Περιγραφή των επιστηµονικών/τεχνολογικών παρουσιάσεων των φορέων που συµµετέχουν

Transcript

1 Περιγραφή των επιστηµονικών/τεχνολογικών παρουσιάσεων των φορέων που συµµετέχουν ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΑΣ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ «ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ» Στη «ΒΡΑΔΙΑ ΤΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΗ»: τα µικροσκόπια µπερδεύονται µε τα τηλεσκόπια, τα κύτταρα µε τα αστέρια και ο µαγικός κόσµος της έρευνας ανοίγει τις πόρτες του για να τον γνωρίσουµε. (δέκα συµµετοχές/παρουσιάσεις) α. Ινστιτούτο Πληροφορικής & Τηλεπικοινωνιών v Καινοτοµικές εφαρµογές ροµποτικής στο του ΕΚΕΦΕ «Δηµόκριτος»: ο Sek και ο Ibn Sina (Δρ Β. Καρκαλέτσης, Σ. Κωνσταντόπουλος, Γ. Γαννακόπουλος Τις εγκαταστάσεις του Ινστιτούτου Πληροφορικής & Τηλεπικοινωνιών του ΕΚΕΦΕ «Δηµόκριτος», στο Εργαστήριο Τεχνολογίας Γνώσεων & Λογισµικού, µοιράζονται το τελευταίο διάστηµα και δύο ροµπότ, στο πλαίσιο της ερευνητικής δράσης του Εργαστηρίου για καινοτοµικές εφαρµογές ροµποτικής. Ο Sek είναι ένα µικρό ροµπότ, το οποίο σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε στην Ελλάδα ειδικά για το ΕΚΕΦΕ «Δ». Ο Sek φέρει µια σειρά από αισθητήρες που τον καθιστούν ιδανικό για έρευνα σε θέµατα χαρτογράφησης, προσδιορισµού θέσης, και αναγνώρισης αντικειµένων συνδυάζοντας αισθήσεις που µας είναι οικείες (όπως η όραση) µε αισθήσεις που δεν διαθέτουν οι άνθρωποι. Αυτές οι τελευταίες περιλαµβάνουν από οδοµετρία αντίστοιχη µε αυτή που διαθέτουν τα αυτοκίνητα και επιταχυνσιόµετρα όπως αυτά των κινητών συσκευών, µέχρι πιο εξωτικούς αισθητήρες όπως τα οπτικά αποστασιόµετρα (laser range finders) που δηµιουργούν µία µεγάλης ακρίβειας απεικόνιση του ανάγλυφου του χώρου και των πραγµάτων µπροστά από το ροµπότ. Ο Ibn Sina, είναι ένα ανθρωποειδές µε ρεαλιστικό και εκφραστικό πρόσωπο, το οποίο χρησιµοποιείται στην έρευνα για το πως µία µηχανή µπορεί να εκφέρει φυσικό και συναισθηµατικό λόγο, και που φέρει το όνοµα του διάσηµου πολυµαθή και συνεχιστή του Αριστοτέλη Αβικέννα. Το πρόσωπο του Ibn Sina είναι φτιαγµένο από ένα εύκαµπτο πλαστικό κάτω από το οποίο έχουν τοποθετηθεί δεκάδες µοτέρ τα οποία αξιοποιούν την ελαστικότητά του για να δίνουν διαφορετικές εκφράσεις στο πρόσωπο. Ο Ibn Sina έχει αναπτυχθεί από την ερευνητική οµάδα του Δρ. Νίκου Μαυρίδη, καθηγητή στο New York

2 2 University και συνεργαζόµενου ερευνητή στο ΕΚΕΦΕ «Δ». Το ροµπότ έχει ήδη συνοµιλήσει µε πάνω από τρεις χιλιάδες ανθρώπους σε διάφορες χώρες της µέσης ανατολής, έχει γυρίσει σε τηλεοπτικά κανάλια περισσοτέρων από 20 χωρών του κόσµου, και θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Τα ροµπότ αυτά, θα επιδειχθούν στη «Βραδιά του Ερευνητή» που φιλοξενείται στο ΕΚΕΦΕ «Δ», στις 27 Σεπτεµβρίου. v NewSum: εκεί που οι αυτόµατες περιλήψεις συναντούν την πολυφωνία στην ενηµέρωση (Δρ Γ. Γαννακόπουλος Β. Καρκαλέτσης, Γ.Παλιούρας) Με τόσες ειδήσεις που µας κατακλύζουν καθηµερινά η ενηµέρωση γίνεται όλο και πιο δύσκολη. Πολλές πηγές, µε πολλή επανάληψη συνθέτουν συχνά το τοπίο της ενηµέρωσης. Σε αυτόν τον κόσµο της πλεοναστικής πληροφορίας, η τεχνητή νοηµοσύνη προτείνει µία λύση: το NewSum. Το NewSum είναι µία εφαρµογή ανοιχτού κώδικα για κινητά και desktops, η οποία δηµιουργήθηκε από την εταιρεία SciFY, αξιοποιώντας τεχνολογίες ανάλυσης φυσικής γλώσσας που αναπτύχθηκαν στο ΕΚΕΦΕ "Δηµόκριτος". Η εφαρµογή συλλέγει άρθρα από πολλές πηγές ειδησεογραφίας, οµαδοποιεί τα άρθρα σε γεγονότα και εξάγει µία περίληψη για κάθε γεγονός, αυτόµατα. Με άλλα λόγια, διαβάζει κείµενα για εµάς, συνοψίζει και µας προσφέρει ενηµέρωση, χωρίς επαναλήψεις. Και όλο αυτό, προσπαθώντας να καλύψει κάθε πλευρά για να διασφαλίσει πολυφωνία στην ενηµέρωση. Αλλά πάµε και ένα βήµα παραπέρα: το NewSum επεκτείνεται σε πολλές γλώσσες, έχοντας ήδη εφαρµογή σε Αγγλικά και Ελληνικά. v -PServer: ένας κόσµος όπου ο υπολογιστής µας εξυπηρετεί προσωπικά (Δρ Γ. Γαννακόπουλος Β. Καρκαλέτσης, Γ.Παλιούρας) Φανταστείτε έναν κόσµο όπου ο υπολογιστής µπορεί να µας γνωρίσει και να µας εξυπηρετήσει όπως επιθυµούµε. Στον κόσµο αυτό, τα καταστήµατα µάς προτείνουν τα προϊόντα που µας είναι πιο ταιριαστά και οι εφηµερίδες µάς δείχνουν τα άρθρα που µας ενδιαφέρουν πιο πολύ. Αυτός ο κόσµος, είναι ο κόσµος στον οποίο στοχεύει ο PServer. Ο PServer είναι µία υποδοµή προσωποποίησης, που επιτρέπει για παράδειγµα, σε κάθε ηλεκτρονικό κατάστηµανα προσφέρει προσωποποιηµένες υπηρεσίες. Σε κάθε επίσκεψη του χρήση ανακαλύπτει και λίγο καλύτερατι τον ενδιαφέρει και µπορεί να προτείνει προϊόντα, υπηρεσίες ή και περιεχόµενο που να είναι ενδιαφέρον για το συγκεκριµένο χρήστη, προσωπικά. Ο PServer αναπτύχθηκε από το ΕΚΕΦΕ "Δηµόκριτος", και βελτιθώθηκε σε συνεργασία µε την εταιρεία SciFY, καταλήγοντας να είναι ένα έργο ανοιχτού κώδικα που φέρνει την προσωποποίηση στην καθηµερινότητά µας. Ο PServer ενσωµατώνει πληθώρα τεχνολογιών µηχανικής µάθησης, µοντελοποίησης χρήστη και εξόρυξης δεδοµένων για να καταφέρει να βοηθήσει τον κάθε άνθρωπο χωριστά. β. Ινστιτούτο Προηγµένων Υλικών, Φυσκοχηµικών Διεργασιών, Νανοτεχνολογίας και Μικροσυστηµάτων Μαγνητική αιώρηση: το τρενάκι του Harry Potter (Δρ. Πίσσας) Σ αυτό το πείραµα επιδεικνύεται η δυνατότητα ενός υπεραγωγού να αιωρείται πάνω σ ένα υλικό το οποίο είναι µόνιµα µαγνητισµένο. Υπεραγωγοί ονοµάζονται τα υλικά που όταν ψυχθούν κάτω

