Η Θεωρία της Επιχείρησης

Transcript

1 1 κεφάλαιο Η Θεωρία της Επιχείρησης Σκοπός Βασικός στόχος του Κεφαλαίου 1 είναι η εισαγωγή στα σημαντικότερα θέματα που αφορούν την πορεία και εξέλιξη της επιχείρησης. Πιο συγκεκριμένα, στο κεφάλαιο αυτό θα προσπαθήσουμε να δώσουμε μια σύντομη εικόνα για την έννοια, τα κύρια στοιχεία και τις δραστηριότητες της επιχείρησης, καθώς επίσης να αναπτύξουμε τα διάφορα είδη-μορφές της επιχείρησης. Περαιτέρω, θα εξετάσουμε τους βασικούς άξονες που διαμορφώνουν την πορεία και την ανάπτυξη της επιχείρησης, όπως την καμπύλη ζήτησης και την ελαστικότητα ζήτησης, το πλεόνασμα του καταναλωτή, τη θεωρία κόστους παραγωγής, των οικονομιών και αντι-οικονομιών κλίμακας, το ζήτημα της μεγιστοποίησης των κερδών και της αποτελεσματικότητας. Προσδοκώμενα αποτελέσματα Μετά το τέλος του Κεφαλαίου 1 θα έχετε τη δυνατότητα να: Κατανοήσετε τα βασικά σημεία, τα χαρακτηριστικά και τους στόχους για την ανάπτυξη της επιχείρησης. Γνωρίσετε το πλαίσιο δράσης μεγιστοποίησης της επιχείρησης. Γνωρίσετε τα βασικά θέματα αποτελεσματικότητας της επιχείρησης. Κατανοήσετε τη θεωρία και τη σημασία του κόστους.

2 1 κεφάλαιο Κατανοήσετε την έννοια των οικονομιών και των αντι-οικονομιών κλίμακας. Κατανοήσετε τον υπολογισμό της ζήτησης και της ελαστικότητας ζήτησης. Έννοιες-Κλειδιά Επιχείρηση Μορφές Επιχείρησης Ζήτηση, Ελαστικότητα Ζήτησης Οικονομίες Κλίμακας, Αντί-Οικονομίες Κλίμακας Αποτελεσματικότητα Έσοδα, Κόστος Κέρδος, Ζημία Μεγιστοποίηση Κέρδους 1.1 Εισαγωγικές Παρατηρήσεις Μία από τις βασικές έννοιες της οικονομίας και διοίκησης είναι ο όρος «επιχείρηση». Οι όροι «επιχείρηση» και «επιχειρηματίας» προέρχονται από τη λέξη «επιχειρώ», που σημαίνει καινοτομώ και δημιουργώ κάτω από συνθήκες αβεβαιότητας και κινδύνου με σκοπό το κέρδος. Με τον όρο «επιχείρηση» σχετίζονται τα θεματικά αντικείμενα που αφορούν τόσο τη μικροοικονομία και τη βιομηχανική οργάνωση όσο και την οργάνωση, τη διοίκηση και το μάρκετινγκ. Επιχείρηση είναι ένας αυθύπαρκτος (ανεξάρτητος) οικονομικός οργανισμός που έχει στη διάθεσή του κινητή και ακίνητη περιουσία με αντικειμενικό σκοπό, συνήθως, τη μεγιστοποίηση του κέρδους. Επομένως, επιχείρηση είναι μια αυτοτελής οικονομική μονάδα η οποία συνδυάζει τους συντελεστές παραγωγής (φύση, εργασία, κεφάλαιο) με διαφορετικούς τρόπους, με τελικό στόχο το κέρδος μέσω της παραγωγής και της διάθεσης αγαθών και υπηρεσιών στην εγχώρια και διεθνή αγορά, διατρέχοντας μικρό ή μεγάλο κίνδυνο κατά τη διεξαγωγή των εργασιών της. Με τον όρο «κέρδος» εννοούμε το θεμιτό κέρδος, δηλαδή κέρδος εντός του επιτρεπτού εκείνου ορίου ή της αμοιβής του επιχειρηματία πού καθορίζεται από την αγορά και από το είδος και την ένταση της εργασίας, και την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών. Μπορούμε να διακρίνουμε τις ακόλουθες κυριότερες κατηγορίες κέρδους (Πολυχρονόπουλος κ.ά., 2003 & 2005): 14

3 Η Θεωρία της Επιχείρησης α) Το Επιχειρηματικό Κέρδος που προκύπτει εάν αφαιρέσουμε από τα έσοδα της επιχείρησης μιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου (συνήθως έτος) τα έξοδα στα οποία περιλαμβάνονται μόνο οι τόκοι του ξένου κεφαλαίου. ιακρίνεται από λογιστική άποψη σε καθαρό κέρδος, σε μικτό κέρδος, σε κέρδος προ φόρων, σε κέρδος μετά φόρων, κ.λπ. β) Το Καθαρό Κέρδος που προκύπτει εάν αφαιρέσουμε από τα έσοδα της επιχείρησης τα έξοδα στα οποία περιλαμβάνονται οι τόκοι του ίδιου και του ξένου κεφαλαίου. γ) Το Πραγματικό Κέρδος που είναι αυτό το οποίο δημιουργεί ουσιαστική αύξηση της περιουσίας της επιχείρησης. Τα Πραγματικά Κέρδη μπορούν επίσης να διακρίνονται σε Οργανικά Κέρδη, δηλαδή αυτά που προέρχονται από την κύρια δράση της επιχείρησης, και σε μη Οργανικά Κέρδη, δηλαδή αυτά που προέρχονται από άλλες δραστηριότητες της επιχείρησης διαφορετικές από το κύριο αντικείμενό της. δ) Το Πλασματικό Κέρδος που δημιουργεί αριθμητική και όχι ουσιαστική αύξηση της περιουσίας της επιχείρησης και προέρχεται είτε από υπερεκτίμηση των στοιχείων του ενεργητικού είτε από υποεκτίμηση των στοιχείων του παθητικού. Η επιχείρηση λειτουργεί μέσα σε συγκεκριμένο οικονομικό σύστημα το οποίο αποτελεί και το περιβάλλον της. Το σύστημα αυτό αποτελείται από επιμέρους μονάδες, οι οποίες αλληλοεπηρεάζονται και έχουν προκαθορισμένους κανόνες συμπεριφοράς. Οι επιχειρήσεις είναι παραγωγικές μονάδες με διάφορα είδη νομικής μορφής (ΑΕ, ΟΕ, ΕΠΕ κ.τ.λ.) οι οποίες λαμβάνουν αποφάσεις σχετικά με την παραγωγή, δηλαδή: α) το είδος του προϊόντος που θα παράγει, β) την ποσότητα που θα παράγει, γ) ποια μέθοδο παραγωγής, δηλαδή ποια τεχνολογία θα χρησιμοποιήσει, δ) το μέρος εγκατάστασης, ε) πώς θα γίνει η διανομή των προϊόντων στους καταναλωτές, στ) σε ποια τιμή θα πουληθεί το προϊόν Στις μεγάλες επιχειρήσεις η προσπάθεια για τη μεγιστοποίηση του κέρδους και την ελαχιστοποίηση του κόστους είναι σαφής στόχος και προγραμματισμένη. Αντίθετα, οι μικρές επιχειρήσεις επιδιώκουν την επιβίωσή τους και ίσως ένα μικρό πλεόνασμα, ενώ η μεγιστοποίηση του κέρδους και η ελαχιστοποίηση του κόστους δεν είναι οι πρωταρχικοί τους στόχοι. 15

4 1 κεφάλαιο Ο κανόνας είναι ότι οι επιχειρήσεις επιδιώκουν το μέγιστο κέρδος και οι αποφάσεις τους βασίζονται σ' αυτή την επιδίωξη. Οι στόχοι των οικονομικών μονάδων διακρίνονται σε βραχυχρόνιους και μακροχρόνιους (Πολυχρονόπουλος κ.ά., 2003 & 2005). Μερικοί βραχυχρόνιοι στόχοι είναι: η συνεχής και απρόσκοπτη λειτουργία της παραγωγικής διαδικασίας, η έγκαιρη εξόφληση ληξιπρόθεσμων και βραχυχρόνιων υποχρεώσεων, η έγκαιρη διάθεση των παραγόμενων προϊόντων και υπηρεσιών, η κάλυψη εξόδων παραγωγής και γενικών εξόδων, η ορθολογική οργάνωση της εργασίας και του εξοπλισμού. Μερικοί μακροχρόνιοι στόχοι είναι: η μεγιστοποίηση των αναμενόμενων κερδών, η μεγιστοποίηση των πωλήσεων και η επέκταση σε νέες αγορές, η ελαχιστοποίηση του κόστους, η ελαχιστοποίηση γενικών και ειδικών εξόδων, η μεγιστοποίηση επενδύσεων και περιουσιακών στοιχείων (επέκταση των εγκαταστάσεων και μηχανολογικού εξοπλισμού), η μεγιστοποίηση του μεριδίου της αγοράς. Τι Πρέπει να Θυμάστε Η έννοια της επιχείρησης είναι βασική και θεμελιώδης για τα θέματα της οικονομίας και της διοίκησης. Με τον όρο επιχείρηση νοείται η αυτοτελής εκείνη οικονομική μονάδα η οποία συνδυάζει τους συντελεστές παραγωγής (φύση, εργασία, κεφάλαιο) με διαφορετικούς τρόπους, με τελικό στόχο την επίτευξη κέρδους μέσω της παραγωγής και διάθεσης αγαθών και υπηρεσιών στην εγχώρια και διεθνή αγορά, διατρέχοντας μικρό ή μεγάλο κίνδυνο κατά τη διεξαγωγή των εργασιών της. Μεταξύ των βασικών στόχων της επιχείρησης είναι: η συνεχής και απρόσκοπτη λειτουργία της παραγωγικής διαδικα- σίας, η έγκαιρη εξόφληση ληξιπρόθεσμων και βραχυχρόνιων υποχρεώσεων, η έγκαιρη διάθεση των παραγόμενων προϊόντων και υπηρεσιών, η κάλυψη των βασικών αναγκών της αγοράς, η κάλυψη εξόδων παραγωγής και γενικών εξόδων, η ορθολογική οργάνωση της εργασίας και του εξοπλισμού, 16

