Η κινέζικη γειτονιά της Αθήνας σε μετάβαση_ Διερευνήσεις και προοπτικές

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ Δ.Π.Μ.Σ. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ - ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ : ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ - ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ Σ. Αυγερινού Κολώνια, Ε.Χανιώτου, Ν. Μπελαβίλας, E.Κλαμπατσέα Μεταπτυχιακή σπουδαστική εργασία Η κινέζικη γειτονιά της Αθήνας σε μετάβαση_ Διερευνήσεις και προοπτικές Θεοδωράκη Σοφία Φεβρουάριος 2013

2 Περιεχόμενα ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 3 ΑΦΟΡΜΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ_ ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΣ... 4 ΠΡΟΕΡΕΥΝΑ_ ΕΠΑΛΗΘΕΥΣΗ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΣ... 4 Επαλήθευση της «φυγής» των Κινέζων μεταναστών... 4 Επιβεβαίωση του κλεισίματος των καταστημάτων... 5 Ερμηνεία... 7 Η ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ... 9 Χρονικές τομές της μετανάστευσης των Κινέζων στην Ευρώπη... 9 Νομιμοποίηση της μεταναστευτικής επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα Η μεταναστευτική πολιτική της Κίνας Σχέσεις Ελλάδας- Κίνας Η εγκατάσταση στην Ελλάδα Η εγκατάσταση στην Αθήνα Η ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ Ποσοτικές διαφοροποιήσεις Χωρική έκφραση της μεταβατικής περιόδου Ποιοτικές διαφοροποιήσεις Νέες δραστηριότητες Τοπικές αντιδράσεις ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΣΥΜΒΑΛΛΟΥΝ ΣΤΗ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ Η οικονομική κρίση Σχέση χώρας προέλευση και χώρας υποδοχής Η μετανάστευση ως παράγοντας κρίσης ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ Νέοι τόποι προορισμού- μετεγκατάστασης Πως πραγματοποιείται η «εγκατάλειψη» στο χώρο Πιθανές μετατοπίσεις συγκεντρώσεων καταστημάτων Ο χαρακτήρας της κινέζικης γειτονιάς στην Αθήνα Σχολιασμός σε σχέση με τάσεις μετανάστευσης ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Η κινέζικη γειτονιά της Αθήνας σε μετάβαση_ Διερευνήσεις και προοπτικές 1

3 Η κινέζικη γειτονιά της Αθήνας σε μετάβαση_ Διερευνήσεις και προοπτικές 2

4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το ζήτημα που επεξεργάζεται η εργασία αποτελεί κομμάτι ενός ευρύτερου θέματος που αναφέρεται στη βιβλιογραφία ως «μεταναστευτική επιχειρηματικότητα». Η πτυχή αυτή της μετανάστευσης εμφανίζεται πολύ πρόσφατα στο παρελθόν, μόλις το , μετά το πρώτο έκτακτο πρόγραμμα νομιμοποίησης ανεπίσημων μεταναστών. Με τα προγράμματα αυτά, ορισμένοι μετανάστες που κατοικούσαν και εργάζονταν, ανεπίσημα έως τότε, στον ελλαδικό χώρο (Αλβανοί, Πολωνοί, Αιγύπτιοι) απέκτησαν διαπιστευτήρια παραμονής. Μετά τη διαδικασία αυτή, άρχισαν σταδιακά να εμφανίζονται επιχειρήσεις μεταναστών. Τα καταστήματα, εκτός από το ρόλο τους ως απασχόληση με νέους όρους, αποτέλεσαν απάντηση και σε ανάγκες καθημερινότητας, όπως η τροφή αλλά και η κοινωνικοποίηση, διατηρώντας το χαρακτήρα της εκάστοτε εθνοτικής ομάδας. Με τον τρόπο αυτό, οι χώροι των καταστημάτων λειτούργησαν ως όψη της μετανάστευσης στην εικόνα της πόλης. Τα επόμενα κύματα μετανάστευσης, εντός της δεκαπενταετίας, προσέθεσαν σταδιακά νέες επιχειρήσεις μεταναστών, παράλληλα και με την εδραίωση του πλανόδιου μικροεμπορίου. Μετανάστες από νέες χώρες αποστολής, όπως και η Κίνα, στόχευσαν εξ αρχής στη λειτουργία καταστημάτων (με εισαγόμενα προϊόντα από τη χώρα προέλευσης), και εγκαταστάθηκαν μαζικά σε πλήθος πόλεων της χώρας. Το αποτύπωμα των μεταναστευτικών διαδρομών στο χώρο, μέσω των καταστημάτων, αναδεικνύει ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο τοπίο. Στη μελέτη αυτή, αντικείμενο προς επεξεργασία αποτελεί η χωρική έκφραση της μετανάστευσης των Κινέζων μέσα από την επιχειρηματική τους δραστηριότητα, η οποία στη συγκεκριμένη περίπτωση αποτελεί και βασικό τους χαρακτηριστικό. Επιπλέον, εκφράζονται ερωτήματα σχετικά με τις μεταβολές στον αστικό χώρο παράλληλα με τις οικονομικές και πολιτικές αλλαγές, όπως ακόμα και έννοιες που αφορούν γενικά στη μετανάστευση, όπως η ένταξη ή η αφομοίωση. Η κινέζικη γειτονιά της Αθήνας σε μετάβαση_ Διερευνήσεις και προοπτικές 3

5 ΑΦΟΡΜΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ_ ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΣ Το ερώτημα που εξετάζει η εργασία έχει ως αφετηρία το λόγο που γίνεται, κυρίως στον Τύπο 1, σχετικά με την «εγκατάλειψη» της αθηναϊκής China Town. Τα δημοσιεύματα αυτά συγκεντρώνονται κυρίως στις αρχές του Το φαινόμενο αυτό, της «φυγής» των Κινέζων και των επιχειρήσεών τους, κυρίως από το κέντρο της Αθήνας, είναι υπό εξέλιξη. Η εργασία αυτή θα εξετάσει, αρχικά, το κατά πόσο τελείται κάποια μαζική μετακίνηση των Κινέζων μεταναστών που να ορίζει μία μεταβατική περίοδο. Έπειτα, ερευνώνται οι συνθήκες στις οποίες λαμβάνει χώρα το φαινόμενο και ποιες μεταβολές επιφέρει. Τα στοιχεία που συλλέγονται και τα ερωτήματα που τοποθετούνται, αποτελούν αντικείμενο συζήτησης σχετικά με τη χωρική έκφραση του πλαισίου μετανάστευσης των Κινέζων. Η εθνοτική αυτή ομάδα έχει απασχολήσει και στο παρελθόν τον Τύπο και την κοινή γνώμη, καθώς απέκτησε σε μικρό χρονικό διάστημα στις αρχές της δεκαετίας του 2000 έντονη παρουσία στην όψη της πόλης, μέσω των καταστημάτων που εγκαταστάθηκαν μαζικά. Τα καταστήματα αυτά χρησιμοποιούνται από την παρούσα εργασία ώστε να εξετασθούν τα ερωτήματα, καθώς αυτά αποτελούν ορατές εκφάνσεις της μεταναστευτικής επιχειρηματικότητας που συμβάλλουν στην ανάδυση πολυπολιτισμικών χώρων στο αστικό τοπίο μεταβάλλοντας αναπόφευκτα τη μορφολογία και την εικόνα της πόλης 2. ΠΡΟΕΡΕΥΝΑ_ ΕΠΑΛΗΘΕΥΣΗ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΣ Επαλήθευση της «φυγής» των Κινέζων μεταναστών Αρχικό ζήτημα είναι να επαληθευτεί η «φυγή» των Κινέζων, όπως επίσης και τι διαστάσεις έχει το φαινόμενο αυτό. Ο αριθμός τους παραμένει άγνωστος. Δεν υπάρχουν προς διάθεση επίσημα στοιχεία από την τελευταία απογραφή, από το Προξενείο ή την Πρεσβεία. Παρ όλ αυτά, στην συνέντευξη που έδωσε για τις ανάγκες της εργασίας, ο αρχισυντάκτης της 1 Παράθεση ορισμένων άρθρων στο παράρτημα 2 Λαμπριανίδης, Λ., Χατζηπροκοπίου Π., 2008 Η κινέζικη γειτονιά της Αθήνας σε μετάβαση_ Διερευνήσεις και προοπτικές 4

