ΗΜΕΡΙΔΑ. «Οι λαϊκές βιβλιοθήκες θεματοφύλακες Τοπικής Παράδοσης & Πολιτισμικής Διαφορετικότητας στα πλαίσια της διακήρυξης της Unesco»

Transcript

1 ΗΜΕΡΙΔΑ «Οι λαϊκές βιβλιοθήκες θεματοφύλακες Τοπικής Παράδοσης & Πολιτισμικής Διαφορετικότητας στα πλαίσια της διακήρυξης της Unesco» Αίθουσα εκδηλώσεων - Κτήματος Χατζημιχάλη Σάββατο 8 Νοεμβρίου 2008, ώρα π.μ. Αταλάντη, Σάββατο 8 Νοεμβρίου

2 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΗΜΕΡΙΔΑΣ ΑΙΑΝΤΕΙΟΣ ΔΗΜΟΣΙΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΑΤΑΛΑΝΤΗΣ ΑΙΑΝΤΕΙΟΣ ΔΗΜΟΣΙΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΑΤΑΛΑΝΤΗΣ Σελιδοποίηση: Μάσαλας Νικόλαος Εκτύπωση: Πλέτσας Κ. - Καρδάρη Ζ. ΟΕ H επιμέλεια της έκδοσης και οι διορθώσεις των κειμένων έγιναν από την προïσταμένη της Αιάντειου Δημόσιας Βιβλιοθήκης Αταλάντης κα Μαρδίτσα Ζεκεντέ-Καρέντζου. Α έκδοση, Φεβρουάριος 2010 ISBN: ΑΙΑΝΤΕΙΟΣ ΔΗΜΟΣΙΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΑΤΑΛΑΝΤΗΣ Πλατεία Δημαρχείου - Αταλάντη Λοκρίδας 4

3 ΑΤΑΛΑΝΤΗ - 8 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2008 Περιεχόμενα 6. Προλογικό σημείωμα 8. A. ΛΑΪΚΕΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ - UNESCO 12. Δημόσιες Βιβλιοθήκες: πραγματικότητα και προοπτικές Ευγενία Κεφαλληναίου Χρόνια Αιάντειος Δημόσια Βιβλιοθήκη Αταλάντης Πορεία - Εμπειρίες - Δράσεις - Στόχοι Μαρδίτσα Ζεκεντέ-Καρέντζου 32. Πολιτισμός: Μνήμη και Δημιουργικότητα Η Οικουμενική Διακήρυξη της UNESCO για την πολιτισμική ποικιλομορφία Ευφροσύνη Μπαλασσά Φλέγκα Β. ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ & ΠΑΡΑΔΟΣΗ 42. Βιβλιοθήκες & πολιτιότητα. Η καλλιέργεια των υπερεθνικών χαρακτηριστικών της ιδιότητας του Ευρωπαίου πολίτη μέσα από τις δημόσιες βιβλιοθήκες Κώστας Θεολόγου 46. Η διαφύλαξη & διάδοση της Λοκρικής Ιστορίας & Παράδοσης π Δημήτριος Ζελιαναίος 50. Παρουσίαση Εκπαιδευτικού Προγράμματος «Με καράβι το σεντούκι καπετάνιο τη γιαγιά πάμε ταξίδι σε χρόνια παλιά...» Γεωργία Ξέρρα 5

4 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΗΜΕΡΙΔΑΣ ΑΙΑΝΤΕΙΟΣ ΔΗΜΟΣΙΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΑΤΑΛΑΝΤΗΣ Προλογικό σημείωμα Η Αιάντειος Δημόσια Βιβλιοθήκη Αταλάντης από το 1998, που μετέβη από τις Δημοτικές βιβλιοθήκες στην ομάδα των Δημοσίων Βιβλιοθηκών είχε ως Όραμα την βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών όλης της Λοκρίδας με την παροχή καινοτόμων υπηρεσιών στον τομέα της γνώσης, της πληροφόρησης, της μάθησης. Απήχηση Τα προγράμματα και οι δράσεις της είχαν απήχηση σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Δημιουργία Λέσχης Ανάγνωσης από «βιβλιοφάγους» αναγνώστες Ανάπτυξη συλλογής Λοκρών, Φθιωτών και Στερεοελλαδιτών συγγραφέων και γενικότερα του πολιτιστικού αποθέματος του τόπου. Σχέδιο Ένα φιλικό περιβάλλον μάθησης, γνώσης, πληροφόρησης για όλους τους Λοκρούς. Τεχνολογία που βοηθά και εμπλουτίζει τις προοπτικές των χρηστών της βιβλιοθήκης. Πρόσβαση σε έντυπες και ψηφιακές συλλογές, που ανταποκρίνονται στις 6

5 ΑΤΑΛΑΝΤΗ - 8 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2008 ανάγκες του κοινού. Εκπαιδευτικά προγράμματα και δράσεις που προωθούν τη δημιουργικότητα και ενθαρρύνουν τη συλλογικότητα. Ανάρτηση ψηφιακής φωτογραφικής συλλογής στο διαδίκτυο, που αφορά τη Λοκρίδα. Το προσωπικό της βιβλιοθήκης, αποτελώντας τον σπουδαιότερο παράγοντα ανάπτυξής της, συνέβαλλε με τις παρεχόμενες προς το κοινό υπηρεσίες, στην επίτευξη των στόχων της, ως φορέα παιδείας, πολιτισμού και κέντρου πληροφόρησης. Η σημερινή Ημερίδα είναι γιορτή κατάθεσης εμπειριών, δράσεων και πεπραγμένων της δεκαετίας του «Δημόσιου Βίου» της Βιβλιοθήκης μας. Η παρούσα έκδοση των Πρακτικών της Ημερίδας με θέμα Οι λαϊκές βιβλιοθήκες θεματοφύλακες Τοπικής Παράδοσης & Πολιτισμικής Διαφορετικότητας στα πλαίσια της διακήρυξης της Unesco, στοχεύει στην διάχυση των πληροφοριών, που κατατέθηκαν σήμερα για το ανωτέρω θέμα από τους εισηγητές. Η Προϊσταμένη Α.Δ.Β. Μαρδίτσα Ζεκεντέ-Καρέντζου Βιβλιοθηκονόμος ΤΕ 7

6 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΗΜΕΡΙΔΑΣ ΑΙΑΝΤΕΙΟΣ ΔΗΜΟΣΙΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΑΤΑΛΑΝΤΗΣ Σεβαστέ Πατέρ(Δημήτριε), εκπρόσωπε του Σεβασμιώτατου και Αντιπρόεδρε της Α.Δ. Βιβλιοθήκης, Κυρία Βουλευτά(Αντωνίου Τόνια), Κυρία Νομαρχιακέ Σύμβουλε (Μακρή Ελένη) εκπρόσωπε του κ. Νομάρχη Φθιώτιδας εντεταλμένη για θέματα Παιδείας και Προϊστάμενη της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Λαμίας, Κύριε Δήμαρχε Αταλάντης και Αγίου Κωνσταντίνου, Κύριε Αντινομάρχη και μέλος του Εφορευτικού Συμβουλίου της Α.Δ. Βιβλιοθήκης, Κύριοι Δημοτικοί Σύμβουλοι, Κύριοι Προϊστάμενοι των Δημοσίων Υπηρεσιών, Κύριοι Προϊστάμενοι ΝΠΔΔ-Οργανισμών-Τραπεζών, Κυρίες και Κύριοι Διευθυντές των Σχολικών Μονάδων, Κυρία Πρόεδρε του Μορφωτικού- Ψυχαγωγικού Συλλόγου «Η ΑΤΑΛΑΝΤΗ», Κυρίες και Κύριοι Αντιπρόσωποι άλλων Βιβλιοθηκών, Αξιότιμε Κύριε Χατζημιχάλη, τέλος, Κυρίες και Κύριοι Αξιότιμοι εισηγητές της σημερινής Ημερίδας, 8

7 ΑΤΑΛΑΝΤΗ - 8 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2008 Ως πρόεδρος του Εφορευτικού Συμβουλίου της Αιαντείου Βιβλιοθήκης Αταλάντης σας καλωσορίζω στη σημερινή ημερίδα, η οποία διοργανώνεται με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 10 χρόνων λειτουργίας της ως Δημόσια, με θέμα: «Οι λαϊκές Βιβλιοθήκες θεματοφύλακες της τοπική παράδοσης και πολιτισμικής διαφορετικότητας στα πλαίσια της διακήρυξης της UNESCO». Η σύσταση και λειτουργία της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Αταλάντης το 1964 συνιστά κορυφαία πολιτιστική πράξη με θετικές επιδράσεις στην εξύψωση του πνευματικού και μορφωτικού επιπέδου των κατοίκων της περιοχής. Με απόφαση που δημοσιεύεται σε Φύλλο Εφημερίδας της Κυβερνήσεως στις η Βιβλιοθήκη υπάγεται στο Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων με την επωνυμία: «Αιάντειος Δημόσια Βιβλιοθήκη Αταλάντης». Σήμερα 10 χρόνια μετά, η πλούσια βιβλιογραφία, ο τεχνολογικός εξοπλισμός και το ειδικευμένο προσωπικό με πρωτεργάτη την Προϊσταμένη της κυρία Ζεκεντέ-Καρέντζου Μαρδίτσα αρκούν για να ικανοποιήσουν και τους πιο απαιτητικούς χρήστες. Οι θησαυροί που μπορεί κάποιος να αντλήσει από τις συλλογές της, οι ποικίλες πολιτιστικές εκδηλώσεις καθώς και οι μορφωτικές δραστηριότητες καθιστούν τη Βιβλιοθήκη της Αταλάντης θεματοφύλακα της πνευματικής κληρονομιάς γενικότερα, αλλά και της τοπικής παράδοσης ειδικότερα. Αξιόλογα βιβλία σχετικά με τη λαογραφία και την ιστορική διαμόρφωση της κοινωνίας της Λοκρίδας και της Αταλάντης κοσμούν τα ράφια της Βιβλιοθήκης και είναι έργα γεμάτα μνήμες και μαρτυρίες. Η τοπική παράδοση βέβαια, αποτελεί μέρος της παγκόσμιας πολιτιστικής 9

