργικής παραγωγής στην ΕΕ και χρησιμοποιεί μόνο το 3% των καλλιεργήσιμων εκτάσεων της ΕΕ. Τα οπωροκηπευτικά παίζουν σημαντικό ρόλο στη σημερινή κοινωνία και συνιστούν σημαντικό μέρος μιας υγιεινής διατροφής. Ο τομέας παρουσιάζει μεγάλη ποικιλομορφία και είναι ίσως το πιο πολύπλοκο και λιγότερο κατανοητό κομμάτι της γεωργίας της ΕΕ. Επικρατεί μεγάλη αισιοδοξία για το μέλλον της καλλιέργειας κηπευτικών στα κράτη μέλη, οι ευκαιρίες είναι πολλές και ποικίλες, και η ΕΕ διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην απελευθέρωση του τεράστιου δυναμικού του τομέα. Οι καλλιεργητές παράγουν τεράστια ποικιλία καλλιεργειών, το μεγαλύτερο ποσοστό των οποίων πρέπει να τις συγκεντρώσουν, να τις επεξεργαστούν και να τις παραδώσουν εγκαίρως, ώστε να ανταποκριθούν στις απαιτητικές προδιαγραφές των μεταποιητών, των εμπόρων λιανικής και των καταναλωτών. Ο τομέας της καλλιέργειας κηπευτικών στην Ευρώπη αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις από την προσαρμογή στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής έως τη διατροφή του αυξανόμενου παγκόσμιου πληθυσμού με τον μικρότερο αντίκτυπο στο περιβάλλον. Η αύξηση της θερμοκρασίας και του CO2 θα έχει ως αποτέλεσμα να μεταφερθούν οι υφιστάμενες καλλιέργειες στις βόρειες περιοχές της Ευρώπης. Οι καλλιέργειες κηπευτικών είναι πιο ευπαθείς στις μεταβαλλόμενες συνθήκες σε σύγκριση με τις αροτραίες καλλιέργειες. Η έλλειψη νερού θα επηρεάσει άμεσα την παραγωγή τους. Ωστόσο, η καλλιέργεια κηπευτικών της ΕΕ δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται απλώς ως μια σειρά προκλήσεων, και σε κάποιο βαθμό οι παγκόσμιες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η καλλιέργεια κηπευτικών της ΕΕ έχουν ήδη αντιμετωπιστεί. Μειώνεται ο αριθμός των μικρότερων και λιγότερο εξειδικευμένων παραγωγών, καθώς ο ανταγωνισμός που δημιουργείται από τις εισαγωγές και από τους άλλους καλλιεργητές απαιτεί την προσαρμογή της βιομηχανίας και τη χρήση των πιο σύγχρονων μηχανημάτων και μεθόδων παραγωγής. Επιπλέον, θα ήταν λάθος να υποστηριχθεί ότι οι αλυσίδες εφοδιασμού στο σύνολό τους είναι δυσλειτουργικές. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται στην Ευρώπη μια τάση προς πιο ολοκληρωμένες σχέσεις των αλυσίδων εφοδιασμού στον τομέα των φρέσκων προϊόντων και υπάρχουν καλά παραδείγματα χρηστής λειτουργίας της εν λόγω διαδικασίας. Προκειμένου να επιταχυνθεί η εν λόγω τάση, πρέπει ο τομέας να υιοθετήσει μια πιο στρατηγική προσέγγιση ως προς την επιχειρηματική του συμπεριφορά. Στις μέρες μας, οι καλλιεργητές λειτουργούν σε ένα πλαίσιο μειούμενης κερδοφορίας και κλιμακούμενου κόστους παραγωγής. Οι τρέχουσες