Τα προνόμια των μισθοφόρων

Transcript

1 ΣΧΟΛΙΑ Η πολιτογράφηση των μισθοφόρων Στο παρόν κείμενο έχουμε να κάνουμε με την παροχή του δικαιώματος του πολίτη από την πόλη Φαναγόρεια σε ένα μισθοφορικό σώμα. Αιτία της πολιτογράφησης αυτής φαίνεται να είναι η μακρόχρονη συνεργασία των μισθοφόρων με τους πολίτες της Φαναγορείας σε διάφορους πολέμους (στ. 3-4: ἐκ χρόνων ἱκανῶν συνστρατεύσασθαι) και η εν γένει διαγωγή τους προς την πόλη (στ. 4-6: καὶ πεποιηκέναι πᾶν τὸ δίκαιον καὶ ἐν τοῖς λοιποῖς πᾶσι φιλικῶς καὶ εὐνοϊκῶς ἐσχηκέναι πρὸς τὴν ἑαυτῶν πόλιν). Στα ψηφίσματα μαζικών πολιτογραφήσεων ξένων στρατιωτών και μισθοφόρων (βλ. σημ. 26) διακρίνουμε ποικίλες αιτιολογήσεις. Παρόμοιo αιτιολογικό με αυτό από τη Φαναγόρεια, μπορούμε να εντοπίσουμε σε ένα ψήφισμα από τη θεσσαλική πόλη της Φαρσάλου, όπου οι πολιτογραφούμενοι τιμώνται ως ἐξ ἀρχὰς συμπολιτευόμενοι καὶ συμπολεμείσαντες (IG IX 2, 234 στ. 1-2), ενώ με τη στάση τους σε συγκεκριμένα πολεμικά γεγονότα μάλλον στο πλαίσιο του Συμμαχικού πολέμου, π.χ. συνδέεται η πολιτογράφηση των μισθοφόρων στην πόλη της Δύμης (Syll στ. 9-10: συμπολεμήσαντες τὸμ πόλεμον καὶ τὰμ πόλιν συνδιασώσαντες). Στη συγκεκριμένη επιγραφή οι μισθοφόροι περιγράφονται ως οἱ ἀπὸ ξένης, έκφραση για την οποία δεν έχουμε κανένα επιγραφικό παράλληλο (στ. 2-3). Στην αρχαία ελληνική γλώσσα δεν υπήρχε κάποιος καθιερωμένος τεχνικός όρος για τα μισθοφορικά στρατιωτικά σώματα. Παράλληλα με τον όρο στρατιῶται εναλλασσόταν η χρήση των όρων μισθοφόροι, ξένοι, μισθοφορικόν ή ξενικόν και διάφορες παραλλαγές αυτών. Επειδή, ωστόσο, οι λέξεις αυτές έχουν γενικότερο περιεχόμενο, 1 χρησιμοποιούνται ενίοτε μαζί και αλληλοσυμπληρώνονται, ώστε να γίνει σαφέστερο το νόημά τους. Δεν μπορούμε βέβαια να αποκλείσουμε ότι σε ορισμένες περιπτώσεις η συνδυαστική χρήση τους ανάγεται ενδεχομένως σε συγκεκριμένες ρητορικές τεχνικές, με στόχο την απόδοση μέσω του πλεονασμού μεγαλύτερης έμφασης στα λεγόμενα (Foulon 1995: ). Τα προνόμια των μισθοφόρων 1 Μισθοφόρος μπορούσε να χαρακτηρισθεί οποιοσδήποτε ασκούσε κάποιο επάγγελμα και έπαιρνε ως αμοιβή γι αυτό χρήματα (βλ. Liddell Scott), ενώ ο όρος ξένος μπορούσε να αναφέρεται εξίσου σε οποιαδήποτε κατηγορία μη πολιτών (π.χ. OGIS 742 στ. 45), όπως άλλωστε στρατιώτης μπορούσε να είναι σαφέστατα και κάποιος που ανήκε στο στρατό των οπλιτών-πολιτών μίας πόλης (Launey 1987: 25-30).