3 3 από µία συγκεκριµένη θερµοκρασία (χαρακτηριστική του υλικού) η ηλεκτρική αντίσταση µηδενίζεται και αν η ψύξη έχει γίνει παρουσία µικρού µαγνητικού πεδίου, το µαγνητικό πεδίο αποβάλλεται από το εσωτερικό τους. Οι υπεραγωγοί ανάλογα µε τη συµπροφορά τους σε µεγάλα µαγνητικά πεδία χωρίζονται σε υπεραγωγούς πρώτου και δευτέρου είδους. Πρακτικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι υπεραγωγού δευτέρου είδους στους οποίους όταν εφαρµοστεί µαγνητικό πεδίο µεγαλύτερο από µία κρίσιµη τιµή, αυτό διεισδύει στο εσωτερικό τους υπό µορφή σωλήνων µαγνητικής ροής (φλαξόνια). Σ ένα ιδανικό υπεραγωγό δευτέρου είδους τα φλαξόνια µπορούν να κινηθούν ελεύθερα όταν έχουµε διέλευση ηλεκτρικού ρεύµατος γεγονός που επιφέρει κατανάλωση ενέργειας. Αν όµως στον υπεραγωγό προϋπάρχουν δοµικά σφάλµατα τότε τα φλαξόνια δεσµεύονται σ αυτά (κάρφωµα των φλαξονίων) µε αποτέλεσµα ο υπεραγωγός να άγει ηλεκτρικό ρεύµα χωρίς απώλειες. Αυτό το φαινόµενο είναι υπεύθυνο για την ικανότητα καλωδίων από υπεραγωγό να άγουν µεγάλες πυκνότητες ηλεκτρικού ρεύµατος χωρίς απώλειες. Όταν ένας υπεραγωγός δευτέρου είδους µε σηµαντικές δοµικές ατέλειες βρεθεί εντός µαγνητικού πεδίου τα φλαξόνια συσσωρεύονται κοντά στην εξωτερική επιφάνεια του υπεραγωγού. Σύµφωνα µε το νόµο του Ampere η συσσώρευση των φλαξονίων (χωρική µεταβολή της µαγνητικής επαγωγής) είναι ισοδύναµη µε τη δηµιουργία ηλεκτρικού ρεύµατος. Η αλληλεπίδραση αυτού του ηλεκτρικού ρεύµατος µε το εξωτερικό µαγνητικό πεδίο είναι υπεύθυνη για την δύναµη που προκαλεί την αιώρηση του υπεραγωγού. Η δοµή της ζωής στο µικροσκόπιο (Δρ Μ. Σαρειδάκης) Από τα άτοµα στα νανοσωµατίδια και στις εφαρµογές τους στη καθηµερινή ζωή (Δρ. Μ. Βασιλακάκη) γ. Ινστιτούτο Πυρηνικής και Σωµατιδιακής Φυσικής Μελετώντας on line αρχαία και νέα αντικείµενα (Δρ. Αν Λαγογιάννης) Ψαρεύοντας νετρίνα από τα βάθη της Μεσογείου (Δρ. Γ. Σταυρόπουλος) Τα µυστήρια του CERN σε απευθείας σύνδεση (Δρ. Γ. Φανουράκης) δ. Ινστιτούτο Βιολογικών Εφαρµογών Χηµεία για µικρά και.. µεγάλα παιδιά - Τέσσερεις Διαδραστικοί σταθµοί µε αντίστοιχα εργαστήρια: (Δρ. Μαρίνα Σαγνου) Διαδραστικός σταθµός χηµικό εργαστήριο 1 : Πολύχρωµα µπαλόνια Διαδραστικός σταθµός χηµικό εργαστήριο 2: Ουράνιο τόξο στο χαρτί

4 Η χρωµατογραφία στο χαρτί είναι ένας τρόπος για να ξεχωρίσει κανείς ταδιαφορετικά συστατικά ή ουσίες από τα οποία αποτελείται ένα µίγµα, γιαπαράδειγµα µελανιού διαφορετικών χρωµάτων. 4 Διαδραστικός σταθµός χηµικό εργαστήριο 3 : Αρωµατικές µπάλες µπάνιου για πολλές µπουρµπουλήθρες (15 παιδιά max διάρκεια 12 έναρξη στο «ακριβώς» και στο «και µισή» της ώρας) Διαδραστικός σταθµός χηµικό εργαστήριο 4: Φτιάξε τη δική σου τρελόµπαλα (15 Ελληνική Επιτροπή Ατοµικής Ενέργειας Στόχος µας είναι να παρουσιάσουµε στους επισκέπτες την πληθώρα των εφαρµογών που έχουν οι ακτινοβολίες στην καθηµερινή µας ζωή. Γνωστές και άγνωστες στο ευρύ κοινό εφαρµογές, η χρήση των οποίων είναι ολοένα και αυξανόµενη στις σύγχρονες κοινωνίες,

5 5 θα παρουσιαστούν στους επισκέπτες µε τρόπο απλό και κατανοητό µέσα από παρουσιάσεις, εκθέµατα, παιγνίδια αλλά και επισκέψεις/ξεναγήσεις στους χώρους της ΕΕΑΕ. Επιστηµονικό προσωπικό της ΕΕΑΕ θα είναι στη διάθεση των επισκεπτών για πληροφορίες και απαντήσεις σε ερωτήµατα. Εκθέµατα Ηλεκτροµαγνητικό φάσµα: παιχνίδι αντιστοίχισης ανάµεσα στα είδη και τις εφαρµογές της ακτινοβολίας Επίδειξη µετρητικού εξοπλισµού µετρήσεων στο περιβάλλον: µετρήσεις ηλεκτροµαγνητικών πεδίων/ µετρήσεις ραδιενέργειας (ανιχνευτής γερµανίου) Η/Υ µε εφαρµογή «Μαθαίνουµε για τις ακτινοβολίες παίζοντας» Poster µε θέµα «Η ακτινοβολία γύρω µας» Η ιδέα είναι πως στο κεντρικό τραπέζι θα τοποθετηθεί µια επιφάνεια/κατασκευή στην οποία θα απεικονίζεται το ηλεκτροµαγνητικό φάσµα και οι επισκέπτες θα καλούνται να αντιστοιχίσουν εφαρµογές (µαγνητάκια) στις περιοχές του φάσµατος. Αριστερά θα τοποθετηθεί ο µετρητής γερµανίου και δεξιά οι µετρητές πεδίων, έτσι ώστε να διαχωρίσουµε στην πράξη τα δυο είδη ακτινοβολιών. Εθνικό Ίδρυµα Ερευνών (9 Συνολικά συµµετοχές) Ινστιτούτο Βιολογίας, Φαρµακευτικής Χηµείας και Βιοτεχνολογίας 1. Από την ασθένεια στην καινοτόµο θεραπεία Δρ. Βάσω Πλέτσα & Δρ. Ευαγγελία Χρυσίνα Το Ινστιτούτο Βιολογίας, Φαρµακευτικής Χηµείας και Βιοτεχνολογίας (ΙΒΦΧΒ) λειτουργεί ως πόλος καινοτοµίας µοναδικός στον ελλαδικό χώρο. Η δράση του εδράζεται στη διεπιφάνεια Χηµείας και Βιολογίας και χαρακτηρίζεται από διεπιστηµονικές προσεγγίσεις µε στόχο την επίλυση θεµάτων αιχµής στους τοµείς της υγείας, του φαρµάκου και της βιοτεχνολογίας. Μια από τις κύριες κατευθύνσεις του Ινστιτούτου αποτελεί η συνδυασµένη έρευνα για την ανίχνευση βιολογικών στόχων και τη σύνθεση βιοδραστικών ενώσεων µε στόχο την ανάπτυξη καινοτόµων φαρµάκων και θεραπευτικών προσεγγίσεων. Για την ολοκλήρωση της εν λόγω ερευνητικής δράσης εφαρµόζονται και ολιστικές προσεγγίσεις αξιοποιώντας εργαλεία Βιοπληροφορικής. Το ΙΒΦΧΒ είναι το µόνο Ινστιτούτο στην Ελλάδα το οποίο συνδυάζει τις προσεγγίσεις της σύγχρονης χηµικής και βιολογικής έρευνας για την αντιµετώπιση µεγάλων κοινωνικών και οικονοµικών προκλήσεων. Πιο συγκεκριµένα, η Φαρµακευτική Χηµεία και η Μοριακή και

6 6 Κυτταρική Βιολογία τίθενται στην υπηρεσία της θεραπείας και πρόληψης εκφυλιστικών καταστάσεων και ασθενειών όπως η γήρανση και ο καρκίνος. Τα τελευταία χρόνια, το ΙΒΦΧΒ έχει αποκτήσει επιστηµονικό εξοπλισµό πολύ ψηλών προδιαγραφών µε Ευρωπαϊκή και Εθνική ανταγωνιστική χρηµατοδότηση. Είναι το µόνο ερευνητικό Ινστιτούτο στην Ελλάδα που συνδυάζει ταυτόχρονα εξοπλισµό τεχνολογίας αιχµής στους τοµείς της Φασµατοσκοπίας Πυρηνικού Μαγνητικού Συντονισµού (NMR), της Φασµατοµετρίας Μάζας και της Πρωτεϊνικής Κρυσταλλογραφίας Ακτίνων-Χ. Ερευνητικά αποτελέσµατα του Ινστιτούτου έχουν κατοχυρωθεί µε διεθνή διπλώµατα ευρεσιτεχνίας ενώ καινοτόµα προϊόντα που έχουν προκύψει από την ερευνητική του δράση κυκλοφορούν ήδη στην αγορά. Οι ερευνητικοί στόχοι του Ινστιτούτου υποστηρίζονται και υλοποιούνται από υψηλού επιπέδου και δεξιοτήτων επιστηµονικό δυναµικό. 2. Συνθέτοντας το Ινστιτούτο µας µε... Puzzle Δρ. Βάσω Πλέτσα και Γιώργος Σωτηρούδης, MSc Στόχος της παρουσίασης είναι η κατανόηση της αποστολής του Ινστιτούτου Βιολογίας, Φαρµακευτικής Χηµείας και Βιοτεχνολογίας µέσω της σύνθεσης puzzleπου αποτυπώνουν τις δραστηριότητες και την καθηµερινότητά του. Η παρουσίαση έχει διαδραστικό χαρακτήρα, απευθύνεται κυρίως σε παιδιά έως 12 ετών καθώς και σε µεγαλύτερους... µια και έχουν και αυτοί δικαίωµα στο δηµιουργικό παιγνίδι. 3. Διαδραστικά Παιχνίδια για νεαρούς (και όχι µόνο) Δρ. Μαρία Ζερβού, Δρ. Σπύρος Ζωγράφος, Δρ. Παναγιώτης Ζουµπουλάκης, Δρ. Κωνσταντίνος Ποταµίτης, Κατερίνα Κόκκοτου, MSc, Ευτυχία Κρίτση, Διαµαντίνα Τσιγκριµάνη, Χριστίνα Δράκου, MSc και Ελίνα Δήµα Οι νεαροί επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν µια σειρά διαδραστικών παιχνιδιών Η/Υ µέσω των οποίων θα γνωριστούν µε τα χηµικά συστατικά της ζωής. Οι δραστηριότητες είναι βασισµένες στις εκπαιδευτικές πλατφόρµες PhET του Πανεπιστηµίου του Κολοράντο και της "The Concord Consortium, Inc". Ενδεικτικά, «φτιάξε ένα µόριο, δες το σε τρεις διαστάσεις, ακούµπησε το και µύρισε το», «οδήγησε το σκάφος σου µέσα σε µια πρωτεΐνη», «οδήγησε ένα ηλεκτρόνιο στο στόχο» και πολλά άλλα. Θα µοιραστούν φυλλάδια µε οδηγίες για να συνεχιστεί το παιχνίδι στο σπίτι..

