ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ : ΕΝΟΤΗΤΑ 38

Transcript

1 ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ : ΕΝΟΤΗΤΑ 38 Caecilia, uxor Metelli, dum more prisco omen nuptiale petit filiae sororis, ipsa fecit omen. Nam in sacello quodam nocte cum sororis filia persedebat expectabatque dum aliqua vox congruens proposito audiretur. Tandem puella, longa mora standi fessa, rogavit materteram, ut sibi paulisper loco cederet. Tum Caecilia puellae dixit: ego libenter tibi mea sede cedo. Hoc dictum paulo post res ipsa confirmavit. Nam mortua est Caecilia, quam Metellus, dum vixit, multum amavit; postea is puellam in matrimonium duxit. Η Καικιλία, η σύζυγος του Μετέλλου, ενώ επιδίωκε την εμφάνιση κάποιου γαμήλιου οιωνού για την κόρη της αδελφής της, σύμφωνα με τις πατροπαράδοτες συνήθειες, δημιούργησε η ίδια οιωνό. Μια νύχτα δηλαδή καθόταν με την κόρη της αδελφής (της) σε κάποιο μικρό ιερό και περίμενε μέχρις ότου ακουστεί κάποια φωνή που να ανταποκρινόταν στον σκοπό τους. Τελικά η κοπέλα, κουρασμένη από την πολλή ορθοστασία, ζήτησε από τη θεία (της) να της παραχωρήσει για λίγο τη θέση της. Τότε η Καικιλία είπε στην κοπέλα: «εγώ ευχαρίστως σου παραχωρώ τη θέση μου». Αυτόν τον λόγο λίγο αργότερα επιβεβαίωσε η ίδια η πραγματικότητα. Πέθανε δηλαδή η Καικιλία, την οποία ο Μέτελλος, όσο ζούσε, την αγάπησε πολύ αργότερα αυτός παντρεύτηκε την κοπέλα (οδήγησε την κοπέλα σε γάμο). ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ Α' ΚΛΙΣΗ Caecilia -ae: θηλυκό filia -ae: θηλυκό (δοτική και αφαιρετική πληθυντικού filiis & filiabus) puella -ae: θηλυκό mora -ae: θηλυκό matertera -ae: θηλυκό Β' ΚΛΙΣΗ Metellus -i: αρσενικό sacellum -i: ουδέτερο Γ ΚΛΙΣΗ nuptialis, -is, -e: ( δεν σχηματίζει παραθετικά ως απόλυτη έννοια) congruens -ntis: (συγκριτικός: congruentior, -ior, -ius, υπερθετικός: congruentissimus, -a, -um libenter (συγκριτικός: libentius, υπερθετικός:libentissime) multum (συγκριτικός: plus, υπερθετικός: plurimum

2 locus -i: αρσενικό [στον πληθυντικό είναι ετερογενές: είναι και αρσενικό: loci -orum (χωρία βιβλίων): και ουδέτερο: loca -orum (τόποι, περιοχές)] propositum -i: ουδέτερο (στην πραγματικότητα πρόκειται για ουδέτερο μετοχής παθητικού παρακειμένου του ρήματος της γ συζυγίας propono, -sui, -situm, proponĕre) dictum -i: ουδέτερο (στην πραγματικότητα προέρχεται από το ουδέτερο μετοχής παθητικού παρακειμένου του ρήματος της γ συζυγίας dico, dixi, dictum, dicĕre) matrimonium -ii(i): ουδέτερο Γ ΚΛΙΣΗ uxor -oris: θηλυκό mos, moris: αρσενικό omen -inis: ουδέτερο soror -oris: θηλυκό nox, noctis: θηλυκό (αφαιρετική ενικού: nocte και noctu, γενική πληθυντικού: noctium) vox, vocis: θηλυκό sedes, sedis: θηλυκό (γενική πληθυντικού sedum) Δ ΚΛΙΣΗ Ε ΚΛΙΣΗ res,rei θηλυκό ΕΠΙΘΕΤΑ Β' ΚΛΙΣΗ priscus, -a, -um: (δεν σχηματίζει παραθετικά) longus, -a, -um: (συγκριτικός:longior, -ior, -ius, υπερθετικός:longissimus, -a, - um) fessus, -a, -um: (δεν σχηματίζει παραθετικά) paulus, -a, -um: (δεν σχηματίζει παραθετικά) ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ ipse, ipsa, ipsum: (oριστική) quidam, quaedam, quoddam: (αόριστη επιθετική) aliqui, aliqua, aliquod: (αόριστη επιθετική) ego: (προσωπική α προσώπου) tu: (προσωπική β προσώπου) meus, -a, -um: (κτητική α προσώπου για έναν κτήτορα) κλητ ενικου mi/meus - mea hic, haec, hoc: (δεικτική) qui, quae, quod: (αναφορική) is, ea, id: (οριστική-επαναληπτική) ΡΗΜΑΤΑ 1η ΣΥΖΥΓΙΑ expecto, -avi, -atum, -āre amo, -avi, -atum, -āre rogo, -avi, -atum, -āre sto, steti, statum, stāre confirmo, -avi, -atum, -āre 2 η ΣΥΖΥΓΙΑ persedeo, persedi, persessum, persedēre 3η ΣΥΖΥΓΙΑ facio, feci, factum, facĕre* To β ενικό προστακτικής ενεργητικού ενεστώτα: fac) peto, peti(v)i, petitum, petĕre congruo, congrui, -, congruĕre cedo, cessi, cessum, cedĕre dico, dixi, dictum, dicĕre (To β ενικό προστακτικής ενεργητικού ενεστώτα:dic) morior, mortuus sum, mori* (Αποθετικό. Ανήκει στη γ συζυγία, αν και λήγει σε io(r). H μετοχή μέλλοντα είναι moriturus, -a, -um) duco, duxi, ductum, ducĕre (To β ενικό προστακτικής ενεργητικού ενεστώτα:duc) vivo, vixi, victum, vivĕre 4η ΣΥΖΥΓΙΑ audio, audivi, auditum, audīre