8 κληρονομιάς γι αυτόν το λόγο προσπαθούμε να την προβάλουμε μιας και ο τόπος μας έχει παρελθόν, παρόν και μέλλον, γιατί η Ελλάδα είναι γενικά η χώρα του πολιτισμού. Ο πολιτισμός κάθε Έθνους είναι μία πολύτιμη μοναδική ψηφίδα στην Οικουμένη. Η προστασία και διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς συνδέεται με την προστασία της πολιτισμικής ποικιλότητας που πρέπει να αποτελεί, σύμφωνα και με τη διακήρυξη της UNESCO, βασικό χαρακτηριστικό και επιδίωξη του σύγχρονου κόσμου. Η Ορθόδοξος Χριστιανική Ηθική με τον ανεπανάληπτο λόγο του Απόστολου των εθνών Παύλο «ουκ ένι Ιουδαίος, ουδέ έλλην, ουκ ένι δούλος ουδέ ελεύθερος, ουκ ένι άρσεν και θήλυ, πάντες γαρ υμείς εις έστε εν Χριστώ Ιησού»(Γαλ. 3,28), αλλά και οι σημαντικότεροι διεθνείς οργανισμοί, με μια σειρά αποφάσεων και διακηρύξεων, έχουν διαμορφώσει τις παρακάτω βασικές αρχές, όπως: σεβασμός της πολιτισμικής ετερότητας και ιδιαιτερότητας, κατανόηση της πολιτιστικής αλληλοεξάρτησης και της ανάγκης για συνύπαρξη και συνεργασία μεταξύ των ανθρώπων και των λαών, τις οποίες ακολουθούν τα πολιτισμένα Έθνη. Με αυτές τις σκέψεις, εκλεκτοί προσκεκλημένοι, κυρίες και κύριοι που μας τιμάτε σήμερα με την παρουσία σας, κηρύσσω την έναρξη των εργασιών της ημερίδας, την οποία διοργανώνει η Αιάντειος Δημόσια Βιβλιοθήκη Αταλάντης στις εγκαταστάσεις του Συνεδριακού κέντρου του Κτήματος Χατζημιχάλη, τον οποίον ευχαριστούμε ιδιαίτερα για όλες τις προσφορές του. Πιστεύουμε ότι οι σημερινές τοποθετήσεις των εισηγητών που με ενδιαφέρον αναμένουμε και τα συμπεράσματα της ημερίδας θα αποτελέσουν χρήσιμα εργαλεία στην κατεύθυνση της μέγιστης δυνατής αξιοποίησης του θεσμού της Δημόσιας Βιβλιοθήκης προς όφελος του ανθρώπου. Του ανθρώπου ως μέλος της τοπικής κοινωνίας, του ανθρώπου ως πολίτη ενός κράτους, του ανθρώπου ως πολίτη της οικουμένης. Ευχαριστούμε Ο Πρόεδρος της Α.Δ.Β.Αταλάντης Γεώργιος Δημ. Αποστόλου 10

9 A. ΛΑΪΚΕΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ - UNESCO Προεδρείο: Νατάσα Στυλιανόσογλου Διευθύντρια Δημόσιας Βιβλιοθήκης Χαλκίδας, Βιβλιοθηκονόμος 11

10 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΗΜΕΡΙΔΑΣ ΑΙΑΝΤΕΙΟΣ ΔΗΜΟΣΙΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΑΤΑΛΑΝΤΗΣ Δημόσιες Βιβλιοθήκες: πραγματικότητα και προοπτικές Ευγενία Κεφαλληναίου, δ.φ Πρόεδρος του Γενικού Συμβουλίου Βιβλιοθηκών, Γενικών Αρχείων του Κράτους & Εκπαιδευτικής Ραδιοτηλεόρασης Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων Στη σημερινή εποχή της παγκοσμιοποίησης, της κοινωνίας της γνώσης και της πληροφορίας, οι βιβλιοθήκες και τα αρχεία, μαζί με τα μουσεία, αποτελούν τους βασικούς φορείς και τους θεματοφύλακες της παγκόσμιας πνευματικής και πολιτιστικής κληρονομιάς. Είναι βασικοί παράγοντες υποστήριξης και ενίσχυσης της παιδείας, του πολιτισμού, της έρευνας και της εν γένει πνευματικής δημιουργίας. Δεν μάς διαφεύγει ότι στις γενικότερες εξελίξεις που πραγματώνονται στην κοινωνία της γνώσης και της πληροφορίας, οι βιβλιοθήκες μας διανύουν τη μετάβασή τους από τους παραδοσιακούς τους ρόλους και ρυθμούς στη σύγχρονη μορφή των βιβλιοθηκών. Μετέχουν στην κοινωνία της πληροφορίας ως κέντρα συγκέντρωσης, οργάνωσης, διαχείρισης και διάδοσης της γνώσης και ως κέντρα πρόσβασης στην έντυπη και ηλεκτρονική πληροφορία. Για να φθάσουν όμως οι βιβλιοθήκες στα σημερινά επίπεδα, χρειάσθηκε πολύς χρόνος και πολύς κόπος από φορείς και άτομα που πίστεψαν στην ανεκτίμητη προσφορά των βιβλιοθηκών στην κοινότητα. Unesco και ελληνικές βιβλιοθήκες. Στους πρωτεργάτες για την ανάπτυξη των βιβλιοθηκών παγκόσμια ανήκει η Unesco. Η Διακήρυξη της Unesco για τις Βιβλιοθήκες, το 1972, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη του θεσμού των δημόσιων κυρίως βιβλιοθηκών ως λαϊκών βιβλιοθηκών. Τιμώντας σήμερα τον Οργανισμό για αυτή την προσφορά, θα αναφερθώ πολύ σύντομα στο πρώιμο στάδιο του έργου της Unesco για τις βιβλιοθήκες, στο οποίο εντάσσονται και οι πρώτες επαφές του Οργανισμού με τις 12

11 ΑΤΑΛΑΝΤΗ - 8 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2008 ελληνικές βιβλιοθήκες και η προσφορά του σ αυτές, όπως και σ άλλες σ όλο τον κόσμο, που αποτέλεσε την αρχή του μεταγενέστερου πλουσιότατου έργου του στο χώρο των βιβλιοθηκών. Η Unesco είναι Εκπαιδευτικός, Επιστημονικός και Μορφωτικός Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών, που συστήθηκε το Είναι ένας από τους σπουδαιότερους μεταπολεμικούς διεθνείς οργανισμούς, που συστήθηκαν για να αντιμετωπίσουν τα οδυνηρά επακόλουθα του Β Παγκοσμίου Πολέμου, με διεθνή αναγνώριση των πολύτιμων υπηρεσιών του στη διαμόρφωση μιας ειρηνικής παγκόσμιας κοινωνίας. Η χώρα μας είχε την τύχη να ανήκει στα 41 ιδρυτικά κράτη της σύστασής του. Σκοπός του Οργανισμού ήταν να συμβάλλει στην ειρήνη και την ασφάλεια της ανθρωπότητας, με την προβολή της συνεργασίας των εθνών στο χώρο της Παιδείας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού, ώστε να γίνουν σεβαστές οι έννοιες της ανθρώπινης αξίας, της δικαιοσύνης, των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών, χωρίς διάκριση φυλής, φύλου, γλώσσας και θρησκείας ή όποιας άλλης διάκρισης. Την ενθάρρυνση της εκπαίδευσης των λαών και τη διάδοση της παιδείας και του πολιτισμού αντιμετωπίζει η Unesco με τη φροντίδα για τη διατήρηση και προστασία της παγκόσμιας πνευματικής κληρονομιάς, με τη συνεργασία μεταξύ των εθνών στο χώρο της διανόησης και με τη διευκόλυνση της κυκλοφορίας των ιδεών με κατάλληλες μεθόδους. Για το λόγο αυτό, καταρτίζει μεγάλα εκπαιδευτικά προγράμματα, που εφαρμόζει κυρίως στις αναπτυσσόμενες χώρες, για όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης και άλλα επιστημονικά και τεχνικά προγράμματα, που αποβλέπουν στην οικονομική ανάπτυξη όλων των χωρών. Επειδή για την εφαρμογή όλων αυτών των προγραμμάτων έγινε από νωρίς αντιληπτό ότι οι βιβλιοθήκες θα παίξουν σημαντικότατο ρόλο, ο Οργανισμός αφιέρωσε ένα μεγάλο μέρος των δραστηριοτήτων του για την ανάπτυξή τους. Ίδρυσε λοιπόν ένα Τμήμα για τις Βιβλιοθήκες, το Division of Libraries, με αντικείμενο την ανάπτυξη των δημόσιων, σχολικών, εθνικών και ειδικών βιβλιοθηκών. Το 1967, οι απαιτήσεις της εποχής επέβαλαν την αναδιάρθρωση του Τμήματος αυτού σε δύο άλλα τμήματα, το ένα ως Τμήμα Σπουδών και Διεθνούς Συνεργασίας στην Τεκμηρίωση και το άλλο ως Τμήμα Ανάπτυξης Υπηρεσιών Τεκμηρίωσης, Βιβλιοθηκών και Αρχείων. Πολύ σύντομα έγινε συνείδηση ότι τα προγράμματα του Οργανισμού που έχουν σχέση με την εκπαίδευση των ενηλίκων, την εκρίζωση του αναλφαβητισμού και την παροχή 13