7 4. Κατάλυση και Πράσινη Χηµεία στην υπηρεσία της αειφόρου ανάπτυξης Δρ. Ιωάννης Κώστας Η αειφόρος ή βιώσιµη ανάπτυξη θέτει τη διατήρηση της ζωής του πλανήτη και των φυσικών πρώτων υλών ως θεµελιώδεις συνθήκες για την ανθρώπινη πρόοδο και ανάπτυξη. Σύµφωνα όµως µε τις απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας, η βελτίωση της ποιότητας της ζωής του ανθρώπου προϋποθέτει την δηµιουργία και χρήση υλικών και φαρµάκων που δεν παρέχονται αµιγώς από τη φύση και η χηµεία έχει πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτό. Με δεδοµένα όµως τα προβλήµατα που έχουµε ήδη δηµιουργήσει στον πλανήτη µας, η τεχνολογία καλείται σήµερα στην περιβαλλοντική βελτίωση µέσα από καθαρότερες παραγωγικές διαδικασίες. «Πράσινη», «καθαρή» ή «φιλική» προς το περιβάλλον χηµεία είναι όλοι όροι που χρησιµοποιούνται για να περιγράψουν ένα τρέχων και καινοτόµο πεδίο της έρευνας. 1 Η καθαρή τεχνολογία σχετίζεται µε την ελάττωση των αποβλήτων µιας βιοµηχανικής χηµικής διεργασίας. Η εφαρµογή αυτής της τεχνολογίας οδηγεί σε ένα καθαρότερο περιβάλλον και σε µια αποτελεσµατικότερη χρήση πρώτων υλών από άποψη κόστους. Η κατάλυση (οµοιογενής, ετερογενής, ενζυµική) δεν έχει µόνο βελτιώσει τον στρατηγικό σχεδιασµό, την αποτελεσµατικότητα και το κόστος των χηµικών συνθέσεων, αλλά έχει φέρει και περιβαλλοντικά οφέλη, µιας και η υψηλότερη εκλεκτικότητα των καταλυτικών αντιδράσεων εξασφαλίζει µια καλύτερη χρήση των πρώτων υλών, µικρότερη παραγωγή παραπροϊόντων και χαµηλότερη κατανάλωση ενέργειας, εξυπηρετώντας ταυτόχρονα την οικονοµία ατόµων, µία από τις αρχές της πράσινης χηµείας. Η οµοιογενής κατάλυση µε σύµπλοκα µετάλλων µεταπτώσεως αποτελεί σήµερα ένα λίαν ανταγωνιστικό πεδίο έρευνας αιχµής και αποτελεί ένα από τα σηµαντικότερα εργαλεία της οργανικής σύνθεσης. Μια από τις σηµαντικότερες εξελίξεις στην οµοιογενή κατάλυση είναι η εισαγωγή της υδατικής διφασικής τεχνικής ως έναν σηµαντικό τοµέα της πράσινης χηµείας. 2 Η τεχνική αυτή χρησιµοποιεί έναν υδατοδιαλυτό οµοιογενή καταλύτη. Με έναν απλό διαχωρισµό των φάσεων, οι καταλύτες διαχωρίζονται από τα αντιδρώντα και προϊόντα αµέσως µετά το πέρας της αντίδρασης. Η τεχνική αυτή όχι µόνο είναι φιλική προς το περιβάλλον µιας και χρησιµοποιεί το νερό (µη τοξικό) ως διαλύτη, αλλά επιτρέπει επίσης την ανακύκλωση και επαναχρησιµοποίηση του καταλύτη, επιφέροντας επιπλέον οικονοµικά οφέλη. Σε αυτό το πεδίο, δηµοσιεύσαµε για πρώτη φορά τη χρήση των µεταλλοπορφυρινών ως ανακυκλώσιµοι υδατοδιαλυτοί καταλύτες στην αντίδραση Suzuki και στην εκλεκτική υδρογόνωση ακόρεστων αλδεϋδών. 3 Βιβλιογραφία 7 Σχηµατική απαπεικόνιση υδατικής διφασικής κκατάλυσης. 1. P. T. Anastas, J. C. Warner (Eds.) Green Chemistry: Theory and Practice, Oxford University Press, B. Cornils, W. A. Herrmann, I. T. Horvath, W. Leitner, S. Mecking, H. Olivier-Bourbigou, D. Vogt (Eds.) Multiphase Homogeneous Catalysis, two volumes, Wiley-VCH, Weinheim, (a) I.D. Kostas, A.G. Coutsolelos, G. Charalambidis, A. Skondra, Tetrahedron Lett. 2007, 48, 6688; (b) C. Stangel, G. Charalambidis, V. Varda, A.G. Coutsolelos, I.D. Kostas, Eur. J. Inorg. Chem. 2011, Κρυσταλλο... δροµίες φαρµάκων υπό το φως των ακτίνων-χ Διαβήτης τύπου 2 & ανακάλυψη νέων φαρµάκων µε υπερσύγχρονες µεθόδους Δοµικής Βιολογίας Αναστασία Σωτηροπούλου, Ιωάννης Πανέτας και Δρ Ευαγγελία Χρυσίνα Η ανάγκη για αποτελεσµατική θεραπεία ή αντιµετώπιση των ασθενειών που ταλαιπωρούν σήµερα τον άνθρωπο γίνεται ολοένα και πιο επιτακτική. Πώς µπορεί όµως κανείς να εκµεταλλευτεί και να συνδυάσει τη νέα γνώση, τα καινοτόµα εργαλεία, τα τεχνολογικά επιτεύγµατα από διαφορετικούς

8 8 τοµείς της επιστήµης (βιολογία, χηµεία, ιατρική, φυσική, µηχανική, πληροφορική) για να καλύψει αυτήν την ανάγκη; Τη βραδιά του ερευνητή θα «λάµψει» η αλήθεια για το πώς είναι δυνατόν τα εν δυνάµει φάρµακα να «αγωνίζονται» µε τη βοήθεια ενός κρυστάλλου για την «πρώτη θέση»...υπό το φως των ακτίνων-x. Θα παρουσιαστεί η µέθοδος του κατευθυνόµενου-από τη δοµή-σχεδιασµού εν δυνάµει φαρµάκων στην περίπτωση του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2.

9 Ινστιτούτο Θεωρητικής και Φυσικής Χηµείας Τεχνικές Laser για την ανάπτυξη και µικρο-εγχάραξη λεπτών υµενίων για Φωτοβολταϊκά Στοιχεία 2ης γενιάς Π. Κοράλλη 1,2*, Μ. Κάνδυλα 1, Μ. Κοµπίτσας 1, Γ. Μούσδης 1, M. Girtan 3, Δ. Ε. Μανωλάκος 2 1 Εθνικό Ίδρυµα Ερευνών, Ινστιτούτο Θεωρ./Φυσ. Χηµείας, 2 Σχολή Μηχανολόγων Μηχανικών, ΕΜΠ 3 Photonics Laboratory, Angers University, France *pkoralli@central.ntua.gr, Ενώ η 1 η γενιά φωτοβολταϊκών (Φ/Β) στοιχείων χρησιµοποίησε την παραδοσιακή τεχνολογία πυριτίου (µονοκρυσταλλικό, πολυκρυσταλλικό, άµορφο ή συνδυασµός τους), η 2 η γενιά βασίζεται σήµερα στην τεχνολογία των λεπτών υµενίων, η οποία µπορεί να οδηγήσει σε προϊόντα περισσότερο ανταγωνιστικά από πλευράς απόδοσης αλλά µε σηµαντικά κατασκευαστικά πλεονεκτήµατα: λιγότερη κατανάλωση υλικών, λιγότερα στάδια ολοκλήρωσης και ευκολότερος αυτοµατισµός. Για να επιτευχθούν όλα τα ανωτέρω πλεονεκτήµατα, απαιτείται η µονολιθική ολοκλήρωση των φωτοβολταϊκών στοιχείων σε µεγάλης κλίµακας φωτοβολταϊκά πλαίσια, καθότι µε την συγκεκριµένη τεχνική µειώνονται τα στάδια κατασκευής του τελικού προϊόντος. Η εγχάραξη µε laser των λεπτών υµενίων αποτελεί το βήµα κλειδί για τη µετάβαση από λίγες µεµονωµένες ηλιακές κυψέλες, στη µονολιθική τους ολοκλήρωση σε µεγάλης επιφάνειας φωτοβολταϊκά πλαίσια. Η τυπική διάταξη ενός φωτοβολταϊκού στοιχείου αποτελείται από ένα οπίσθιο ηλεκτρόδιο (µολυβδαίνιο, αλουµίνιο, άργυρος κ.λπ.), την ενεργή περιοχή η οποία είναι µία διεπαφή p n, ένα πρόσθιο διαφανές ηλεκτρόδιο (οξείδιο του ψευδαργύρου, ΙΤΟ κ.λπ.) και τρία (3) στάδια εγχάραξης για την µονολιθική ολοκλήρωση. Για να διερευνήσουµε την µικρο-εγχάραξη µε χρήση laser σε διαφόρων υλικών λεπτά υµένια που χρησιµοποιούνται στη φωτοβολταϊκή τεχνολογία, πραγµατοποιήσαµε εναποθέσεις λεπτών υµενίων µολυβδαινίου (Μο) σε υποστρώµατα γυαλιού και ΡΕΤ χρησιµοποιώντας την τεχνική της Παλµικής Εναπόθεσης µε Laser (PLD), όπως φαίνεται στην εικ. 1, καθώς επίσης και εναποθέσεις ΙΤΟ σε υπόστρωµα γυαλιού µε χρήση της τεχνικής της Ιοντοβολής (sputtering). Επιπλέον, πραγµατοποιήθηκαν εναποθέσεις οργανικού απορροφητή τύπου p και οξειδίου του ψευδαργύρου εµπλουτισµένου µε χρυσό, χρησιµοποιώντας την τεχνική sol gel spin coating. Για όλους τους τύπους των λεπτών υµενίων, βελτιστοποιήσαµε τις παραµέτρους της µικροεγχάραξης µε laser όπως, την ενέργεια του παλµού του Nd:YAG laser, την ταχύτητα κίνησης του δοκιµίου κ.λπ. Τέλος, για να επιτύχουµε το επιθυµητό πλάτος καναλιού έπρεπε να βελτιστοποιήσουµε την εστιακή απόσταση του φακού από την επιφάνεια του στόχου (εικ. 2). Αυτό επιτυγχάνεται on-line µε την βοήθεια µιας τεχνικής που ονοµάζεται φασµατοσκοπία πλάσµατος επαγοµένου από Laser (LIPS - Laser Induced Plasma Spectroscopy). Η εργασία αυτή χρηµατοδοτείται από το πρόγραµµα ERANet RUS CST «FilmSolar» Εικ. 1: Εναπόθεση λεπτών υµενίων µε παλµικά Laser Εικ. 2: Διάταξη µικροεγχάραξης λεπτών υµενίων µε laser