6 εφημερίδας της κινέζικης κοινότητας στην Ελλάδα 3, Wang Peng, μίλησε για Κινέζους, σήμερα, σε όλη την Ελλάδα, ενώ το , υπολογίστηκαν περίπου 30.00ο 4. Ο αριθμός αυτός μπορεί να υπολογιστεί από τα αντίτυπα που μοιράζει η εφημερίδα. Εκείνη την περίοδο έφτανε στα αντίτυπα, ενώ κάθε αντίτυπο αντιστοιχεί δύο με τρείς οικογένειες μεταναστών 5. Σήμερα, η ίδια εφημερίδα, πουλάει αντίτυπα, ενώ τα φύλλα της έχουν περιοριστεί σημαντικά. Οι υπολογισμοί της εφημερίδας διασταυρώνονται και με στοιχεία από την Πρεσβεία και άλλους εννέα συλλόγους 6 που αφορούν την κινέζικη κοινότητα στην Ελλάδα. Επιβεβαίωση του κλεισίματος των καταστημάτων Καθώς τα στοιχεία με τον πληθυσμό των Κινέζων μεταναστών είναι αδύνατο να διασταυρωθούν, η επαλήθευση του ερωτήματος θα γίνει μέσα από τον αριθμό των επιχειρήσεων. Όπως αναφέρθηκε νωρίτερα, εργαλείο για τη μελέτη είναι τα καταστήματα Κινέζων, εμπορικά και λιανικά. Η μελέτη θα επικεντρωθεί στην Αθήνα, καθώς αυτή, και σε δεύτερη θέση η Θεσσαλονίκη, αποτελούν τα δύο μεγαλύτερα κέντρα κινέζικης κοινότητας, όπως επίσης και τα μεγαλύτερα κέντρα χονδρικής πώλησης 7. Τα στοιχεία της εφημερίδας China- Greece Times δείχνουν ότι το λειτουργούσαν περίπου καταστήματα πανελλαδικά, ενώ σήμερα ο αριθμός αυτός έχει μειωθεί στα 200. Προκειμένου να επαληθευτεί η μείωση αυτή, χρησιμοποιούνται στοιχεία από το Εμπορικό Βιομηχανικό Επιμελητήριο Αθηνών, εγγραφές και διαγραφές που έχουν πραγματοποιηθεί από τον Ιανουάριο του 2002 έως και τον Δεκέμβριο του 2012 από άτομα με κινέζικο διαβατήριο. Η περιοχή που εξετάστηκαν τα στοιχεία αυτά ήταν δήμοι που καλύπτουν μία μεγάλη έκταση του Λεκανοπεδίου, εξαιρώντας Πειραιά και ορισμένα προάστια. Πιο συγκεκριμένα πρόκειται για τους δήμους: Αθηναίων, Δάφνη, Άλιμος, Ταύρος, Μοσχάτο, Βύρωνας, Γαλάτσι, Υμηττός, Ζωγράφου, Καλλιθέα, Χαλκηδόνα, Καισαριανή, Παλαιό Φάληρο, Νέα Σμύρνη, Άγιος Δημήτριος, Νέα Φιλαδέλφεια, Άγιος Ιωάννης του Ρέντη (Χάρτης 1). 3 Πρόκειται για την εβδομαδιαία εφημερίδα που κυκλοφορεί στα κινέζικα China-Greece Times. Τα θέματα της αφορούν στην επικαιρότητα τόσο της Ελλάδας όσο και της Κίνας. Διανέμεται σε 10 σημεία στο Μεταξουργείο, και δύο κεντρικά (Ομόνοια και Σύνταγμα). 4 Ο ίδιος αριθμός κυκλοφορεί σε ιστοσελίδες στο διαδίκτυο (όπως το Φεβρουάριος 2013), και σε άρθρα του ελληνικού Τύπου. 5 Αυτός είναι ο αριθμός των οικογενειών που υπολογίζεται ότι μένουν μαζί, και μοιράζονται την ίδια εφημερίδα. 6 Όπως το Ελληνοκινέζικο Επιμελητήριο, ο Ελληνοκινέζικος Οργανισμός Φιλίας και Συνεργασίας, ο Σύνδεσμος Ελλάδας-Κίνας και άλλοι. 7 Συνέντευξη Wang Peng, βλέπε παράρτημα. Η κινέζικη γειτονιά της Αθήνας σε μετάβαση_ Διερευνήσεις και προοπτικές 5

7 ΔΗΜΟΙ: ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΔΑΦΝΗ ΑΛΙΜΟΣ ΤΑΥΡΟΣ ΒΥΡΩΝΑΣ ΓΑΛΑΤΣΙ ΜΟΣΧΑΤΟ ΥΜΗΤΤΟΣ ΖΩΓΡΑΦΟΥ ΚΑΛΛΙΘΕΑ ΧΑΛΚΗΔΟΝ Α ΚΑΙΣΑΡΙΑΝ Η ΝΕΑ ΣΜΥΡΝΗ ΠΑΛΑΙΟ ΦΑΛΗΡΟ ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΝΕΑ ΦΙΛΑΔΕΛΦΕΙΑ ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΡΕΝΤΗ Χάρτης 1 Οι περιοχές που καλύπτουν τα στοιχεία ΕΒΕΑ σχετικά με εγγραφές και διαγραφές που έχουν πραγματοποιηθεί από τον Ιανουάριο του 2002 έως και τον Δεκέμβριο του 2012 από άτομα με κινέζικο διαβατήριο. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι στα στοιχεία αυτά υπάρχει σφάλμα, καθώς είναι γνωστό ότι πολλοί από τους Κινέζους επιχειρηματίες έχουν ζήσει και δραστηριοποιηθεί 8 στο παρελθόν σε άλλες χώρες και πιθανά έχουν άλλο διαβατήριο. Εντούτοις, τα στοιχεία που δίνονται αποτελούν το μεγαλύτερο κομμάτι των καταχωρήσεων. Επίσης, τα στοιχεία αυτά αποτελούν ένδειξη μόνο της νόμιμης επιχειρηματικής δραστηριότητας, που όμως είναι πιο πιθανή για 8 Πιθανά έχουν γεννηθεί στην Ευρώπη (Χρονικές τομές της μετανάστευσης των Κινέζων στην Ευρώπη). Η κινέζικη γειτονιά της Αθήνας σε μετάβαση_ Διερευνήσεις και προοπτικές 6

8 τους Κινέζους, καθώς δεν είναι γνωστές σε μεγάλο βαθμό άτυπες συναλλαγές από πλευράς τους. Διάγραμμα 1 Εγγραφές και διαγραφές Κινέζων επιχειρηματιών στο ΕΒΕΑ Από τα στοιχεία του ΕΒΕΑ προκύπτει ότι αρχικά ο αριθμός τόσο των εγγραφών όσο και των διαγραφών αφορά σε πολύ μεγάλο βαθμό επιχειρήσεις του Δήμου Αθηναίων. Όσον αφορά στις εγγραφές, παρατηρείται σημαντική μείωση μετά το Παρ όλ αυτά, ο αριθμός των διαγραφών δεν είναι μεγάλος, παραμένει σε πολύ χαμηλά και σταθερά επίπεδα, και δεν ανταποκρίνεται στο σενάριο μίας προγραμματισμένης μαζικής μετακίνησης των επιχειρήσεων και εγκατάλειψης της αθηναϊκής China Town. Ερμηνεία Στην προσπάθεια μίας ερμηνείας των στοιχείων αυτών, σε σύγκριση με το λόγο που γίνεται για ομαδική εγκατάλειψη, δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία που να δίνουν απάντηση. Πιθανά, να μην υπάρχει μείωση στον αριθμό των επιχειρήσεων, αλλά στον αριθμό των ατόμων που απασχολούνται σε αυτά. Μία άλλη πιθανή αιτία είναι ο φόβος επιχειρήσεων της αστυνομίας, ή άλλων επιθέσεων, που εντείνει την εικόνα της ερήμωσης και αποκρύβει εικόνες καθημερινότητας που ίσως κυριαρχούσαν στο παρελθόν. Παρόλο που τα στοιχεία δεν περιγράφουν ένα δραματικά εντεινόμενο φαινόμενο, η σταδιακή μείωση επιχειρήσεων που ανοίγουν, με το σταθερό αριθμό κλεισίματος, εξηγεί μία αντίστροφη πορεία στην παρουσία των Κινέζων στην Αθήνα, και πιθανά στην Ελλάδα. Ο Wang Η κινέζικη γειτονιά της Αθήνας σε μετάβαση_ Διερευνήσεις και προοπτικές 7