2 Προνόμια, που περιγράφονται στο σύνολό τους ως φιλάνθρωπα (στ. 7), συμπληρώνουν την πράξη της πολιτογράφησης των μισθοφόρων. Πρώτη στη δέσμη αυτών των προνομίων αναφέρεται η απαλλαγή των στρατιωτών από το πολιτικὸν τὸ γεινόμενον (στ. 7-8), δηλ. από την καταβολή του τέλους πολιτογράφησης. 2 Ακολουθεί η απαλλαγή τους από την ἐπισκήνωσιν (στ. 8). Εδώ δεν είναι σαφές αν πρόκειται για απαλλαγή των μισθοφόρων από την υποχρέωση να προσφέρουν ως πολίτες πλέον στέγη σε στρατεύματα 3 ή από την υποχρέωση να καταβάλλουν μισθώματα για τα καταλύματα που τους παρείχε η πόλη (μάλλον οικίες που βρίσκονταν στο άστυ και όχι πρόχειροι καταυλισμοί εκτός των τειχών). 4 Οι μισθοφόροι εξαιρούνται επίσης από την ἐπίθεσιν (στ. 9). Ως προς το περιεχόμενο του προνομίου αυτού μπορούμε να κάνουμε μόνο εικασίες ελλείψει άλλου επιγραφικού παραλλήλου και εξαιτίας των πολλαπλών νοημάτων που μπορεί να προσλάβει η λέξη. Το γεγονός ότι η λέξη ἐπίθεσιν είναι το τρίτο αντικείμενο του ρήματος μὴ διδῶσι και τα δύο προηγούμενα αντικείμενα (πολιτικόν, ἐπισκήνωσιν) έχουν οικονομικό περιεχόμενο, μας κατευθύνει να υποθέσουμε ότι και αυτό το ουσιαστικό δηλώνει κάποια οικονομική επιβάρυνση, υπόθεση που ενισχύεται και από το ευρύτερο πλαίσιο ερμηνείας της επιγραφής (βλ. παρακ.). Ενδεχομένως πρόκειται για 2 Τέλος πολιτογράφησης μαρτυρείται και στην πόλη Αρσινόη της Κιλικίας κατά την περίοδο της βασιλείας του Πτολεμαίου Β (Kirsten Opelt 1989: στ. 37). Πρβλ. Segre 1934: Την ερμηνεία αυτή υποστηρίζει ο εκ των εκδοτών M. Wörrle. Σε αυτήν την περίπτωση η απαλλαγή από την ἐπισκήνωσιν είναι το αντίστοιχο του προνομίου της ἀνεπισταθμείας. Για την επαχθή ἐπισταθμεία και την ἀνεπισταθμεία βλ. Wörrle 1979: Hennig 1995: (πρβλ. Chaniotis 2005b: 92, ). Η λέξη σταθμός χρησιμοποιείται ως τεχνικός όρος για να δηλώσει τα καταλύματα εκείνα σε πολλές περιπτώσεις επιταγμένα σπίτια πολιτών που διετίθεντο για τη στέγαση των μισθοφόρων και των ξένων στρατιωτών μέσα στην πόλη (ἀτελὴς σταθμοῦ: SEG ΧΧVI 1334 στ. 4). Για τους σχετικούς όρους κατασκήνωσις, ἐπισκηνία, ἐπίσκηνος βλ. OGIS 229 Hatzopoulos Loukopoulou 1989: στ. 4-5 ISE Την ερμηνεία αυτή υποστηρίζει ο έτερος των εκδοτών J. G. Vinogradov. Η καταβολή μισθώματος επιβάρυνε ιδιαίτερα τους ξένους στρατιώτες και φυσικά η απαλλαγή τους καθίστατο ένα ιδιαίτερα ποθητό προνόμιο. Παροχή του αντίστοιχου προνομίου σε πολίτες που πρόκειται να μετεγκατασταθούν από μία πόλη σε άλλη συναντάμε στη συνθήκη συμμαχίας και συμπολιτείας μεταξύ Σμύρνης και Μαγνησίας στο Σίπυλο (OGIS 229 στ ), στο συνοικισμό μεταξύ Τέω και Λεβήδου (RC 3 στ. 4-6) αλλά και στη συμπολιτεία της Μιλήτου με την πόλη Πίδασα (Kawerau Rehm 1914: αρ. 149 στ ).