10 Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών Πρόγραµµα Ιστορίας, Φιλοσοφίας και Διδακτικής των Επιστηµών και της Τεχνολογίας Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΩΝ: Ο αρχαιότερος αστρονοµικός υπολογιστής, το σπουδαιότερο τεχνολογικό αντικείµενο που σώθηκε από τον αρχαίο κόσµο Δρ. Ευθύµιος Νικολαΐδης, Διονύσης Κριάρης O Μηχανισµός των Αντικυθήρων ιδίως µετά τις τελευταίες έρευνες γύρω από το θαυµαστό αυτό εύρηµα της αρχαίας ελληνικής τεχνολογίας, συνεχίζει να εντυπωσιάζει και να εκπλήσσει το κοινό και τους ερευνητές και να γίνεται αντικείµενο ελληνικών και διεθνών εκθέσεων. Στην Αθήνα, ο µηχανισµός αποτελεί το κεντρικό έκθεµα της µεγάλης έκθεσης του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου για το ναυάγιο των Αντικυθήρων, που διοργανώθηκε από τους αρχαιολόγους του Μουσείου µε γενικό συντονιστή τον Νικόλαο Καλτσά, σε συνεργασία µε το Πρόγραµµα Ιστορίας, Φιλοσοφίας και Διδακτικής των Επιστηµών και της Τεχνολογίας του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών του ΕΙΕ και την Εταιρεία Μελέτης Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας. Η έκθεση χρηµατοδοτήθηκε από την ελβετική εταιρία ωρολογοποιίας Hublot, η οποία έχει κατασκευάσει τέσσερα ειδικά ρολόγια σχεδιασµένα από τον Ελβετό µηχανικό Ματιάς Μπυτέ που περιέχουν σε σµίκρυνση τις λειτουργίες και µέρος των επιγραφών του αρχαίου Μηχανισµού. Η ανακάλυψη και οι έρευνες γύρω από το µηχανισµό έχουν επίσης αποτελέσει το θέµα ταινιών ντοκιµαντέρ µε ποιο πρόσφατη την συµπαραγωγή ΕΡΤ-ARTE-ΝΗΚ (Ιαπωνία) στην οποία συνέβαλε µε χρηµατοδότηση και επιστηµονική συνδροµή το Πρόγραµµα Ιστορίας, Φιλοσοφίας και Διδακτικής των Επιστηµών και της Τεχνολογίας του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών του ΕΙΕ. Για περισσότερες πληροφορίες: Βίντεο που παρουσιάζονται στις εκθέσεις: 2 Περιοδική έκθεση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου: ary/n_temporary-gr.html Εκθέσεις γύρω από τον Μηχανισµό των Αντικυθήρων: Οµάδα Έρευνας για τον Μηχανισµό των Αντικυθήρων:

11 11 Ινστιτούτα Θετικών Επιστηµών, ΕΙΕ Βιολογίας, Φαρµακευτικής Χηµείας και Βιοτεχνολογίας & Θεωρητικής και Φυσικής Χηµείας 8. Η Έρευνα... περνάει στην εκπαίδευση (Συνεργασία ερευνητών ΕΙΕ µε εκπαιδευτικούς) Δρ. Γεώργιος Α. Μούσδης, Δρ. Βασιλική Πλέτσα, Δρ. Ευαγγελία Δ. Χρυσίνα (Ερευνητές, ΕΙΕ) Δρ. Ευδοκία Πατσιλινάκου (Εκπαιδευτικός, Αρσάκεια-Τοσίτσεια Σχολεία) Δρ. Σπύρος Αβραµιώτης, Δρ. Παναγιώτης Τσάκωνας, Δρ. Αργύριος Πάσχος (Εκπαιδευτικοί, Πρότυπο Πειραµατικό Γενικό Λύκειο, Ιωνιδείου Σχολής Πειραιά) Δρ. Παναγιώτης Κωσταρίδης (Εκπαιδευτικός, 1 ο Πρότυπο Πειραµατικό Λύκειο Αθηνών «Γενάδειο») Για την ιστορία... Το Εθνικό Ίδρυµα Ερευνών, το 1993, καθιερώνει τo Πρόγραµµα των Μορφωτικών του Εκδηλώσεων «Επιστήµης Κοινωνία» ως µια από τις κύριες δράσεις διάχυσης και προβολής της Επιστήµης στο ευρύ κοινό. Στο πλαίσιο αυτό δίνει το βήµα στους ερευνητές του αλλά και σε διακεκριµένους επιστήµονες της Ελλάδας και του εξωτερικού. Ενηµερώνει, παροτρύνει, παρέχει ερεθίσµατα σε ανθρώπους που έχουν αµείωτο ενδιαφέρον για τις εξελίξεις στοv χώρο της έρευνας και δίψα για µάθηση. Το 2005 πρωτοπορεί επενδύοντας στο µέλλον µέσα από τους νέους ανθρώπους. Εµπνεόµενο από τo ενδιαφέρον των µαθητών κατά τις επισκέψεις σχολείων στα εργαστήριά του, καθιερώνει για πρώτη φορά µια σειρά εκδηλώσεων, τα «Κυριακάτικα Πρωινά» και χτίζει γέφυρες µεταξύ των ερευνητών και των παιδιών µε υλικά... τι άλλο από Πειράµατα, Παιγνίδια, µεράκι και φιλότιµο του ανθρώπινου δυναµικού του Ιδρύµατος. Καθόλου τυχαίο... Πρωτεργάτες στην προσπάθεια η Ιωνίδειος Σχολή και το Αρσάκειο µε επιστήµονες που έκαναν την έρευνα τους για την απόκτηση µεταπτυχιακού ή/και διδακτορικού διπλώµατος στο ΕΙΕ, συνεργάστηκαν στενά µε ερευνητές του Ιδρύµατος ή εργάστηκαν σε αυτό. Ακολούθησαν τα ΕΚΦΕ και δηµόσια και ιδιωτικά σχολεία της Αθήνας (Λεόντειος Σχολή, Ελληνογερµανική, κ.ά.) και της Περιφέρειας (π.χ. Ναυπλίου) καθώς και πανεπιστηµιακά τµήµατα (το ΔιΧηΝΕΤ) και επιστηµονικές ενώσεις (η Ένωση Ελλήνων Χηµικών) ενώ παράλληλα η συµµετοχή νέων ερευνητών από αντίστοιχους φορείς που επιθυµούσαν να συµµετέχουν στα δρώµενα, ολοένα αυξανόταν. Αρωγός στην προσπάθεια αυτή το British Council, το οποίο ένθερµα υποστήριζε τις δράσεις µέσω προσκεκληµένων-ειδικευµένων στην «Κοινωνία της Επιστήµης στο ευρύ κοινό». Ενδεικτικά αναφέρονται οι Graeme Jones από το πανεπιστήµιο του Keele και ο Peter Weathers από το πανεπιστήµιο του Cambridge οι οποίοι παρουσίασαν εντυπωσιακές κατασκευές µε µοντέλα µορίων και ένα φαντασµαγορικό σόου πειραµάτων χηµείας, αντιστοίχως καθώς και άλλους γνωστούς διεθνώς επιστήµονες. Επένδυση στο µέλλον. Το ΕΙΕ συνεχίζει να εξελίσσεται και να ανακαλύπτει τρόπους ώστε να µεταφέρει τη νέα γνώση στους νέους και να προσελκύσει το ενδιαφέρον και την αγάπη τους στην επιστηµονική έρευνα. Για να πετύχει το σκοπό αυτό συνεργάζεται µε αυτούς που έχουν εξειδικευτεί στο πώς να µορφώνουν τα παιδιά, τους εκπαιδευτικούς πρωτοβάθµιας και δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης και τους ενηµερώνει για τις τελευταίες εξελίξεις στην έρευνα και την τεχνολογία ενώ αποτελεί σηµείο αναφοράς και ενηµέρωσης. Διαµεσολαβεί ως συνδετικός κρίκος ανάµεσα τους και σε εκείνους που το επιδιώκουν αλλά δεν γνωρίζουν τον κατάλληλο τρόπο. Καινοτοµεί ανοίγοντας τις πόρτες του στους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι µε τη σειρά τους θα µεταλαµπαδεύσουν τη γνώση στους νέους χτίζοντας µια νέα γενιά πολύ πιο καταρτισµένη για τις δυνατότητες και τα οφέλη της επιστήµης. Αποτελεί πρότυπο για άλλα ερευνητικά κέντρα και φορείς ώστε να δραστηριοποιηθούν και αυτά είτε αυτόνοµα είτε µε κοινές δράσεις. Στη Βραδιά του Ερευνητή οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να συνοµιλήσουν µε τους εκπαιδευτικούς που συνεργάζονται µε ερευνητές του ΕΙΕ, να ανταλλάξουν ιδέες, να παρακολουθήσουν σχετικά video και πειράµατα και να δοµήσουν το δικό τους δίκτυο συνεργατών που θα συνδράµει στο έργο τους.