9 Peng εξηγεί πως η κατανάλωση έχει μειωθεί πολύ σημαντικά, και παρόλο που δεν κλείνουν άμεσα, οι συνθήκες ζωής είναι εξαιρετικά δύσκολες καθώς η καθημερινότητα είναι αποκλειστικά προσπάθεια για τον βιοπορισμό. Πρόκειται όντως για μία μεταβατική περίοδο στην εγκατάσταση των ίδιων και των επιχειρήσεών τους. Στη συνέχεια της εργασίας, θα γίνει μια προσπάθεια ορισμού αυτής της μεταβατικής περιόδου, με τα χαρακτηριστικά της και θα περιγραφεί το στιγμιότυπο του σήμερα σε αυτή τη μετάβαση. Επιπλέον, θα επιχειρηθεί η διατύπωση των λόγων που συμβάλλουν σε αυτήν τη νέα εικόνα και τέλος, θα γίνει σχολιασμός του φαινομένου στο ευρύτερο πλαίσιο της μετανάστευσης, όπως επίσης θα τοποθετηθούν ερωτήματα προς μελλοντική διερεύνηση. Η κινέζικη γειτονιά της Αθήνας σε μετάβαση_ Διερευνήσεις και προοπτικές 8

10 Η ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Χρονικές τομές της μετανάστευσης των Κινέζων στην Ευρώπη Η μεταβατική περίοδος, που φαίνεται να έχει ξεκινήσει από το 2008 και έπειτα, διακρίνεται από ορισμένα στοιχεία τόσο ποιοτικά όσο και ποσοτικά. Πρώτα, όμως είναι σημαντικό, να οργανωθούν κάποιες χρονικές τομές στην εγκατάσταση των Κινέζων στην Ελλάδα ώστε να σημειωθούν ποια στοιχεία παραμένουν ίδια στην παρούσα μεταβατική περίοδο και ποια διαφοροποιούνται. Η μεταναστευτική εισροή των Κινέζων προς την Ανατολική και Νότια Ευρώπη, είναι το τελευταίο κύμα μετανάστευσης που πραγματοποίησαν οι Κινέζοι στην Ευρώπη, σε μία ιστορία που ξεκινάει από το 19 ο αι. Τα πρώτα κύματα περιγράφονται εν συντομία ενώ παρουσιάζονται κάποια στοιχεία που αφορούν το τελευταίο κύμα το οποίο αφορά και στην Ελλάδα. Κατά το πρώτο κύμα, το 19 ο αι., ναύτες από την Guangdong δημιούργησαν μικρές Chinatown στα λιμάνια της Ευρώπης (Αμβούργο, Λίβερπουλ, Μασσαλία, Άμστερνταμ). Το δεύτερο κύμα, ακολούθησε δρόμους από ξηράς και αφορούσε δύο ακόμα επαρχίες της Κίνας: την Qingtian, με μικροεμπόρους, και την Tianmen, με ακροβάτες και θεραπευτές. Το τρίτο, αποτελούταν από εκατοντάδες χιλιάδες Κινέζους άντρες που μίσθωσαν οι Συμμαχικές δυνάμεις κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, για να ανοίξουν χαρακώματα στη Γαλλία, το Βέλγιο και τη Ρωσία. Στη συνέχεια του 20 ο αι., το κύμα αφορούσε στους Κινέζους των ευρωπαϊκών αποικιών των Βρετανών, των Ολλανδών, των Γάλλων και των Πορτογάλων (Ινδονησία, Σουρινάμ, Γουιάνα, Βιετνάμ κ.ά.). Το πέμπτο, μετά το 1950, αφορά αγρότες από τα Νέα Εδάφη του Χονγκ Κονγκ. Οι πολίτες του Χονγκ Κογκ, ήταν ελεύθεροι μέχρι τη δεκαετία του 1970 να εγκατασταθούν στη Βρετανία, λόγω βρετανικού νόμου. Αυτή ήταν η κατάσταση μέχρι περίπου το 1980, όταν οι εξελίξεις στην Κίνα έφεραν μεγάλες αλλαγές κινεζική μετανάστευση προς όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της Ευρώπης. Μετά το θάνατο του Μάο, το ταξιδιωτικό καθεστώς ελευθερώθηκε. Οι Κινέζοι ήταν και πάλι σε θέση να ταξιδέψουν στο εξωτερικό. Η κίνηση αυτή αναζωογόνησε κάποιες παλαιές κοινότητες, όπως επίσης άνοιξε σύνορα σε νέες. Χαρακτηριστικά που εμφανίζονται κατά την τελευταία περίοδο αποτελούν: τα ρεύματα στην Ανατολική και Νότια Ευρώπη και το human trafficking 9. 9 Benton G., 2011 Η κινέζικη γειτονιά της Αθήνας σε μετάβαση_ Διερευνήσεις και προοπτικές 9

11 Νομιμοποίηση της μεταναστευτικής επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα Το αποτέλεσμα αυτών των κυμάτων μετανάστευσης, είναι οι πολλές και κυρίως διαφορετικές μεταξύ τους κοινότητες Κινέζων στην Ευρώπη. Στην Ελλάδα η επιχειρηματική δραστηριότητα μεταναστών ξεκινάει μετά το 1998 με το πρώτο πρόγραμμα νομιμοποίησης. Οι αλλαγές στη νομοθεσία επέτρεψαν και σε Κινέζους εμπόρους, που πιθανά δραστηριοποιούνταν μέχρι εκείνη τη στιγμή σε άλλες χώρες της Ευρώπης, να ανοίξουν τα καταστήματα τους, χονδρικής και λιανικής, στην Ελλάδα. Οι νομοθετικές αλλαγές βοηθούν στην κατανόηση της σχέσης απασχόλησηςνομιμοποίησης, όπως επίσης, στο πλαίσιο αυτό, την είσοδο και εγκατάσταση Κινέζων επιχειρηματιών και απασχολούμενων. Παρακάτω κωδικοποιείται συνοπτικά το ρυθμιστικό πλαίσιο στο διάστημα αυτό μέχρι και σήμερα και αφορά μόνο στους μετανάστες από τρίτες χώρες. Σε αυτό γίνονται κάποια συγκεκριμένα σχόλια σχετικά με τη νομιμοποίηση της μεταναστευτικής επιχειρηματικότητας. _ Νόμος 1975/1991: έθετε στο περιθώριο και στον αποκλεισμό τους μετανάστες ώστε να θεωρούνται de facto ανεπίσημοι οι μετανάστες. Η όποια προσπάθεια επιχειρηματικότητας από μετανάστες δυνατή μόνο σε πλαίσια παρανομίας. _ Πρώτη νομιμοποίηση 1997: πραγματοποιούνται οι πρώτες προσπάθειες για κανονιστικό πρόγραμμα και εμφανίζονται σταδιακά οι πρώτες επιχειρήσεις μεταναστών 10. Με τα προεδρικά διατάγματα του 1997 διεξάγεται διαδικασία νομιμοποίησης σε δυο φάσεις μέσα στο Αρχικά οι μετανάστες αιτούνται άδεια διαμονής και τους δίνεται λευκή κάρτα ως προσωρινή άδεια παραμονής. Σκοπιμότητα της διαδικασίας αυτή ήταν αρχικά η καταγραφή του αριθμού των μεταναστών. Στην επόμενη φάση, όσοι είχαν λευκή κάρτα μπορούσαν να βγάλουν την πράσινη κάρτα παραμονής, με κάποια συγκεκριμένα αυξημένα- δικαιολογητικά (για παράδειγμα 40 μέρες ένσημα στο διάστημα από το πρώτο προεδρικό διάταγμα έως τη δεύτερη αίτηση). Αποτέλεσμα είναι σχεδόν οι μισοί να καταφέρνουν να κάνουν αίτηση για τη δεύτερη φάση. Οι περισσότεροι μετανάστες άλλωστε καθώς ήταν απασχολούμενοι σε ανεπίσημο καθεστώς κατάφεραν μόνο τη νομιμοποίηση της λευκής κάρτα για λίγο καιρό (περίπου 6μήνες) έως 2001: εκπαίδευση και επιδοτήσεις σε περίπου 100 πρόσφυγες από ΜΚΟ _ Δεύτερη νομιμοποίηση, Νόμος 2910/2001: νομικό πλαίσιο που συμπεριλαμβάνει ως πρόβλεψη την ένταξη των μεταναστών και προβλέπει την επιχειρηματική δραστηριότητα. Διαφοροποίηση μεταναστών που έρχονται για εξαρτημένη εργασία και αυτών που αυτοαπασχολούνται (ανεξάρτητη οικονομική δραστηριότητα). Ανανεώνονται οι προσωρινές άδειες του 1997/98. Προσπάθησε να αντιμετωπίσει τα κενά και τις δυσλειτουργίες της 10 Hatziprokopiou P., 2008 Η κινέζικη γειτονιά της Αθήνας σε μετάβαση_ Διερευνήσεις και προοπτικές 10