5 Η Θεωρία της Επιχείρησης η μεγιστοποίηση των αναμενόμενων κερδών, η μεγιστοποίηση των πωλήσεων και η επέκταση σε νέες αγορές, η ελαχιστοποίηση του κόστους, η ελαχιστοποίηση γενικών και ειδικών εξόδων, η μεγιστοποίηση επενδύσεων και περιουσιακών στοιχείων (επέκταση των εγκαταστάσεων και μηχανολογικού εξοπλισμού, η μεγιστοποίηση του μεριδίου της αγοράς. 1.2 Μορφές και Είδη Επιχειρήσεων Διάκριση Ανάλογα με το Σκοπό Οι επιχειρήσεις ανάλογα με το σκοπό που επιδιώκουν διακρίνονται σε κερδοσκοπικές και μη κερδοσκοπικές Κερδοσκοπικές επιχειρήσεις Σκοπός τους είναι η παραγωγή ή και η διάθεση αγαθών και υπηρεσιών προς επίτευξη κέρδους. Το κέρδος αυτό είτε επενδύεται πάλι (είτε παρακρατείται για μελλοντική επένδυση) είτε διατίθεται για άμεση κατανάλωση (είτε παρακρατείται και διανέμεται στο μέλλον). Αυτοί οι οικονομικοί οργανισμοί μπορούν να ταυτιστούν με τις οικονομικές επιχειρήσεις της ιδιωτικής οικονομίας (που αναλύονται στην ενότητα 1.2.2). Οι κερδοσκοπικές επιχειρήσεις διακρίνονται σε περαιτέρω κατηγορίες ανάλογα με τα εξής κριτήρια: το αντικείμενο της δραστηριότητάς τους το μέγεθος την περιουσιακή διάρθρωση τη σύνθεση του κόστους τη νομική μορφή Μη κερδοσκοπικές επιχειρήσεις Σκοπός τους είναι η παραγωγή ή και η διάθεση αγαθών και υπηρεσιών ώστε να καλύψουν, αφενός, τις ανάγκες των ανθρώπων και, αφετέρου, το κόστος παραγωγής μόνο, χωρίς να επιδιώκεται θετικό οικονομικό αποτέλεσμα. 17

6 1 κεφάλαιο Διάκριση ανάλογα με το αντικείμενο της δραστηριότητάς τους Οι κερδοσκοπικές επιχειρήσεις ανάλογα με το αντικείμενο της παραγωγικής τους δραστηριότητας μπορούν να διακριθούν σε: Επιχειρήσεις πρωτογενούς παραγωγής Στον πρωτογενή τομέα παραγωγής ανήκουν όλες οι επιχειρήσεις που έχουν ως αντικείμενο την καλλιέργεια του εδάφους (γεωργία, κυνήγι, κτηνοτροφία), την εκμετάλλευση του υπεδάφους (μεταλλικού νερού, γεωθερμικής ενέργειας), την εκμετάλλευση των θαλασσών, λιμνών ποταμών (αλιεία κ.λπ.) και την ηλιακή και αιολική ενέργεια. Οι επιχειρήσεις πρωτογενούς παραγωγής ονομάζονται και επιχειρήσεις «εντάσεως εδάφους», γιατί το μεγαλύτερο μέρος του κόστους των παραγόμενων προϊόντων καλύπτεται από το συντελεστή παραγωγής «φύση» ή «έδαφος». Χαρακτηριστικό στοιχείο των επιχειρήσεων αυτών είναι η παραγωγή μεγάλης ποσότητας προϊόντων που μπορούν να διατεθούν απευθείας και αυτούσια είτε σε επιχειρήσεις δευτερογενούς παραγωγής ως πρώτες και βοηθητικές ύλες για μεταποίηση και επιπλέον επεξεργασία, είτε στις επιχειρήσεις τριτογενούς παραγωγής, είτε στο καταναλωτικό κοινό. Γενικά, θα λέγαμε ότι στον πρωτογενή τομέα παραγωγής ανήκουν όλες οι αγροτικές επιχειρήσεις που έχουν σκοπό να καλύψουν τις βασικές ανάγκες των ανθρώπων (νερό, τροφή, στέγη κ.λπ.). Επιχειρήσεις δευτερογενούς παραγωγής Στον δευτερογενή τομέα παραγωγής ανήκουν οι επιχειρήσεις που έχουν σκοπό να επεξεργάζονται και να μεταποιούν τα προϊόντα που παράγουν οι επιχειρήσεις πρωτογενούς παραγωγής, τα οποία και μετατρέπουν σε τελικά αγαθά προς κατανάλωση με τη χρησιμοποίηση διαφόρων μηχανικών ή άλλων τεχνικών μέσων. Οι οικονομικοί οργανισμοί της δευτερογενούς παραγωγής διαχωρίζονται σε βιοτεχνικούς και βιομηχανικούς. Οι βιοτεχνικές επιχειρήσεις κατατάσσονται σε κατηγορίες ανάλογα με: Το χώρο όπου γίνεται η παραγωγική δραστηριότητα (οικιακές και εργαστηριακές). Τον εξοπλισμό που χρησιμοποιείται (χειροτεχνικές και μηχανολογικές). Το αντικείμενο της παραγωγικής δραστηριότητας (κατασκευαστικές, επισκευαστικές, καλλιτεχνικές, παροχής υπηρεσιών). 18

7 Η Θεωρία της Επιχείρησης Οι βιομηχανικές επιχειρήσεις διακρίνονται ανάλογα με: Τον κλάδο της παραγωγικής δραστηριότητας (υποδηματοποιίας, επίπλων, ηλεκτρικών οικιακών συσκευών, κ.λπ.). Τον αριθμό των παραγόμενων προϊόντων. Τις πρώτες ύλες (υφαντουργικές, ειδών διατροφής κ.λπ.). Τον αριθμό των παραγωγικών σταδίων. Τον τρόπο παραγωγής. Επιχειρήσεις τριτογενούς παραγωγής Στον τριτογενή τομέα παραγωγής ανήκουν όλες οι επιχειρήσεις που έχουν ως αντικείμενο παραγωγικής δραστηριότητας την παροχή υπηρεσιών είτε για την κυκλοφορία των πρώτων και βοηθητικών υλών και ετοίμων προϊόντων που προέρχονται από τις επιχειρήσεις πρωτογενούς και δευτερογενούς παραγωγής, είτε για τη διευκόλυνση των συναλλαγών, είτε για οποιονδήποτε άλλο λόγο κ.λπ. Με άλλα λόγια, θα λέγαμε ότι επιχειρήσεις τριτογενούς παραγωγής είναι ο «συνδετικός κρίκος μεταξύ ανθρωπίνων αναγκών, παραγόμενων προϊόντων και υπηρεσιών». Οι υπηρεσίες αυτές προσφέρονται είτε απευθείας στο καταναλωτικό κοινό, είτε στις επιχειρήσεις των δύο παραπάνω κλάδων. Οι επιχειρήσεις τριτογενούς παραγωγής είναι γνωστές ως εμπορικές και παίζουν σπουδαίο ρόλο στην οικονομική και επιχειρηματική ζωή, επειδή δίνουν τη δυνατότητα στον αγοραστή να επιλέξει τα πιο κατάλληλα προϊόντα. Ο τριτογενής τομέας περιλαμβάνει υπηρεσίες δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, τουριστικές επιχειρήσεις, μεταφορές, επικοινωνίες, τράπεζες και ασφάλειες. Επιχειρήσεις με μικτές δραστηριότητες Είναι εκείνες που ανήκουν σε περισσότερες από μία από τις κατηγορίες που αναφέρθηκαν παραπάνω. Με άλλα λόγια, αποτελούν συνδυασμό πρωτογενούς και δευτερογενούς παραγωγής ή πρωτογενούς και τριτογενούς παραγωγής κ.λπ. Σήμερα είναι συχνό το φαινόμενο μια βιομηχανική οικονομική μονάδα να έχει και εμπορική δραστηριότητα, επομένως μικτό χαρακτήρα Διάκριση ανάλογα με την περιουσιακή διάρθρωση Οι κερδοσκοπικές επιχειρήσεις ανάλογα με την περιουσιακή τους διάρθρωση κατατάσσονται στις εξής κατηγορίες: 19