12 12 Ενδεικτικά αναφέρεται µία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα παρουσίαση ροµποτικής: από την Οµάδα της Ιωνιδείου Σχολής, η οποία κατέκτησε την πρώτη θέση στον Πανελλήνιο Διαγωνισµό Ροµποτικής στην κατηγορία του Λυκείου και αυτοδίκαια θα συµµετέχει στο Διεθνή Διαγωνισµό που θα γίνει τον ερχόµενο Νοέµβριο στην Ινδονησία εκπροσωπώντας τη χώρα µας. Η σχεδίαση/συναρµολόγηση του ροµπότ όσο και ο προγραµµατισµός του µέσω φορητού ηλεκτρονικού υπολογιστή έγινε αποκλειστικά από τους µαθητές ( Πληροφορίες Εθνικό Ίδρυµα Ερευνών: Δρ. Γεώργιος Α. Μούσδης, Δρ. Βασιλική Πλέτσα, Δρ. Ευαγγελία Δ. Χρυσίνα, Αρσάκεια-Τοσίτσεια Σχολεία Δρ. Ευδοκία Πατσιλινάκου, Πρότυπο Πειραµατικό Γενικό Λύκειο, Ιωνιδείου Σχολής Πειραιά Δρ. Σπύρος Αβραµιώτης, Δρ. Παναγιώτης Τσάκωνας, Αργύριος Πάσχος, 1 ο Πρότυπο Πειραµατικό Λύκειο Αθηνών «Γενάδειο» Παναγιώτης Κωσταρίδης, panakost1967@yahoo.gr

13 13 9. Instruct-EL: η Εθνική ολοκληρωµένη ερευνητική υποδοµή Δοµικής Βιολογίας Instruct-EL: a national research infrastructure on Integrated Structural Biology Δρ. Ευαγγελία Χρυσίνα, Δρ. Εµµανουήλ Σαριδάκης, Καθ. Κωνσταντίνος Βοργιάς echrysina@eie.gr Η ανακάλυψη της περίθλασης ακτίνων Χ από τους κρυστάλλους πριν από 100 χρόνια, στις αρχές του 20 ου αιώνα, εισήγαγε τη χρήση της κρυσταλλογραφίας για τον προσδιορισµό της τρισδιάστατης δοµής των µορίων. Η ανάπτυξη της ΚΡΥΣΤΑΛΛΟΓΡΑΦΙΑΣ ΑΚΤΙΝΩΝ-Χ, µε τον προσδιορισµό των δοµών της µυοσφαιρίνης και αιµοσφαιρίνης καθώς και τη δοµή του DNA στα µέσα του αιώνος, υπήρξε ραγδαία. Σήµερα αποτελεί διακριτό κλάδο της βιολογίας µε τον όρο «ΔΟΜΙΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ», η οποία εξελίσσεται συνεχώς µε θεαµατικά επιστηµονικά επιτεύγµατα και εφαρµογές, ιδιαίτερα στην ιατρική. Η ΔΟΜΙΚΗ ΚΑΙ KΥΤΤΑΡΙΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ έχουν αποδειχθεί απολύτως απαραίτητες για την προώθηση της κατανόησης θεµελιωδών λειτουργιών των βιολογικών συστηµάτων και βασίζονται στην γνώση της τρισδιάστατης δοµής πρωτεϊνών και πεπτιδίων. Οι ραγδαίες τεχνολογικές και επιστηµονικές εξελίξεις στον τοµέα αυτό έχουν συνεισφέρει ανυπολόγιστα στην πρόοδο της Βιοϊατρικής και της Βιοτεχνολογίας, προς όφελος της δηµόσιας υγείας, του περιβάλλοντος και της οικονοµίας. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ δραστηριοποιείται στον τοµέα της Δοµικής Βιολογίας για > 40 χρόνια. Αποτελείται από επιστήµονες διεθνούς αναγνώρισης µε στέρεο υπόβαθρο που χτίστηκε σε διάσηµα εργαστήρια, της Ευρώπης και των ΗΠΑ, οι ο ποίοι επανεντάχθηκαν στη χώρα και χρησιµοποίησαν την εµπειρία τους ως σπορά για την επόµενη γενιά των Δοµικών Βιολόγων. ΤΟ INSTRUCT-EL ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΩΣ ΕΘΝΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΥΠΟΔΟΜΩΝ ΔΟΜΙΚΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΤΑΝΕΜΗΜΕΝΟ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑ και οραµατίζεται να επεκταθεί προσφέροντας ολοκληρωµένη γνώση-υπηρεσία-έρευνα στη Δοµική Βιολογία. Είναι η µόνη Πανελλήνια δράση που ενσωµατώνει την πλειοψηφία των Δοµικών Βιολόγων της χώρας. Ακαδηµαϊκά/ ερευνητικά ιδρύµατα σε όλη τη χώρα µε σηµαντικές δράσεις στον τοµέα, θα λειτουργήσουν, µε συντονιστή φορέα το Εθνικό Ίδρυµα Ερευνών, ως κόµβοι της εθνικής υποδοµής. Ο κάθε κόµβος ξεχωριστά θα εξελιχθεί ως δυναµικός πυρήνας έρευνας και τεχνολογίας και θα οδηγήσει στην παραγωγή καινοτόµων υπηρεσιών και προϊόντων προς όφελος της κοινωνίας. Η οργανωµένη συνεργασία τους µε τη µορφή δικτύου θα ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα και τη θέση της υποδοµής στο σύνολό της τόσο στην Ευρώπη όσο και διεθνώς. ΟΙ ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΔΟΜΙΚΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΘΕΩΡΟΥΝΤΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Στην πρόσφατη πρόταση που κατέθεσε το Instruct-EL στη Γενική Γραµµατεία Έρευνας και Τεχνολογίας για την ένταξη της Δοµικής Βιολογίας στις Εθνικές προτεραιότητες υποστηρίχθηκε από δύο Ελληνικές Περιφέρειες, 14 Ελληνικές Βιοµηχανίες που δραστηριοποιούνται στον τοµέα των φαρµάκων & τροφίµων ενώ 19 τελικοί χρήστες εξέφρασαν το ενδιαφέρον τους να αξιοποιήσουν τις ερευνητικές υποδοµές του Instruct-EL, µεταξύ των οποίων και Νοσοκοµεία και χρήστες από άλλους φορείς στην Ελλάδα, τα Βαλκάνια, την Ιταλία και την

14 14 Κύπρο. Το πρόγραµµα θα υποστηρίξει τη Δοµική Βιολογία στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και την Κύπρο και θα βοηθήσει να εδραιώσουµε τη διασύνδεση µε τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές ερευνητικές υποδοµές µεγάλης κλίµακας του ESFRI (European Strategy Forum of Research Infrastructures). Η δυνατότητα της οικοδόµησης και ολοκλήρωσης µιας Εθνικής ερευνητικής υποδοµής µέσω του Instruct-EL που θα περιλαµβάνει τους πλέον σηµαντικούς εταίρους στον τοµέα της Δοµικής Βιολογίας αλλά και περισσότερες περιφέρειες της Ελλάδος θα αποφέρει µετρήσιµα οφέλη στην εθνική οικονοµία και θα µεγιστοποιήσει την Eυρωπαϊκή προστιθέµενη αξία στην Ελλάδα και την Νοτιοανατολική Μεσόγειο. Στην κοινοπραξία συµµετέχουν ήδη 15 Ακαδηµαϊκοί/Ερευνητικοί οργανισµοί περιλαµβάνοντας 26 τµήµατα/ινστιτούτα από επτά (7) περιφέρειες: Αττικής (16), Δυτικής Ελλάδας (3), Κεντρικής Μακεδονίας (1), Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης (1), Ηπείρου (1), Θεσσαλίας (2) και την Κρήτη (2) και 1 φορέα από την Μ. Βρετανία. Σχηµατική απεικόνιση των επί µέρους τµηµάτων ενός σύγχροτρου (επιταχυντή ηλεκτρονίων για την παραγωγή ακτίνων Χ) αναδεικνύοντας πώς, τηρουµένων των αναλογιών, µπορεί η Δοµική Βιολογία να οδηγήσει στην ανάπτυξη (τροποποίηση της απεικόνισης του σύγχροτρου της Αυστραλίας).

15 15 ΕΘΝΙΚΟ ΑΣΤΕΡΟΣΚΟΠΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ (Οκτώ συµµετοχές) Α. Παρουσίαση των αστερισµών µε φορητό πλανητάριο Μαθήµατα Αστρονοµίας, ουρανογραφίας, µυθολογία αστερισµών για παιδιά και νέους. Προβολές των ατόµων Β. Διαδικτυακή υπηρεσία διαχρονικής χαρτογράφησης πυρκαγιών στην Ελλάδα (υπεύθυνος: Χ. Κοντοές, Ερευνητής ΕΑΑ) Multimedia παρουσίαση σχετικά µε: - Τις δραστηριότητες του ΕΑΑ ως εθνικού κόµβου υποστήριξης ενεργειών διαχείρισης και αντιµετώπισης των φυσικών καταστροφών σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, µε έµφαση στις δασικές πυρκαγιές και τα απρόβλεπτα γεωφυσικά φαινόµενα (σεισµοί και ηφαίστεια). - Τις δράσεις που προβλέπονται για τα επόµενα 3 χρόνια στο πλαίσιο του έργου FP7- REGPOT BEYOND (Building a Center of Excellence for EO-based monitoring of Natural Disasters), µε σκοπό την επέκταση των προσφερόµενων υπηρεσιών και σε άλλους τοµείς φυσικών καταστροφών µέσω της δηµιουργίας στην Ελλάδα ενός κέντρου Αριστείας. Το κέντρο χρησιµοποιεί τη δορυφορική τηλεπισκόπηση για την υποστήριξη των ενεργειών αντιµετώπισης των φυσικών καταστροφών στην ευρύτερη περιοχή της νοτιοανατολικής Ευρώπης και των Βαλκανίων (δασικές πυρκαγιές, αστική νησίδα θερµότητας, ατµοσφαιρική ρύπανση, γεωφυσικά φαινόµενα, γεωµαγνητισµός). Γ. Διάταξη ατµοσφαιρικής τηλεπισκόπησης LIDAR (υπεύθυνος Βασίλης Αµοιρίδης, Ερευνητής ΕΑΑ) Το φορητό σύστηµα lidar (συνεργασία του ΕΑΑ µε την Ακαδηµία Αθηνών), θα τεθεί σε λειτουργία στον εξωτερικό χώρο, µε σκοπό την παρουσίαση της εφαρµογής τεχνικών laser για την τηλεπισκόπηση της ατµόσφαιρας. Θα γίνεται εκτενής αναφορά στην προγραµµατισµένη δράση του ΕΑΑ στο πλαίσιο του BEYOND για την ανάπτυξη πρότυπου συστήµατος lidar µε στόχο τη δηµιουργία «παγκόσµιας κλάσης σταθµού» για τη συµµετοχή της Ελλάδας στην αντίστοιχη Ευρωπαϊκή υποδοµή ACTRIS (ESFRI). Δ. Υπολογιστικά εργαλεία και διαδικτυακές εφαρµογές για την κλιµατική αλλαγή στον ελλαδικό χώρο και τις επιπτώσεις της στις δασικές πυρκαγιές (υπεύθυνος: Δρ. Χρήστος Γιαννακόπουλος, Ερευνητής ΕΑΑ) Θα γίνει επίδειξη σε υπολογιστή µε πρόσβαση στο διαδίκτυο των παρακάτω εφαρµογών: Μια διαδικτυακή εφαρµογή για την 3ήµερη πρόγνωση του δείκτη κινδύνου πυρκαγιάς µε βάση τα δεδοµένα εξόδου του µετεωρολογικού µοντέλου ΜΜ5. Το ΜΜ5 είναι ένα µη