12 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΗΜΕΡΙΔΑΣ ΑΙΑΝΤΕΙΟΣ ΔΗΜΟΣΙΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΑΤΑΛΑΝΤΗΣ εκπαιδευτικών ευκαιριών σε πολλούς ανθρώπους, πραγματοποιούνται με τη συμμετοχή κυρίως των δημόσιων ή λαϊκών βιβλιοθηκών. Αναγνωρίζεται επίσης ότι η επιτυχία των εκπαιδευτικών προγραμμάτων από την πρώτη ως την ανώτατη βαθμίδα της εκπαίδευσης οφείλεται στις σχολικές και ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες. Ακόμη, σημαντική υπολογίζεται και η συμβολή των ειδικών βιβλιοθηκών στο χώρο των επιστημών. Έτσι, από τον πρώτο χρόνο της σύστασής της, η Unesco απέβλεψε στην ανακατασκευή των βιβλιοθηκών που είχαν καταστραφεί κατά τον πόλεμο, στην αποστολή βιβλίων εκεί που δέσποζε ο αναλφαβητισμός, στην ανταλλαγή δημοσιευμάτων και γενικά στην παροχή κάθε είδους πληροφορίας και βοήθειας για τη σύσταση νέων βιβλιοθηκών σ όποιον το ζητούσε. Στα πλαίσια αυτών των δραστηριοτήτων εντάσσεται και η βοήθεια στους διεθνείς επαγγελματικούς οργανισμούς, τη Διεθνή Ομοσπονδία Ενώσεων Βιβλιοθηκών (IFLA), τη Διεθνή Ομοσπονδία των Κέντρων Τεκμηρίωσης (FID) και το Διεθνές Συμβούλιο των Αρχείων (ICA), που ασχολούνται με θέματα βιβλιοθηκών, τεκμηρίωσης και αρχείων αντίστοιχα. Επίσης, για την ταχεία διάδοση των νέων επιτευγμάτων της Τεχνολογίας και των Επιστημών, με τη χρήση όμοιων μεθόδων και διεθνούς ορολογίας που θα διευκόλυνε την πνευματική συνεργασία μεταξύ των κρατών και την εξυπηρέτηση των επιστημόνων και των ερευνητών, η Unesco μαζί με το Διεθνές Συμβούλιο Επιστημονικών Ενώσεων, έθεσαν τις βάσεις του πληροφοριακού συστήματος UNISIST, το Έθεσαν δηλαδή τις βάσεις για τη νέα τεχνολογία στο χώρο των βιβλιοθηκών, της οποίας τα υψηλά επιτεύγματα εκμεταλλευόμαστε σήμερα. Έκτοτε, οι δραστηριότητες και τα επιτεύγματα της Unesco είναι πολλά και μεγάλα και μεταξύ των σπουδαιότερων από αυτά είναι και η εκστρατεία για τη λήψη ουσιαστικών μέτρων για την καταπολέμηση του αναλφαβητισμού στα κράτη-μέλη της Ασίας, της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής, όπου τα 2/3 του πληθυσμού ήταν αναλφάβητοι. Σ αυτή την εκστρατεία οι βιβλιοθήκες και κυρίως οι δημόσιες βιβλιοθήκες έπαιξαν και συνεχίζουν να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο. Η Unesco ίδρυσε πρότυπα δημόσιων βιβλιοθηκών και δίκτυα βιβλιοθηκών σ αυτές τις χώρες και φρόντισε για την ίδρυση σχολών βιβλιοθηκονομίας, καθώς και για την επαγγελματική κατάρτιση των βιβλιοθηκονόμων. Βιβλιοθηκονομικά πρότυπα, ενημερωτικές και περιοδικές βιβλιοθηκονομικές εκδόσεις της Unesco συνέβαλαν στην ορθολογική οργάνωση των βιβλιοθηκών. Σύμφωνα με τη 14

13 ΑΤΑΛΑΝΤΗ - 8 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2008 Διακήρυξη της Unesco του 1972, ο σκοπός των λαϊκών βιβλιοθηκών είναι: - να συμβάλλουν στη δια βίου σφαιρική εκπαίδευση. - να διευκολύνουν την κατανόηση των επιτευγμάτων της ανθρωπότητας στους τομείς της γνώσης και του πολιτισμού. - να είναι προσιτές σ όλους, χωρίς διακρίσεις. - να ζωογονούν το ανθρώπινο πνεύμα με την παροχή βιβλίων και άλλων μέσων για ξεκούραση και ψυχαγωγία. - να παρέχουν πληροφορίες για τις νέες τεχνικές, επιστημονικές και κοινωνικές εξελίξεις. Σε σχέση με την Ελλάδα και ειδικότερα με τις ελληνικές βιβλιοθήκες, η Unesco πρόσ φερε στα πλαίσια των εκπαιδευτικών προγραμμάτων αξιόλογο εκπαιδευτικό υλικό, όπως και τεχνική και επιστημονική βοήθεια. Σημαντική ήταν η προσφορά ενός βιβλιοαυτοκινήτου, με προβολέα και οθόνη για μικροφίλμς, το Μ αυτό το μικρό βιβλιοαυτοκίνητο, που είναι το πρώτο βιβλιοαυτοκίνητο στη χώρα μας και θεωρείται ο πρόδρομος των σημερινών κινητών βιβλιοθηκών μας, εξυπηρετούσε 2500 δανειστικά κέντρα σ όλη την Επικράτεια. Επίσης, η Unesco έστειλε δύο εμπειρογνώμονες στην Ελλάδα, τους καθηγητές Karnofsky του Πανεπιστημίου του Σικάγου, το 1960, και τον Kirkegaard της Πανεπιστημιακής Σχολής Βιβλιοθηκονομίας της Κοπεγχάγης, το 1961, προκειμένου να μελετήσουν την κατάσταση των ελληνικών βιβλιοθηκών και να προτείνουν την ίδρυση Σχολής Βιβλιοθηκονομίας στη χώρα μας. Οι προτάσεις τους για την ίδρυση Σχολής Βιβλιοθηκονομίας δεν εφαρμόσθηκαν τότε, αλλά είκοσι σχεδόν χρόνια αργότερα. Αυτός είναι ένας από τους βασικούς λόγους για την καθυστέρηση του εκσυγχρονισμού των ελληνικών βιβλιοθηκών. Άλλοι εμπειρογνώμονες ήρθαν επίσης για την επιμόρφωση των ενηλίκων, την καταπολέμηση του αναλφαβητισμού, τη χρήση των οπτικοακουστικών μέσων κλπ. Αυτές είναι οι απαρχές της συνεργασίας της Unesco με τις ελληνικές βιβλιοθήκες. Έκτοτε συνεχίζεται αδιάλειπτα η πλούσια προσφορά της σ αυτές, όπως και σ όλες τις βιβλιοθήκες στον κόσμο, σε στενή συνεργασία με τη Διεθνή Ομοσπονδία Ενώσεων Βιβλιοθηκών και Ινστιτούτων (IFLA). Ειδικότερα, για τις δημόσιες βιβλιοθήκες έχει δημοσιευθεί από την IFLA και την Unesco Διακήρυξη, το 1994, όπου εκφράζονται οι βασικές αρχές τις οποίες 15

14 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΗΜΕΡΙΔΑΣ ΑΙΑΝΤΕΙΟΣ ΔΗΜΟΣΙΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΑΤΑΛΑΝΤΗΣ οφείλουν να εφαρμόζουν οι βιβλιοθήκες και οι φορείς στους οποίους υπάγονται και είναι αρμόδιοι για τη λήψη σχετικών αποφάσεων (βλ. IFLA / Unesco, Public Library Manifesto, 1994) Η πολύ μεγάλη προσφορά της Unesco στις βιβλιοθήκες επέβαλε τη μικρή αυτή εισαγωγή, μαζί με το γεγονός ότι η Αιάντειος Δημόσια Βιβλιοθήκη της Αταλάντης έχει υποβάλει αίτημα για την ένταξή της στο ειδικό πρόγραμμα του Τομέα Εξωτερικών Σχέσεων και Συνεργασίας της Unesco «Νέοι Εταίροι». Σήμερα, η Δημόσια Βιβλιοθήκη Αταλάντης γιορτάζει την πρώτη δεκαετία της ίδρυσής της. Γι αυτό βρισκόμαστε εδώ για να της ευχηθούμε ολόψυχα να συνεχίζει πάντα την ανοδική της πορεία. Παρά το γεγονός ότι ανήκει στην κατηγορία των μικρών βιβλιοθηκών, όμως ευτύχησε να οργανωθεί σωστά και να ακολουθεί τις εξελίξεις στο χώρο των ομόλογων βιβλιοθηκών προς όφελος των χρηστών. Τούτο βεβαίως οφείλεται στην επιστημονική κατάρτιση, τον ενθουσιασμό και τη φιλοπονία της Προϊσταμένης της Βιβλιοθήκης κας Μαρδίτσας Ζεκεντέ. Τη συγχαίρουμε και την ευχαριστούμε για το έργο της. Εκσυγχρονισμός των Δημόσιων Βιβλιοθηκών. Στις υποδομές του εκπαιδευτικού μας συστήματος, εντάσσονται οι 45 δημόσιες βιβλιοθήκες του ΥΠΕΠΘ, που είναι διάσπαρτες σ όλη τη χώρα. Μεταξύ αυτών είναι και η Αιάντειος Δημόσια Βιβλιοθήκη Αταλάντης. Κατά γενική αρχή, οι δημόσιες ή λαϊκές βιβλιοθήκες βρίσκονται κοντά στην καθημερινή ζωή όλων των ανθρώπων, του μικρού παιδιού, του μαθητή, του φοιτητή, των ενηλίκων, που θέλουν να συνεχίσουν την εκπαίδευσή τους που διέκοψαν στο παρελθόν ή θέλουν να μάθουν κάτι νέο, των αποκλεισμένων κοινωνικά ομάδων, των μεταναστών, των παλιννοστούντων Ελλήνων, των ΑΜΕΑ, των φυλακισμένων, των ασθενών κ.λπ. Σ αυτές τις ομάδες ανθρώπων οι λαϊκές βιβλιοθήκες μπορούν να αποτελέσουν πυλώνες της δια βίου μάθησης, κι αυτό γιατί: - έχουν οργανωμένες και διαθέσιμες πηγές γνώσης, - έχουν συσσωρευμένο πολιτιστικό απόθεμα, - πρωτοστατούν στο πολιτιστικό περιβάλλον της τοπικής κοινωνίας, - είναι φορείς κοινωνικοποίησης του ατόμου και κέντρο αναφοράς σε κοινωνικές δραστηριότητες, - δημιουργούν και ενισχύουν τις συνήθειες της ανάγνωσης - πρωτοστατούν στη χρήση των νέων τεχνολογικών μέσων και παρέχουν 16

