Η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ SNOEZELEN ΣΤΗΝ ΑΝΟΙΑ

Transcript

1 Η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ SNOEZELEN ΣΤΗΝ ΑΝΟΙΑ ΑΡΑΜΠΑΤΖΗ ΣΟΦΙΑ ΧΡΙΣΤΙΝΑ MSc Ψυχολόγος, Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεύτρια

2 SNOEZELEN Η λέξη Snoezelen προέρχεται από τον συνδυασμό δυο ολλανδικών λέξεων που μεταφράζονται στην αγγλική σαν sniffing και dozing. Η λέξη dozing μας δείχνει ότι υπάρχει μια δραστηριότητα χαλάρωσης ενώ η λέξη sniffing μας δίνει μια δυναμικότερη πλευρά. Είναι μια έννοια που προσφέρει αισθητηριακή ολοκλήρωση μέσα σε ένα ελεγχόμενο περιβάλλον. Οι πρώτοι που μίλησαν για το Snoezelen ήταν οι : Hulsegge & Verheul το 1975 στην Ολλανδία

3 SNOEZELEN Ή ΠΟΛΥΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ (MSE) Είναι ένα περιβάλλον (δωμάτιο) με διάφορα αντικείμενα που διεγείρουν τις αισθήσεις όπως: οπτικές ίνες, διάφορα υφάσματα, μπάλες και μαξιλάρια με δόνηση, πισίνες με μπάλες που αλλάζουν χρώματα, κρεβάτια νερού με μουσική, διαδραστικά πάνελ στον τοίχο και στο πάτωμα, σωλήνες νερού, προβολείς, διαδραστικές μοκέτες με οπτικές ίνες, μουσική, αρώματα, ντισκομπάλες κ.α.

4 ΔΩΜΑΤΙΟ SNOEZELEN

5 Η ΘΕΩΡΙΑ ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΟ SNOEZELEN Άν και η λέξη Snoezelen χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φόρα το 1975 η θεωρία για τα πολυαισθητηρικά περιβάλλοντα (MSE) ξεκίνησε από δύο Αμερικανούς ψυχολόγους το Ο Cleland και ο Clark μίλησαν για την βελτίωση της επικοινωνίας, συμπεριφοράς και διάθεσης των ατόμων με νοητική καθυστέρηση στα πολυαισθητηριακά περιββάλοντα (MSE) που αυτοί ονόμαζαν Sensory Cafeterias.

6 ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΟΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΣ (SENSORY DEPRIVATIO) Κατά τον Cleland & Clark, οι στερεοτυπικές και προκλητικές συμπεριφορές των ατόμων με νοητική καθηστέρηση, οφείλονται στον αισθητηριακό αποκλεισμό. Cleland & Clark (1966)

7 ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ (SENSORY INTEGRATION) Η αισθητηριακή ολοκλήρωση είναι μια νευροβιολογική διαδικασία που αφορά την ολοκλήρωση και αποκωδικοποίηση του αισθητηριακού ερεθίσματος στον εγκέφαλο. Σε αντίθεση η δυσλειτουργία της αισθητηριακής ολοκλήρωσης είναι μια διαταραχή κατά την οποία τα αισθητηριακά δεδομένα δεν οργανώνονται κατάλληλα στον εγκέφαλο και αυτό μπορεί να προκαλέσει διάφορα προβλήματα στην ανάπτυξη, στην επεξεργασία της πληροφορίας και στη συμπεριφορά του ατόμου. Jean Ayres (1972)

8 ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ (SENSORY INTEGRATION) Η αισθητηριακή ολοκλήρωση αφορά κυρίως τρεις βασικές αισθήσεις, την απτική, την αιθουσαία και την ιδιοδεκτική. Η διασύνδεσή τους αρχίζει πριν τη γέννηση και συνεχίζει να αναπτύσσεται καθώς το άτομο ωριμάζει και αλληλεπιδρά με το περιβάλλον του. Ο βασικός μηχανισμός της αισθητηριακής ολοκλήρωσης είναι η νευροπλαστικότητα (neuroplasticity). Jean Ayres (1972b)

9 ΝΕΥΡΟΠΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ (NEUROPLASTICITY) Νευροπλαστικότητα είναι η ικανότητα της αλλαγής της οργάνωσης των συνδέσεων των νευρώνων μέσα στον εγκέφαλο. Η αλλαγή αυτή μπορεί να είναι από πολύ μικρή, όπως η σύναψη σύνδεσης ανάμεσα σε δύο νευρώνες, έως τόσο μεγάλη όσο η μετατροπή της λειτουργίας μιας ολόκληρης περιοχής του εγκεφάλου. Τα ερεθίσματα από το περιβάλλον έχουν προφανώς πολύ σημαντική επίδραση στην ανάπτυξη της νευροπλαστικότητας και εδώ βρίσκει εφαρμογή το Snoezelen. Rosenzweig, Bennet, and Diamond (1972)

10 ΤΟΜΕΙΣ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙΤΑΙ ΤΟ SNOEZELEN Νοητική καθυστέρηση Μαθησιακές δυσκολίες Κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις Αγγειακά Εγκεφαλικά Επεισόδια Διαχείριση Πόνου Διαχείριση Αγχους Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές Άνοια

11 ΑΝΟΙΑ Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) έχει εκτιμήσει ότι αυτή τη στιγμή 35,6 εκατομμύρια άνθρωποι στο κόσμο ζουν με άνοια και ότι αυτός ο αριθμός θα διπλασιαστεί μέχρι το 2030 και θα τριπλασιαστεί μέχρι το Οι έρευνες μέχρι σήμερα μας έδειξαν ότι η άνοια συνοδεύεται από προκλητικές δυσλειτουργικές συμπεριφορές (challenging behaviors) που επηρεάζουν την ποιότητα ζωής τόσο των ασθενών, όσο και των φροντιστών τους. Οι περισσότεροι θεραπευτές αλλά και οι φροντιστές ασθενών με άνοια στρέφονται πλέον, πέραν των φαρμακευτικών, και σε εναλλακτικές θεραπευτικές μεθόδους.

12 ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΑ ΚΑΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΝΟΙΑ (BPSD) Επιθετικότητα Λεκτική και σωματική επιθετικότητα. Αναστάτωση Επαναλαμβανόμενες στερεοτυπικές κινήσεις, νευρικότητα, άχγος. Κατάθλιψη Λύπη, κλάμα, απόγνωση, ενοχή, ευερεθιστότητα, άγχος, αυτοκτονία. Μανία Ευφορία, γρήγορη και έντονη ομιλία, ευερεθιστότητα. Ψύχωση Παραισθήσεις, ψευδαισθήσεις, παράνοια Απάθεια Αποφυγή, έλειψη ενδιαφέροντος, κανένα κίνητρο.

13 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ (C-NDB) ΩΣ ΕΞΗΓΗΣΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΡΟΚΛΗΤΙΚΕΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ ΣΤΗΝ ΑΝΟΙΑ (BPSD) Το 2005 οι Kovach et al. θέσπισαν τη θεωρία των αναγκών για τους ασθενείς με άνοια (Consequences of Need-Driven, Dementia- Compromised Behavior), η οποία είναι βασισμένη στη θεωρία ιεράρχησης αναγκών του Maslow (1943). Η θεωρία των Kovach et al. αναφέρει οτι οι προκλητικές συμπεριφορές οφείλονται στη μη ικανοποίηση των αναγκών των ασθενών είτε γιατί δεν μπορούν να τις εκφράσουν είτε γιατί οι φροντιστές δεν μπορούν να τις αναγνωρίσουν.