16 16 υδροστατικό µοντέλο πρόγνωσης καιρού το οποίο χρησιµοποιείται σε επιχειρησιακή βάση στο ΕΑΑ από το Η εφαρµογή βρίσκεται στο µετεωρολογικό κόµβο του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών: Μια διαδραστική-διαδικτυακή εφαρµογή που βασίζεται σε Google-maps για την εκτίµηση των µεταβολών κλιµατικών δεικτών που σχετίζονται µε τον κίνδυνο εκδήλωσης πυρκαγιάς στο άµεσο (ως το 2050) και πιο µακρινό µέλλον (ως το 2100). Η εφαρµογή αυτή φιλοξενείται στην ιστοσελίδα Οικοσκόπιο του WWF-Ελλάς: και στην κεντρική ιστοσελίδα του Αστεροσκοεπέιου Αθηνών Ένα υπολογιστικό-εκπαιδευτικό λογισµικό εργαλείο για την επίδραση των µετεωρολογικών παραµέτρων (θερµοκρασία, άνεµος, υγρασία, βροχόπτωση) στην αύξηση του κινδύνου πυρκαγιάς. E. Παρατηρώντας τον αττικό ουρανό Παρατήρηση του νυχτερινού τοπίου µε τηλεσκόπια από τους ερασιτέχνες αστρονόµους της Ελληνικής Αστρονοµικής Εταιρείας. ΣΤ. Δράσεις από την ESA (Στο αµφιθέατρο και τους εξωτερικούς χώρους) H ΕSA (o Ευρωπαϊκός Οργανισµός Διαστήµατος (ΕΟΔ) στα ελληνικά) αποτελεί την πύλη της Ευρώπης στο διάστηµα. Αποστολή του είναι η διαµόρφωση της ανάπτυξης των δυνατοτήτων της Ευρώπης σχετικά µε το διάστηµα και η εξασφάλιση συνεχιζόµενων επενδύσεων στο διάστηµα, ώστε να προκύπτουν οφέλη για τους πολίτες της Ευρώπης. Η ESA είναι ένας διεθνής οργανισµός, ο οποίος έχει 20 Κράτη Μέλη Στο αµφιθέατρο: - Χαιρετισµός του αστροναύτη Paolo Nespoli από την Ρώµη. - Παρουσίαση του έργου της ESA, η συνεργασία µε την Ελλάδα. Οµιλητής: Δρ. Μιχάλης Φούµελης, ESRIN, Rome (στο αµφιθέατρο) Στους άλλους χώρους: - Εκπαιδευτικές δράσεις της ESA. Ο (Δρ. Μιχάλης Φούµελης, ESRIN, Rome) συνοµιλεί µε µαθητές και καθηγητές και παρουσιάζει το έργο της ESA µέσα από έντυπο υλικό, posters και φυλλάδια. Ζ. Ήχοι από το διάστηµα (Sounds of Space) Οµιλία - παρουσίαση βίντεο και ήχων, διάρκειας 40 λεπτών (στο Αµφιθέατρο) (Δρ Αναστασία Μεταλληνού, επιστ. Συνεργάτης ΕΑΑ) Ο πλανήτης µας αποτελεί µια φυσική πηγή ραδιοφωνικών κυµάτων που µας περιβάλλουν κάθε στιγµή. Δεν πρόκειται για ακουστικά κύµατα, αλλά ηλεκτροµαγνητικά, τα οποία παράγονται στην ατµόσφαιρα, την ιονόσφαιρα και την µαγνητόσφαιρα, τον χώρο στον οποίο εκτείνεται το µαγνητικό πεδίο της Γης. Οι συχνότητες των κυµάτων αυτών εµπίπτουν και στο ακουστικό εύρος συχνοτήτων και θα µπορούσαµε να τα «ακούσουµε» αν αντί για αυτιά διαθέταµε κεραίες ραδιοφώνου.

17 17 Τα ραδιοφωνικά σήµατα µπορούν να µετατραπούν σε ακουστικά, όπως ακριβώς συµβαίνει σε ένα ραδιόφωνο. Έτσι µπορούµε να ακούµε ήχους. Τους ήχους αυτούς τους ονοµάζουµε «τραγούδια της Γης» και θυµίζουν σφυρίγµατα, τιτιβίσµατα, ή κελαηδίσµατα πουλιών και µας παραπέµπουν σε ένα συνδυασµό φυσικών και ηλεκτρονικών ήχων. Στο µακρινό διάστηµα, εκτός του ηλιακού µας συστήµατος, συναντάµε τους ταχύτατα περιστρεφόµενους αστέρες νετρονίων, τους pulsars. Οι pulsars αποτελούν πολύ ισχυρές πηγές ραδιοφωνικών σηµάτων, τα οποία µε κατάλληλη επεξεργασία µετατρέπονται σε ακουστικά, ώστε να µπορούµε να ακούµε τους «ήχους» που παράγουν οι αστέρες αυτοί. Ο Πυθαγόρας, Έλληνας φιλόσοφος, µαθηµατικός και θεωρητικός της µουσικής, καθώς και οι µαθητές του, ήταν οι πρώτοι που έθεσαν τις βάσεις της επιστήµης της ακουστικής και της θεωρίας της µουσικής κατά τον 6ο αι. π.χ. Ο Πυθαγόρας ήταν ο πρώτος που θέλησε να συνδυάσει την Αστρονοµία µε τη Μουσική και µίλησε για την «µουσική των σφαιρών». Ο Πλάτωνας, ως συνεχιστής της πυθαγόρειας φιλοσοφίας, θεωρούσε την αστρονοµία και τη µουσική ως αδελφές επιστήµες. Σήµερα, χρόνια αργότερα οι σύγχρονοι αστρονόµοι καταγράφουν πλέον ήχους από το διάστηµα, όπως είναι τα «τραγούδια της Γης» και οι «ήχοι» των pulsars. Ακούγοντας αυτούς τους ήχους ένας σύγχρονος Έλληνας συνθέτης αναφέρει: «Οι ήχοι του Σύµπαντος έχουν κοινά µε τη µουσική που έγραφαν οι πρωτοπόροι της ηλεκτρονικής µουσικής από το 1950 και µετά. Ακούγοντας αυτούς τους ήχους, ένιωσα ότι το Σύµπαν είναι κάτι ζωντανό, κάτι που ζει και µιλάει». Χρησιµοποιώντας ως πρώτη ύλη τους ήχους από το διάστηµα παρουσιάζουµε συνθέσεις σύγχρονης ηλεκτρονικής µουσικής. Πρόκειται για ένα θέµα Επιστήµης και Τέχνης όπου συνεργάζονται και συνοµιλούν η Αστρονοµία µε τη Μουσική και την Φιλοσοφία. Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών ΕΛΚΕΘΕ: Το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) παρουσιάζει τις εξής ΈΞΙ (6) δραστηριότητες µε τον γενικό τίτλο: Υδάτινο Περιβάλλον: Ερευνώ παίζοντας Εργαστήριο ραδιενέργειας θαλάσσιου περιβάλλοντος: γνωρίζουµε το σύστηµα ΚΑΤΕΡΙΝΑ και τον µετρητή αχτίνων γ (Δρ Χρηστός Τσαµβάρης) στον κήπο. Επιστηµονική υπεύθυνη για τις παρακάτω παρουσιάσεις/εργαστήρια είναι η Δρ. Antonella Pancucci-Παπαδοπούλου

18 18 Εργαστήριο Βιολογίας µε ζωντανό υλικό από τη θάλασσα. Η δραστηριότητα περιλαµβάνει τη χρήση στερεοσκοπίων, µε σκοπό να καλλιεργηθεί η ερευνητική διάθεση των µαθητών Επιλογή και εξέταση δειγµάτων βένθους Εργαστήριο Γενετικής: εκχύλιση DNA µε πολύ απλά υλικά. Το DNA είναι ο µεταφορέας των γενετικών πληροφοριών ενός οργανισµού. Σε αυτό το πείραµα, αποµονώνουµε το DNA µιας ντοµάτας, για να δούµε µε τι µοιάζει και να πάρουµε µια ιδέα για το ποσό του DNA που τρώµε καθώς και για µερικές από τις φυσικές ιδιότητές του.