15 ΑΤΑΛΑΝΤΗ - 8 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2008 πληροφοριακή παιδεία, - διασυνδέουν τις μικρές κοινωνίες της ελληνικής περιφέρειας με τα μεγάλα κέντρα της γνώσης και του πολιτισμού, - αναπτύσσουν συνεργασίες με ομόλογους φορείς ή άλλα πολιτιστικά και εκπαιδευτικά ιδρύματα και κυρίως σχολεία, - ενθαρρύνουν τον διαπολιτισμικό διάλογο και αντιμετωπίζουν ευνοϊκά την πολιτισμική ποικιλομορφία, - υποστηρίζουν και συμμετέχουν σε δραστηριότητες και προγράμματα βασικής εκπαίδευσης για όλες τις ηλικιακές ομάδες κ.λπ. Έτσι, οι βιβλιοθήκες: - ενισχύουν δράσεις αυτομόρφωσης, μια παραδοσιακή λειτουργία της βιβλιοθήκης που ενισχύει το άτομο στην εξατομικευμένη προσέγγιση της γνώσης, - υποστηρίζουν με το υλικό τους και τις λειτουργίες τους τις τυπικές ή μη τυπικές ή άτυπες μορφές εκπαίδευσης, όπως την εκπαίδευση στο σχολείο, τα σεμινάρια επιμόρφωσης εκπαιδευτικών, τις πολιτιστικές εκδηλώσεις κ.λπ, - διοργανώνουν επιμορφωτικές δράσεις για τους χρήστες ή για το ευρύτερο κοινό τους, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την πληροφοριακή παιδεία. Με αυτές τις βασικές θέσεις για τη συμβολή των δημόσιων βιβλιοθηκών στην εκπαίδευση και στον πολιτισμό, θα κάνουμε μία σχεδόν επιγραμματική αναφορά στο έργο που έχει πραγματοποιηθεί τα τελευταία χρόνια, καθώς και στις προοπτικές της περαιτέρω ανάπτυξής τους. Θα πρέπει να διευκρινίσουμε, καταρχήν, ότι οι περισσότερες δράσεις αφορούν στις υποδομές και στην οργάνωση των βιβλιοθηκών, όπως και στην εισαγωγή σ αυτές της νέας τεχνολογίας για τον εκσυγχρονισμό τους, με αποτέλεσμα σήμερα να λειτουργούν ως υβριδικοί οργανισμοί. Κοινοτικά Προγράμματα. Σχετικά με την εξέλιξη και τις προοπτικές των δημόσιων βιβλιοθηκών της χώρας, τονίζεται ιδιαίτερα ότι η έλλειψη ειδικευμένου προσωπικού και πόρων είχε ως αποτέλεσμα να λειτουργήσουν επί μακρόν με τον παραδοσιακό τρόπο. Ο άνεμος της αλλαγής και του εκσυγχρονισμού τους άργησε να φθάσει σ αυτές. Στη στροφή όμως του 20ου προς τον 21ο αιώνα ξεκίνησε ο εκσυγχρονισμός τους, με τη βοήθεια των συγχρηματοδοτούμενων κυρίως κοινοτικών προγραμμάτων και ιδιαίτερα 17

16 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΗΜΕΡΙΔΑΣ ΑΙΑΝΤΕΙΟΣ ΔΗΜΟΣΙΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΑΤΑΛΑΝΤΗΣ του Επιχειρησιακού Προγράμματος Εκπαίδευσης και Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΕΠΕΑΕΚ) και της Κοινωνίας της Πληροφορίας, με αιχμή του δόρατος τη νέα τεχνολογία. Τα έργα που χρηματοδοτήθηκαν και υλοποιήθηκαν από το κοινοτικό πρόγραμμα του ΕΠΕΑΕΚ είναι τα επόμενα: Κινητές βιβλιοθήκες. Στο πλαίσιο του Προγράμματος ΕΠΕΑΕΚ πραγματοποιήθηκε το συγχρηματοδοτούμενο έργο «Κινητές Βιβλιοθήκες». Τριάντα (30) εξοπλισμένα βιβλιοαυτοκίνητα με έντυπο και μη βιβλιακό υλικό, συνδεμένα με δορυφορική σύνδεση με το διαδίκτυο και την Κεντρική Βιβλιοθήκη στην οποία ανήκουν εξυπηρετούν σήμερα δανειστικά κέντρα σε όλη την Επικράτεια. Υποστηρίζουν, κατά κύριο λόγο, την εκπαίδευση, καθώς οι περισσότερες επισκέψεις γίνονται σε σχολεία. Όσο όμως επεκτείνεται ο θεσμός των σχολικών βιβλιοθηκών, οι κινητές βιβλιοθήκες επικεντρώνονται και σε επισκέψεις σε απομακρυσμένες περιοχές, σε κατ οίκον εξυπηρέτηση ατόμων με δυσκολία κίνησης, σε επισκέψεις σε νοσοκομεία, στρατώνες, φυλακές κ.ο.κ. Στα πλαίσια του Δ ΚΠΣ ελπίζουμε ότι θα συνεχιστεί το έργο, με την επέκταση του θεσμού σε περισσότερες βιβλιοθήκες από τις 29, όπου υλοποιείται σήμερα. Στο συγκεκριμένο έργο ανήκουν και οι επόμενες δράσεις: Εμπλουτισμός των συλλογών των βιβλιοθηκών. Με τη χρηματοδότηση του ευρωπαϊκού προγράμματος, ένας μεγάλος αριθμός νέων βιβλίων εμπλούτισε και ανανέωσε τις συλλογές των βιβλιοθηκών. Εκτός από τις παραδοσιακές συλλογές βιβλίων, κυρίως λογοτεχνίας, ιστορίας και εγκυκλοπαιδικών γνώσεων, οι βιβλιοθήκες στράφηκαν στην προμήθεια βιβλίων ποικίλων τομέων γνώσης, καθώς και στην προμήθεια οπτικοακουστικού και ηλεκτρονικού υλικού. Ενισχύθηκαν, επίσης, οι συλλογές και με βιβλία που βοηθούν στην ανάπτυξη δεξιοτήτων, π.χ. στην εκμάθηση γλωσσών ή στη γνώση υπολογιστών, καθώς επίσης οι συλλογές που καλύπτουν τις ανάγκες διαφόρων επαγγελμάτων, π.χ. βιβλία νομικά, γεωπονικά, μηχανολογικά κ.ο.κ. Σε αρχικά στάδια, αλλά με σταθερό βηματισμό ανάπτυξης, όσο μεγαλώνει το μεταναστευτικό ρεύμα προς της Ελλάδα και όσο αυξάνεται η ανάγκη κοινωνικής ενσωμάτωσης των μεταναστών, εμφανίζονται ειδικές συλλογές για τους νέους αυτούς χρήστες. Αξίζει να επισημάνουμε ότι η δυνατότητα μιας βιβλιοθήκης να συμβάλει στη δια βίου μάθηση, σε σημαντικό βαθμό θα αντικατοπτρισθεί στην ικανότητά της να επηρεάσει την 18

17 ΑΤΑΛΑΝΤΗ - 8 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2008 κοινωνικοποίηση των μεταναστών με προγράμματα εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας, με την ενίσχυση της σχέσης τους με τον πολιτισμό και τη γνώση της κοινωνίας μας ή με τη διαθεσιμότητα πηγών και μορφών επικοινωνίας στη μητρική τους γλώσσα και τον πολιτισμό της χώρας προέλευσής τους. Οργάνωση των βιβλιοθηκών. Με το σκεπτικό ότι οι βιβλιοθήκες δεν θα είναι σε θέση να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της εποχής και φυσικά να υλοποιήσουν οποιαδήποτε υποστηρικτική δράση σε τομείς δια βίου μάθησης, αν δεν οργανωθούν, έγιναν σημαντικά βήματα προς την κατεύθυνση του εκσυγχρονισμού τους. Απέκτησαν κοινό λογισμικό, με χρηματοδότηση του ΕΠΕΑΕΚ, το ΑΒΕΚΤ, που ανέπτυξε το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης, και εφαρμόζουν έκτοτε κοινά πρότυπα και κανόνες στην επεξεργασία του υλικού τους, αναπτύσσουν ή χρησιμοποιούν νέα εργαλεία, όπως είναι ο Θησαυρός, ο Συλλογικός Κατάλογος και το διεθνές ταξινομικό σύστημα Dewey των δημόσιων βιβλιοθηκών, και μετατρέπουν τους καταλόγους τους σε ηλεκτρονική μορφή, διαθέσιμους και μέσω του διαδικτύου. Όμως θα χρειασθεί αρκετός ακόμη χρόνος για να μετατρέψουν όλους τους καταλόγους τους σε ηλεκτρονική μορφή, από τις βασικότερες εργασίες που οφείλουν να αντιμετωπίσουν στο άμεσο μέλλον οι βιβλιοθήκες για την εξυπηρέτηση των χρηστών τους και συγχρόνως για να ενισχύσουν τον Εθνικό Συλλογικό Κατάλογο Βιβλιοθηκών, που ακόμα δεν έχει αποκτήσει η χώρα μας. Οφείλουν επίσης να υποστηρίξουν τη Δια Βίου Μάθηση, να αναπτύξουν την Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση, μαζί με πολλές άλλες καινοτόμες υπηρεσίες, όπως αντίστοιχα έχουν κάνει οι ομόλογές τους των προηγμένων ευρωπαϊκών χωρών. Στα πλαίσια του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Κοινωνία της Πληροφορίας» εκτελέσθηκαν επίσης τα επόμενα έργα: Δημόσια Κέντρα Πληροφόρησης. Δημιουργήθηκαν Δημόσια Κέντρα Πληροφόρησης στις 45 δημόσιες βιβλιοθήκες, στις 29 Κινητές, στην Κοργιαλένειο Βιβλιοθήκη Αργοστολίου, καθώς και σε 30 δημοτικές βιβλιοθήκες, με πρόταση και εποπτεία του δικού μας τομέα για την εκτέλεση των έργων. Ένα ηλεκτρονικό περιβάλλον, με δέκα τουλάχιστον υπολογιστές και τα περιφερειακά τους, και με γρήγορη σύνδεση στο διαδίκτυο, προσφέρει την επικοινωνία των χρηστών με το υλικό της βιβλιοθήκης, με ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων και με εθνικές ή διεθνείς ψηφιακές βιβλιοθήκες. Η χρήση των υπολογιστών και του 19