3 κάποιον ειδικό φόρο που αφορούσε τους ξένους της Φαναγορείας, ή έκτακτη επιβάρυνση όλων των κατοίκων σε ειδικές περιστάσεις. 5 Οι μισθοφόροι καθίστανται επιπλέον ἀνείσφοροι (στ. 9), δηλ. ως νέοι πολίτες πλέον απαλλάσσονται από την εἰσφορά, τον έκτακτο φόρο που επιβαλλόταν στους πολίτες για την κάλυψη στρατιωτικών αναγκών. 6 Η επόμενη φράση δηλώνει κατηγορηματικά ότι οι μισθοφόροι εξαιρούνται από κάθε λειτουργία (στ. 9-10: ἀλειτούργητοι παντὸς πράγματος). Οι λειτουργίαι ήταν δραστηριότητες πολιτικού ή στρατιωτικού χαρακτήρα, που αναλάμβαναν οι πολίτες προς όφελος της πόλης τους. Χωρίς να έχουν αποκλειστικά οικονομικό περιεχόμενο, όπως η εἰσφορά, οι λειτουργίες σήμαιναν πάντοτε μία οικονομική επιβάρυνση για όποιον τις αναλάμβανε (για απαλλαγή από τις λειτουργίες πρβλ. Kawerau Rehm 1914: αρ. 37d στ. 66 [σε νεοπολίτες] RDGE 44 στ. 5 και 49b στ. 4 [σε Διονυσιακούς τεχνίτες]). Εδώ, ωστόσο, η απαλλαγή από τις λειτουργίες δεν περιλαμβάνει την πάνδημον στρατείαν (στ. 10: πλὴν πανδήμου στρατείας). Οι νεοπολιτογραφηθέντες απαλλάσσονται από τη συμμετοχή σε όποιον πόλεμο λάβει μέρος η Φαναγόρεια (για την ἀτέλεια στρατείας πρβλ. Ε1 με σημ. 7), εκτός κι αν πρόκειται για γενική επιστράτευση. Υποχρεούνται, δηλαδή, να συμμετέχουν μόνο σε μεγάλης κλίμακας επιχειρήσεις και όχι σε όλες, όπως έπρατταν όσο υπηρετούσαν ως μισθοφόροι. Τα παραπάνω εγείρουν ενδιαφέροντα ερωτήματα σχετικά με το στρατό των πόλεων κατά την υστεροελληνιστική περίοδο. Πρέπει να αναρωτηθούμε μήπως γενικά οι πολίτες στρατεύονταν πλέον μόνο σε έκτακτες περιστάσεις και σε μεγάλης έκτασης επιχειρήσεις, ενώ για όλες τις άλλες χρησιμοποιούνταν μισθοφορικά σώματα (πρβλ. το ψήφισμα Syll από τη Χερσόνησο, όπου γίνεται αναφορά σε επιλεκτική στρατολόγηση πολιτών). Είναι, ωστόσο, πιθανόν να πρόκειται για ένα προνόμιο το οποίο η πόλη χορηγεί ειδικά στη 5 Ο Ph. Gauthier (BÉ 1993: 377) προτείνει μία διαφορετική ανάγνωση του χωρίου αναλύοντας τις σύνθετες λέξεις ἐπισκήνωσις και ἐπίθεσις στις προθέσεις και στα ουσιαστικά που τις συνθέτουν και διαβάζοντας τους στ. 7-9 ως εξής: ἐφ ᾧ τὸ πολιτικὸν τὸ γεινόμενον μὴ διδῶσι μηδ ἐπὶ σκήνωσιν μηδ ἐπὶ θέσιν. Όπως όμως και ο ίδιος ομολογεί, αυτού του είδους ο χωρισμός των λέξεων είναι ιδιαίτερα προβληματικός και εφόσον δεν προτείνεται κάποια νέα ερμηνεία, η οποία θα μπορούσε να συμβάλει στην καλύτερη κατανόηση του χωρίου και του όρου, δεν υπάρχει για την ώρα λόγος να τον υιοθετήσουμε. 6 Για την εἰσφορά βλ. Thomsen 1964 Brun 1983 (πρβλ. Ε1). Περιπτώσεις χορήγησης του προνομίου της ἀνεισφορίας: Syll B3 RDGE 44 στ. 6.