12 προηγούμενης διαδικασίας επιχειρώντας να ρυθμίσει ζητήματα κοινωνικής ένταξης των μεταναστών, ιδιαίτερα όσον αφορά την παιδεία, την υγεία, την οικογενειακή κατάσταση και την εργασία και 2005: θεσμικά προγράμματα που επισημοποιούν πολλούς μετανάστες _ Τρίτη νομιμοποίηση, Νόμος 3386/2005: συγκεκριμενοποιήσεις για τα περισσότερα ζητήματα που σχετίζονται με υπηκόους τρίτων χωρών με έμφαση την ένταξης μεταναστών. Εισαγωγή των αδειών παραμονής «παροχή ανεξάρτητων υπηρεσιών ή έργου». Απαραίτητη προϋπόθεση η εξαρτημένη εργασία για τουλάχιστον έναν χρόνο. Τοποθετείται το οικονομικό όριο κεφαλαίου για την έναρξη ανεξάρτητης οικονομικής δραστηριότητας μεταναστών ( ). Οι τροποποιήσεις και συμπληρώσεις των διατάξεων του νόμου αυτού είναι ισχύουσες σήμερα. _ Τέταρτη νομιμοποίηση, Νόμος 3536/2007: πραγματοποιείται με τροποποιήσεις στον νόμο του και 2007: η είσοδος χωρών της κεντρικής και της ανατολικής Ευρώπης διευκολύνει υπηκόους χωρών όπως η Ρουμανία, η Πολωνία και η Βουλγαρία (με μεταναστευτική ιστορία στην Ελλάδα) λόγω της σαφούς μείωσης δικαιολογητικών _ Πέμπτη νομιμοποίηση, Νόμος 3838/2010: που επιφέρει αλλαγές στην κτήση της ελληνικής ιθαγένειας, στη διαδικασία πολιτογράφησης και στην αναγνώριση πολιτικών δικαιωμάτων στους αλλοδαπούς. Νόμος 3852/2010: «Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Πρόγραμμα Καλλικράτης» δημιούργησε με το άρ. 78 ένα νέο θεσμό, το Συμβούλιο Ένταξης Μεταναστών (ΣΕΜ), σε κάθε δήμο ως ουσιαστική προσπάθεια ένταξης των μεταναστών και ενσωμάτωσή τους στις τοπικές κοινωνίες. Τα ΣΕΜ περιλαμβάνονται στους θεσμούς διαβούλευσης μαζί με την επιτροπή διαβούλευσης και τον συμπαραστάτη του δημότη και της επιχείρησης. Νόμος 4018/2011: αφορά στην αναδιοργάνωση του συστήματος αδειοδότησης για τη διαμονή αλλοδαπών στη χώρα υπό όρους αυξημένης ασφάλειας. Η αρμοδιότητα των δήμων της χώρας για την παραλαβή των αιτήσεων πολιτών τρίτων χωρών για τη χορήγηση ή την ανανέωση άδειας διαμονής, καθώς και την επίδοση σε αυτούς των αποφάσεων, που εκδίδονται σε συνέχεια των σχετικών αιτήσεων, μεταφέρεται στις Υπηρεσίες Αλλοδαπών και Μετανάστευσης των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων, στη χωρική αρμοδιότητα των οποίων αυτοί υπάγονται. Το θεσμικό πλαίσιο στρέφεται σταδιακά στην εργασία (εντός νόμου) ως προϋπόθεση για τη νόμιμη διαμονή. Χαρακτηριστικό είναι ότι, με το νόμο του 2005, τα έγγραφα του 11 Σαρρής Ν., 2012 Η κινέζικη γειτονιά της Αθήνας σε μετάβαση_ Διερευνήσεις και προοπτικές 11

13 μετανάστη δεν εκδίδονται στο Υπουργείο Εργασίας και έπειτα στο Υπουργείο Εσωτερικών, αλλά συνδυάζονται σε μία άδεια διαμονής -και εργασίας- που εκδίδεται από το Υπ.Εσ. Επιπλέον, σε όλα τα προγράμματα νομιμοποίησης ήταν απαραίτητα ως δικαιολογητικά αποδεικτικά νόμιμης εργασίας, ενίοτε και εξαγοράσιμα. Τέλος, οι τύποι των προσωρινών αδειών διαμονής σήμερα αποδεικνύουν την άμεση σχέση νομιμότητας και εργασίας (για παράδειγμα άδεια διαμονής για εξαρτημένη εργασία, υπηρεσιών, έργου, για ανεξάρτητη οικονομική δραστηριότητα) Με αυτόν τον τρόπο, μέσω της εργασίας, πληρείται και μία πολύ βασική συνθήκη για τη νομιμοποίηση και ενσωμάτωση των μεταναστών: η συμμετοχή στην εθνική οικονομία. Μάλιστα, στο παρελθόν κατηγορήθηκαν τα έκτατα προγράμματα νομιμοποίησης ότι είχαν στόχο την έκτακτη εισφορά στα ασφαλιστικά ταμεία, κυρίως μετά το δεύτερο πρόγραμμα, το οποίο έδινε τη δυνατότητα στους μετανάστες να εξαγοράσουν ένσημα και να πιστοποιήσουν έτσι την εργασία τους. Ένα επιπλέον στοιχείο που αφορά στη συμμετοχή στην εθνική οικονομία είναι η προϋπόθεση των ευρώ που κατατίθενται σε τράπεζα της ημεδαπής για την έκδοση άδειας διαμονής για ανεξάρτητη οικονομική δραστηριότητα. Οι άδειες διαμονής που αφορούν κυρίως την εθνοτική αυτή ομάδα: άδεια διαμονής για παροχή υπηρεσιών/ έργου, για ανεξάρτητη οικονομική δραστηριότητα, όπως επίσης, σε ορισμένες περιπτώσεις, για οικογενειακή επανένωση. Από την παρατήρηση και την επαφή μαζί τους, διαπιστώθηκε ότι στα καταστήματα εργάζονται κυρίως οικογενειακά. Είναι πιθανό, για τα μέλη της οικογένειας να δηλώνονται ως απασχολούμενοι στο όνομα του ιδιοκτήτη και νομιμοποιούνται μέσω αυτού, καθώς οι λόγοι οικογενειακής επανένωσης δεν είναι εύκολα εφικτοί. Η μεταναστευτική πολιτική της Κίνας Υπάρχει η αντίληψη ότι οι Κινέζοι μετανάστες επιδοτούνται από τη χώρα τους προκειμένου να μεταναστεύσουν και να λειτουργήσουν καταστήματα σε άλλες χώρες. Η εντύπωση που έχει δημιουργηθεί περιγράφει τη μεταναστευτική κίνηση ως αποτέλεσμα ενός φύλλου πορείας που δίνεται στον αιτούμενο Κινέζο μετανάστη και έτσι η μεταναστευτική πολιτική, να αποτελεί και πρακτική, και να αιτιολογεί τις μαζικές μεταναστεύσεις Κινέζων ανά τον κόσμο. Ο αρχισυντάκτης της China-Greece Times, εξηγεί ότι οι Κινέζοι μετανάστες ανέρχονται στους παγκοσμίως και άρα θα αποτελούσε μεγάλο κόστος για τη χώρα η οικονομική υποστήριξη των Κινέζων στο εξωτερικό. Επιπλέον, πολλοί έφτασαν στην Ελλάδα έχοντας ήδη δραστηριοποιηθεί σε άλλες χώρες, έχοντας, δηλαδή, ήδη μεταναστεύσει. Από την Η κινέζικη γειτονιά της Αθήνας σε μετάβαση_ Διερευνήσεις και προοπτικές 12