18 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΗΜΕΡΙΔΑΣ ΑΙΑΝΤΕΙΟΣ ΔΗΜΟΣΙΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΑΤΑΛΑΝΤΗΣ διαδικτύου είναι δωρεάν. Πολλές βιβλιοθήκες αξιοποιούν τα Κέντρα Πληροφόρησης για την εκπαίδευση των χρηστών, είτε στην καθοδήγησή τους στις ηλεκτρονικές πηγές είτε, κυρίως, στην εκμάθηση της χρήσης υπολογιστών, δηλαδή προσφέρουν πληροφοριακή παιδεία. Ηλεκτρονικός εξοπλισμός για ΑΜΕΑ. Αξίζει να αναφερθεί εδώ ότι όλα τα Κέντρα Πληροφόρησης των δημόσιων και των δημοτικών βιβλιοθηκών απέκτησαν ειδικό εξοπλισμό και υπολογιστές, που εξασφαλίζουν την πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία στους υπολογιστές και στην ηλεκτρονική πληροφορία. Ο εξοπλισμός μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για εκτύπωση κειμένων ή βιβλίων στη γραφή των τυφλών Braille. Είναι ευθύνη της κάθε βιβλιοθήκης να μεριμνήσει, με βάση τον εξοπλισμό αυτό, για την πληροφοριακή εκπαίδευση των ΑΜΕΑ της περιοχής της και βεβαίως να τους παράσχει απεριόριστη πρόσβαση στο διαδίκτυο και στις πηγές πληροφόρησης. Παρουσία των βιβλιοθηκών στον κυβερνοχώρο. Όλες οι βιβλιοθήκες απέκτησαν την ιστοσελίδα τους. Δεν είναι όμως όλες το ίδιο ενεργές και ενημερωμένες. Στόχος είναι οι ιστοσελίδες αυτές να αποτελέσουν ένα ζωτικό κομμάτι όλων των βιβλιοθηκών και να εξυπηρετείται in situ και εξ αποστάσεως η πρόσβαση στη γνώση και στην πληροφορία. Το 2005, στο πλαίσιο του Έργου «Οριζόντια Δράση Δημιουργίας Δικτυακών Τόπων για τις Βιβλιοθήκες» η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Βέροιας ανέλαβε και υλοποίησε την πύλη για τις λαϊκές βιβλιοθήκες με την ονομασία infolibraries, η οποία μεταξύ άλλων περιλαμβάνει κατάλογο με τις λαϊκές βιβλιοθήκες στην Ελλάδα, ανά περιφέρεια, καθώς και γενικές πληροφορίες γι αυτές. Ψηφιακή πληροφορία και ψηφιακές βιβλιοθήκες. Είναι σε εξέλιξη ένα από τα μεγαλύτερα έργα που εκτελούνται στη χώρα μας για την ψηφιοποίηση πολλών χιλιάδων βιβλίων, περιοδικών, εφημερίδων, χειρογράφων και χαρτών όλων των δημόσιων βιβλιοθηκών. Η επιτυχία του έργου αυτού, κατά το οποίο θα ψηφιοποιηθούν περίπου σελίδες, θα καταστήσει ένα μεγάλο όγκο βιβλίων και άλλου βιβλιακού υλικού διαθέσιμο μέσω διαδικτύου. Η συμβολή στη δια βίου μάθηση είναι προφανής. Η ψηφιοποίηση θα ωφελήσει πολλούς τομείς, όπως είναι η εκπαίδευση, οι επιστήμες, η έρευνα, τα μέσα ενημέρωσης, αλλά και το ευρύτερο κοινό από τη μια, και από την άλλη, θα συμβάλει στη διατήρηση των φυσικών τεκμηρίων, αφού θα περιορισθεί η ευρεία 20

19 ΑΤΑΛΑΝΤΗ - 8 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2008 χρήση τους. Στους στόχους μας εντάσσεται η περαιτέρω συνέχιση της ψηφιοποίησης και του άλλου υλικού στις βιβλιοθήκες, καθώς επίσης η ανάπτυξη και η λειτουργία οργανωμένων ψηφιακών βιβλιοθηκών του ελληνικού πολιτισμού και η εξασφάλιση της βιωσιμότητάς τους. Επίσης, επιδιώκουμε τη δημιουργία ενός αξιόπιστου προγράμματος που να επιτρέπει την αναζήτηση στο κείμενο με λέξεις κλειδιά, με τη χρήση μεθόδων OCR, κάτι που θα βοηθήσει ιδιαίτερα την έρευνα, την επιστήμη, αλλά και την καθημερινή αναζήτηση. Ακόμη, από το ψηφιοποιημένο υλικό θα διευκολυνθεί η δημιουργία εκπαιδευτικών προγραμμάτων, για την εξυπηρέτηση αναλφάβητων ατόμων και όχι μόνο, η δημιουργία ακουστικών βιβλίων ή βιβλίων σε γραφή μπρέϊγ για άτομα με αναπηρία. Με δυο λόγια οι βιβλιοθήκες μας με την ολοκλήρωση του έργου θα καταστούν ικανές όχι μόνο για την προμήθεια και διάθεση των τεκμηρίων, αλλά και για την παραγωγή γνώσης. Επίσης, άλλα έργα ψηφιοποίησης, μικρής έκτασης, εκτελέσθηκαν από τις Δημόσιες Κεντρικές Βιβλιοθήκες Μυτιλήνης και Χίου, συνεισφέροντας έτσι στον εμπλουτισμό της ψηφιακής βιβλιοθήκης των δημόσιων βιβλιοθηκών. Ας μου επιτραπεί να αναφερθεί εδώ επιγραμματικά ότι, στο πλαίσιο των εξελίξεων της Νέας Τεχνολογίας στον τόπο μας, και το δεύτερο μεγάλο έργο ψηφιοποίησης στη χώρα εκτελείται από τον τομέα μας και αφορά στην ψηφιοποίηση σελίδων αρχειακού υλικού των Γενικών Αρχείων του Κράτους. Έτσι, οι Δημόσιες Βιβλιοθήκες και τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, συναφείς οργανισμοί, θα αποκτήσουν δύο σημαντικές ψηφιακές βιβλιοθήκες αντίστοιχα, με δυνατότητες συνεχούς εμπλουτισμού από τους τεράστιους όγκους βιβλιακού και αρχειακού υλικού, που απόκειται αποθηκευμένο στις βιβλιοθήκες και τα αρχεία της χώρας. Είναι αξιοσημείωτο ότι από την Μόνιμη Ελληνική Αντιπροσωπεία στην Ευρωπαϊκή Ένωση μας εστάλη Ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στην οποία η χώρα μας παρουσιάζεται ως παράδειγμα κράτους μέλους που προωθεί και χρηματοδοτεί τη διαδικασία ψηφιοποίησης του πολιτιστικού της αποθέματος σε βιβλιοθήκες, αρχεία και μουσεία. Στο πλαίσιο μάλιστα της Ελληνικής εθνικής ψηφιακής στρατηγικής για το ενέκρινε χρηματοδότηση για ψηφιοποίηση. Επιμόρφωση προσωπικού. Τα τέσσερα τελευταία χρόνια έχει υλοποιηθεί ένα εκτεταμένο πρόγραμμα επιμόρφωσης του προσωπικού των δημόσιων και δημοτικών 21

20 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΗΜΕΡΙΔΑΣ ΑΙΑΝΤΕΙΟΣ ΔΗΜΟΣΙΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΑΤΑΛΑΝΤΗΣ βιβλιοθηκών, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Επιμόρφωσης. Οργανώθηκαν 82 σεμινάρια επιμόρφωσης προσωπικού και συνεχίζονται ώς σήμερα εντατικά, διότι είναι επιβεβλημένη η συνεχής ενημέρωση των βιβλιοθηκονόμων με τις εξελίξεις του κλάδου τους και των νέων τεχνολογιών. Η επιμόρφωση επικεντρώθηκε βασικά σε θέματα νέας τεχνολογίας, ψηφιακών βιβλιοθηκών, οργάνωσης βιβλιοθηκών, χρήσης βιβλιοθηκονομικών εργαλείων και προτύπων, συντήρησης και διατήρησης υλικού κ.ά. με προτάσεις και γενικές κατευθύνσεις του τομέα. Στο νέο προγραμματισμό έχουν προστεθεί επιμορφωτικά προγράμματα σχετικά με τη διοργάνωση από τις βιβλιοθήκες εκπαιδευτικών δράσεων, όπως «Καινοτόμες Εκπαιδευτικές Δράσεις στις Βιβλιοθήκες» κ.α. Καθοριστικός είναι ο ρόλος του ανθρώπινου παράγοντα για το νέο ρόλο των βιβλιοθηκών στην υποστήριξη της Δια Βίου Μάθησης. Ιδιαίτερα στην περιφέρεια, όπου συχνά οι σχέσεις των ανθρώπων προσωποποιούνται, εκεί, η πνευματική συγκρότηση, οι γνώσεις, η κοινωνική αποδοχή και ο δυναμισμός των βιβλιοθηκονόμων και των άλλων υπαλλήλων των βιβλιοθηκών αποτελούν προϋπόθεση για την επιτυχία των προγραμμάτων αυτών. Η εμπειρία από το έως σήμερα έργο των βιβλιοθηκών μάς δείχνει ότι αποτελεσματική παρέμβαση στην στήριξη της δια βίου μάθησης έχουν εκείνες οι βιβλιοθήκες που αναπτύσσουν στο μέγιστο βαθμό τις δυνατότητες του προσωπικού τους, καθώς και εκείνες οι βιβλιοθήκες που εξωτερικεύουν τη δράση τους και κερδίζουν δυναμικά την εμπιστοσύνη του κοινωνικού τους περίγυρου. Συνεργασία των Δημόσιων Βιβλιοθηκών με άλλους φορείς. Τα τελευταία χρόνια έχουν ενισχυθεί σημαντικά οι σχέσεις των βιβλιοθηκών μεταξύ τους στο εσωτερικό, αλλά και στο εξωτερικό με τις ομόλογες βιβλιοθήκες, όπως και με άλλους φορείς και ιδιαίτερα της τοπικής αυτοδιοίκησης. Οι σχέσεις αυτές αντανακλώνται και στην υποστήριξη προγραμμάτων εκπαιδευτικού ή επιμορφωτικού χαρακτήρα. Θα μπορούσαμε χαρακτηριστικά να αναφέρουμε τη στενή συνεργασία των βιβλιοθηκών με τα σχολεία στο πλαίσιο των επισκέψεων των βιβλιοαυτοκινήτων, τη διδασκαλία πανεπιστημιακών μαθημάτων μέσα στους χώρους της βιβλιοθήκης, την παραχώρηση των Κέντρων Πληροφόρησης για διδασκαλία στη χρήση υπολογιστών, την πραγματοποίηση μέσα στους χώρους της βιβλιοθήκης πολιτιστικών εκδηλώσεων και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων κ.λπ. Ειδικότερα για τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες μέσα στις βιβλιοθήκες, θα μπορούσε 22