8 1 κεφάλαιο Επιχειρήσεις έντασης πάγιων περιουσιακών στοιχείων Σ' αυτές το ποσοστό των πάγιων ενεργητικών στοιχείων είναι μεγαλύτερο από το ποσοστό των κυκλοφοριακών ενεργητικών στοιχείων, για παράδειγμα, επιχειρήσεις της δευτερογενούς παραγωγής που χρειάζονται μηχανολογικό εξοπλισμό μεγάλης αξίας. Επιχειρήσεις έντασης κυκλοφοριακών περιουσιακών στοιχείων Σ' αυτές το ποσοστό των κυκλοφοριακών ενεργητικών στοιχείων είναι μεγαλύτερο από το ποσοστό των πάγιων ενεργητικών στοιχείων, για παράδειγμα, επιχειρήσεις της τριτογενούς παραγωγής όπως εμπορικές και ασφαλιστικές επιχειρήσεις. Επιχειρήσεις έντασης βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων Σ' αυτές το ποσοστό των βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων είναι μεγαλύτερο από εκείνο των μακροπρόθεσμων, για παράδειγμα, μια μικρομεσαία χειροτεχνική επιχείρηση. Επιχειρήσεις έντασης μακροπρόθεσμων υποχρεώσεων Σ' αυτές το ποσοστό των μακροπρόθεσμων υποχρεώσεων είναι μεγαλύτερο των βραχυπρόθεσμων, για παράδειγμα, μια μεγάλη βιομηχανική μονάδα κατασκευής αεροσκαφών Διάκριση ανάλογα με τη σύνθεση του κόστους Οι κερδοσκοπικές επιχειρήσεις ανάλογα με τη σύνθεση του κόστους παραγωγής διακρίνονται στις εξής κατηγορίες: Επιχειρήσεις έντασης κόστους εδάφους Σ' αυτές το μεγαλύτερο ποσοστό του συνολικού κόστους παραγωγής είναι η έγγειος πρόσοδος, δηλαδή η αμοιβή του συντελεστή έδαφος, για παράδειγμα, επιχειρήσεις της πρωτογενούς παραγωγής όπως γεωργικές και δασοκομικές. Επιχειρήσεις έντασης κόστους εργασίας Σ' αυτές το μεγαλύτερο ποσοστό του συνολικού κόστους παραγωγής είναι η αμοιβή του συντελεστή εργασία. Για παράδειγμα, επιχειρήσεις κατασκευής ετοίμων ενδυμάτων όταν έχει τη δυνατότητα θα εγκαταστήσει μονάδες παραγωγής σε τόπους που διαθέτουν άφθονο εργατικό δυναμικό και χαμηλές αμοιβές. Είναι συχνό το φαινόμενο ευρωπαϊκών ή αμερικανικών εταιρειών ειδών ένδυσης που κατασκευάζουν τα προϊόντα τους στην Ινδία, Τουρκία, Χονγκ-Κονγκ κ.λπ. 20

9 Η Θεωρία της Επιχείρησης Επιχειρήσεις έντασης κόστους πρώτων υλών Σ' αυτές το ποσοστό του κόστους των πρώτων υλών στη διάρθρωση του συνολικού κόστους παραγωγής είναι μεγαλύτερο από εκείνο των άλλων συντελεστών. Για παράδειγμα, επιχειρήσεις παραγωγής κατεψυγμένων λαχανικών, των οποίων η λειτουργία εξαρτάται απόλυτα από τον εφοδιασμό τους, θα επιδιώξουν την εγκατάστασή τους κοντά σε τόπους παραγωγής λαχανικών. Επιχειρήσεις έντασης κόστους κεφαλαίων Σ' αυτές το ποσοστό του κόστους του κεφαλαίου (επενδύσεων σε πάγια περιουσιακά στοιχεία), δηλαδή των τόκων, ασφαλίστρων και αποσβέσεων, στο συνολικό κόστος παραγωγής είναι μεγαλύτερο από το ποσοστό των υπολοίπων συντελεστών παραγωγής, για παράδειγμα, τραπεζικές επιχειρήσεις. Επιχειρήσεις έντασης κόστους υπηρεσιών Σ' αυτές το ποσοστό του κόστους των χρησιμοποιουμένων και παρεχομένων υπηρεσιών από τρίτους στη διάρθρωση του συνολικού κόστους παραγωγής είναι μεγαλύτερο από εκείνο των υπολοίπων συντελεστών παραγωγής, για παράδειγμα, βιομηχανία φωταερίου Διάκριση ανάλογα με τη νομική μορφή Οι επιχειρήσεις ανάλογα με τη νομική μορφή τους διακρίνονται ως εξής: Ατομική επιχείρηση Η ατομική επιχείρηση έχει μόνο έναν ιδρυτή ή ιδιοκτήτη. Είναι πολύ απλή μορφή επιχείρησης, για την ίδρυση της οποίας απαιτείται (από το νόμο) ένα μικρό κεφάλαιο και δεν υπάρχουν διατυπώσεις για την ίδρυσή της. Η λειτουργία και η πορεία της εξαρτώνται από τον ιδιοκτήτη της ο οποίος είναι υπεύθυνος για όλες τις υποχρεώσεις της εταιρείας, τόσο με την εμπορική όσο και με την ατομική του περιουσία. Ομόρρυθμη εταιρεία Η ομόρρυθμη εταιρεία έχει δύο ή και περισσότερους ιδρυτές ή ιδιοκτήτες. Για τη δημιουργία της απαιτείται ένα μικρό ποσό κεφαλαίου, ένα καταστατικό και δημοσίευση αυτού. Η λειτουργία της είναι σχετικά απλή και οι εταίροι ευθύνονται απεριόριστα για όλα τα χρέη της εταιρείας. Ετερόρρυθμη εταιρεία Υπάρχουν δύο είδη ετερόρρυθμης εταιρείας, η απλή και η μετοχική. Στην απλή ετερόρρυθμη εταιρεία υπάρχουν δύο είδη εταίρων και σε αυτό οφείλεται η διαφορά από την ομόρρυθμη εταιρεία: Οι ομόρρυθμοι 21

10 1 κεφάλαιο οι οποίοι ευθύνονται προσωπικά και απεριόριστα για όλα τα χρέη της εταιρείας και οι ετερόρρυθμοι που είναι απλοί χρηματοδότες. Αυτοί δεν συμμετέχουν στη διαχείριση και είναι υπεύθυνοι μέχρι του ποσού που κατέθεσαν στην εταιρεία. Για τη σύσταση της εταιρείας απαιτείται καταστατικό και δημοσίευση αυτού. Στη μετοχική ετερόρρυθμη εταιρεία το κεφάλαιο που καταθέτουν οι ετερόρρυθμοι εταίροι διαιρείται σε μερίδια τα οποία αντιπροσωπεύουν μετοχές, οι οποίες μεταβιβάζονται εύκολα. Έτσι, η μετοχική ετερόρρυθμη εταιρεία γίνεται μικτή εταιρεία. Ο θάνατος ή η πτώχευση κάποιου ετερόρρυθμου εταίρου δεν συνεπάγεται λύση της επιχείρησης, αφού οι μετοχές του μπορούν να μεταβιβαστούν. Στην πράξη η μετοχική ετερόρρυθμη εταιρεία δεν συναντάται συχνά επειδή προτιμάται η ανώνυμη εταιρεία. Συμμετοχική ή αφανής εταιρεία Η συμμετοχική ή αφανής εταιρεία ιδρύεται από δύο ή περισσότερα άτομα που συμφωνούν να εκτελέσουν μαζί κάποιες εμπορικές πράξεις και να συμμετέχουν με κεφάλαια στην εταιρεία η οποία ανήκει σε τρίτο πρόσωπο. Τα κεφάλαια που εισφέρονται από τους συνεταίρους εξακολουθούν να ανήκουν σ' αυτούς, αν και χρησιμοποιούνται για κάποιο κοινό σκοπό. Η ύπαρξη της εταιρείας είναι γνωστή μόνο σ' αυτούς που συμμετέχουν και δεν έχει νομική προσωπικότητα. Οι εταίροι είναι άτομα που δεν θέλουν ή δεν μπορούν να ασκούν κάποια δραστηριότητα. Ανώνυμη εταιρεία (ΑΕ) Η ανώνυμη εταιρεία είναι η κατεξοχήν κεφαλαιουχική εταιρεία. Αποτελεί τη σπουδαιότερη νομική εταιρική μορφή και έχει πλήρη νομική προσωπικότητα. Η εταιρική της ιδιότητα αντιπροσωπεύεται από μετοχές που μπορούν να μεταβιβαστούν εύκολα. Έτσι η εταιρική ιδιότητα μπορεί να μεταβιβαστεί απλώς και μόνο με τη μεταβίβαση των μετοχών. Οι μέτοχοι δεν ευθύνονται προσωπικά για τις υποχρεώσεις της εταιρείας, αλλά μέχρι του ποσού που συνεισφέρουν στην εταιρεία. Το ελάχιστο ποσό που απαιτείται για τη σύσταση της ανώνυμης εταιρείας πρέπει να παραμένει σταθερό κατά τη διάρκεια της ζωής της (μεταβάλλεται μόνο αν υπάρχουν οι προϋποθέσεις που ορίζει ο νόμος). Ο θεσμός της ανώνυμης εταιρείας συντέλεσε πολύ στη δημιουργία μεγάλων επιχειρήσεων και στην ανάπτυξη βιομηχανικών χωρών. Επίσης η συμβολή της στην ανάπτυξη της οικονομίας, ιδιωτικής και εθνικής, στην τεχνολογική πρόοδο και εξέλιξη, στην τελειοποίηση προϊόντων και στην έρευνα είναι μεγάλη. 22