14 άλλη, δέχονται σημαντική νομική υποστήριξη και βοήθεια σε κάθε βήμα τους στις νέες χώρες από τις αντίστοιχες πρεσβείες και τους συλλόγους. Σχέσεις Ελλάδας- Κίνας Επιπλέον στοιχείο που πιθανά έχει συμβάλει στην επιλογή της Ελλάδας ως χώρα προορισμού για τους Κινέζους μετανάστες είναι οι σχέσεις που διατηρούνται από τις κυβερνήσεις αλλά και από άλλους φορείς μεταξύ των δύο χωρών. Στα πλαίσια αυτά οι δύο χώρες έχουν συνάψει συμφωνία για την συνεργασία των δύο χωρών σε θέματα έρευνας και τεχνολογίας με τίτλο «Διμερής Ε&Τ Συνεργασία Ελλάδας Κίνας, ». Η συμφωνία στοχεύει, αρχικά, στη χρηματοδότηση κοινών ερευνητικών και τεχνολογικών έργων, στη δημιουργία κοινών ταμείων για την περαιτέρω ενίσχυση των Διμερών Ε&Τ Συμφωνιών και την επέκταση έργων, στην ενίσχυση των πολυμερών συνεργασιών και στην ανάληψη πρωτοβουλίας για την ενίσχυση των δεσμών με ομάδες τρίτων χωρών 12. Οι όροι αυτοί αναδεικνύουν, όντως, το πνεύμα των σχέσεων των δύο χωρών, παρόλο που η συμφωνία δεν αφορά άμεσα τους μετανάστες που μελετώνται στη συγκεκριμένη μελέτη. Επίσης, από αναφορές σε συνεντεύξεις διαπιστώνεται πως κυριαρχεί η αντίληψη αυτή, των καλών σχέσεων των δύο χωρών και των δύο πολιτισμών, στη μεταναστευτική κοινότητα της Ελλάδας. Ακόμη, οι ίδιοι αντιλαμβάνονται πως αυτό πιθανά έχει συμβάλλει και στο γεγονός της σχετικής αποδοχής τους από τον ημεδαπό πληθυσμό. Τέλος, οι σύλλογοι που δρουν για τη σχέση των δύο λαών, αφορούν τόσο σε οικονομικές, εμπορικές προσεγγίσεις, όσο και σε κοινούς τόπους των δύο πολιτισμών. Η εγκατάσταση στην Ελλάδα Οι αλλαγές στο νομικό πλαίσιο, και οι σχέση της Κίνας τόσο με την Ελλάδα όσο και με το ίδιο το φαινόμενο της μετανάστευσης, συνέβαλλαν ώστε ένας μεγάλος αριθμός οικογενειών και καταστημάτων εγκαταστάθηκε διάσπαρτα σε μεγάλες πόλεις της Ελλάδας. Οι επιχειρήσεις τους αφορούν σε καταστήματα λιανικής και χονδρικής πώλησης, που εμπορεύονται κυρίως είδη ένδυσης και υπόδησης. Στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη δημιουργήθηκαν οι μεγαλύτερες συγκεντρώσεις σε πληθυσμό ανθρώπων, ενώ αποτελούν ακόμη τους δύο πυρήνες του χονδρικού κυρίως εμπορίου, αλλά και εν γένει, τις μεγαλύτερες συγκεντρώσεις σε αριθμό καταστημάτων Ιανουάριος 2013 Η κινέζικη γειτονιά της Αθήνας σε μετάβαση_ Διερευνήσεις και προοπτικές 13

15 Παράλληλα σε αυτά, στα δύο μεγάλα κέντρα Αθήνας και Θεσσαλονίκης λειτουργεί και εθνοτικό εμπόριο αποκλειστικά προς εξυπηρέτηση των ίδιων. Πρόκειται για εμπορικά καταστήματα που αφορούν σε ανάγκες καθημερινότητας, όπως παντοπωλεία και εστιατόρια, αλλά και γραφεία υπηρεσιών, όπως δικηγορικά και ταξιδιωτικά γραφεία. Η εγκατάσταση στην Αθήνα Στην Αθήνα, πρώτος πόλος της εγκατάστασής τους είναι η περιοχή Γεράνι (μεταξύ των οδών Πειραιώς και Αθηνάς) και συγκεκριμένα στις οδούς Σοφοκλέους, Ευρυπίδου και Ζήνωνος 13 (Χάρτης 2). Η εγκατάσταση αυτή εξηγείται από τη σταδιακή συρρίκνωση των παραδοσιακών εμπορικών και βιοτεχνικών δραστηριοτήτων της περιοχής. Οι κενοί χώροι, καταστημάτων και αποθηκών, οι χαμηλές τιμές ενοικίασης, καθώς και η γειτνίαση με το κέντρο, προσελκύουν το κινέζικο εμπόριο. 14 Η περιοχή αυτή, εκτός από τους Κινέζους, αποτελεί τόπος εγκατάστασης πολλών εθνικοτήτων των νέων κυμάτων μετανάστευσης, οι οποίοι δραστηριοποιούνται, επίσης, επιχειρηματικά στην περιοχή. Στη συνέχεια, ακολουθούν τα καταστήματα στην περιοχή του Μεταξουργείου, μετά και από την ενοικίαση του Μέγαρου Μυλλέρου από την Chinatown ΕΠΕ 15 (Χάρτης 3). Πρόκειται για ένα εξαώροφο κτήριο με εμπορική δραστηριότητα στο ισόγειο ενώ στους ορόφους λειτουργούν γραφεία παράλληλα με πολιτιστικές και κοινωνικές δραστηριότητες της κινέζικης κοινότητας. Η περιοχή στο Μεταξουργείο και το Γεράνι, είναι τόπος εργασίας και κατοικίας. Τα καταστήματα αποτελούν τον πυρήνα της οικογένειας σε όλη τη διάρκεια της ημέρας. Μέσα στο κατάστημα τρώνε τα γεύματά τους, ή ακόμα μεγαλώνουν τα μικρά παιδιά τους (αν δεν πηγαίνουν στο νηπιαγωγείο που έχει διαμορφωθεί στο κτήριο της Chinatown). 13 Πολύζου Ι., Στο ίδιο 15 Η Chinatown ΕΠΕ ιδρύεται το 2002 από δύο Κινέζους συνιδιοκτήτες, οι οποίοι έρχονται από την Ιταλία. Το 2005, η εταιρία μεταστεγάζεται στην Αγησιλάου και διαχειρίζεται ένα μέρος του κινέζικου εμπορίου σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. (Πολύζου Ι., 2011) Η κινέζικη γειτονιά της Αθήνας σε μετάβαση_ Διερευνήσεις και προοπτικές 14

16 Χάρτης 2 Πρώτη φάση εγκατάστασης Χάρτης 3 Δεύτερη φάση εγκατάστασης Η κινέζικη γειτονιά της Αθήνας σε μετάβαση_ Διερευνήσεις και προοπτικές 15