4 συγκεκριμένη ομάδα νεοπολιτών που ήταν ενδεχομένως μεγάλης ηλικίας και ήθελαν με αυτόν τον τρόπο να εξασφαλίσουν το ίδιο δικαίωμα στη μη στράτευση, όπως και οι παλαιοί πολίτες που ανήκαν στην ίδια ηλικιακή ομάδα με αυτούς. Τα στοιχεία που μας είναι διαθέσιμα δεν επαρκούν για την εξαγωγή κάποιου ασφαλούς συμπεράσματος. Θα ήταν πάντως λάθος να υποθέσουμε πως η εξαίρεση των μισθοφόρων από τις στρατιωτικές υποχρεώσεις και τις άλλες λειτουργίες αποτελεί προσπάθεια της πόλης της Φαναγορείας να μειώσει το κύρος της χορηγούμενης σε αυτούς πολιτείας και επομένως να τους υποβαθμίσει σε πολίτες δεύτερης κατηγορίας. Όπως θα γίνει σαφές και παρακάτω, υπήρχαν συγκεκριμένοι λόγοι που επέβαλαν αυτήν την κίνηση και κανένας από αυτούς δεν είχε να κάνει με κάποια υποτιθέμενη απροθυμία της πόλης να δεχθεί τους μισθοφόρους ως ισότιμα μέλη στην τάξη των πολιτών της. Αντίθετα, οι μισθοφόροι φαίνεται να σχηματίζουν μία προνομιακή ομάδα μέσα στο σώμα των πολιτών, καθώς χαίρουν σημαντικών προνομίων οικονομικής κυρίως φύσεως. Τελευταίο χορηγείται στους μισθοφόρους το προνόμιο να εξέρχονται από και να εισέρχονται στα λιμάνια της Φαναγορείας (στ : ἔστω δὲ αὐτοῖς ἔκπλους καὶ εἴσπλους). Η θέση του ανάμεσα στα υπόλοιπα προνόμια φαίνεται να αποτελεί πλεονασμό, γιατί από τη στιγμή που κάποιος λαμβάνει τον τίτλο του πολίτη δεν υπόκειται σε περιορισμούς μετακίνησης από και προς την πόλη της οποίας είναι πλέον πολίτης. Ωστόσο, σίγουρα δεν πρόκειται για αβλεψία του συντάκτη, καθώς σε κείμενα όπως το εξεταζόμενο τυχόν επαναλήψεις ή πλεονασμοί υπάρχουν για να προσδίδουν έμφαση και μεγαλύτερη σαφήνεια σε κάτι που μπορεί να αγνοηθεί ή να παρερμηνευθεί σκοπίμως ή μη από τους αναγνώστες του. Είναι προφανές ότι κατά τη διάρκεια της μακρόχρονης υπηρεσίας των μισθοφόρων στη Φαναγόρεια (στ. 3-4) είχε εδραιωθεί στο γηγενή πληθυσμό της πόλης μία πολύ συγκεκριμένη εικόνα για τη θέση και τις υποχρεώσεις τους. Στις υποχρεώσεις προς τον εργοδότη τους, στην προκείμενη περίπτωση την πόλη Φαναγόρεια, συμπεριλαμβάνονταν η διαρκής παρουσία και ετοιμότητά τους, υποχρέωση που καταργούσε αυτόματα το δικαίωμα της ελεύθερης μετακίνησης. Η προσφάτως χορηγηθείσα σε αυτούς ιδιότητα του πολίτη και τα πρόσθετα προνόμια απαιτούσαν σίγουρα χρόνο για να εμπεδωθούν στη συνείδηση του υπόλοιπου πληθυσμού της πόλης. Οι μισθοφόροι επιθυμούσαν ίσως μία πιο ξεκάθαρη διατύπωση του δικαιώματός τους να ταξιδεύουν από και προς τη Φαναγόρεια, ώστε να προλάβουν τυχόν περιορισμούς απότοκους της χρόνιας παραμονής τους στην πόλη με την ιδιότητα του μισθοφόρου. Δεδομένου