11 Η Θεωρία της Επιχείρησης Εταιρεία περιορισμένης ευθύνης (ΕΠΕ) Το κεφάλαιό της διαιρείται σε ίσα εταιρικά μερίδια που δεν παρίστανται με μετοχές, αλλά μεταβιβάζονται εύκολα με ορισμένες διαδικασίες. Τα μέλη της ΕΠΕ δεν ευθύνονται προσωπικά για τις υποχρεώσεις της εταιρείας και αυτή την ευθύνη έχει μόνο η εταιρεία με την περιουσία της. Κοινό στοιχείο της ΕΠΕ με την ΑΕ είναι ότι η ευθύνη των εταίρων είναι μέχρι του ποσού της εισφοράς τους στην εταιρεία. Η κύρια διαφορά τους είναι ότι τα εταιρικά μερίδια στην ΑΕ παρίστανται με μετοχές, όπως προαναφέρθηκε, ενώ στην ΕΠΕ αυτό απαγορεύεται από το νόμο. Έτσι, η μεταβίβαση της εταιρικής ιδιότητας στην ΕΠΕ είναι δυσκολότερη. Επίσης το κεφάλαιο που απαιτείται για τη σύσταση μιας ΕΠΕ είναι πολύ μικρότερο από το αντίστοιχο της Α.Ε. Η ΕΠΕ διοικείται από τη γενική συνέλευση των εταίρων και τους διαχειριστές. Συνεταιρισμός ή συνεργατική εταιρεία Συνεταιρισμός είναι η εταιρεία η οποία έχει ως κύρια χαρακτηριστικά το μεταβλητό του αριθμού των συνεταίρων και το μεταβλητό του κεφαλαίου και είναι μη κερδοσκοπική. Συμπλοιοκτησία Είναι ιδιόρρυθμος τύπος εταιρείας, που ιδρύεται με σκοπό την εκμετάλλευση κοινού πλοίου. Για κάθε πλοίο ιδρύεται ξεχωριστή εταιρεία. Οι μη κερδοσκοπικές επιχειρήσεις διακρίνονται σε: Κτητικές επιχειρήσεις Αυτές επιδιώκουν τη δημιουργία κέρδους, το οποίο επενδύεται πάλι σε πάγια περιουσιακά στοιχεία (για παράδειγμα, ΕΗ, ΕΡΤ, ΟΣΕ). Εξισωτικές επιχειρήσεις Σ' αυτές τα έσοδα είναι ίσα με τα έξοδα λειτουργίας, επομένως η τιμή των προϊόντων ή υπηρεσιών τους καθορίζεται με βάση τα έξοδά τους (σωματεία, ορφανοτροφεία, γηροκομεία κ.λπ.). Ελλειμματικές επιχειρήσεις Σ' αυτές τα ετήσια έσοδα είναι μικρότερα από τις ετήσιες δαπάνες λειτουργίας. Τα ελλείμματα καλύπτονται είτε με κρατική επιχορήγηση, είτε με δάνεια, είτε με αύξηση των τιμών (για παράδειγμα, κρατικά νοσοκομεία, επιχειρήσεις αστικών συγκοινωνιών κ.λπ.). 23

12 1 κεφάλαιο Διάκριση Ανάλογα με το Φορέα Οι επιχειρήσεις διακρίνονται ανάλογα με το φορέα τους σε ιδιωτικές, δημόσιες και μικτές. Ιδιωτικές οικονομικές μονάδες Είναι εκείνες στις οποίες ο φορέας είναι φυσικό ή νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου. Λειτουργούν με βάση τις αρχές του ιδιωτικού δικαίου και είναι κερδοσκοπικοί. ιακρίνονται για τη μεγάλη διαχειριστική ευελιξία και τη δυνατότητα προσαρμογής στις μεταβαλλόμενες συνθήκες της οικονομίας. Οι ιδιωτικοί οργανισμοί αποτελούν το μεγαλύτερο ποσοστό των οικονομικών οργανισμών στο σύστημα της οικονομίας της αγοράς. ημόσιες οικονομικές μονάδες Είναι εκείνες στις οποίες ο φορέας είναι το ημόσιο ή οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκηση (κοινότητες και δήμοι). Οι οργανισμοί αυτοί επιδιώκουν την πραγματοποίηση κέρδους (αυτό επιτυγχάνεται με την ίδρυση μονοπωλιακών συνήθως οργανισμών), την προσφορά κοινωνικού έργου (για παράδειγμα, την προστασία της δημόσιας υγείας, την παροχή παιδείας) ή την ενίσχυση της εθνικής οικονομίας. Οι δημόσιες επιχειρήσεις ιδρύονται είτε ως νομικά πρόσωπα δημόσιου δικαίου (Ν.Π...) είτε ως νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου (Ν.Π.Ι..). Μικτές οικονομικές μονάδες Είναι εκείνες στις οποίες συμμετέχει τόσο το κράτος ή ΝΠ όσο και ιδιώτες ή ΝΠΙ. και λαμβάνουν τη μορφή ανώνυμης εταιρείας. Είναι συνήθως βραδυκίνητοι στη λήψη επιχειρηματικών αποφάσεων και επιδιώκουν να ικανοποιήσουν μια συλλογική ανάγκη. Σε περίπτωση που προκύψει κέρδος, διανέμεται μεταξύ των φορέων Διάκριση Ανάλογα με τη Νομική Μορφή Οι επιχειρήσεις εμφανίζονται ως νομικά πρόσωπα, δηλαδή ως ενώσεις προσώπων ή περιουσιακών στοιχείων για την επιδίωξη ορισμένου σκοπού. Τα νομικά πρόσωπα διακρίνονται σε: Νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου (Ν.Π.Ι..) Αυτά αποβλέπουν στην πραγματοποίηση ιδιωτικών συμφερόντων ή σκοπών (ιδρύματα, σωματεία, εταιρείες). 24

13 Η Θεωρία της Επιχείρησης Νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου (Ν.Π...) Αυτά ασκούν μια ορισμένη δημόσια λειτουργία που ανήκει στο κράτος, δηλαδή είναι φορείς της δημόσιας εξουσίας (σωματεία, ιδρύματα, επιμελητήρια) Διάκριση Ανάλογα με τη Χωρική Διάσταση Τοπικές και περιφερειακές επιχειρήσεις Περιλαμβάνει όσες επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται σε μια περιφέρεια είτε σε ένα συγκεκριμένο γεωγραφικό χώρο. Εθνικές επιχειρήσεις Περιλαμβάνει όσες επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται σε πολλές περιφέρειες μέσα στο πλαίσιο όμως μιας χώρας μέσω διαφόρων υποκαταστημάτων και αντιπροσωπειών. Πολυεθνικές επιχειρήσεις Περιλαμβάνει όσες επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται όχι μονάχα στο πλαίσιο μιας χώρας με διάφορα καταστήματα, αλλά και εκτός των ορίων της χώρας μέσω διαφόρων υποκαταστημάτων και θυγατρικών εταιρειών. Τι Πρέπει να Θυμάστε Μπορούμε να διακρίνουμε τα ακόλουθα βασικά είδη και τις μορφές των επιχειρήσεων, ανάλογα με: α) το σκοπό β) το αντικείμενο της δραστηριότητάς τους γ) την περιουσιακή διάρθρωση δ) τη σύνθεση του κόστους ε) τη νομική μορφή ζ) το φορέα η) τη νομική μορφή θ) τη χωρική διάσταση Με βάση τα άνω κριτήρια, οι μορφές και τα είδη των επιχειρήσεων διαχωρίζονται ως ακολούθως: Κερδοσκοπικές επιχειρήσεις Μη κερδοσκοπικές επιχειρήσεις Επιχειρήσεις πρωτογενούς παραγωγής 25

14 1 κεφάλαιο Επιχειρήσεις δευτερογενούς παραγωγής Επιχειρήσεις τριτογενούς παραγωγής Επιχειρήσεις με μικτές δραστηριότητες Επιχειρήσεις έντασης πάγιων περιουσιακών στοιχείων Επιχειρήσεις έντασης κυκλοφοριακών περιουσιακών στοιχείων Επιχειρήσεις έντασης βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων Επιχειρήσεις έντασης μακροπρόθεσμων υποχρεώσεων Επιχειρήσεις έντασης κόστους εδάφους Επιχειρήσεις έντασης κόστους εργασίας Επιχειρήσεις έντασης κόστους πρώτων υλών Επιχειρήσεις έντασης κόστους κεφαλαίων Επιχειρήσεις έντασης κόστους υπηρεσιών Ατομική επιχείρηση Ομόρρυθμη εταιρεία Ετερόρρυθμη εταιρεία Συμμετοχική ή αφανής εταιρεία Ανώνυμη εταιρεία (ΑΕ) Εταιρεία περιορισμένης ευθύνης (ΕΠΕ) Συνεταιρισμός ή συνεργατική εταιρεία Συμπλοιοκτησία Κτητικές επιχειρήσεις Εξισωτικές Επιχειρήσεις Ελλειμματικές Επιχειρήσεις Ιδιωτικές οικονομικές μονάδες ημόσιες οικονομικές μονάδες Μικτές οικονομικές μονάδες Νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου (Ν.Π.Ι..) Νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου (Ν.Π...) Τοπικές και περιφερειακές επιχειρήσεις Εθνικές επιχειρήσεις Πολυεθνικές επιχειρήσεις 1.3 Ζήτηση και Καμπύλη Ζήτησης Η έννοια της ζήτησης (demand) είναι πολύ σημαντική στη μικροοικονομική ανάλυση διότι μαζί με την προσφορά δίνει στον επιχειρηματία τα χρήσιμα 26