19 19 Παζλ µε 6 διαφορετικές όψεις (ποταµοί, µέδουσα, φύκη, κοράλλια, µεγάλοι ερευνητές, ψάρι) συνολικού µεγέθους 2,5X2,5 µέτρα Παιχνίδι «Φιδάκι» µε θέµα τη θάλασσα (το γνωστό σε όλους µας παιχνίδι µετατρέπεται σε εργαλείο µάθησης, εφόσον σε κάθε βήµα τα παιδιά πρέπει να απαντήσουν σε εύκολες ερωτήσεις για να προχωρήσουν) Ετοιµάζω το ενυδρείο µου (εργαστήριο χειροτεχνίας): αν δεν µπορούµε να έχουµε αληθινό ενυδρείο, γιατί να µην φτιάξουµε «αντίγραφα» θαλάσσιων οργανισµών και να τα καµαρώσουµε στην τάξη ή στο σπίτι µας;

20 20 Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ (δύο συµµετοχές και ένα παιχνίδι) Εργαστήριο Μοριακής Ιολογίας «Ηπατίτιδα C, η αθόρυβη απειλή: Νεότερα δεδοµένα και προοπτικές για την αντιµετώπισή της» (Νίκη Βασιλάκη, Ιόλη Κόττα-Λοΐζου, Ιωάννης Καρακασιλιώτης, Σέβη Φρακολάκη, Κατερίνα Κασσελά, Σαββίνα Μουσταφά & Δρ. Πηνελόπη Μαυροµαρά) Η Ηπατίτιδα C είναι µια λοίµωξη του ήπατος που οφείλεται σε έναν ιό (µολυσµατικό παράγοντα που µπορεί να αναπαράγεται µόνο στο εσωτερικό των κυττάρων ενός άλλου οργανισµού)- τον ιό της Ηπατίτιδας C (HCV). Ο ιός HCV, που ανακαλύφθηκε το 1989, αποτελεί έναν από τους κυριότερους παράγοντες πρόκλησης χρόνιας ηπατοπάθειας τόσο διεθνώς όσο και στην Ελλάδα. Σύµφωνα µε τον Παγκόσµιο Οργανισµό Υγείας, 170 εκατοµµύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσµο πάσχουν από χρόνια Ηπατίτιδα C και 3-4 εκατοµµύρια νέες περιπτώσεις εµφανίζονται κάθε χρόνο. Στην Ελλάδα περίπου το 2% του πληθυσµού έχει χρόνια Ηπατίτιδα C. Τα τελευταία χρόνια καταγράφονται περίπου νέα κρούσµατα και περίπου 400 θάνατοι ασθενών µε Ηπατίτιδα C. Εργαστήριο Κυτταρικής και Μοριακής Νευροβιολογίας και Μονάδα Οπτικής Μικροσκοπίας «Θεραπεία τραυµατισµών του εγκεφάλου µε τη χρήση γενετικά τροποποιηµένων αστροκυττάρων» (Κ. Αραβαντινού-Φατώρου, Ε. Ξύγγη, Π.Ν. Κουτσουδάκη και Δ. Θωµαϊδου ) Οι εγκεφαλικές βλάβες έχουν ως αποτέλεσµα την απώλεια νευρώνων και κυττάρων γλοίας και συνοδεύονται από την ανάπτυξη καλά χαρακτηρισµένων ψυχιατρικών ή/και νευρολογικών συµπτωµάτων. Στόχος της έρευνάς µας είναι να εκµεταλλευτούµε τον µεγαλύτερο πληθυσµό κυττάρων του εγκεφαλικού ιστού, τα αστροκύτταρα, µε σκοπό την αναπλήρωση των χαµένων νευρώνων. Πράγµατι, τα αστροκύτταρα από εγκεφάλους ποντικών, µπορούν να δώσουν συγκεκριµένους πληθυσµούς νευρώνων µετά από ιική

21 21 επιµόλυνση και υπερέκφραση των νευρογενετικών µορίων Cend1 ή/και Neurogenin-2 σε καλλιέργεια. Παράλληλα, τα αστροκύτταρα που είναι διπλά επιµολυσµένα και για τα δύο µόρια, εµφανίζουν στις καλλιέργειές τους κύτταρα που συµπεριφέρονται ως νευρικά βλαστικά κύτταρα ως προς το πολλαπλασιαστικό τους δυναµικό και την ικανότητά τους να δίνουν και τους τρεις τύπους κυττάρων του νευρικού ιστού κάτω από κατάλληλες καλλιεργητικές συνθήκες. Παράλληλα, µελετάται η δράση αυτών των µορίων σε αστροκύτταρα in vivo, καθώς και το δυναµικό των αστροκυττάρων µετά από πρόκληση µηχανικού τραυµατισµού στον εγκεφαλικό ιστό ποντικών µε τη χρήση πολυφωτονικής µικροσκοπίας, µιας µεθόδου που επιτρέπει την απεικόνιση του εγκεφάλου ζωντανών πειραµατοζώων. Η µελέτη αυτή είναι πιθανό να ανοίξει νέες προοπτικές για θεραπείες αναγεννητικής ιατρικής στον εγκέφαλο. ΕΠΙΤΡΑΠΕΖΙΟ ΦΙΔΑΚΙ ή Πώς να µη φοβάστε τα εµβόλια (Π. Λυµπέρη, Ε. Λιακατά) Με το επιτραπέζιο αυτό φιδάκι τα παιδιά µαθαίνουν, παίζοντας, τα οφέλη των εµβολιασµών στην υγεία τους. Περιέχει σηµαντικές πληροφορίες που βοηθούν τα παιδιά, τόσο στην κατανόηση των µηχανισµών δράσης των εµβολίων στην άµυνα του οργανισµού, όσο και στην καταπολέµηση του φόβου τους για αυτά, κάτι σύνηθες σε µικρές ηλικίες. Κάθε σωστή απάντηση σκοτώνει ένα µικρόβιο! Nικητής είναι αυτός που θα καταφέρει να καταπολεµήσει τα περισσότερα µικρόβια!!! (τρεις παρουσιάσεις) Διεύθυνση Ανανεωσίµων Πηγών Ενέργειας α. Τοµέας Γεωθερµικής Ενέργειας: Ελληνικές Γεωθερµικές Αντλίες Θερµότητας (Δρ. Δηµήτρης Μενδρινός) Το ΚΑΠΕ, σε συνεργασία µε την ΙΝΤΕΡΚΛΙΜΑ ΑΒΕΕ και το ΤΕΙ ΧΑΛΚΙΔΑΣ, στα πλαίσια του ερευνητικού έργου «Γεωθερµικές Αντλίες Θερµότητας Τεχνολογικής Αιχµής και Απόδοσης (ΓΕΩΑΙΧΜΗ)» και αξιοποιώντας εµπειρία από προηγούµενα ερευνητικά έργα (τα Ευρωπαϊκά GROUNDHIT και GROUND-MED και το Ελληνοαµερικανικής συνεργασίας GHPTRANS),αναπτύσσει Ελληνικές Γεωθερµικές Αντλίες Θερµότητας. Ειδικότερα, το έργο ΓΕΩΑΙΧΜΗ περιλαµβάνει ανάπτυξη τεχνολογίας, κατασκευή βιοµηχανικών πρωτοτύπων, εργαστηριακές µετρήσεις, καθώς και δοκιµαστική λειτουργία τους για ψύξη-θέρµανση κτηρίου του ΤΕΙ Χαλκίδας. Μέχρι σήµερα, ύστερα από 3 χρόνια έρευνας, αναπτύχθηκε νέα σειρά γεωθερµικών αντλιών θερµότητας µέσης ισχύος kw, οι οποίες θα κατασκευάζονται και θα διατίθενται στην αγορά από την Ελληνική Βιοµηχανική εταιρεία ΙΝΤΕΡΚΛΙΜΑ ΑΒΕΕ µε την ονοµασία GEO HRD. Οι γεωθερµικές αντλίες θερµότηταςgeo HRD χαρακτηρίζονται από υψηλή απόδοση, χαµηλή ηλεκτρική κατανάλωση, αξιοπιστία, υψηλά ποιοτικά κριτήρια, µικρές διαστάσεις, αισθητική και εξαιρετικά χαµηλά επίπεδα θορύβου, ενώ χρησιµοποιούν το φιλικό προς το περιβάλλον ψυκτικό ρευστό R410A. Οι γεωθερµικές αντλίες θερµότητας που αναπτύχθηκαν παρέχουν θέρµανση, κλιµατισµό και ζεστό νερό σε κατοικίες ή κτήρια κατά τρόπο οικονοµικό και φιλικό προς το περιβάλλον, αντικαθιστώντας τα κλιµατιστικά και την κεντρική θέρµανση.παρέχουν υψηλής ποιότητας άνεση µε ελάχιστη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, αθόρυβα, χωρίς