προκλήσεις οφείλονται κυρίως σε μακροπρόθεσμες διαθρωτικές αλλαγές. Οι καταναλωτές ζητούν όλο και μεγαλύτερη άνεση στην αγορά και προετοιμασία των τροφίμων, στη γεύση και στην ποικιλία, και ανησυχούν όλο και περισσότερο για την ασφάλεια και την ποιότητα των τροφίμων. Οι σχέσεις μεταξύ των αλυσίδων εφοδιασμού στον τομέα των φρέσκων προϊόντων γίνονται όλο και πιο πολύπλοκες, ενώ οι πωλήσεις ελέγχονται από όλο και λιγότερους εμπόρους λιανικής. Ταυτόχρονα, σε πολλά κράτη μέλη μειώνεται η βάση εφοδιασμού φρέσκων προϊόντων ή χάνει σημαντικό μερίδιο της αγοράς, λόγω εισαγωγών από ανταγωνιστικές χώρες εντός της Ευρώπης και παγκοσμίως. PE v /11 PR\ doc

9 Το πρόβλημα αυτό επιδεινώνεται περαιτέρω λόγω της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, η οποία έχει οδηγήσει σε μείωση των επιπέδων κατανάλωσης. Σε περισσότερες από τις μισές ευρωπαϊκές χώρες η κατανάλωση φρέσκων οπωροκηπευτικών εξακολουθεί να βρίσκεται κάτω από το ελάχιστο συνιστώμενο επίπεδο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Ένα από τα βασικά διαρθρωτικά όρια του τομέα οπωροκηπευτικών της ΕΕ είναι το μικρό μέγεθος των γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Το 2007, ποσοστό μεγαλύτερο από το 70% των εκμεταλλεύσεων οπωροκηπευτικών δεν ξεπέρασε τα 5 εκτάρια, γεγονός που δημιουργεί υψηλότερο κόστος παραγωγής για τους γεωργούς, περιορίζοντας την απόδοση της παραγωγής και μειώνοντας την παγκόσμια ανταγωνιστικότητα. Το μέσο μέγεθος των εκμεταλλεύσεων οπωροκηπευτικών είναι πολύ μεγαλύτερο στις χώρες της Βόρειας Θάλασσας σε σύγκριση με τις χώρες της Μεσογείου. Η έλλειψη πίστης και εμπιστοσύνης μεταξύ των αλυσίδων εφοδιασμού αποτελεί εύλογα τον πιο σημαντικό παράγοντα που επηρεάζει τον κλάδο των φρέσκων προϊόντων. Καθίσταται συχνά σαφές από συζητήσεις με καλλιεργητές ότι η έλλειψη εμπιστοσύνης, σε συνδυασμό με τα χαμηλά περιθώρια κέρδους, οδηγεί σε χαμηλά επίπεδα επενδύσεων στην αναπτυσσόμενη βάση, γεγονός που στη συνέχεια μεταφράζεται σε χαμηλότερη απόδοση και μειωμένη ανταγωνιστικότητα. Ωστόσο, οι κώδικες δεοντολογίας στους οποίους έχουν συμφωνήσει όλοι οι φορείς στην αλυσίδα εφοδιασμού και οι οποίοι υποστηρίζονται από ένα νομοθετικό πλαίσιο και επιβλέπονται από κάποιον εθνικό κριτή σε κάθε κράτος μέλος μπορούν να δώσουν στους παραγωγούς την εμπιστοσύνη που χρειάζονται για να επενδύσουν. Οι καλλιεργητές έχουν επίσης ανάγκη από ένα όσο το δυνατόν πιο υποστηρικτικό νομοθετικό και πολιτικό περιβάλλον. Το καθεστώς της ΕΕ για τα οπωροκηπευτικά έχει βοηθήσει τους καλλιεργητές να προσανατολιστούν περισσότερο στην αγορά, έχει ενθαρρύνει την καινοτομία και έχει αυξήσει την ανταγωνιστικότητά τους μέσα