15 Η Θεωρία της Επιχείρησης εργαλεία με τη βοήθεια των οποίων θα μπορέσει να αξιολογήσει το άριστο επίπεδο προσφοράς και ζήτησης, από το οποίο επιτυγχάνεται η ισορροπία στην αγορά. Η ζήτηση βοηθάει την επιχείρηση να εξάγει σημαντικά συμπεράσματα για τη συμπεριφορά των καταναλωτών και τις αντιδράσεις στις μεταβολές της τιμής των αγαθών. Ζήτηση είναι η συναρτησιακή σχέση ανάμεσα στην ποσότητα ενός αγαθού πού ενδιαφέρεται κάποιος να αποκτήσει και στην τιμή πού είναι πρόθυμος να πληρώσει για την απόκτησή του. Η ζήτηση δεν εκφράζει αναγκαστικά την ποσότητα πού αγοράζει ο καταναλωτής, αλλά αυτή πού επιθυμεί και μπορεί να αγοράσει. ηλαδή, ένας καταναλωτής δεν αρκεί να επιθυμεί να αγοράσει μονάχα ένα προϊόν αλλά θα πρέπει να διαθέτει την ανάλογη αγοραστική δυνατότητα για να το αποκτήσει, δηλαδή θα πρέπει να έχει και τα απαραίτητα χρήματα για να το αποκτήσει. Εάν δεν έχει τα απαραίτητα χρήματα για την αγορά του αγαθού, τότε η ζήτηση του συγκεκριμένου αγαθού θα πρέπει να είναι μηδενική. Σύμφωνα με το Νόμο της Ζήτησης, η ποσότητα που επιθυμούν οι καταναλωτές να αγοράσουν σε μια δεδομένη χρονική περίοδο θα είναι τόσο μεγαλύτερη, όσο μικρότερη είναι η τιμή. Όταν η τιμή ενός προϊόντος αυξάνεται, τότε η ζητούμενη ποσότητα από τον καταναλωτή μειώνεται και αντίστροφα. Η ζήτηση δηλαδή μπορεί να μεταβάλλεται αυξητικά (αύξηση) είτε μειωτικά (μείωση) (Gabral, 2000). Οι προσδιοριστικοί παράγοντες της ζήτησης είναι οι ακόλουθοι (Πολυχρονόπουλος κ.ά., 2003 & 2005): Η τιμή του ζητούμενου αγαθού Οι προτιμήσεις των καταναλωτών Το ύψος του εισοδήματος Η κατανομή του εισοδήματος μεταξύ των καταναλωτών Το μέγεθος του πληθυσμού Οι τιμές των υπολοίπων αγαθών Οι προβλέψεις των καταναλωτών σχετικά με τις μελλοντικές τιμές των αγαθών και το μελλοντικό τους εισόδημα Τα περιουσιακά στοιχεία των καταναλωτών Η καταναλωτική πίστη Η καμπύλη ζήτησης αποτελεί τον γεωμετρικό τόπο των σημείων όπου ο αγοραστής του συγκεκριμένου προϊόντος επιθυμεί και μπορεί να αγοράσει ορισμένες ποσότητες από το προϊόν αυτό για διαφορετικές τιμές. Η αρνητική 27

16 1 κεφάλαιο κλίση της καμπύλης ζήτησης εκφράζει την αντίρροπη σχέση μεταξύ τιμής και ζητούμενης ποσότητας πού εξηγείται από το νόμο της φθίνουσας οριακής χρησιμότητας. Χρησιμότητα είναι η ικανοποίηση πού απολαμβάνει κάθε καταναλωτής από το αγαθό πού καταναλώνει. ηλαδή, σύμφωνα με το νόμο της φθίνουσας οριακής χρησιμότητας, η κάθε επιπλέον μονάδα πού καταναλώνεται επιφέρει όλο και μικρότερη αύξηση στη συνολική χρησιμότητα. Συνήθως στην οικονομική ανάλυση θεωρούμε την τιμή ως ανεξάρτητη μεταβλητή (independent variable) και την ποσότητα ως εξαρτημένη (dependent variable). Ο νόμος της ζήτησης στην περίπτωση της γραμμικής συνάρτησης εκφράζεται ως: Q = a b P, όπου: Q είναι η ζητούμενη ποσότητα, P είναι η τιμή του αγαθού a και b είναι οι παράμετροι (υποθέτουμε ότι a >0 και b >0). Από την εποχή του Marshall οι οικονομολόγοι χρησιμοποιούν την «αντίστροφη συνάρτηση» με την ποσότητα στον οριζόντιο άξονα και την τιμή στον κατακόρυφο άξονα. Η άνω εξίσωση γράφεται, λοιπόν: P = (a / b) (1 / b) Q, που παρουσιάζει την «καμπύλη ζήτησης» (Demand Curve). Στον κάθετο άξονα παριστάνουμε μια συγκεκριμένη τιμή του αγαθού και στον οριζόντιο άξονα τη ζητούμενη ποσότητα. ηλαδή, για κάθε τιμή ο καταναλωτής θα ζητάει συγκεκριμένη ποσότητα του αγαθού. Εάν τώρα ενώσουμε με μια γραμμή τα σημεία (δημιουργήσουμε, δηλαδή, το γεωμετρικό τόπο των σημείων) πού αντιστοιχούν στους συνδυασμούς της τιμής και της ποσότητας θα έχουμε, ως αποτέλεσμα, μια καμπύλη πού καλείται ατομική καμπύλη ζήτησης. Για την καμπύλη ζήτησης θεωρούμε ότι όλοι οι προσδιοριστικοί παράγοντες (εκτός από την τιμή) πού μπορούν να επηρεάσουν τη ζήτηση (όπως για παράδειγμα, το εισόδημα, οι προτιμήσεις των καταναλωτών, οι τιμές των αγαθών κ.λπ.) παραμένουν σταθεροί. Αυτή η παραδοχή είναι γνωστή ως ceteris-paribus, αλλά, ενώ δεν ισχύει στην πραγματικότητα, είναι απαραίτητη για να μπορούμε να απομονώσουμε κάθε 28

17 Η Θεωρία της Επιχείρησης φορά από το πλήθος της μεταβλητής τον συγκεκριμένο προσδιοριστικό παράγοντα για να είμαστε σε θέση να υπολογίσουμε τις επιπτώσεις του στην εξαρτημένη μεταβλητή (τη ζήτηση). Σύμφωνα με τα ανωτέρω δεδομένα, η καμπύλη ζήτησης που σχηματίζεται έχει ως ακολούθως: Διάγραμμα 1.1: Η καμπύλη ζήτησης Η συνολική ή αγοραία καμπύλη ζήτησης μας δείχνει τη συμπεριφορά όλων των καταναλωτών της αγοράς για ένα συγκεκριμένο προϊόν. Για να βρούμε τη συνολική ή αγοραία καμπύλη ζήτησης για ένα συγκεκριμένο προϊόν θα πρέπει να προσθέσουμε οριζόντια τις καμπύλες ζήτησης όλων των νοικοκυριών της οικονομίας πού αγοράζουν το συγκεκριμένο προϊόν. Ένα ιδιαίτερα σημαντικό σημείο αναφορικά με την καμπύλη ζήτησης είναι ότι μπορούμε να υπολογίσουμε το πλεόνασμα του καταναλωτή (Consumer s Surplus) και την επιθυμία και προθυμία του καταναλωτή (Willingness to Pay) να πληρώσει ένα συγκεκριμένο ποσό για να αποκτήσει ένα συγκεκριμένο προϊόν. 29

18 1 κεφάλαιο Παράδειγμα 1 Το ακόλουθο παράδειγμα μας δείχνει δύο καταναλωτές τον Α και Β και τη συνολική ζήτηση για το συγκεκριμένο αγαθό. Ζητείται να σχεδιασθούν οι καμπύλες ζήτησης που αφορούν την ζήτηση των καταναλωτών Α και Β και τη συνολική ζήτηση. Ζήτηση Ατόμου Α Ζήτηση Ατόμου Β Συνολική Ζήτηση (Α & Β) Τιμή (P) Ποσότητα (Q) Τιμή (P) Ποσότητα (Q) Τιμή (P) Ποσότητα (Q) Απάντηση Όπως παρουσιάζεται στο ακόλουθο σχήμα, εάν προσθέσουμε οριζόντια τις καμπύλες ζήτησης των δύο καταναλωτών θα έχουμε τη συνολική ή αγοραία καμπύλη ζήτησης του προϊόντος. Η ζήτηση, ως συναρτησιακή σχέση, μπορεί να εκφραστεί ως μια απλή συνάρτηση γραμμική της μορφής Q = f (P), πού σημαίνει ότι η ζητούμενη ποσότητα είναι συνάρτηση της τιμής, όπου Q (Quantity) είναι η ζητούμενη ποσότητα (δηλαδή η εξαρτημένη μεταβλητή διότι εξαρτάται από την τιμή) και P (Price) είναι η τιμή που είναι η ανεξάρτητη μεταβλητή. 30

19 Η Θεωρία της Επιχείρησης Προσδιοριστικοί Παράγοντες Ζήτησης Όπως αναφέραμε παραπάνω, οι προσδιοριστικοί παράγοντες της ζήτησης είναι οι ακόλουθοι (Πολυχρονόπουλος κ.ά & 2005): Η τιμή του ζητουμένου αγαθού. Οι προτιμήσεις των καταναλωτών που διαμορφώνονται από την προ- σωπικότητα του ατόμου και το κοινωνικό και οικογενειακό περιβάλλον, καθώς επίσης και από το γενικό ρεύμα της εποχής. Όσο μεγαλύτερη ικανοποίηση και χρησιμότητα παρέχει στον καταναλωτή ένα αγαθό, τόσο αυξάνεται η ζήτησή του. Το ύψος του εισοδήματος των καταναλωτών: Στα περισσότερα προϊόντα η σχέση μεταξύ εισοδήματος και ζήτησης είναι θετική, πού σημαίνει ότι όσο αυξάνεται το εισόδημα του καταναλωτή για τα περισσότερα αγαθά τόσο αυξάνεται η ζήτηση (και το αντίθετο). Με την αύξηση του εισοδήματος ο καταναλωτής θα έχει τη δυνατότητα να αγοράσει περισσότερη ποσότητα αγαθών. Το μέγεθος του πληθυσμού Η κατανομή του εισοδήματος μεταξύ των καταναλωτών Οι τιμές των υπολοίπων αγαθών Οι προβλέψεις των καταναλωτών σχετικά με τις μελλοντικές τιμές του προϊόντος και το μελλοντικό τους εισόδημα Τα περιουσιακά στοιχεία των καταναλωτών Η καταναλωτική πίστη Αρχικά υποθέσαμε ότι η ζήτηση ενός αγαθού εκφράζεται ως μια απλή γραμμική συνάρτηση της μορφής: Q = f (P), πού επηρεάζεται μόνο από την τιμή. Στην πραγματικότητα όμως, όπως αναλύσαμε, η ζήτηση ενός αγαθού επηρεάζεται από διαφορετικούς παράγοντες, όπως για παράδειγμα, το εισόδημα πού καταναλώνεται, οι τιμές των υπολοίπων προϊόντων, οι προτιμήσεις των καταναλωτών, κ.λπ. ηλαδή μια πιο ολοκληρωμένη μορφή της συνάρτησης ζήτησης έχει την ακόλουθη μορφή: Q = f (P, Y, PS, PY, Pr, K, κ.λπ.) όπου: P = τιμή, Y = εισόδημα, PS = η τιμή των συμπληρωματικών αγαθών PY = η τιμή των υποκατάστατων αγαθών Pr = οι προτιμήσεις των καταναλωτών K = ο αριθμός των καταναλωτών. 31