21 ΑΤΑΛΑΝΤΗ - 8 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2008 να παίξει σημαντικό ρόλο η συνεργασία των βιβλιοθηκονόμων με τους εκπαιδευτικούς. Οι εκπαιδευτικές τους εμπειρίες και ικανότητες μπορούν άμεσα να αξιοποιηθούν από τις βιβλιοθήκες, ώστε να οργανώσουν εκπαιδευτικά προγράμματα από κοινού, που θα στοχεύουν στη φιλαναγνωσία, τη γνωριμία με συγκεκριμένους τομείς γνώσης, την εκμάθηση της ελληνικής και ξένων γλωσσών, την εκμάθηση υπολογιστών ή τη γνωριμία με την τέχνη, κ.λπ. Μέριμνα της Πολιτείας. Είναι σημαντική για την όποια εξέλιξη των βιβλιοθηκών στον τόπο μας η βούληση της Πολιτείας. Είναι γεγονός ότι έχει ξεκινήσει πλέον ο εκσυγχρονισμός τους και η Πολιτεία οφείλει να τον συνεχίσει και να προσπαθεί στο μέτρο του δυνατού: - να μεριμνά για την οργάνωση, τη στελέχωση και την καλή λειτουργία των βιβλιοθηκών, - να εξοπλίζει τις βιβλιοθήκες με τον κατάλληλο -ηλεκτρονικό και άλλο- εξοπλισμό που συμβάλλει στον εκσυγχρονισμό τους, - να εντάσσει τις βιβλιοθήκες σε αναπτυξιακά κοινοτικά και άλλα προγράμματα, - να επιμορφώνει τους εργαζομένους στη νέα τεχνολογία και να ενθαρρύνει δράσεις επιμορφωτικού χαρακτήρα, - να διασφαλίζει τις σχέσεις συνεργασίας με άλλους φορείς που παρέχουν εκπαιδευτικό ή επιμορφωτικό έργο, όπως τα σχολεία, τους φορείς επιμόρφωσης ενηλίκων, τη Νέα Γενιά και άλλους, - να προβαίνει σε μορφωτικές συνεργασίες με φορείς της Ευρωπαϊκής Κοινότητας ή άλλων χωρών και βεβαίως - να ενισχύει τη σύνδεση και τη στενή συνεργασία τους με τις ομόλογες και άλλες βιβλιοθήκες της χώρας μας και του εξωτερικού και κυρίως με τους τοπικούς κοινοτικούς φορείς. Με αυτή τη σύντομη πληροφόρηση για την κατάσταση των ελληνικών δημόσιων βιβλιοθηκών και τις προοπτικές εξέλιξής τους στο άμεσο μέλλον, ιδιαίτερα με τη συνδρομή της νέας τεχνολογίας, θα ήθελα να συγχαρώ τους οργανωτές αυτής της Ημερίδας για να τιμηθεί το έργο της τελευταίας δεκαετίας της Αιαντείου Δημόσιας Βιβλιοθήκης Αταλάντης και να ευχηθώ την ευόδωση κάθε δημιουργικού έργου, που θα έχει ως στόχο την περαιτέρω ανάπτυξή της. 23

22 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΗΜΕΡΙΔΑΣ ΑΙΑΝΤΕΙΟΣ ΔΗΜΟΣΙΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΑΤΑΛΑΝΤΗΣ 10 ΧΡΟΝΙΑ Αιάντειος Δημόσια Βιβλιοθήκη Αταλάντης Πορεία - Εμπειρίες Δράσεις - Στόχοι Μαρδίτσα Ζεκεντέ-Καρέντζου Προïσταμένη Α. Δ. Β. Αταλάντης...συνέχεια της Αιαντείου Δημοτικής Βιβλιοθήκης Αταλάντης Η Αιάντειος Δημόσια Βιβλιοθήκη Αταλάντης αποτελεί συνέχεια της Αιαντείου Δημοτικής Βιβλιοθήκης. Το 1998 η Αιάντειος Δημοτική Βιβλιοθήκη Αταλάντης υπάγεται στο Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, μετονομάζεται από Δημοτική σε Δημόσια -«αποχωρεί...» από την ομάδα των Δημοτικών Βιβλιοθηκών- και εντάσσεται στην ομάδα των 47 Δημοσίων Βιβλιοθηκών, οι οποίες την στήριξαν στα «πρώτα» της βήματα, ως νεοσύστατη. ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΔΙΟΙΚΗΣΗ των Δημοσίων Βιβλιοθηκών Ο Ν. 3149/2003 (ΦΕΚ 141/Α/ ) Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας, Δημόσιες Βιβλιοθήκες και άλλες διατάξεις H Αριθ /ΙΖ/2003 απόφαση (ΦΕΚ 1173/Β/ ) Κανονισμός 24

23 ΑΤΑΛΑΝΤΗ - 8 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2008 Λειτουργίας Δημοσίων Βιβλιοθηκών. Η Δημόσια βιβλιοθήκη λειτουργεί σε επίπεδο Τμήματος και διοικείται από το 5μελές Εφορευτικό Συμβούλιο και τον Προϊστάμενο. ΕΠΙΠΕΔΑ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ των Δημοσίων βιβλιοθηκών ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΡΟΒΟΛΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ 25

24 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΗΜΕΡΙΔΑΣ ΑΙΑΝΤΕΙΟΣ ΔΗΜΟΣΙΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΑΤΑΛΑΝΤΗΣ Α.- ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ Επίπεδο Υπηρεσιών - Τήρηση Πρωτοκόλλου και σχετικών Φακέλων Αρχείου για την διεκπεραίωση της Αλληλογραφίας. - Τήρηση Πρακτικών των αποφάσεων του Εφορευτικού Συμβουλίου της Δημόσιας Βιβλιοθήκης. - Τήρηση των προβλεπόμενων από το Δημόσιο Λογιστικό Βιβλίων οικον. Διαχείρισης των Ν.Π.Δ.Δ. - Κατάρτιση Πρ/σμού- Απολογισμού του Ν.Π.Δ.Δ. (Κατά την εκτέλεση του Πρ/ σμού οι δαπάνες υπόκεινται σε προληπτικό έλεγχο από το Ελεγκτικό Συνέδριο.) Β.- ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ Επίπεδο Υπηρεσιών Πηγές Χρηματοδότησης Επιχορήγηση ΥΠΕΠΘ Τακτικός Προυπολογισμός Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων Ευρωπαικά Κοινοτικά Προγράμματα Γ. ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΟΝΟΜΙΚΟ Επίπεδο Υπηρεσιών - Εισαγωγή και σήμανση υλικού. - Ταξινόμηση υλικού σύμφωνα με την Δεκαδική Ταξινόμηση Dewey. - Καταλογογράφηση υλικού σύμφωνα με τους Αγγλοαμερικανικούς Κανόνες 26

25 ΑΤΑΛΑΝΤΗ - 8 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2008 Καταλογογράφησης (ACCR) και το Βιβλιοθηκονομικό Πρόγραμμα ΑΒΕΚΤ 5,5. - Χρήση θεματικών επικεφαλίδων Library of Congress, της Εθνικής Βιβλιοθήκης και του Συλλογικού Καταλόγου. - Χρήση θησαυρού ελληνικών όρων ΕΚΤ. ΤΜΗΜΑΤΑ της Βιβλιοθήκης - Εισαγωγής και σήμανσης υλικού - Ταξινόμησης - Καταλόγου - Δανεισμού - Αναγνωστήριο - Παιδικό - Εφημερίδων και Περιοδικών - Δημόσιο Κέντρο Πληροφόρησης (Ψηφιακή Βιβλιοθήκη 210 τίτλων) - Φ.Ε.Κ. Φύλλων Εφημερίδας της Κυβέρνησης (online πρόσβαση στο Εθνικό Τυπογραφείο στην ηλεκτρ. δ/νση et. gr ) και σε έντυπη μορφή από το ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ και ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ με Αριθμούς ΜΑΓΝΗΤΙΚΟ και ΨΗΦΙΑΚΟ ΥΛΙΚΟ με Αριθμούς 27