5 μάλιστα ότι οι μισθοφόροι προέρχονταν από διάφορες περιοχές τους ελληνικού κόσμου τέτοιοι περιορισμοί θα συνιστούσαν για αυτούς σημαντικό πλήγμα. 7 Φαναγόρεια και μισθοφόροι στο πλαίσιο των Μιθριδατικών πολέμων Γνωρίζουμε ότι οι αρχαίες ελληνικές πόλεις ήταν κατά κανόνα φειδωλές στην εκχώρηση τέτοιου είδους προνομίων σε ξένους. Η γενναιόδωρη στάση του δήμου των Φαναγοριτών θα μπορούσε ίσως να ανάγεται σε παρέμβαση του Μιθριδάτη υπάρχουν άλλωστε αρκετές περιπτώσεις ελληνιστικών πόλεων που πολιτογραφούν μισθοφόρους μετά από παρέμβαση μονάρχη. 8 Ωστόσο, εδώ το όνομα του βασιλέα εμφανίζεται μόνο ως χρονολογική ένδειξη και δεν αναφέρεται πουθενά η ανάμειξή του στη συγκεκριμένη πολιτική πράξη. Κατά πάσα πιθανότητα, λοιπόν, η πολιτογράφηση των μισθοφόρων είναι αποκλειστικά απόφαση του δήμου. Για να κατανοήσουμε καλύτερα μία τέτοια κίνηση, θα ήταν χρήσιμο να ανατρέξουμε στο ιστορικό πλαίσιο της περιόδου. Την εποχή αυτή ο Μιθριδάτης δεχόταν ισχυρές πιέσεις στο μέτωπο των στρατιωτικών επιχειρήσεων εναντίον των Ρωμαίων. Πιέσεις και στρατιωτικές ήττες είχαν φέρει σε δύσκολη θέση την οικονομία του βασιλείου δυσχεραίνοντας την επιμελητεία του κατά κύριο λόγο μισθοφορικού στρατού. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αναζητήσει μία κατά το δυνατόν άμεση λύση μέσω της επιβολής ενός νέου φόρου στις περιοχές της Κριμαίας και της Σινδικής (Στράβων 7.4.6). Αναλαμβάνοντας την αποπληρωμή του μεριδίου του στο νέο αυτό φόρο, το δημόσιο ταμείο της Φαναγορείας ήδη επιβαρυμένο από τη συντήρηση του μισθοφορικού σώματος πρέπει να περιήλθε σε ιδιαίτερα δύσκολη θέση. Αδυνατώντας πλέον να αντεπεξέλθει στις οικονομικές υποχρεώσεις απέναντι στους μισθοφόρους της, η Φαναγόρεια επιχείρησε πιθανόν να επιτύχει ένα είδος διακανονισμού: παρείχε ως αποζημίωση στους 7 Την ερμηνεία αυτή ενισχύει η παρατήρηση ότι αντίστροφα από τη συνήθη διατύπωση του προνομίου (εἴσπλους καὶ ἔκπλους ἐν εἰρήνῃ καὶ ἐν πολέμῳ ἀσυλεὶ καὶ ἀσπονδεί) στην προκείμενη περίπτωση ο ἔκπλους (που προφανώς ενδιέφερε άμεσα τους μισθοφόρους που βρίσκονταν στην πόλη) προηγείται του εἴσπλου. Πρβλ. την πρόβλεψη του δυνάστη της Καρίας Ευπολέμου για τους μισθοφόρους της Θεαγγέλας: ἀ?πίναι ἐξεῖναι ἔχουσιν τὰ αὑτῶν (Schmitt, StV III 429 στ. 16). 8 Δύμη (Syll ), Λιλαία (ISE 81), οι θεσσαλικές πόλεις Φάλαννα, Λάρισα, Φάρσαλος (IG IX 2, 234, 517, 1228), Σμύρνη (OGIS 229), Άσπενδος (Segre 1934).