20 1 κεφάλαιο Οι προσδιοριστικοί παράγοντες της ζήτησης είναι οι παράγοντες πού επηρεάζουν ολόκληρη τη ζήτηση, που σημαίνει ότι κάθε μεταβολή ενός από αυτούς τους παράγοντες θα επιφέρει μετατόπιση της καμπύλης ζήτησης από την αρχική της θέση (Gabral 2000) Ελαστικότητα Ζήτησης H ελαστικότητα της ζήτησης (elasticity of demand) ως προς την τιμή είναι ένα μέτρο του βαθμού αντίδρασης της ζητούμενης ποσότητας ενός αγαθού στις μεταβολές της τιμής του αγαθού. Αυτή ορίζεται ως ο λόγος της ποσοστιαίας μεταβολής της ζητούμενης ποσότητας προς την ποσοστιαία μεταβολή της τιμής (Gabral 2000). ηλαδή: Ελαστικότητα Ζήτησης = (Ποσοστιαία Μεταβολής της Ποσότητας)/(Ποσοστιαία Μεταβολής της Τιμής): nd = dq p q/q. dp q p/p Το πρώτο τμήμα της προηγούμενης εξίσωσης μας δίνει ακριβώς τον ορισμό της ελαστικότητας ζήτησης, όπου η παράγωγος της ζητούμενης ποσότητας αναφορικά με την τιμή πολλαπλασιάζεται με την αναλογία της τιμής προς την ποσότητα. Για μικρότερες μεταβολές στην τιμή, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μια προσεγγιστική αναλογία για την παράγωγο της αναλογίας μεταξύ της ποσοστιαίας μεταβολής του προϊόντος ( q/ q) και της ποσοστιαίας μεταβολής της τιμής ( p/ p). Επειδή, όπως έχουμε ήδη αναλύσει, η ποσότητα της ζήτησης μειώνεται καθώς η τιμή αυξάνεται, όπως επίσης ισχύει και το αντίστροφο, τοποθετούμε το αρνητικό πρόσημο στον τύπο της ελαστικότητας. Η ελαστικότητα ζήτησης (nd) χαρακτηρίζεται ως ελαστική, μοναδιαία ή ανελαστική ως εξής: Ελαστική Ζήτηση, όταν: (nd) > 1 Μοναδιαία Ελαστικότητα Ζήτησης, όταν: (nd) = 1 Ανελαστική Ζήτηση, όταν: (nd) < 1 Εάν οι τιμές σημειώνουν αξιόλογες μεταβολές, τότε χρησιμοποιείται ο τύπος της τοξοειδούς ελαστικότητας: nd = ( Q / P) ({P1 + P2} / {Q1 + Q2}). 32

21 Η Θεωρία της Επιχείρησης Παράδειγμα 2 Έστω ότι η τιμή ενός αγαθού μειώθηκε κατά 10%, με αποτέλεσμα η ζητούμενη ποσότητα αυτού του αγαθού να αυξηθεί κατά 30%. Ζητείται να βρεθεί η ελαστικότητα ζήτησης. Απάντηση Για να βρούμε την ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή, εφαρμόζουμε και αντικαθιστούμε στον αντίστοιχο τύπο της ελαστικότητας ζήτησης, δηλαδή: nd = (30%) / ( 10%) = 3. δηλαδή, το 3 σημαίνει ότι η ποσοστιαία μεταβολή στη ζητούμενη ποσότητα θα είναι τριπλάσια και το αρνητικό πρόσημο σημαίνει ότι η μεταβολή θα είναι προς την αντίθετη κατεύθυνση της ποσοστιαίας μεταβολής της τιμής. Άσκηση Αυτοαξιολόγησης 1 Έστω τα ακόλουθα στοιχεία που αφορούν τη ζήτηση ενός αγαθού: α) Όταν η τιμή του αγαθού είναι 800 νομισματικές μονάδες, η ζητούμενη ποσότητα είναι μονάδες και β) Όταν η τιμή του αγαθού είναι 1200 νομισματικές μονάδες, τότε η ζητούμενη ποσότητα μειώνεται σε μονάδες Ζητείται να βρεθεί η ελαστικότητα ζήτησης. (Η απάντηση είναι στο τέλος του κεφαλαίου) Τι Πρέπει να Θυμάστε Σύμφωνα με το νόμο της ζήτησης, η ποσότητα που επιθυμούν καταναλωτές να αγοράσουν σε μια δεδομένη χρονική περίοδο θα είναι μεγαλύτερη, όσο μικρότερη είναι η τιμή. Όταν η τιμή ενός προϊόντος αυξάνεται, τότε η ζητούμενη ποσότητα από τον καταναλωτή μειώνεται και αντίστροφα. Η ζήτηση μπορεί να μεταβάλλεται είτε αυξητικά (αύξηση) είτε μειωτικά (μείωση). 33

22 1 κεφάλαιο Οι βασικοί παράγοντες που προσδιορίζουν τη ζήτηση είναι οι ακόλουθοι: Η τιμή του ζητουμένου αγαθού Οι προτιμήσεις των καταναλωτών Το ύψος του εισοδήματος των καταναλωτών Το μέγεθος του πληθυσμού Η κατανομή του εισοδήματος μεταξύ των καταναλωτών Οι τιμές των υπολοίπων αγαθών Οι προβλέψεις των καταναλωτών σχετικά με τις μελλοντικές τιμές του προϊόντος και το μελλοντικό τους εισόδημα Τα περιουσιακά στοιχεία των καταναλωτών Η καταναλωτική πίστη H ελαστικότητα της ζήτησης (elasticity of demand) ως προς την τιμή είναι ένα μέτρο του βαθμού αντίδρασης της ζητούμενης ποσότητας ενός αγαθού στις μεταβολές της τιμής του αγαθού. ηλαδή, ορίζεται ως ο «λόγος της ποσοστιαίας μεταβολής της ζητούμενης ποσότητας προς την ποσοστιαία μεταβολή της τιμής»: nd = ( Q / P) (P / Q). Αντίστοιχα, ο τύπος της τοξοειδούς ελαστικότητας είναι: nd = ( Q / P) ({P1 + P2} / {Q1 + Q2}). Η ελαστικότητα ζήτησης (nd) χαρακτηρίζεται ως ελαστική, μοναδιαία ή ανελαστική ως εξής: Ελαστική Ζήτηση, όταν: (nd) > 1 Μοναδιαία Ελαστικότητα Ζήτησης, όταν: (nd) = 1 Ανελαστική Ζήτηση, όταν: (nd) < 1 34

23 Η Θεωρία της Επιχείρησης 1.4 Προσφορά και Καμπύλη Προσφοράς Η συνολική προσφορά (supply) προϊόντος στην οικονομία κατά τη διάρκεια μιας ορισμένης χρονικής περιόδου πρέπει να ισούται με τα προϊόντα πού παράγονται στη χώρα κατά τη χρονική αυτή περίοδο συν τα προϊόντα πού εισάγονται συν τα αποθέματα προϊόντων πού υπήρχαν στην αρχή της περιόδου μείον τα αποθέματα προϊόντων πού οι παραγωγικοί φορείς επιθυμούν να έχουν στο τέλος της χρονικής περιόδου. Η προσφορά των αγαθών, όπως και η ζήτηση, εξαρτάται από διάφορους παράγοντες πού ρυθμίζουν την μορφή και το επίπεδο παραγωγής. Σύμφωνα με το Νόμο της Προσφοράς, η ποσότητα που επιθυμείτε να πωληθεί από τους παραγωγούς σε μια δεδομένη χρονική περίοδο θα είναι μεγαλύτερη, όσο μεγαλύτερη είναι η τιμή. Η προσφορά μπορεί να μεταβάλλεται αυξητικά (αύξηση) είτε μειωτικά (μείωση). Οι προσδιοριστικοί παράγοντες της προσφοράς είναι οι ακόλουθοι (Πολυχρονόπουλος κ.ά., 2003 & 2005): Η τιμή του προσφερομένου αγαθού Οι στόχοι που αποβλέπουν οι παραγωγοί Το επίπεδο της τεχνολογίας Οι τιμές των υπολοίπων αγαθών Οι τιμές των παραγωγικών συντελεστών ή το κόστος παραγωγής του αγαθού Οι προβλέψεις των παραγωγών Οι καιρικές συνθήκες για τη γεωργική παραγωγή Στον Πίνακα 1.1 μπορούμε να παρατηρήσουμε το συνδυασμό της τιμής και της ποσότητας ενός δεδομένου αγαθού Χ πού μας δείχνει την επιθυμία αλλά και τη δυνατότητα πώλησης ορισμένων ποσοτήτων του αγαθού Χ για συγκεκριμένες τιμές. Ο πίνακας δείχνει την κλίμακα της ατομικής προσφοράς. Έστω ότι η προσφερόμενη ποσότητα του αγαθού Χ και η τιμή του αγαθού Χ έχουν: Πίνακας 1.1: Προσφερόμενη Ποσότητα Προσφερόμενη ποσότητα του αγαθού Χ Τιμή του αγαθού Χ