26 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΗΜΕΡΙΔΑΣ ΑΙΑΝΤΕΙΟΣ ΔΗΜΟΣΙΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΑΤΑΛΑΝΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ Αταλάντης Το 2003 η Αιάντειος Δημ. Βιβλιοθήκη Αταλάντης εντάχθηκε στο Ε.Π. «ΚτΠ» Μέτρο 1.1 έργο «Δημιουργία Δημόσιου Κέντρου Πληροφόρησης στις Βιβλιοθήκες» Πρoϋπολογισμού Η/Υ σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο είναι στη διάθεση του αναγνωστικού κοινού για την εκπλήρωση των στόχων του ΔΗ.ΚΕ.ΒΙ., που είναι: - Η εξοικείωση του πολίτη με τις νέες τεχνολογίες. - Η εξάλειψη των ανισοτήτων μεταξύ Κέντρου και Περιφέρειας και επένδυση σε ανθρώπινους πόρους. - Η Ψηφιοποίηση του υλικού των βιβλιοθηκών έργο που σήμερα ευρίσκεται στο στάδιο της πραγματοποίησης. - Η προώθηση εκπ/κών στόχων σύμφωνα με το Μέτρο Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των Επιχειρήσεων και τέλος, - Η διάχυση των υπηρεσιών που παρέχει η Βιβλιοθήκη. ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗ υλικού Δημοσίων Βιβλιοθηκών Η Α.Δ.Β. Αταλάντης εντασσόμενη, ως πιλοτική Βιβλιοθήκη στο έργο του ΥΠΕΠΘ «Ψηφιοποίηση Υλικού Δημοσίων Βιβλιοθηκών», δράση 2 ψηφιοποίησε σ. επιλεγμένα τεκμήρια (βιβλία, περιοδικά, εφημερίδες και χάρτες). Η ψηφιοποίηση πραγματοποιήθηκε στο Αναγνωστήριο της Βιβλιοθήκης και διήρκησε από 15/5/2008 ημερ. έναρξης καταγραφής του προς ψηφιοποίηση υλικού, έως και την 4/7/2008 ημερ. ολοκλήρωσης της ψηφιοποίησης. ΠΡΟΒΟΛΗ ΤΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ της Αιαντείου Δημόσιας Βιβλιοθήκης Αταλάντης Στόχος της πολιτικής της βιβλιοθήκης είναι η δημιουργία και η ενδυνάμωση αναγνωστικών συνηθειών σε παιδιά από μικρή ηλικία, η ενθάρρυνση της φαντασίας και της δημιουργικότητας των νέων ανθρώπων, η παροχή ευκαιριών για προσωπική και δημιουργική ανάπτυξη, η πρόκληση αφύπνισης για την πολιτιστική κληρονομιά και η στήριξη και συμμετοχή σε εκπαιδευτικές 28

27 ΑΤΑΛΑΝΤΗ - 8 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2008 δραστηριότητες και γενικά η προώθηση του εκπαιδευτικού, πολιτιστικού, πληροφοριακού και ενημερωτικού έργο της. Τούτο επιτυγχάνεται με Εκπαιδευτικά Προγράμματα, εργαστήρια, εκδηλώσεις, λογοτεχνικά αφιερώματα, εκδόσεις, με βάση πάντοτε τον άξονα της ενίσχυσης του έργου της, δηλαδή τη διαχείριση της γνώσης και την προώθηση της ανάγνωσης. 4-30/06/99 Έκθεση χαρακτικής του Φθιώτη χαράκτη κ. Ηλία Κουβέλη. 27/10/99 Αφιέρωμα στο έπος του 40 «Μνήμες δύο ιστορικών σταθμών». 17/12/99 Τιμητικό αφιέρωμα στους ιστορικούς συγγραφείς του Δήμου Αταλάντης. 11/05/2000 Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης: «150 χρόνια από την γέννηση του, 90 χρόνια από τον θάνατό του» /4: Τριήμερος εορτασμός «Παγκόσμιας Ημέρας Παιδικού Βιβλίου». 1/6-31/7: «Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα Καλοκαίρι 2002». 15/12: «80 χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή» /10-31/5: Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα «Γνωριμία με τον κόσμο του βιβλίου και της Τυπογραφίας» /12: Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα «Το Σπίτι με τα Χριστουγεννιάτικα Παραμύθια» /4: «Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου». 3-7/5: «Γυναίκα - Τέχνη - Πολιτισμός - Θρησκεία» σε συνεργασία με Α τάξεις Γυμνασίου & Λυκείου Αταλάντης. 13/9: Παρουσίαση του βιβλίου «Πέτα ψυχή μου» του Αταλαντινού ποιητή Κωνσταντίνου Μάρκου /5: Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα «Παίζω και μαθαίνω του Ολυμπιακούς Αγώνες» /12: Χριστουγεννιάτικη εκδήλωση: «Ένα μπαούλο γεμάτο Χριστου- 29

28 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΗΜΕΡΙΔΑΣ ΑΙΑΝΤΕΙΟΣ ΔΗΜΟΣΙΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΑΤΑΛΑΝΤΗΣ γεννιάτικους Μύθους - Θρύλους - Παραδόσεις» /4: Εορτασμός «Παγκόσμιας Ημέρας Παιδικού Βιβλίου». 30/5-4/6: Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα: «Περιβάλλον-Πλανήτης Γη». 11/12: Αφιέρωμα στην «Παγκόσμια Ημέρα Δικαιωμάτων παιδιού». Πραγματοποίηση Παράστασης Κουκλοθέατρου με το Κουκλοθέατρο της κ. Τασ. Ξηρομερίτου με την συνδρομή των σχολείων του διευρυμένου Δήμου Αταλάντης. (Τα έσοδα διετέθησαν στο ΠΑΙΔΙΚΟ ΧΩΡΙΟ SOS) /12: Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα: «Οι μήνες του χρόνου με παροιμίες, ευχές και σοφά λόγια...» /3: Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης: Παρουσίαση Ποιητικής Συλλογής της Βασ. Νικοπούλου «Δεσμώτες». 15/9: Παρουσίαση του Εκπ/κoύ Προγράμματος με τίτλο «Το ταξίδι του βιβλίου και της γραφής στο χρόνο» στο χώρο της 71ης Διεθνούς Έκθεσης Θεσ/νίκης /12: Εκπ/κό Πρόγραμμα «Αναζητώντας τις ρίζες των Χριστουγέννων» /4: Πραγματοποίηση Εκπαιδευτικού Προγράμματος: «Τα παιδιά γνωρίζουν τον καλλιτέχνη Ν. Εγγονόπουλο». 4-6/6: Επίσκεψη και Ενημέρωση των μαθητών των Δημοτικών Σχολείων Αταλάντης σχετικά με το Περιβάλλον κ διάθεση χαρτοκαμπάνιας». 3/10: Εκτύπωση Χαρτοκαμπάνιας με θέμα: «Το βιβλίο ταξιδεύει τη γνώση σε νέους ορίζοντες». 29/10: Έναρξη Εκπαιδευτικού Προγράμματος «Με καράβι το σεντούκι καπετάνιο τη γιαγιά πάμε ταξίδι σε χρόνια παλιά...». 3/4: Δημιουργία ΛΕΣΧΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ /4: Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα «Τα κεριά φωτίζουν το χώρο και το χρόνο της γνώσης». 5/5: Διοργάνωση Ημερίδας «Όλοι διαφορετικοί όλοι ίσοι» σε συνεργασία με 30

29 ΑΤΑΛΑΝΤΗ - 8 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2008 τα Γυμνάσια Αταλάντης, Λιβανατών, το Λύκειο Αταλάντης κ τη Γεν. Γραμ. Νέας Γενιάς του ΥΠΕΠΘ. 13/6: Παρουσίαση Εκπ/κού Προγράμματος «Με καράβι το σεντούκι καπετάνιο τη γιαγιά πάμε ταξίδι σε χρόνια παλιά..». Δ. ΣΤΟΧΟΙ της Αιαντείου Δημόσιας Βιβλιοθήκης Αταλάντης - Η περαιτέρω στελέχωση της Βιβλιοθήκης με ειδικότητες που προβλέπονται από το Νόμο, ώστε να ανταποκριθεί στις συνεχώς αυξανόμενες απαιτήσεις των χρηστών, παρέχοντας υπηρεσίες στη βάση ίσης προσέγγισης για όλους, ασχέτως ηλικίας, φύλου, θρησκείας, εθνικότητας, γλώσσας ή κοινωνικής τάξεως. - Η μεταστέγασή της σε ανεξάρτητο κτίριο, σύμφωνα με τα Standards της διακήρυξης της Unesco για τις Λαϊκές Βιβλιοθήκες (Δημόσιες και Δημοτικές). - Η ανάρτηση του Καταλόγου της στο Διαδίκτυο, ώστε η συλλογή της να είναι προσβάσιμη από όλους, μέσω της ιστοσελίδας της. - Η συνέχιση της ψηφιοποίησης του υλικού της και ο εμπλουτισμός της ήδη υπάρχουσας ψηφιακής βιβλιοθήκης. - Η ικανοποίηση του αιτήματός της εκ μέρους της Unesco για την ένταξη της Αιαντείου Δημόσιας βιβλιοθήκης Αταλάντης στους νέους Εταίρους. - Η εξασφάλιση βιβλιοαυτοκινήτου για την καλύτερη εξυπηρέτηση των χρηστών όλης της Λοκρίδας. Έκφραση ευχαριστιών Ολοκληρώνοντας την παρουσίαση αυτή, ας μου επιτραπεί, να εκφράσω τις ευχαριστίες μου, στους συναδέλφους μονίμους και αποσπασμένους, στους Προέδρους και τα Μέλη των Εφορευτικών Συμβουλίων για την αμέριστη στήριξη και προσφορά τους στο πολυεπίπεδο έργο της Αιαντείου Δημόσιας Βιβλιοθήκης Αταλάντης και σε όλους όσους συνετέλεσαν στη διοργάνωση της σημερινής Ημερίδας. 31

30 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΗΜΕΡΙΔΑΣ ΑΙΑΝΤΕΙΟΣ ΔΗΜΟΣΙΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΑΤΑΛΑΝΤΗΣ Πολιτισμός: Μνήμη και Δημιουργικότητα Η Οικουμενική Διακήρυξη της UNESCO για την πολιτισμική ποικιλομορφία Ευφροσύνη Μπαλασσά Φλέγκα, PhD Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών Συνυπεύθυνη της Έδρας UNESCO Διαπολιτισμικής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Ο πολιτισμός είναι μια λέξη που «πάει παντού», μια λέξη που «συμπληρώνει τα πάντα», αλλά και μια λέξη που έχει μια ιδιάζουσα αντήχηση στον 21ο αιώνα. Απέναντι στο φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης, το οποίο παρουσιάζεται ως ανίκητο στις γεωπολιτικές ανακατατάξεις, βρισκόμαστε σήμερα, μπροστά σε μια απότομη αφύπνιση των πολιτισμικών ταυτοτήτων, καθώς και σε μια αναγκαιότητα να στηριχθούμε στις ρίζες μας, και στην πολιτισμική μας παράδοση για ν αντιμετωπίσουμε την καθημερινή ζωή. Αλλά πριν προχωρήσω, θεωρώ απαραίτητο να σας δώσω τον ορισμό της UNES- CO για τον ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ CULTURE, όπως αυτός υιοθετήθηκε παγκοσμίως στην 43η Διεθνή Συνδιάσκεψη της UNESCO για την Παιδεία και τον Πολιτισμό στις 14 9 Σεπτεμβρίου 1992 στη Γενεύη. «ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ= είναι ολόκληρο το πλέγμα των πνευματικών, υλικών, διανοητικών και συναισθηματικών χαρακτηριστικών που διακρίνουν μια κοινωνία ή μια 32