από την παροχή στήριξης στις οργανώσεις παραγωγών (PO). Ωστόσο, έπειτα από 15 χρόνια, περισσότερο από το ήμισυ του συνόλου των παραγωγών της ΕΕ δεν ανήκουν σε κάποια οργάνωση παραγωγών, παρά τον στόχο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για ένα μέσο ποσοστό της τάξης του 60% έως το Το χαμηλό ποσοστό οργάνωσης οφείλεται εν μέρει στην αναστολή της λειτουργίας των οργανώσεων παραγωγών στα κράτη μέλη, γεγονός που προκαλεί σοβαρή ανησυχία επειδή δημιουργεί αβεβαιότητα μεταξύ των παραγωγών και οδηγεί σε ανταγωνιστικό μειονέκτημα μεταξύ εκείνων που βρίσκονται εντός του συστήματος και εκείνων που βρίσκονται έξω από αυτό. Η Επιτροπή, κατά την αναθεώρηση του ενωσιακού καθεστώτος για τα οπωροκηπευτικά, πρέπει να θεσπίσει σαφέστερους πρακτικούς κανόνες σχετικά με τον δέοντα σχεδιασμό και τη δέουσα διαχείριση των οργανώσεων παραγωγών, καθώς επίσης να διασφαλίσει ότι το σύστημα είναι προσαρμοσμένο στην υφιστάμενη διάρθρωση της αγοράς σε κάθε κράτος μέλος. Η ενίσχυση της θέσης των καλλιεργητών μέσα από αυξημένη συνεργασία, καλύτερη εσωτερική οργάνωση καθώς και μια πιο επαγγελματική προσέγγιση της διαχείρισης θα συμβάλει στο να διασφαλιστεί ότι οι καλλιεργητές λαμβάνουν επαρκείς αποδόσεις κατά τη διαπραγμάτευση των συμβατικών ρυθμίσεων με σημαντικούς αγοραστές και εμπόρους λιανικής. Σε αυτό το πλαίσιο, είναι ιδιαιτέρως σημαντικό το έργο της ομάδας Newcastle. Πρόκειται για μια ομάδα κρατών μελών που συναντήθηκαν στο Newcastle το 2012 με στόχο τη βελτίωση του ενωσιακού καθεστώτος για τα οπωροκηπευτικά, και ιδίως τη βελτίωση της διατύπωσης του εκτελεστικού κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 543/2011 σχετικά με τα κριτήρια απλοποίησης και αναγνώρισης. PR\ doc 9/11 PE v01-00

10 Η καλλιέργεια κηπευτικών βασίζεται σε μια ποικιλία φυτοπροστατευτικών προϊόντων. Η Επιτροπή πρέπει να υιοθετήσει μια προσέγγιση σχετικά με τη ρύθμιση αυτών των προϊόντων η οποία να βασίζεται στην εκτίμηση των κινδύνων. Οι ήσσονος σημασίας χρήσεις είναι ιδιαιτέρως ευπαθείς. Θα ήταν πολύ λυπηρό να φθάσουμε σε ένα σημείο στο οποίο οι κατασκευαστές δεν θα αναπτύσσουν νέα προϊόντα για την αγορά της ΕΕ, αλλά αντιθέτως θα επιλέγουν να επικεντρώνονται σε άλλες αγορές με χαμηλότερο κανονιστικό κόστος. Επιπροσθέτως, η Επιτροπή πρέπει να επαναξιολογήσει, ενόψει νέων επιστημονικών στοιχείων, την ισχύουσα απαγόρευση της χρήσης ορισμένων νεονικοτινοϊδών και να αξιολογήσει δεόντως τον οικονομικό και περιβαλλοντικό αντίκτυπο των εν λόγω περιορισμών προτού τους θέσει σε ισχύ. Επιπλέον, πρέπει να ληφθεί υπόψη η δυνατότητα εφαρμογής γεωργίας ακριβείας στην καλλιέργεια κηπευτικών. Οι τεχνικές αυτές