24 1 κεφάλαιο Σύμφωνα με τα ανωτέρω δεδομένα, η καμπύλη προσφοράς που σχηματίζεται έχει ως ακολούθως: Διάγραμμα 1.2: Η καμπύλη προσφοράς Η γραμμική συνάρτηση της προσφοράς είναι: Q = c + dp και P = ( c / d) + (1 / d) Q όπου: Q : είναι η ζητούμενη ποσότητα P : είναι η τιμή του αγαθού a : και b είναι οι παράμετροι (υποθέτουμε ότι c >0 και d >0). Η κλίμακα της ατομικής προσφοράς μας δείχνει τις ελάχιστες τιμές πού ο παραγωγός του συγκεκριμένου προϊόντος Χ είναι διατεθειμένος να δεχθεί για την παραγωγή και την πώληση του αγαθού αυτού. Το ιάγραμμα 1.2 παρουσιάζει την ατομική καμπύλη προσφοράς του αγαθού Χ. Ο συνδυασμός των τιμών και των ποσοτήτων (πού παρουσιάζονται στον Πίνακα 1.1) απεικονίζονται στο ιάγραμμα 1.2. Ο γεωμετρικός όλων αυτών των σημείων (πού έχουν συντεταγμένες τα ζευγάρια τιμών και ποσοτήτων) μας δίδουν την ατομική καμπύλη προσφοράς. Για ευκολία δεχόμαστε ότι η καμπύλη προσφοράς 36

25 Η Θεωρία της Επιχείρησης είναι συνεχής. Όπως αναφέραμε, επειδή ο παραγωγός του συγκεκριμένου αγαθού παράγει περισσότερες ποσότητες σε υψηλότερες τιμές, η καμπύλη προσφοράς έχει θετική κλίση. Σύμφωνα με το Νόμο της Προσφοράς, ο παραγωγός προσφέρει περισσότερη ποσότητα του αγαθού Χ όσο αυξάνεται η τιμή αυτού. Επίσης στο ιάγραμμα 1.3 μπορούμε να παρατηρήσουμε την κλίμακα και την καμπύλη προσφοράς. Στον οριζόντιο άξονα σημειώνονται οι προσφερόμενες ποσότητες του αγαθού Χ, ενώ στον κάθετο άξονα οι τιμές αυτού. Η συνολική είτε αγοραία καμπύλη προσφοράς, δηλαδή ολόκληρης της παραγόμενης ποσότητας του αγαθού Χ από το σύνολο των παραγωγών, ευρίσκεται με την οριζόντια άθροιση όλων των ατομικών καμπυλών προσφοράς του συγκεκριμένου αγαθού (Gabral, 2000). Διάγραμμα 1.3: Η μετατόπιση της καμπύλης προσφοράς Μια μεταβολή των τιμών (θετική είτε αρνητική) επηρεάζει τις προσφερόμενες ποσότητες (θετικά είτε αρνητικά) και κατά συνέπεια επηρεάζει και μεταβάλλει την θέση της καμπύλης προσφοράς. Στο ιάγραμμα 1.3 παρουσι- 37

26 1 κεφάλαιο άζεται η μεταβολή της θέσης της καμπύλης προσφοράς πού επέρχεται λόγω μιας μεταβολής της τιμής. Η αύξηση της τιμής του προσφερόμενου αγαθού επιφέρει μια θετική μετατόπιση προς τα άνω (αριστερά) της καμπύλης προσφοράς, ενώ η μείωση της τιμής του προσφερόμενου αγαθού επιφέρει μια θετική μετατόπιση προς τα κάτω (δεξιά) της καμπύλης προσφοράς. Η έννοια μεταβολή της καμπύλης προσφοράς σημαίνει μετατόπιση ολόκληρης της καμπύλης προσφοράς. Στο συγκεκριμένο διάγραμμα υποθέτουμε ότι η κλίση της καμπύλης προσφοράς παραμένει αμετάβλητος. Οι καμπύλες προσφοράς SS 1 πού αντιστοιχεί στην μείωση της καμπύλης προσφοράς SS 2 πού αντιστοιχεί στην αύξηση της καμπύλης προσφοράς είναι παράλληλες με την SS, γεγονός πού σημαίνει ότι η κλίση της καμπύλης προσφοράς παραμένει αμετάβλητος. Είναι δυνατόν όμως να έχουμε ταυτόχρονα εκτός από την αλλαγή της θέσης της καμπύλης και μεταβολή στην κλίση της καμπύλης προσφοράς. Η έννοια της μεταβολής της κλίσης της καμπύλης προσφοράς δεν σημαίνει μετατόπιση ολόκληρης της καμπύλης προσφοράς. Στο ιάγραμμα 1.4 παρουσιάζεται η μεταβολή της προσφερόμενης ποσότητας, δηλαδή μετακινήσεις στην ίδια καμπύλη προσφοράς. Διάγραμμα 1.4: Η μετατόπιση της καμπύλης Προσφοράς από το σημείο Α στο σημείο Β 38

27 Η Θεωρία της Επιχείρησης Η Καμπύλη Προσφοράς μιας Επιχείρησης Η (βραχυχρόνια) καμπύλη προσφοράς μιας πλήρους ανταγωνιστικής επιχείρησης είναι το τμήμα της καμπύλης του οριακού κόστους όπου βρίσκεται πάνω από την καμπύλη του μέσου μεταβλητού κόστους. Αυτό φαίνεται στο ακόλουθο σχεδιάγραμμα. Η τιμή του προϊόντος προσδιορίζεται στην αγορά από τη συνολική προσφορά και ζήτηση του προϊόντος και είναι δεδομένη για την κάθε επιχείρηση. Η συνολική προσφορά του προϊόντος είναι το άθροισμα της προσφοράς όλων των επιμέρους επιχειρήσεων στον κλάδο. Ας υποθέσουμε ότι σε ένα πλήρως ανταγωνιστικό κλάδο υπάρχουν πανομοιότυπες επιχειρήσεις και έστω 1 από αυτές μπορεί να θεωρηθεί αντιπροσωπευτική του κλάδου. Στο μακροχρόνιο διάστημα οι επιχειρήσεις μπορούν να μεταβάλουν τον κεφαλαιουχικό τους εξοπλισμό και γενικά όλους τους συντελεστές παραγωγής και το μέγεθός τους. Στο διάστημα αυτό μπορούν να μπουν με ευκολία νέες επιχειρήσεις στον κλάδο ή να αποχωρήσουν ορισμένες από τις υπάρχουσες. Όταν η τιμή του προϊόντος είναι OT L η ποσότητα που θα παραχθεί και θα προσφερθεί από την επιχείρηση είναι ΟΠi, δηλαδή είναι η ποσότητα που αντιστοιχεί στο σημείο στο οποίο η γραμμή Τ 1 Τ 1, που αντιπροσωπεύει την τιμή του προϊόντος, τέμνει την καμπύλη του οριακού κόστους. Διάγραμμα 1.5: Καμπύλη προσφοράς μιας ανταγωνιστικής επιχείρησης 39

28 1 κεφάλαιο Ο Πίνακας 1.2 παρουσιάζει την προσφορά του προϊόντος (προσφερόμενη ποσότητα). Τα δεδομένα του πίνακα παρουσιάζονται ακολούθως στο ιάγραμμα 1.6. Πίνακας 1.2: Προσφερόμενη Ποσότητα Προσφερόμενη ποσότητα από την επιχείρηση Ζητούμενο Ποσό Προσφερόμενη ποσότητα από ολόκληρο τον κλάδο Τιμή ( ) (1) (2) (3) (4) Εάν η αντιπροσωπευτική επιχείρηση σ' ένα πλήρως ανταγωνιστικό κλάδο έχει κέρδος μεγαλύτερο από το φυσιολογικό, τότε θα υπάρχει κίνητρο για νέες επιχειρήσεις να μπουν στον κλάδο. Η είσοδος νέων επιχειρήσεων θα αυξήσει την προσφορά του προϊόντος και θα μειώσει την τιμή και το κέρδος της αντιπροσωπευτικής επιχείρησης. Εφόσον η αντιπροσωπευτική επιχείρηση συνεχίζει να πραγματοποιεί κέρδος, θα εξακολουθήσει η είσοδος νέων επιχειρήσεων, και η αύξηση της προσφοράς του προϊόντος και του κέρδους της επιχείρησης. Διάγραμμα 1.6: Προσδιορισμός της τιμής προϊόντος από τη συνολική προσφορά και ζήτηση 40