31 ΑΤΑΛΑΝΤΗ - 8 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2008 κοινωνική ομάδα και αποτελούν τα στοιχεία της πολιτισμικής ταυτότητάς της. Σ αυτά περιλαμβάνονται τρόποι ζωής, παραδόσεις, αντιλήψεις, τέχνες και γράμματα, και ότι στο σύστημα των ηθικών αξιών τους εντάσσονται τα θεμελιώδη Δικαιώματα του Ανθρώπου. Περιλαμβάνει τόσο τον επίσημο όσο και τον λαϊκό πολιτισμό και δεν περιορίζεται στην υπάρχουσα πολιτισμική κληρονομιά, αλλά εμπλουτίζεται συνεχώς από τη Μνήμη και τη Δημιουργικότητα. Δεν είναι εσωστρεφής αλλά γονιμοποιείται από τις έξωθεν πολιτισμικές αλληλεπιδράσεις. Ακόμα ο πολιτισμός συνδέεται με μια δυναμική σχέση με την Παιδεία, μέσω της «ελευθερίας της έκφρασης», της ελευθερίας της συμμετοχής και της ελεύθερης διακίνησης προσώπων, επιστημονικών γνώσεων και πολιτισμικών δημιουργημάτων». Και συνεχίζω: Στη σημερινή λοιπόν εποχή, το να θέτεις το ζήτημα του Πολιτισμού, σημαίνει να τοποθετείσαι στο σταυροδρόμι δύο δυνάμεων: α) της παγκοσμιοποίησης και β) της εμμονής στην εθνική ταυτότητα, που είναι ταυτόχρονα αντιφατικές και συγκλίνουσες. Αν και οι πολιτισμοί παραμένουν παγιωμένοι στα εθνικά τους πλαίσια, αποβαίνει όλο και πιο δύσκολο να πιστέψουμε ότι οι παραδοσιακές πολιτισμικές έννοιες ταυτότητας, του λαού και του έθνους είναι απαράβατες. Οι κοινωνίες μας ποτέ στο παρελθόν δεν γνώρισαν παρόμοιας έντασης ρήξη με παραδόσεις που καλλιεργούνται επί αιώνες. Και εδώ τίθεται το ερώτημα: κατά πόσο οι σύγχρονες τάσεις, που συνήθως παρουσιάζονται ως ενδεχόμενες απειλές προς αυτές τις παραδόσεις, περιλαμβανομένης της έννοιας του εθνικού κράτους, αποτελούν ίσως ένα «γόνιμο έδαφος για τον πολιτισμό», δηλαδή, «ευνοϊκό», για τη συνύπαρξη της ποικιλομορφίας. Οι τάσεις αυτές, μας βοηθούν ίσως να αποφύγουμε τις δύο παγίδες, της διατεταγμένης συνοχής και της τεχνητής ομοιομορφίας. Εξάλλου, ο όρος «Πολιτισμός CULTURE για την UNESCO, είναι το Πνεύμα των Ανθρώπων». Αυτό λοιπόν που συγκροτεί και συνέχει τα πολιτισμικά μορφώματα, δηλαδή η οργανωτική αρχή των πολιτισμικών χαρακτηριστικών, είναι ένα «κοινό πνεύμα». Τα ποικίλα και διάσπαρτα στον χρόνο και χώρο χαρακτηριστικά κάθε πολιτισμού 33

32 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΗΜΕΡΙΔΑΣ ΑΙΑΝΤΕΙΟΣ ΔΗΜΟΣΙΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΑΤΑΛΑΝΤΗΣ συναρθρώνονται σε ένα συνεκτικό και αυτοτελές σύνολο, την πολιτισμική παράδοση, με βάση το «πνεύμα των ανθρώπων». Το «πνεύμα» αυτό, που άλλοτε περιγράφεται ως «η δύναμη της συλλογικότητας» των ανθρώπινων ομάδων, και άλλοτε μοιάζει με «κοινή ιδεολογία» - που ως τέτοια έχει τις δικές της αξίες και τους δικούς της κανόνες είναι ιδιαίτερο, μοναδικό και διακριτό από τους άλλους πολιτισμούς. Αυτό είναι τελικά που προσδίδει την ξεχωριστή ιδιότητα και ταυτότητα στον εκάστοτε πολιτισμό και δημιουργεί την παράδοσή του. Κάθε πολιτισμική παράδοση και περίοδος, θεωρείται ότι έχει το δικό της μοναδικό «πνεύμα» που είναι ποιοτικά διαφορετικό από τις άλλες. Ο κάθε πολιτισμός και οι αξίες που εμπεριέχει μπορεί λοιπόν να γίνει κατανοητός με βάση τους δικούς του όρους, τις δικές του «sui generis» αρχές, της διάχυσης και της ενσωμάτωσης. Οι πολιτισμοί, όμως, παρά την αυτόνομη φύση τους, συνεχώς δανείζονται χαρακτηριστικά, τα οποία ενσωματώνουν στο δικό τους εσωτερικό πολιτισμικό περιβάλλον και μνήμη με τέτοιο τρόπο ώστε είναι αδύνατον να ανακαλύψει κανείς την προέλευσή τους. Η έμφαση στην πλουραλιστική εκδοχή της έννοιας «ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ», επιτρέπει σε απρόβλεπτα εξωτερικά πολιτισμικά στοιχεία και άρα «ξένα» και μη αμιγώς γηγενή να παρεισφρήσουν σ ένα «πολιτισμικό μόρφωμα» και να αφομοιωθούν, δημιουργώντας όμως αρχικά την εικόνα μιας αντιπαράθεσης με τις επικρατούσες θέσεις της κάθε εποχής για τα χαρακτηριστικά του εθνοτισμού και της εξέλιξης των πολιτισμών. Το παράξενο είναι ότι σε κάθε πολιτισμό ενυπάρχουν δύο ιδιότητες και το ερώτημα μένει ανοιχτό: πώς συμβιβάζονται τελικά αυτές οι δύο: δηλαδή, από τη μία πλευρά ο πολιτισμός να αποτελεί ένα «κλειστό» σύνολο αξιών και αρχών, περιορισμένο σε μια πολιτισμική περιοχή και ομάδα ατόμων κάθε φορά, (δηλαδή αυτό που συνήθως ονομάζουμε τοπική παράδοση και λαογραφία), και από την άλλη, να συναρθρώνεται από απροσδιόριστα στον τόπο και το χρόνο πολιτικό ιστορικά θραύσματα, μέσω της λεγόμενης «πολιτισμικής επαγωγής acculturation» ή της «πολιτισμικής επαφής contact de culture». 34

33 ΑΤΑΛΑΝΤΗ - 8 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2008 Ίσως μια απάντηση για τα παραπάνω είναι ότι αντί να μιλάμε για «σύγκρουση αξιών και πολιτισμών» θα πρέπει να μιλάμε για την έκφραση μιας δημιουργικής ποικιλότητας ανθρώπινων πολιτισμών και κυρίως για την κοινή αίσθηση τους ότι ανήκουν σε μια «ενιαία ανθρώπινη κοινότητα». Η UNESCO θεωρεί ότι πρόκληση σήμερα γι αυτήν, ως «η ηθική της ανθρωπότητας», είναι να διασφαλίσει ότι η ηθική προσπάθεια στρέφεται κυρίως προς μια παγκόσμια κοινότητα και ότι ο νέος αυτός προσανατολισμός θα βασίζεται στην ιδέα ενός διαλόγου μεταξύ των πολιτισμών. Ένας τέτοιος διάλογος θα πρέπει να ξεκινήσει από την προϋπόθεση ότι όλοι οι πολιτισμοί θα πρέπει να γίνονται σεβαστοί, αλλά και ότι οι αξίες μπορούν να αξιολογηθούν από κοινού. Με αυτόν τον τρόπο, η UNESCO θεωρεί ότι είναι δυνατό να οραματιστούμε τη μελλοντική μορφή των πολιτισμικών αξιών και παραδόσεων με όρους νέων συνθέσεων, που θα προκύπτουν από διασταυρώσεις ή το πάντρεμα τοπικής παράδοσης και νέας πολιτισμικής ποικιλομορφίας, και που θα αποτελούν την προϋπόθεση sine quoi non, της οικοδόμησης της κοινωνικής συνοχής, σε τοπικό επίπεδο, και της συμφιλίωσης μεταξύ των λαών ανά τον κόσμο. Η Οικουμενική Διακήρυξη για την Πολιτισμική Ποικιλομορφία Στη συνέχεια θα ήθελα να αναφερθώ σ ένα καθοριστικό θεσμικό κείμενο (texte normative) της UNESCO, αλλά και του 21ου αιώνα, δηλ. στην Οικουμενική Διακήρυξη της UNESCO αναφορικά με την Πολιτισμική Ποικιλομορφία Déclaration Universelle sur la Diversité Culturelle, 2 Νοεμβρίου Η UNESCO, ως Παγκόσμιος Οργανισμός για την Παιδεία, τον Πολιτισμό, τις Επιστήμες (Θετικές Επιστήμες) και την Πληροφόρηση είναι αυτή η οποία δίνει τις κατευθυντήριες γραμμές στους Περιφερειακούς Διεθνείς Οργανισμούς, π.χ. Ε.Ε., Συμβούλιο της Ευρώπης, ΟΟΣΑ, διά των θεσμικών της κειμένων (textes normatifs), ήτοι Διακηρύξεις, Συστάσεις, Αποφάσεις, Συμβάσεις, για τους τομείς που άπτονται των αρμοδιοτήτων της. Και εδώ ας μου επιτραπεί η αξιότιμη οργανωτική Επιτροπή, μία παρέμβαση, 35