17 Εικόνα 1 Τριχιά Κ., Δεκέμβριος 2012 Η κινέζικη γειτονιά της Αθήνας σε μετάβαση_ Διερευνήσεις και προοπτικές 16

18 Εικόνα 2 Τριχιά Κ., Δεκέμβριος 2012 Η κινέζικη γειτονιά της Αθήνας σε μετάβαση_ Διερευνήσεις και προοπτικές 17

19 Η ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ Ποσοτικές διαφοροποιήσεις Σε σχέση με τις διαφοροποιήσεις που αφορούν σε ποσοτικά στοιχεία, η απάντηση δόθηκε σε ένα βαθμό στα βήματα της προέρευνας. Δυστυχώς, τα διαθέσιμα στοιχεία δεν μπορούν να βεβαιώσουν με άλλο τρόπο τη μεταβατική περίοδο, καθώς δεν υπάρχουν επίσημα δεδομένα. Υπάρχουν όμως ενδείξεις σχετικά με την αλλαγή του ρυθμού εγκατάστασης των κινέζικων επιχειρήσεων. Παρατηρείται, δηλαδή, μείωση στις νέες επιχειρήσεις, ενώ σταδιακά κλείνουν καταστήματα. Από την άλλη, η σημαντική αλλαγή φαίνεται πως αφορά κυρίως στον αριθμό των Κινέζων μεταναστών. Χωρική έκφραση της μεταβατικής περιόδου Η αλλαγή στο πλήθος των καταστημάτων διαφοροποιεί την εικόνα της πόλης, ιδιαίτερα στις περιοχές όπου αυτά έχουν σημειώσει ισχυρή παρουσία. Προκειμένου να εξεταστεί η διαφοροποίηση αυτή χωρικά, επιχειρείται μία σύγκριση της καταγραφής που πραγματοποιήθηκε το 2007 για το ερευνητικό «Μεταλλασσόμενοι χαρακτήρες και πολιτικές» 16 (Χάρτης ), με μία καταγραφή που πραγματοποιήθηκε τον Ιανουάριο του 2013, στα πλαίσια της παρούσας εργασίας (Χάρτης ). Η καταγραφή αφορά στην περιοχή Μεταξουργείου και στο Γεράνι, καθώς εκεί υπάρχει η μεγαλύτερη συγκέντρωση επιχειρήσεων, έτσι όπως αποτυπώθηκε το Η καταγραφή, αρχικά, επιβεβαιώνει τη μικρή μείωση των καταστημάτων 17. Από τη σύγκριση των διαγραμμάτων προκύπτει ότι υπάρχει σαφής μείωση των καταστημάτων στην περιοχή του Ψυρρή, στο τρίγωνο μεταξύ Αθηνάς και Πειραιώς. Η μεγαλύτερη συγκέντρωσή τους εντοπίζεται γύρω από την πλατεία Κουμουνδούρου, σε ένα μικρό τμήμα της Πειραιώς και της Αγησιλάου. Το κέντρο βάρους αυτής της συγκέντρωσης πιθανά να μετατοπίζεται σταδιακά προς το Μεταξουργείο. Από τα στοιχεία της καταγραφής του 2013, μπορεί να βγει κάποιο συμπέρασμα και σχετικά με τα καταστήματα που κλείνουν. Σε αυτήν την κατηγορία καταγράφονται τα 16 Πολύζου Ι., Βέβαια το πλήθος από τις καταγραφές δεν μπορεί να είναι άμεσα συγκρίσιμο, καθώς η καταγραφή του 2007 έχει πραγματοποιηθεί με πηγή το Ευρετήριο Διευθύνσεων των Κινέζων Επιχειρηματιών της Ελλάδας, ενώ η δεύτερη αφορά επιτόπια παρατήρηση. Η κινέζικη γειτονιά της Αθήνας σε μετάβαση_ Διερευνήσεις και προοπτικές 18

20 Χάρτης 4 Χάρτης 5 Η κινέζικη γειτονιά της Αθήνας σε μετάβαση_ Διερευνήσεις και προοπτικές 19

21 καταστήματα που δεν αποτυπώθηκαν το 2013, ενώ ήταν στο χάρτη του 2007, και καταστήματα που είχαν εικόνα κλειστού καταστήματος και βέβαιη ένδειξη ότι ανήκαν σε Κινέζο επιχειρηματία (Χάρτης 6). Στην κατηγορία αυτή δεν υπάρχει δυνατότητα να περιληφθούν όλα τα καταστήματα που έκλεισαν, παρ όλ αυτά, έχει σημασία το γεγονός ότι η μεγαλύτερη κίνηση σε καταστήματα που κλείνουν εντοπίζεται στου Ψυρρή, καθώς το αποτύπωμα που αφήνει αυτή σήμερα είναι διάσπαρτα καταστήματα και όχι η συγκεντρωμένη αγορά που υπάρχει σε ένα βαθμό στο Μεταξουργείο. Με επιφύλαξη αναφέρονται δύο λόγοι για τους οποίους θεωρείται πιθανό το κλείσιμο περισσότερων καταστημάτων στου Ψυρρή. Αρχικά, σε αφιέρωμα «περιοδικού ποικίλης ύλης με κεντρικό αφιέρωμα και βάση την Αθήνα» 18 στην εγκατάσταση των Κινέζων στο κέντρο της Αθήνας, γίνεται αναφορά στον «φόβο και την παρακμή» της Κουμουνδούρου και της Πλατείας Θεάτρου, ως λόγος να μην εκφράζονται στο δημόσιο χώρο όπως παλαιότερα. Αυτό, βέβαια, μπορεί να μένει στα πλαίσια της εικασίας και όχι κάποιας ρητής παρατήρησης από κάποιον Κινέζο. Από την άλλη, ίσως η συγκέντρωσή τους πυκνώνει γύρω από το Μέγαρο Μυλλέρου, το επονομαζόμενο ως «China Town», στο οποίο στεγάζονται χρήσεις και δραστηριότητες που αφορούν την κοινότητα (νηπιαγωγείο, γραφεία China-Greece Times, απογευματινό σχολείο κινέζικης γλώσσας κ.ά.). Χάρτης 6 18 Ough!, Δεκέμβριος 2012 Η κινέζικη γειτονιά της Αθήνας σε μετάβαση_ Διερευνήσεις και προοπτικές 20