29 Η Θεωρία της Επιχείρησης 1.5 Προσδιοριστικοί παράγοντες της προσφοράς και ελαστικότητα προσφοράς Όπως αναφέραμε, η καμπύλης προσφοράς ενός αγαθού είναι ο γεωμετρικός τόπος των συνδυασμών τιμής και ποσότητας πού οι παραγωγοί επιθυμούν και μπορούν να πετύχουν. Οι προσδιοριστικοί παράγοντες της προσφοράς (Supply) είναι οι ακόλουθοι (Gabral, 2000): 1. Η τιμή του προσφερομένου αγαθού. Αποτελεί το κίνητρο για την αύξηση είτε τη μείωση της προσφοράς, με την προϋπόθεση ότι όλοι οι υπόλοιποι προσδιοριστικοί παράγοντες της προσφοράς παραμένουν αμετάβλητοι. Σύμφωνα με την αρχή της μεγιστοποίησης του κέρδους, η αύξηση της τιμής δημιουργεί μεγαλύτερα περιθώρια κέρδους στους παραγωγούς και άρα αύξηση της παραγωγής τους. Οι τιμές λοιπόν του αγαθού επηρεάζουν αυξητικά είτε μειωτικά την προσφερόμενη ποσότητα. 2. Στόχοι παραγωγών. Οι στόχοι που αποβλέπουν οι παραγωγοί είναι διάφοροι. Εκτός από τη βασική αρχή της μεγιστοποίησης του κέρδους, μπορεί να είναι η κοινωνική προβολή, η διαφήμιση, η κατάκτηση μεγαλυτέρου ποσοστού και μεριδίου της αγοράς, η αποφυγή υπερβολικών κινδύνων κ.λπ. 3. Το επίπεδο της τεχνολογίας. Τα τελευταία χρόνια ένας σημαντικός παράγοντας πού ρυθμίζει την παραγωγή και την προσφορά των αγαθών είναι η τεχνολογία. Η τεχνολογική πρόοδος συμβάλλει σημαντικά στην ποιοτική βελτίωση των προϊόντων καθώς επίσης στην βελτίωση των συνθηκών παραγωγής και της ποιότητας των συντελεστών παραγωγής (κεφαλαίου και εργασίας) και κατά συνέπεια στην αύξηση της παραγωγής και των προσφερομένων ποσοτήτων. 4. Οι τιμές των υπολοίπων αγαθών. Σύμφωνα λοιπόν με την αρχή της μεγιστοποίησης των κερδών και των πωλήσεων, η αύξηση της τιμής του προσφερόμενου αγαθού έχει ως συνέπεια την αύξηση της καμπύλης προσφοράς και τη μετατόπισή της προς τα άνω (αριστερά). Όμως η αύξηση (είτε η μείωσης) της προσφοράς ενός αγαθού δεν εξαρτάται μονάχα από την αύξηση (είτε την μείωση) της τιμής του αγαθού αυτού. Οι τιμές των υπολοίπων αγαθών επηρεάζουν επίσης την προσφορά του συγκεκριμένου αυτού αγαθού. Με τον όρο «τιμές των υπολοίπων αγαθών» αναφερόμεθα στις τιμές τόσο των συμπληρωματικών όσο και των υποκατάστατων αγαθών. 5. Οι τιμές των παραγωγικών συντελεστών είτε το κόστος παραγωγής του αγαθού. Όπως έχουμε αναφέρει, τελικός σκοπός των παραγωγών είναι 41

30 1 κεφάλαιο η αύξηση των κερδών (και όχι μονάχα των εσόδων). Ο επιχειρηματίας λοιπόν λαμβάνει υπόψη και το κόστος παραγωγής του αγαθού πού εξαρτάται από τις αμοιβές και την σπανιότητα (τη διαθεσιμότητα και τη χρησιμοποίηση) των παραγωγικών συντελεστών (κεφαλαίου, εργασίας και γης). Η μεταβολή (αύξηση είτε μείωση) στις τιμές των παραγωγικών συντελεστών θα επηρεάζει το κόστος παραγωγής και κατά συνέπεια τη μείωση (είτε την αύξηση) των κερδών της επιχείρησης με τελική συνέπεια τη μείωση (είτε την αύξηση) της προσφοράς ενός αγαθού. Με την προϋπόθεση και εδώ ότι οι υπόλοιποι παράγοντες παραμένουν σταθεροί (ceteris-paribus). Σε μερικές περιπτώσεις, εάν αυτό είναι δυνατόν, μπορεί η αύξηση στις τιμές ορισμένων παραγωγικών συντελεστών να οδηγήσει στην υποκατάσταση αυτών με άλλους, των οποίων η τιμή παραμένει αμετάβλητος. 6. Οι προβλέψεις των παραγωγών για τις μελλοντικές συνθήκες της αγοράς ενός αγαθού μπορούν επίσης να επηρεάσουν την προσφορά του αγαθού αυτού. Για παράδειγμα, προβλέψεις για την αύξηση της τιμής του παραγόμενου αγαθού μπορούν να έχουν ως συνέπεια τη μείωση της προσφοράς αυτού είτε μέσω της αποθεματοποίησης ενός τμήματος της παραγόμενης ποσότητας είτε για ακόμη μέσω της μείωσης της παραγωγής. Οι προβλέψεις επίσης μπορούν να αφορούν την τεχνολογική πρόοδο, όπου η πιθανή διάδοση μιας καινοτομίας να μειώσει τα έξοδα παραγωγής και το κόστος και, κατά συνέπεια, μπορεί να μειωθεί η παραγωγή μέχρι την εφαρμογή των νέων καινοτομικών δραστηριοτήτων. 7. Οι καιρικές συνθήκες προκειμένου για γεωργική παραγωγή πού αποτελούν βασικό προσδιοριστικό παράγοντα της προσφοράς των γεωργικών προϊόντων. Επίσης, ορισμένες απρόβλεπτες καιρικές συνθήκες (όπως για παράδειγμα, η ξηρασία, το χαλάζι) επηρεάζουν άμεσα την προσφορά των γεωργικών προϊόντων. Οι ανωτέρω προσδιοριστικοί παράγοντες αποτελούν τις ανεξάρτητες μεταβλητές (πού προσδιορίζουν) την προσφερόμενη ποσότητα του συγκεκριμένου αγαθού (εξαρτημένη μεταβλητή). Πιο συγκεκριμένα, στην πιο απλή γραμμική μορφή, η συνάρτηση προσφοράς έχει την ακόλουθη μορφή: QX = f(p X, G, T, P i, W i, R, C) 42

31 Η Θεωρία της Επιχείρησης Q X = προσφερόμενη ποσότητα του αγαθού Χ (εξαρτημένη μεταβλητή) f = η μαθηματική μορφή της συνάρτησης P X = η τιμή του αγαθού Χ G = οι στόχοι πού αποβλέπουν οι επιχειρήσεις T = το επίπεδο της τεχνολογίας (τεχνολογική πρόοδος) P i = οι τιμές των υπολοίπων αγαθών W i = οι τιμές των παραγωγικών συντελεστών (κεφαλαίου και εργασίας) R = οι προβλέψεις των παραγωγών C = οι καιρικές συνθήκες. Οι μεταβολές ενός είτε περισσοτέρων από τους εφτά άνω παράγοντες (δηλαδή τις ανεξάρτητες μεταβλητές της συνάρτησης) θα επηρεάζουν άμεσα και θα προσδιορίζουν την προσφερόμενη ποσότητα θετικά είτε αρνητικά και άρα θα μετακινούν την καμπύλη αυξητικά (προς τα άνω-αριστερά) είτε μειωτικά (προς τα κάτω-δεξιά). Το μέτρο αντίδρασης των παραγωγών-πωλητών πού προέρχεται από μια μεταβολή στην τιμή καλείται ελαστικότητα προσφοράς του αγαθού (Elasticity of supply). Πιο συγκεκριμένα, η ελαστικότητα προσφοράς του αγαθού ισούται με το λόγο της ποσοστιαίας μεταβολής της προσφερόμενης ποσότητας προς την ποσοστιαία μεταβολή της τιμής. ηλαδή: Ελαστικότητα Προσφοράς (n s ) Ποσοστιαία Μεταβολή Προσφερόμενης Ποσότητας = Ποσοστιαία Μεταβολή της Τιμής q p είτε Ελαστικότητα Προσφοράς (n s ) = p. p όπου: q = μεταβολή της προσφερόμενης ποσότητας. p = μεταβολή της τιμής q = η προσφερόμενη ποσότητα του αγαθού p = η τιμή του προσφερόμενου αγαθού Για παράδειγμα, έστω ότι η τιμή ενός αγαθού αυξάνεται από 10 ευρώ σε 15 και η προσφερόμενη ποσότητα μεταβάλλεται από 500 σε 1000 μονάδες. 43

32 1 κεφάλαιο Για να βρω την ελαστικότητα της προσφοράς του αγαθού εφαρμόζω τον ακόλουθο τύπο: q p Ελαστικότητα Προσφοράς (n s ) = p. p (n s ) = { ( ) * 10} / {(15 10) * 500 } = 10 / 5 = 2 Αυτό σημαίνει ότι σε αύξηση της τιμής κατά 1% η προσφερόμενη ποσότητα θα αυξηθεί κατά 2%. Όσα αγαθά έχουν ελαστικότητα προσφοράς μεγαλύτερη από τη μονάδα θα λέμε ότι είναι ελαστικά, είτε ότι η προσφορά τους είναι ελαστική. Αντίστοιχα, όσα αγαθά έχουν ελαστικότητα προσφοράς μικρότερη από τη μονάδα (και μεγαλύτερη από το μηδέν) θα λέγουμε ότι είναι ανελαστικά, είτε ότι η προσφορά τους είναι ανελαστική. Στα ακόλουθα σχήματα παρουσιάζονται η πλήρως ανελαστική καμπύλη προσφοράς [σχεδιάγραμμα (α)] και η πλήρως ελαστική καμπύλη προσφοράς [κάτωθι σχεδιάγραμμα (β)]. Σχήμα (α) Πλήρως Ανελαστική Προσφορά Σχήμα (β) Πλήρως Ελαστική Προσφορά Η ελαστικότητα της προσφοράς είναι θετική λόγω του Νόμου της Προσφοράς (της θετικής κλίσης της καμπύλης προσφοράς). Σε σπάνιες περιπτώσεις, η ελαστικότητα της προσφοράς μπορεί να είναι αρνητική λόγω αρνητικής κλίσης της καμπύλης προσφοράς. 44