6 μισθοφόρους την πολιτογράφηση μαζί με μία δέσμη οικονομικών κυρίως προνομίων. Υπό αυτό το πρίσμα είμαστε ίσως σε θέση να δώσουμε μία απάντηση και στο ερώτημα εάν στην προκείμενη περίπτωση έχουμε να κάνουμε με μία εικονική-τιμητική χορήγηση της πολιτείας ή εάν αντίθετα υπήρχε η πρόθεση από την πλευρά της Φαναγορείας να εντάξει πλήρως τους μισθοφόρους στο σώμα των πολιτών της. Σύμφωνα με τον Ph. Gauthier (BÉ 1993: 377) πρόκειται για τιμητική πολιτεία, καθώς οι μισθοφόροι δεν έκαναν ποτέ χρήση του δικαιώματός τους και δεν εγκαταστάθηκαν στην πόλη. Η συγκεκριμένη ερμηνεία στηρίζεται στην υπόθεση πως αυτοί οι μισθοφόροι μαζί με άλλους, που προέρχονταν από διάφορες περιοχές του βασιλείου (Αππιανός, Μιθριδ. 41), επιστρατεύθηκαν κατά τον πρώτο Μιθριδατικό πόλεμο για να συστήσουν τη μεγάλη στρατιά που ο Μιθριδάτης και οι γιοι του Αρχέλαος και Αρκαθίας συγκέντρωσαν το 88/87 π.χ. στη νότια Ελλάδα και η οποία νικήθηκε από το Σύλλα το 86 π.χ. στη Χαιρώνεια. Επομένως, πάντα κατά τον Ph. Gauthier, οι μισθοφόροι αυτοί δεν είχαν ποτέ την ευκαιρία να εγκατασταθούν στη Φαναγόρεια και η πολιτογράφησή τους στερείται πρακτικής σημασίας. Η παραπάνω ερμηνεία καθίσταται ιδιαιτέρως προβληματική, καθώς η επιγραφή δεν επιτρέπει να ταυτίσουμε τους μισθοφόρους της Φαναγορείας με τους στρατιώτες που βρέθηκαν στη Χαιρώνεια ή έστω με κάποια ομάδα εξ αυτών. Αν οι μισθοφόροι της Φαναγορείας βρίσκονταν ανάμεσα στις τάξεις του στρατού του Μιθριδάτη στη Χαιρώνεια, θα έπρεπε είτε να είχαν στρατολογηθεί εξαρχής μετά από εντολή του Μιθριδάτη ή να είχαν εγκατασταθεί ως φρουρά στη Φαναγόρεια από τον ίδιο το βασιλέα. Όμως, όπως ήδη αναφέραμε, το κείμενο της επιγραφής δεν παρέχει καμία ένδειξη βασιλικής παρέμβασης. Επιπλέον, η πιθανότητα να βρίσκονταν οι μισθοφόροι στην υπηρεσία του Μιθριδάτη και ωστόσο να στάθμευαν στη Φαναγόρεια, μακριά από το πολεμικό μέτωπο, αντιτίθεται σε κάθε λογική στρατηγικής, η οποία θα επέτασσε ένα τέτοιο σώμα να βρίσκεται κοντά στο μέτωπο των πολεμικών επιχειρήσεων. 9 9 Το ρήμα συνστρατεύσασθαι θα μπορούσε να υποδηλώνει ότι οι Φαναγορίτες και οι μισθοφόροι τους είχαν συμμετάσχει στο παρελθόν από κοινού σε κάποια από τις επιχειρήσεις του Μιθριδάτη (πρβλ. Mielczarek 1999: 67-68). Είναι όμως δύσκολο να προσδιορίσουμε την ταυτότητα αυτής της επιχείρησης. Με δεδομένο ότι η επιγραφή χρονολογείται τον πρώτο χρόνο του πρώτου Μιθριδατικού πολέμου ενάντια στη Ρώμη,