3 Ασκήσεις κεφαλαίου 38 Α Να γραφεί ό,τι ζητείται για τους ακόλουθους ρηματικούς τύπους: Α1 petit: β ενικό οριστικής παρακειμένου ΕΦ και δοτική γερουνδίου fecit: β ενικό προστακτικής ενεστώτα ΕΦ και β πληθυντικό υποτακτικής παρατατικού ΠΦ fecit : β ενικο Προστακτικής ενεστώτα ΕΦ και ΠΦ γ πληθ Υποτακτικής Παρατατικού ΕΦ και ΠΦ persedebat: γ ενικό οριστικής και υποτακτικής ενεργητικού παρακειμένου expectabat: α ενικό υποτακτικής ενεργητικού ενεστώτα και μέλλοντα Α2 audiretur: να γραφεί το γ πληθ πρόσωπο όλων των χρόνων της οριστικής στην ίδια φωνή (να ληφθεί υπ όψιν το υποκείμενο) dixit: β ενικό προστακτικής μέλλοντα και στις δυο φωνές cedo: γ πληθυντικό οριστικής συντελεσμένου μέλλοντα στην ενεργητική φωνή confirmavit: απαρέμφατο ενεργητικού και παθητικού μέλλοντα vixit: γ ενικό υποτακτικής παρακειμένου και υπερσυντελίκου ΕΦ duxit: γ πληθυντικό οριστικής παθητικού ενεστώτα και αφαιρετική σουπίνου και γερουνδίου Α3 mortua est α) να γραφούν οι ονοματικοί τύποι (να ληφθεί υπ' όψιν το Υποκείμενο) β) να γραφεί το β ενικό οριστικής ενεστώτα και μέλλοντα Β. Να γραφεί ό,τι ζητείται για τους ακόλουθους ονοματικούς τύπους: Β1 prisco more: γενική ενικού sororis αφαιρετικη ενικού sacello quodam ονομαστικη και δοτική πληθυντικού aliqua vox νακλιθεί omen: δοτική ενικού και αιτιατική πληθυντικού filia: αφαιρετική πληθυντικού Β2 longa: αφαιρετική ενικού στον συγκριτικό βαθμό του ιδίου γένους. sibi: αφαιρετική πληθυντικού του α προσώπου sede: γενική ενικού και πληθυντικού ipsa: γενική ενικού και αιτιατική πληθυντικού στο αρσενικό γένος res: δοτική ενικού και πληθυντικού matrimonium: γενική ενικού Γ. longa, libenter, multum: να γίνει παραθετική (δηλαδή στα παραθετικά) αντικατάσταση των τύπων. ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ Δ hoc dictum res ipsa confirmavit: μετατρέψτε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική Ε. Caecilia in sacello quodam persedebat : να μετασχηματίσετε την πρόταση ώστε να δηλώνει α) προσταγή (κάτσε...) και β) απαγόρευση (μην κάθεσαι...) Στ. «ego libenter tibi meā sede cedo» ΝΑ εξαρτηθεί από Caecilia puellae dixit:

4 38 ΟΙ ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Οι χρονικές προτάσεις είναι επιρρηματικές προτάσεις που προσδιορίζουν χρονικά την πράξη ή την κατάσταση που περιγράφει το ρήμα μιας άλλης πρότασης (συνήθως της κύριας). Εκφέρονται: με οριστική, εφόσον εκφράζουν μόνο τον χρόνο αποκλειστικά και μόνο τη χρονική σχέση. με υποτακτική, αν η σχέση της χρονικής πρότασης με την προσδιοριζόμενη δεν είναι μόνο καθαρά χρονική, αλλά ο καθορισμός του χρόνου χρωματίζεται και με άλλες έννοιες (όπως αυτή της προσδοκώμενης πράξης). σημείωση: Όταν στη χρονική πρόταση υπάρχει υποτακτική, τηρούνται γενικά οι κανόνες της ακολουθίας των χρόνων. Πρακτικά προσέξτε γιατί στην πρόταση dum audiretur του 38 υπάρχει αντίφαση (υπερισχύει το υστερόχρονο) Χρονικές προτάσεις Εισάγονται Εκφέρονται Εκφράζουν Dum (quoad, quamdiu) οριστική το σύγχρονο(παράλληλη διάρκεια) Dum Postquam, ut (ubi) οριστική ενεστώτα οριστική (παρακειμένου για το παρελθόν) το σύγχρονο (συνεχιζόμενη πράξη, στη διάρκεια της οποίας συμβαίνει μια άλλη πράξη) το προτερόχρονο dum, donec (priusquam, οριστική (μόνο χρονικό ενδιαφέρον) το υστερόχρονο antequam, quoad) υποτακτική (προσδοκία, επιδίωξη) cum ιστορικός - διηγηματικός cum καθαρά χρονικός υποτακτική σχέση αιτίου και αιτιατού παρατατικού/υπερσυντελίκου (μόνοανάμεσα στην κύρια και τη για το παρελθόν) δευτερεύουσα πρόταση οριστική (παρελθόν, παρόν, μέλλον) χρονικό προσδιορισμό cum επαναληπτικός (quotiescumque) Cum inversum αντίστροφος (+repente) οριστική αρκτικού χρόνου (για παρόν, μέλλον), παρατατικού/ υπερσυντέλικου (για παρελθόν) Οριστική Παρακειμένου αόριστη επανάληψη Δηλώνει το αιφνίδιο γεγονός: η δευτερεύουσα πρόταση δηλώνει το κύριο γεγονός ενώ η κύρια το δευτερεύον. Στην κύρια πρόταση υπάρχει vix - aegre Χρονικές προτάσεις Α. Αναγνωρίστε τις παρακάτω προτάσεις 1. Ubi in Italiā fuit, copias Rōmanōrum profligāvit (μάθ. 11)

5 2. Vix animum sollicitum somno dederat, cum repente apparuit species (μάθ. 14) 3. Ab his delatus est tristis et trepidus dum obvia turba eum miseratur (μαθ 20) 4. Cum civitas bellum gerit, magistrātus creantur (μάθ. XV) Cum lacrimae suae vincerent, egrediebatur. [23] 5. Cum P. C. Nasica ad Ennium poetam venisset, Nasica sensit illam domini iussu id dixisse. [24] 6. Quotiescumque avis non respondebat, sutor dicere solebat. [29] 7. Is cum aliquando castris abiret, edixit. [31] 8. Cum Africanus in Literno esset, complures praedonum duces forte salutatum ad eum venerunt. [34] 9. Quod ut praedones animadverterunt, abiectis armis ianuae appropinquaverunt. [34] 10. Haec postquam domestici Scipioni rettulerunt, is fores reserari [...] iussit. [34] 11. Cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent, Manius Curius vultum risu solvit [36] 12. Nam mortua est Caecilia, quam Metellus, dum vixit, multum amavit. [38] 13. Caecilia, [...], dum [...] omen nuptiale petit filiae sororis, ipsa fecit omen. [38] 14. [...]expectabat dum aliqua vox [...] audiretur. [38] Β. Να αναλύσετε τις μετοχές των παρακάτω προτάσεων σε δευτερεύουσες χρονικές προτάσεις 1. Brenno duce, Galli, [...] deletis legionibus Romanorum, everterunt urbem Romam. [21] 2. Quod ut praedones animadverterunt, abiectis armis ianuae appropinquaverunt. [34] 3. discurrens miles pedes eius animadvertit 4. Auditā salutatione Caesar dixit. [29] 5. Quibus interemptis aurum omne recepit. [21] Γ. Να συμπτύξετε τη δευτερεύουσα χρονική πρόταση σε μετοχή 1. ΠΡΟΤΕΡΟΧΡΟΝΟ Quod ut praedones animadverterunt, abiectis armis ianuae appropinquaverunt 2. ΠΡΟΤΕΡΟΧΡΟΝΟ Cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent, Manius Curius vultum risu solvit 3. ΠΡΟΤΕΡΟΧΡΟΝΟ Haec postquam domestici Scipioni rettulerunt, is fores reserari [...] iussit. 4. ΣΥΓΧΡΟΝΟ Is cum aliquando castris abiret edixit ut omnes pugna abstinerent 5. ΣΥΓΧΡΟΝΟ Ab his delatus est tristis et trepidus dum obvia turba eum miseratur 6. ΣΥΓΧΡΟΝΟ Nam mortua est Caecilia, quam Metellus, dum vixit, multum amavit. 7. ΣΥΓΧΡΟΝΟ Caecilia, [...], dum [...] omen nuptiale petit filiae sororis, ipsa fecit omen. [38] 8. ΥΣΤΕΡΟΧΡΟΝΟ [...]expectabat dum aliqua vox [...] audiretur. [38]