14 ΠΡΟΚΛΗΤΙΚΕΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ ΣΤΗΝ ΑΝΟΙΑ (BPSD) ΚΑΙ SNOEZELEN Θεωρία των αναγών των ασθενών με άνοια (C-NDB) Θεωρία του αισθητηριακού αποκλεισμού (Sensory Deprivation) Προκλητικές Συμπεριφορές (BPSD) S N O E Z E L E N Βελτίωση

15 ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΣΤΙΣ ΕΡΕΥΝΕΣ Σε πολλές έρευνες που έγιναν για το Snoezelen και την άνοια υπήρχαν σημαντικές διαφορές στις προκλητικές και στερεοτυπικές συμπεριφορές των ασθενών καθώς και άλλοι σημαντικοί περιορισμοί. Όλες εστίασαν στη θεωρία του αισθητηριακού αποκλεισμού αλλα και την λανθασμένη αρχική άποψη ότι το Snoezelen είναι ένα περιβάλλον για να περνάνε οι ασθενείς εύχάριστα τον χρόνο τους και όχι μια θεραπευτική μέθοδος. Το αποτέλεσμα ήταν να μην υπάρχει θεραπευτικός στόχος και μεθοδολογία που θα μπορούσε να δώσει αντικειμενικά μετρήσιμα αποτελέσματα.

16 ΝΕΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΣΤΙΣ ΕΡΕΥΝΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ SNOEZELEN ΣΤΗΝ ΑΝΟΙΑ Το 1992 ο Stall δημιούργησε ένα νέο θεραπευτικό μοντέλο, το Snoezelen Behavior Therapy, το οποίο είναι η σύνθεση της συμπεριφορικής θεωρίας με το Snoezelen. Ο πολυαισθητηριακός ερεθισμός και το χαλαρωτικό περιβάλλον του Snoezelen λειτουργούν συμπεριφορικά ως η επιβράβευση (Skinner, 1953). Ετσι λοιπόν το 2004 οι Stall, Pinkney & Roane δημιούργησαν ένα εργαλείο μέτρησης αισθητηριακών προτιμήσεων (Sensory Preference Assessment) για να μπορούν να βλέπουν την αντίδραση που έχουν οι ασθενείς σε κάθε αισθητηριακό ερέθισμα ξεχωριστά. Ο βασικός στόχος ήταν η αναγνώριση του συγκεκριμένου αισθητηριακού ερεθισμού που προτιμά ο κάθε ασθενής και τον εκλαμβάνει ως επιβράβευση ΕΡΕΘΙΣΜΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ

17 ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗΣ ΤΟΥ SNOEZELEN ΣΕ 24-ΩΡΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΑΝΟΙΑ BEHAVIORAL AND MOOD EFFECTS OF SNOEZELEN INTEGRATED INTO 24- HOUR DEMENTIA CARE. Έρευνα με αναγνώριση συκεκριμένου αισθητηριακού ερεθισμού και επιβράβευση / κάλυψη βασικών αναγκών, μέσω αυτού. 12 ψυχογηριατρικές πτέρυγες από 6 γηροκομεία στην Ολλανδία. 128 ασθενείς. Καθημερινή θεραπεία μετά από δημιουργία αισθητηριακού προφίλ (Sensory Preference Assessment) και οικογενειακού ιστορικού. Εκπαίδευση των νοσηλευτών Weert et al (2005)

18 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Υπήρξε στατιστικώς σημαντική διαφορά στα επίπεδα απάθειας, στην επιθετική συμπεριφορά και στη κατάθλιψη. Επίσης, κατά την πρωινή τους περιποίηση είχαν σημαντική διαφορά στο τρόπο επαφής και σύνδεσης με τους νοσηλευτές.

19 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Το πολυαισθητηριακό περιβάλλον βοηθάει στη μείωση των προκλητικών συμπεριφορών των ασθενών με άνοια, κυρίως όταν θεραπευτές και φροντιστές είναι κατάλληλα εκπεδευμένοι και εστιάζουν στην αναγνώριση των βασικών αναγκών και στην ανίχνευση του αισθητηριακού προφίλ του κάθε ασθενή ξεχωριστά.

20