μπορούν να μειώσουν σημαντικά τη χρήση χημικών ουσιών στον τομέα αυτό. Η νομοθεσία μόνο δεν επαρκεί. Δεδομένου ότι η δημόσια χρηματοδότηση της έρευνας στα κηπευτικά υπόκειται σε δημοσιονομικούς περιορισμούς στα κράτη μέλη, είναι σημαντικότερο από ποτέ να ενθαρρυνθεί περισσότερο η έρευνα στον τομέα αυτό, και οι έμποροι λιανικής, ως άμεσοι αποδέκτες της νέας έρευνας και ανάπτυξης των προϊόντων, να επενδύσουν ξανά στον τομέα ένα μέρος των κερδών τους από την κατηγορία φρέσκων προϊόντων. Οι κοινές επενδύσεις στην έρευνα νέων ποικιλιών, τεχνικών παραγωγής και προϊόντων που θέλουν να αγοράσουν οι καταναλωτές θα δώσει τη δυνατότητα στους καλλιεργητές της ΕΕ να διατηρήσουν μια βιώσιμη βάση παραγωγής και να ανταγωνιστούν με επιτυχία στις παγκόσμιες αγορές. Η μεταφορά της έρευνας στην πράξη είναι ιδιαιτέρως σημαντική και ουσιαστική για να συνεχίσει η ΕΕ να προπορεύεται των ανταγωνιστών της. Όσον αφορά τα προγράμματα έρευνας και ανάπτυξης που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ, πρέπει να δοθεί εκ νέου προσοχή στην ανθοκομία και στα καλλωπιστικά φυτά. Ομοίως, η απουσία «προστατευμένης καλλιέργειας» από το Horizon 2020 οδηγεί σε χαμένες ευκαιρίες για κλιματικά ελεγχόμενες καινοτομίες στην καλλιέργεια κηπευτικών. Πρέπει επίσης να ενθαρρυνθούν οι επενδύσεις που αποσκοπούν στη βελτίωση της διαχείρισης υδάτων και της ενεργειακής απόδοσης. Οι καταναλωτές δικαίως προσδοκούν τα τρόφιμα να είναι ασφαλή, υγιεινά, θρεπτικά και βολικά, όμως, χωρίς νέες προόδους στην τεχνολογία, οι προσδοκίες αυτές θα ικανοποιούνται όλο και δυσκολότερα. Σε αυτό το πλαίσιο, η Επιτροπή πρέπει να δώσει προτεραιότητα σε οικονομικά σημαντικές καλλιέργειες κηπευτικών όσον αφορά τη χρηματοδότηση και την έρευνα, με τη χρήση νέων και καινοτόμων τεχνικών αναπαραγωγής των φυτών, και να είναι σαφής ως προς το κανονιστικό καθεστώς που αφορά τα παραγόμενα με τις εν λόγω νέες τεχνικές φυτά. Οι τρέχουσες τεχνολογίες που βασίζονται στο γονιδίωμα μπορούν να χρησιμοποιηθούν αποτελεσματικά σε προγράμματα βελτίωσης καλλιεργειών κηπευτικών. Προσφέρουν πλούτο πληροφοριών που μπορούν να αξιοποιηθούν για χρήσιμα γονίδια και μοριακούς δείκτες. Οι πρόοδοι που έχουν σημειωθεί την τελευταία δεκαετία στη βιοτεχνολογία έχουν επίσης οδηγήσει σε τεχνικές αναπαραγωγής των φυτών, οι οποίες μπορούν να αξιοποιήσουν τις εν λόγω πληροφορίες. PE v /11 PR\ doc