22 Ποιοτικές διαφοροποιήσεις Ως προς τις μεταβολές στα ποιοτικά στοιχεία, παρατηρώντας τον πληθυσμό που μένει πίσω, κατά τη διαδικασία της επόμενης μετανάστευσης, ακολουθείται ένας τρόπος ασφαλούς, όπως τον ονομάζει ο Wang Peng, για την οικογένεια μετακίνησης. Ο τρόπος αυτός είναι γνωστός και από άλλα μεταναστευτικά κύματα. Συνήθως, όταν πρόκειται για οικογένειες, ο άντρας μεταναστεύει πρώτος σε αναζήτηση εργασίας και στέλνει χρήματα στη χώρα του, ενώ στο μέλλον πιθανά ακολουθεί και η υπόλοιπη οικογένεια. Στην περίπτωση των Κινέζων, στόχος είναι η οικογενειακή επανένωση, ώστε όλοι να ζουν και να εργάζονται μαζί. Για το λόγο αυτό, συνήθως οι γυναίκες με τα παιδιά μένουν πίσω, λειτουργώντας τα καταστήματα, διαφοροποιώντας έτσι ποιοτικά τον πληθυσμό. Χαρακτηριστικό είναι ότι στα καταστήματα οι επαφές πραγματοποιήθηκαν αποκλειστικά με ανήλικους και γυναίκες. Το γεγονός αυτό δεν μπορεί να διατυπωθεί με βεβαιότητα αλλά αποτελεί σημείο παρατήρησης της κοινότητας στην παρούσα φάση. Νέες δραστηριότητες Ένα άλλο διαφοροποιητικό στοιχείο είναι οι νέοι τρόποι οικονομικής δραστηριότητας που έχουν αναπτύξει κατά τη διαμονή τους στην Ελλάδα. Πρόκειται για εξαγωγές ελληνικών προϊόντων στην Κίνα. Προϊόντα όπως το μέλι ή το ελαιόλαδο έχουν μεγάλη αξία στην Κίνα. Το Ελληνοκινέζικο Επιμελητήριο προωθεί και ρυθμίζει τις εξαγωγές αυτών των προϊόντων, κυρίως, από κινέζικες εταιρίες αλλά και εν μέρει από ελληνικές. Η δραστηριότητες αναμένεται να δημιουργήσουν νέες συνθήκες και σχέσεις που πιθανά επαναπροσδιορίζουν την εγκατάσταση Κινέζων στην Ελλάδα. Ο νέος τύπος οικονομικής σχέσης, όμως, δεν αφορά παρά μία μικρή μερίδα των Κινέζων μεταναστών. Τοπικές αντιδράσεις Τέλος, ένα στοιχείο που εμφανίζεται παράλληλα με τα παραπάνω κατά τη μεταβατική αυτή περίοδο, χωρίς όμως να συνδέεται με αυτά, είναι οι τοπικές συλλογικές αντιδράσεις των Ελλήνων εμπόρων της περιοχής. Τα καταστήματα κινέζικων προϊόντων συνυπάρχουν και με καταστήματα με εισαγόμενα προϊόντα άλλων χωρών (για παράδειγμα Ιταλία), αλλά και με καταστήματα που εμπορεύονται προϊόντα ελληνικών βιοτεχνιών. Στις βιτρίνες των τελευταίων τοποθετείται διακριτικό με την ελληνική σημαία, το οποίο δηλώνει τη χώρα καταγωγής του προϊόντος. Το φαινόμενο αυτό συγκαταλέγεται μαζί με άλλα σε προσπάθειες ενίσχυσης της τοπικής οικονομίας, αποκλείοντας από τις προτιμήσεις τα εισαγόμενα Η κινέζικη γειτονιά της Αθήνας σε μετάβαση_ Διερευνήσεις και προοπτικές 21

23 προϊόντα. Η ίδια η κοινότητα δεν θεωρεί πως αυτό επηρεάζει την κατανάλωση στα καταστήματά τους καθώς αποτελούν άλλου τύπου επιχειρήσεις Συνέντευξη Wang Peng (παράρτημα) Η κινέζικη γειτονιά της Αθήνας σε μετάβαση_ Διερευνήσεις και προοπτικές 22

24 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΣΥΜΒΑΛΛΟΥΝ ΣΤΗ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ Η οικονομική κρίση Είναι δύσκολο να διατυπωθούν όλοι οι λόγοι που οδήγησαν στη σημερινή εικόνα, ιδιαίτερα όσο διαπιστώνεται ότι αυτή δεν είναι σταθερή αλλά μεταλλάσσεται. Σίγουρα όμως αναγνωρίζεται η διεθνής οικονομική κρίση, ως παράγοντας ο οποίος επηρεάζει βαθιά όλες τις οικονομικές δραστηριότητες, όπως και αυτές των μεταναστών. Αρχικά, τα καταστήματα που λειτουργούν οι Κινέζοι στο Μεταξουργείο, πωλούν σε πολύ μεγάλο βαθμό χονδρικά και σε ημεδαπούς επιχειρηματίες. Το γεγονός αυτό σημαίνει ότι εξαρτώνται οικονομικά από άλλες επιχειρήσεις, οι οποίες πιθανά έχουν ήδη πληγεί από την οικονομική κρίση και έχουν κλείσει. Άρα μία μεγάλη δύναμη των συναλλαγών τους υποχώρησε σημαντικά. Επιπλέον, τα κινέζικά προϊόντα, λόγω του χαμηλού τους κόστους, απευθύνονται σε πελατεία μεσαίων και χαμηλών εισοδημάτων, η οποία επηρεάστηκε πρώτη από τα μέτρα λιτότητας, και έτσι μειώθηκε η κατανάλωση. Επίσης, οι αλλαγές που φέρει αυτή η νέα συνθήκη (για παράδειγμα ανάγκη για υπερωρίες εργασίας στα καταστήματα), καθιστά αδύνατη τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, καθώς η καθημερινή εξαντλητική προσπάθεια βιοπορισμού αδρανοποιεί το ρόλο της κοινότητας και συντηρεί μία γενική δυσαρέσκεια που πιθανά τους ωθεί προς τις πιο οργανωμένες παραδοσιακές Chinatowns. Σχέση χώρας προέλευση και χώρας υποδοχής Από την άλλη, οι οικονομικές και πολιτικές αλλαγές που συντελούνται στην χώρα προέλευσης επηρεάζουν και τις χώρες προορισμού, και αντίστροφα. Όπως αναφέρθηκε ήδη, για παράδειγμα, στην Κίνα μετά το 1980 το μοντέλο καπιταλιστικής ανάπτυξης της Κίνας βασίστηκε στη σταδιακή διάλυση του κράτους πρόνοιας του Μάο και στη σταθερή υποτίμηση της εργατικής δύναμης. Έκτοτε, η οικονομία της Κίνας είναι πλήρως εξαρτημένη από τις μεγάλες ξένες επενδύσεις που είχαν εγκατασταθεί προς αναζήτηση φθηνών εργατικών χεριών δημιουργώντας ένα εξαγώγιμο παγκόσμιο κεφάλαιο, χωρίς παράλληλα να προωθείται η εγχώρια κατανάλωση. Στη συνέχεια, η μετάβασή της από χώρα έντασης εργασίας σε έντασης Η κινέζικη γειτονιά της Αθήνας σε μετάβαση_ Διερευνήσεις και προοπτικές 23

25 κεφαλαίου, ενίσχυσε την εξάρτηση από τις εξωτερικές επενδύσεις 20. Η οικονομική κρίση στις ΗΠΑ για παράδειγμα ή στην Ευρώπη, η μείωση ζήτησης, θα επιφέρει κρίση και στην οικονομία της Κίνας, και αντίστροφα. Οι ισορροπίες αυτές επηρεάζουν αντίστοιχα τους μετανάστες που διακινούν το εξαγώγιμο προϊόν της Κίνας. Επιπλέον, το μοντέλο οικονομίας που προωθείται σε μία χώρα είναι πιθανά και αυτό που εξάγεται προς το εξωτερικό κατά τη μετανάστευση. Στην Κίνα, η περιοχή Wenzhou έγινε γνωστή, μετά το θάνατο του Μάο, για οικονομία που βασίζεται σε καταστήματα που λειτουργούν οικογένειες. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, χιλιάδες κάτοικοι του Wenzhou ταξίδεψαν σε όλη την Κίνα, πουλώντας κουμπιά, τσάντες, ρούχα, παπούτσια, ενώ στη συνέχεια μετανάστευσαν προς την Ιταλία, τη Γαλλία, την Ισπανία. Η μετανάστευση ως παράγοντας κρίσης Όπως φαίνεται, η κρίση δεν αποτελεί μόνο αίτιο για τις αλλαγές που διαπιστώνονται στην εγκατάσταση αυτής της εθνοτικής ομάδας στη χώρα. Εκτός τούτου όμως, η οικονομική κρίση δεν είναι ανεξάρτητη των συνθηκών οικονομικής δραστηριοποίησης. Η μετανάστευση αποτελεί, και αυτή, ακόμη μία πολιτική και οικονομική διάσταση ανάμεσα σε πολλές άλλες που συνθέτουν τις σύγχρονες κοινωνίες. Αποτελεί ερώτημα σε ποιο βαθμό το εδραιωμένο καθεστώς εργασίας και διακίνησης των μεταναστών έχει συμβάλλει, με τη σειρά του, ως παράγοντας της οικονομικής κρίσης. 20 ΤPTG, 2011 Σε υποσημείωση του κειμένου γίνεται επεξήγηση για το πως μεταβιβάζεται η κρίση από τη μία περιοχή του πλανήτη σε άλλη, μετατρέποντας τους αποδέκτες του πλεονάζοντος κεφαλαίου (στην προκειμένη περίπτωση την Κίνα) σε εξαγωγείς πλεονάσματος του κεφαλαίου, ή από ένα χρονικό σημείο σε ένα άλλο, μέσω της μεταφοράς των κεφαλαίων σε οικονομικές επενδύσεις και επενδύσεις σε ακίνητα που καθυστερούν το κέρδος. Η κινέζικη γειτονιά της Αθήνας σε μετάβαση_ Διερευνήσεις και προοπτικές 24