7 Αν πάλι δεχτούμε ότι οι μισθοφόροι είχαν στρατολογηθεί από το Μιθριδάτη και δρούσαν στην υπηρεσία του, αλλά πληρώνονταν από την πόλη, δεν μπορούμε να κατανοήσουμε τί νόημα είχε για αυτούς η παροχή πολιτείας και άλλων προνομίων από μία πόλη στην οποία δεν μπορούσαν να ασκήσουν τα προνόμια αυτά, εφόσον δεν ήταν εγκατεστημένοι σε αυτή. Οι μισθοφόροι της Φαναγορείας σίγουρα δεν θα αποδέχονταν ένα διακανονισμό που δεν θα ικανοποιούσε τις οικονομικές τους ανάγκες, ιδίως αν αυτός είχε σχεδιαστεί να δράσει εξισορροπιστικά προς την αδυναμία της πόλης να τους πληρώσει τους οφειλόμενους μισθούς. Για τους μισθοφόρους η στρατιωτική υπηρεσία δεν ήταν παρά ένα επάγγελμα με στόχο το βιοπορισμό (Griffith 1935: ). Η εξασφάλιση κύρους και τιμητικών διακρίσεων ήταν πολύ χαμηλά στις προτεραιότητες που έθετε για τον εαυτό της η πλατιά μάζα των μισθοφόρων της εποχής. Επιπλέον, από τα γεγονότα που επακολούθησαν και κατά τα οποία η Φαναγόρεια ανέλαβε δράση εναντίον του βασιλείου του Πόντου (Αππιανός, Μιθριδ. 108, 113, 120), γίνεται φανερό ότι η πόλη ήταν σε θέση να δρα αυτόνομα, όσον αφορά τη διαχείριση ζητημάτων στρατολόγησης και διοίκησης των στρατιωτικών της σωμάτων. Συνεπώς, δεν υπάρχει λόγος η αφοσίωση και οι υπηρεσίες προς την πόλη που αναφέρονται στο αιτιολογικό της παροχής της πολιτείας στους μισθοφόρους, να ερμηνευθούν ως υπηρεσίες και αφοσίωση απευθυνόμενες στο Μιθριδάτη. Τέλος, η απουσία οποιασδήποτε αναφοράς στην κατάταξη των νεοπολιτών σε δήμους/φυλές (πρβλ. αντίθετα Ε3 στ ) ή στο διαμοιρασμό γεωργικών κλήρων, δεν αρκεί για να στηρίξει αμφιβολίες περί της φυσικής παρουσίας των μισθοφόρων στη Φαναγόρεια και επομένως περί του ουσιαστικού περιεχομένου της πολιτογράφησης. Τα στοιχεία αυτά απουσιάζουν από αρκετά ψηφίσματα πολιτογράφησης στα οποία η εγκατάσταση των νεοπολιτών στην πόλη είναι επιβεβαιωμένη. 10 Στην περίπτωση της Φαναγορείας η μη παροχή κλήρου αντισταθμίζεται έως ένα βαθμό από την παροχή των σημαντικών οικονομικών προνομίων. αποκλείεται αυτή η παρελθοντική αναφορά να υποδηλώνει επιχείρηση που ανήκει στο πλαίσιο αυτού του πολέμου. 10 Από τα προαναφερθέντα ψηφίσματα πολιτογράφησης μισθοφόρων και ξένων στρατιωτών, μόνον αυτά από τη Φάρσαλο (IG IX 2, 234), Μεσσήνη (IG V 1, 1426), Λιλαία (ISE 81), Σμύρνη (OGIS 229) και Μίλητο (Kawerau Rehm 1914: αρ. 33f στ. 9-10) κάνουν μνεία για παροχή γης στους νεοπολίτες.