11 Η χρήση της γενετικής τροποποίησης (GM) με σκοπό τη μεταφορά συγκεκριμένων γονιδίων μεταξύ οργανισμών έχει αποδειχτεί ότι είναι ισχυρή τεχνική για την εισαγωγή νέων χαρακτηριστικών στα φυτά, όπως η αντοχή στις ασθένειες, η αντοχή στο στρες και οι ενισχυμένες θρεπτικές ιδιότητες. Η εν λόγω τεχνολογία μπορεί να αποδειχτεί ιδιαιτέρως πολύτιμη για την ανάπτυξη κηπευτικών ποικιλιών οι οποίες είναι δύσκολο ή χρονοβόρο να παραχθούν με τη χρήση παραδοσιακών αναπαραγωγικών μεθόδων. Ωστόσο, η εν λόγω τεχνολογία χρησιμοποιείται επίσης για τη μεταφορά γονιδίων μεταξύ φυτών του ίδιου είδους (δηλαδή, για την παραγωγή ενδογονιδιακών φυτών). Η φυτοκομία εξακολουθεί να αντιμετωπίζει δυσκολίες όσον αφορά τη διαθεσιμότητα εργατικού δυναμικού. Τα ενδιαφερόμενα μέρη επισημαίνουν ότι υπάρχει έλλειψη ειδικευμένων και ικανών υπαλλήλων στον τομέα, επειδή φαίνεται πως δεν θεωρείται ελκυστική επιλογή σταδιοδρομίας. Ο τομέας γεωργικών ειδών διατροφής καθώς και η ερευνητική κοινότητα πρέπει να συνεργαστούν συστηματικά ώστε να προσελκύσουν και να εκπαιδεύσουν την επόμενη γενιά ερευνητών και να αναβαθμίσουν τις δεξιότητες του υφιστάμενου εργατικού δυναμικού. Πρέπει επίσης να ληφθούν υπόψη οι ειδικές ανάγκες του τομέα καλλιέργειας κηπευτικών σε εργατικό δυναμικό, και ιδίως η ανάγκη για εποχικούς εργάτες. Τα κράτη μέλη πρέπει να εφαρμόζουν αποτελεσματικά συστήματα που να διασφαλίζουν ότι οι παραγωγοί κηπευτικών μπορούν να έχουν πρόσβαση στο εργατικό δυναμικό που χρειάζονται για βασικές περιόδους του έτους. Οι περίοδοι μαθητείας κατά την εκπαίδευση του εργατικού δυναμικού είναι επίσης ιδιαιτέρως σημαντικές. Ωστόσο, σε ορισμένα κράτη μέλη, ο αριθμός των ατόμων που ολοκληρώνουν μαθητείες στον τομέα της καλλιέργειας κηπευτικών είναι ανησυχητικά χαμηλός. Παρατηρείται επίσης μείωση του αριθμού των μαθημάτων φυτοκομίας που προσφέρουν τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα, λόγω της έλλειψης ζήτησης. Ταυτόχρονα, υπάρχει έλλειψη δεξιοτήτων στην καλλιέργεια κηπευτικών, ιδίως σε τομείς όπως η φυτολογία, η παθολογία των φυτών και η γεωπονία. Οι στατιστικές που αφορούν την καλλιέργεια κηπευτικών στην ΕΕ πρέπει να περιλαμβάνουν όλες τις κατηγορίες, να είναι φιλικές προς τον χρήστη και να ενημερώνονται σε τριμηνιαία βάση, ώστε να διαθέτουν καλύτερη τομεακή πληροφόρηση. Η ποιοτική στατιστική πληροφόρηση θα βοηθήσει τους καλλιεργητές να κατανοήσουν καλύτερα τις τάσεις της αγοράς και να προετοιμάσουν τις μελλοντικές συγκομιδές. Οι καλλιεργητές πρέπει επίσης να ενθαρρύνονται ώστε να αξιοποιούν καλύτερα την επιχειρηματική στήριξη και τις συμβουλευτικές υπηρεσίες. Σε αυτό το πλαίσιο, η Επιτροπή πρέπει να εργαστεί στενότερα με τον τομέα προκειμένου να διασφαλιστεί η εύκολη πρόσβαση στις υπηρεσίες. Όπως ισχύει για όλες τις επιχειρήσεις στην ΕΕ, και ιδίως για τις ΜΜΕ, υπάρχει μεγάλη ανάγκη για μείωση των κανονιστικών επιβαρύνσεων για τις επιχειρήσεις κηπευτικών. PR\ doc 11/11 PE v01-00