22 22 καυσαέρια και χωρίς προσθήκες στο εξωτερικό περίβληµα του κτηρίου, βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής. β. Τοµέας Αιολικής Ενέργειας: Σύστηµα απ ευθείας παρακολούθησης δοµικής και λειτουργικής κατάστασης Α/Γ (on line condition monitoring system for wind turbines) (Δρ. Διονυσία Λεκού) Το σύστηµα στοχεύει στην άµεση αυτόµατη παρακολούθηση της λειτουργίας Α/Γ ως προς την απόδοση ισχύος, την λειτουργία των βασικών υποσυστηµάτων, την µηχανική µέση και κοπωτική φόρτιση και την παρακολούθηση ειδικών παραµέτρων που σχετίζονται µε την δηµιουργία και διάδοση ρωγµών. Ειδικά στις περιπτώσεις Α/Γ µε ηλικία που ξεπερνά τα 10έτη η χρήση του συστήµατος είναι απαραίτητη. Το σύστηµα παρακολούθησης αποτελείται από ένα σύνολο αισθητήρων που καλύπτουν τις βασικές παραµέτρους λειτουργίας, µηχανικής φόρτισης και επιπέδου ταλαντώσεων, αισθητήρων ακουστικής εκποµπής σε συνδυασµό µε σύστηµα καταγραφής, απ ευθείας ανάλυσης και ειδοποίησης µέσω διαδικτύου. Η µεθοδολογία έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια ευρωπαϊκών ερευνητικών προγραµµάτων (NIMO, INTELWIND) και έχει πιλοτικά εφαρµοστεί σε Α/Γ του ΚΑΠΕ στο Αιολικό Πάρκο Λαυρίου. Η εφαρµογή του συστήµατος επιτρέπει την έγκαιρη λήψη µέτρων συντήρησης και την αποφυγή εκτεταµένων φθορών που οδηγούν σε αυξηµένο κόστος και µειωµένη συνολική παραγωγή ενέργειας. Επιπλέον θα συνεισφέρει στην αύξηση της αξιοπιστίας των Α/Γ µε τελικό στόχο την επιπλέον µείωση του κόστους παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από αιολικά πάρκα. γ. Τοµέας Τεχνολογιών Υδρογόνου Πράσινο Νησί ΑΗ ΣΤΡΑΤΗΣ (Δρ. Εµµανουήλ Ζούλιας, Υπεύθυνος Τοµέα) Το έργο «Πράσινο Νησί ΑηΣτράτης» αποτελεί ερευνητικό-επιδεικτικό έργο, στο οποίο θα εφαρµοστούν τεχνολογικά ώριµες τεχνολογίες Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) καθώς και τεχνολογίες εξοικονόµησης ενέργειας στον κτιριακό τοµέα, προκειµένου οι ενεργειακές ανάγκες του νησιού να καλύπτονται σε υψηλό ποσοστό από φιλικές προς το περιβάλλον µορφές ενέργειας. Η χρήση των ΑΠΕ σε κάθε εφαρµογή αποτελεί θετική επίπτωση στο περιβάλλον ιδιαίτερα σε αποµονωµένα νησιά µε τοπικούς ενεργοβόρους και ασύµφορους περιβαλλοντικά και οικονοµικά σταθµούς ηλεκτροπαραγωγής. Η ανάπτυξη ενός «πράσινου νησιού» στο Αιγαίο αναµένεται να κινήσει το επιστηµονικό ενδιαφέρον που θα έχει ως αποτέλεσµα την αύξηση της οικονοµικής δραστηριότητας στο νησί, µε άξονα τον ειδικό τουρισµό, αλλά και τη δηµιουργία θέσεων εργασίας στην εγκατάσταση & λειτουργία των συστηµάτων. Επιπλέον, η αναβάθµιση του σχολικού κτιρίου αποτελεί ένα κοµµάτι κοινωνικής προσφοράς για τοτους µαθητές και την ευρύτερη κοινότητα. Οµοίως, το κτίριο της Μαρασλείου Σχολής, συµβάλλει στην αναβάθµιση του πολιτιστικού επιπέδου της τοπικής κοινωνίας.

23 23 Ερευνητικό Κέντρο ΑΘΗΝΑ (πέντε παρουσιάσεις) Τµήµα Ενηµέρωσης και Υποστήριξης Καινοτοµίας α Ινστιτούτο Πληροφοριακών Συστηµάτων OpenStreetMap: Φτιάχνουµε χάρτες για την Ελλάδα (Σπύρος Αθανασίου, Θοδωρής Στρατιώτης, Μιχάλης Αλεξάκης) Το OpenStreetMap είναι το αντίστοιχο της Wikipedia για τους χάρτες, µια από τις µεγαλύτερες οµάδες εθελοντών στον κόσµο που φτιάχνει ελεύθερους χαρτες για όλους! Οι χάρτες του OpenStreetMap χρησιµοποιούνται από το geodata.gov.gr, αλλά και από την Apple και Google. Βρίσκονται συνέχεια στο κινητό και τον υπολογιστή σας χωρίς να το ξέρετε καν. Τα στελέχη του ΙΠΣΥ/ΕΚ "Αθηνά" θα σας δείξουν πως µπορείτε να συνεισφέρετε και εσείς στην κοινότητα του OpenStreetMap και να φτιάξουµε ακόµα καλύτερους χάρτες για την Ελλάδα. AthensTreeMap: Πού είναι τα δέντρα της Αθήνας; (Σπύρος Αθανασίου, Θοδωρής Στρατιώτης, Μιχάλης Αλεξάκης) Η αστική βλάστηση, τα ελάχιστα δέντρα που έχουµε στην Αθήνα, είναι εξαιρετικά σηµαντικά. Οµορφαίνουν την πόλη, βελτιώνουν την ποιότητα του αέρα, µειώνουν τις ανάγκες σε θέρµανση και ψύξη. Όµως για να υπολογίσουµε τα οφέλη τους και να ξέρουµε που είναι ανάγκη να έχουµε περισσότερα δέντρα, χρειάζεται να ξέρουµε ακριβώς που βρίσκονται! Τα στελέχη του ΙΠΣΥ/ΕΚ "Αθηνά" θα σας δείξουν πως µπορείτε να σηµειώσετε δέντρα στο χάρτη µέσα από την εφαρµογή και να δείτε σε πραγµατικό χρόνο πόσο βελτιώνεται η ποιότητα ζωής µας µε κάθε ένα επιπλέον δέντρο. β. Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου Γλωσσικές Υποστηρικτικές Τεχνολογίες: (Ελένη Ευθυµίου, ΕυίταΦωτεινέα) Πώς µπορούµε να βοηθήσουµε πολίτες µε µόνιµη ή παροδική αναπηρία να ανταπεξέλθουν στις αντικειµενικές δυσκολίες και να τους επιτρέψουµε να συµµετάσχουν πλήρως και ισότητα στην κοινωνική και οικονοµική δραστηριότητα; Θα παρουσιαστεί σειρά τεχνολογικών παρεµβάσεων που συµβάλλουν στον στόχο αυτό. Φωνητικές διεπαφές, συστήµατα επεξεργασίας νοηµατικής γλώσσας και άλλες εφαρµογές παρουσιάζονται ενσωµατωµένες σε συστήµατα "Βρες µουσικά κοµµάτια που σου αρέσουν" (Άγγελος Γκιόκας). Η οµάδα αναγνώρισης µουσικής του ΙΕΛ έχει αναπτύξει µια µηχανή αναζήτησης µουσικής. Θέτοντας ένα ή περισσότερα µουσικά κοµµάτια ερωτήµατα (query) η µηχανή αναζήτησης αναλύει τα µουσικά χαρακτηριστικά τους, και στη συνέχεια

24 24 ψάχνει σε µια συλλογή κοµµατιών, για να βρει τα πιο όµοια. Φτιάχνουµε µια playlist για εσένα, που σίγουρα θα τη βρεις ενδιαφέρουσα! γ. Ινστιτούτο Βιοµηχανικών Συστηµάτων Οµάδες Έρευνας και Διάσωσης(Θανάσης Καλογεράς) πώς µπορούν να έχουν άµεση ενηµέρωση και δυνατότητα άµεσης παρέµβασης ακόµα και όταν όλες οι συνήθεις ενεργειακές και επικοινωνιακές υποδοµές έχουν καταστραφεί; Το ΙΝΒΙΣ/ΕΚ "Αθηνά" θα παρουσιάσει την σχετική τεχνολογία που έχει αναπτύξει και που έχει εφαρµοστεί στο γαλλικό µετρό και σε πλοία της ελληνικής ακτοπλοΐας. Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών (3 συµµετοχές) Α. Τµήµα Mουσικών Σπουδών Υπεύθυνη: Αναστασία Γεωργάκη, Επ. Καθηγήτρια, Εργαστήρι Μουσικής Ακουστικής και Τεχνολογίας. 1. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΟΙΔΟΣ: Ακουστική ανάλυση και στυλιστική αξιολόγηση των φωνών στο ελληνικό τραγούδι (από τη βυζαντινή ψαλµωδία στο δηµοτικό τραγούδι και από το έντεχνο τραγούδι στην οπερετική φωνή). Το ερευνητικό πρόγραµµα ΑΟΙΔΟΣ που ξεκίνησε το 2011 στο Εργαστήριο Μουσικής Ακουστικής και Τεχνολογίας του Πανεπιστηµίου Αθηνών (συντονίστρια: Eπ. Καθηγήτρια Αν. Γεωργάκη) σε συνεργασία µε το Εργαστήρι Φωνής και προσβασιµότητας του Τµήµατος Πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών, του ΕΚΠΑ (Αν. Καθηγητής Γ. Κουρουπέτρογλου), καθώς και µε το Κέντρο Φωνής και Κατάποσης (υπεύθυνος Κ. Λαµπρόπουλος). Το πρόγραµµα στοχεύει στην καταγραφή των διαφορετικών φωνητικών στύλ στην Ελληνική γλώσσα, µέσω ηχογράφησης, ανάλυσης και αξιολόγησης της τραγουδιστής φωνής. Η καταγραφή, ψηφιοποίηση και δηµιουργία αρχείου µεγάλου σώµατος ηχογραφήσεων, θα αποτελέσει µια δυναµική χαρτογράφηση όλων εκείνων των τεχνικών που χρησιµοποιούνται κατά την επιτέλεση της πράξης του τραγουδιού, σε διαφορετικά είδη του Ελληνικού τραγουδιού. Η ποικιλοµορφία αυτή αντικατοπτρίζεται ήδη στα πολυάριθµα στυλ τραγουδιού που έχουν καταγραφεί στη διάρκεια του 20 ου αιώνα στον πλανήτη όπως το «κλασικού»(bel-canto) στυλ τραγουδιού (π.χ. δυτική µελοδραµατικό, µπαρόκ,...), το στυλ της δηµοφιλούς µουσικής (ποπ, ροκ, τζαζ, µέταλ, µιούζικαλ, κ.α), το στυλ της παραδοσιακής µουσικής (π.χ. λαρυγγισµοί, µουρµουρίσµατα, κλαυθηρισµοί, διπλοφωνία, κ.α) καθώς και κάποια είδη Θρησκευτικής µουσικής µε ειδική τεχνοτροπία (Βυζαντινή µουσική, Θιβετιανή ψαλµωδία, κ.α). Στην παρούσα επίδειξη θα παρουσιάσουµε µέσω ενός προγράµµατος ανάλυσης της φωνής κυµατοµορφές και φασµατογραφήµατα διαφορετικών φωνητικών τεχνικών και θα