26 ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ Νέοι τόποι προορισμού- μετεγκατάστασης Θα ήταν επισφαλές να βγουν συμπεράσματα για τα αποτελέσματα αυτών των αλλαγών, οικονομικών, κοινωνικών και χωρικών. Παρ όλ αυτά, κρίνεται σημαντικό να αναφερθούν κάποια ερωτήματα σχετικά με την εξέλιξη της μεταβατικής περιόδου που περιγράφηκε πιο πάνω. Ένα πρώτο ερώτημα που προκύπτει, είναι που αναμένεται να εγκατασταθούν στη συνέχεια οι Κινέζοι μετανάστες. Φαίνεται ότι το πιο απίθανο είναι να επιστρέψουν στην Κίνα. Άλλωστε, πολλοί δεν είχαν ως χώρα προέλευσης την Κίνα πριν να εργαστούν στην Ελλάδα 21. Για το λόγο αυτό, ίσως κινηθούν προς ήδη διαμορφωμένες κοινότητες, ή ακόμα επιστρέψουν στις ίδιες πόλεις της Ευρώπης που τους φιλοξενούσαν νωρίτερα. Μία απάντηση που προκαλεί εντύπωση δόθηκε σε μία συνέντευξη από Κινέζα ιδιοκτήτρια καταστήματος 22. Το βήμα που σκοπεύει να κάνει με την οικογένειά της μέσα στο 2013 είναι να μεταναστεύσει στην Αργεντινή 23. Το ερώτημα δεν έχει βέβαιη και καθολική απάντηση. Πως πραγματοποιείται η «εγκατάλειψη» στο χώρο Ένα επιπλέον ερώτημα αφορά στο πως πραγματοποιείται η κίνηση προς τα έξω των Κινέζων της Ελλάδας. Ο Wang Peng αναφέρει πως πρώτα φεύγουν οι οικογένειες που έχουν εγκατασταθεί στην περιφέρεια, και πως θεωρητικά, σε μία πραγματικά μαζική έξοδο, οι τελευταίοι θα παρέμεναν στο Μεταξουργείο. Δεν υπάρχουν ακόμα στοιχεία που να εξηγούν αυτήν την εικόνα μετακίνησης. Στους δύο πυρήνες, όμως, της εγκατάστασής τους οι πολιτισμικές και κοινωνικές δραστηριότητες της κοινότητας αλλά και η από κοινού καθημερινότητα, βοηθά στο να παραμείνουν περισσότερο ακόμα και αν οι συνθήκες εργασίας δυσκολεύουν. 21 Κύρια χώρα εγκατάστασης πριν την Ελλάδα αποτελεί η Κίνα 22 Λειτουργεί το κατάστημα με το σύζυγό της και έχει μία μικρή κόρη που γεννήθηκε στην Ελλάδα. 23 Η επιλογή αυτή δημιουργεί επιπλέον ερωτηματικά τόσο για τους λόγους που επιλέγεται αυτή η χώρα, όσο και για τα επίπεδα πολυπολιτισμικότητας και τη νομική πολυπλοκότητα που προκύπτει για μετανάστες δεύτερης και τρίτης γενιάς που γίνονται πάλι μετανάστες, όπως η κόρη της. Η κινέζικη γειτονιά της Αθήνας σε μετάβαση_ Διερευνήσεις και προοπτικές 25

27 Πιθανές μετατοπίσεις συγκεντρώσεων καταστημάτων Όσον αφορά στους Κινέζους που θα παραμείνουν στην Αθήνα, δεν είναι γνωστό το που θα εντοπίζεται η μεγαλύτερη συγκέντρωση των δραστηριοτήτων τους. Όπως αναφέρθηκε ήδη, πρώτος πόλος για την εγκατάστασή τους ήταν το Γεράνι. Στη συνέχεια, και όπως φαίνεται και μέσα από την έρευνα για την παρούσα εργασία, η πιο πυκνή συγκέντρωση μετατοπίζεται προς το Μεταξουργείο. Αυτό αποδεικνύει μία μεταβαλλόμενη εικόνα, για την οποία δεν μπορεί να προβλεφθεί εύκολα το επόμενο βήμα. Ο χαρακτήρας της κινέζικης γειτονιάς στην Αθήνα Τέλος, στοιχείο προβληματισμού αποτελεί ο χαρακτήρας που θα πάρει η συνοικία της κοινότητας του Μεταξουργείου. Θα είναι μία Chinatown; Πρόκειται σήμερα για μία Chinatown; Στη συνέντευξη του, ο Wang Peng, απαντά πως όντως δεν πρόκειται για μία Chinatown, απλά έχει μπει αυτός ο τίτλος στο εξαώροφο κτήριο, χωρίς να αντιστοιχούν τα χαρακτηριστικά, αυτά που συγκροτούν μία τέτοια, στην περιοχή αυτή. Για να δοθεί απάντηση σχετικά με αυτό, θα έπρεπε πρώτα να οριστούν κάποια χαρακτηριστικά της Chinatown στο εξωτερικό, και συγκεκριμένα στην Ευρώπη. Όμως, παρουσιάζουν διαφορές, όπως αναφέρθηκε και σε προηγούμενο κεφάλαιο, καθώς δημιουργούνται από διαφορετικά κύματα μετανάστευσης, όπως επίσης και από ανθρώπους από διαφορετικές περιοχές της Κίνας, με διαφορετική απασχόληση 24. Στην περίπτωση της Βαρκελώνης, η κοινότητα των Κινέζων συνυπάρχει με άλλες εθνοτικές ομάδες στη Ciutat Vella, όπου το εθνοτικό εμπόριο λειτουργεί τόσο σε τοπική όσο και σε υπερτοπική κλίμακα, παράλληλα με εμπόριο τουριστικών ειδών. Από την άλλη, στο Λονδίνο η πολυπολιτισμικότητα έχει αξιοποιηθεί εις όφελος του τουρισμού. Εκεί, η περιοχή έχει αποκτήσει αποκλειστικά φολκλορικό χαρακτήρα με καθαρά ψυχαγωγικές και τουριστικές δραστηριότητες 25. Αντίστοιχα, σε πολλές Chinatown, έχουν χτιστεί αψίδες εισόδου, ώστε να προσελκύουν τουρίστες, ενώ πολλοί Κινέζοι δεν κατοικούν πλέον σε αυτές τις γειτονιές, θεωρούνται ενταγμένοι, αλλά η περιοχή διατηρεί συμβολική σημασία. Βέβαια, η εγκατάσταση των Κινέζων στην Αθήνα έχει πιο πρόσφατο παρελθόν, αλλά παραμένει ερώτημα προς ποια κατεύθυνση θα στραφεί στο μέλλον. 24 Στο διαδίκτυο λειτουργεί ιστότοπος ( που ενημερώνεται για τις Chinatown σε όλο τον κόσμο, αναφέροντας κυρίως χαρακτηριστικά της κάθε μίας και πολιτιστικές δραστηριότητες που πιθανά να οργανώνουν. 25 Πολύζου Ι., 2001 Η κινέζικη γειτονιά της Αθήνας σε μετάβαση_ Διερευνήσεις και προοπτικές 26

28 Εικόνα 3 Chinatown στο Λονδίνο, πύλη εισόδου στην περιοχή Εικόνα 4 Ταμπέλα κατεύθυνσης προς Chinatown Λονδίνου Η κινέζικη γειτονιά της Αθήνας σε μετάβαση_ Διερευνήσεις και προοπτικές 27

29 Εικόνα 5 Το κτήριο της Chinatown ΕΠΕ στην Αγησιλάου Τριχιά Κ., Δεκέμβριος 2012 Σχολιασμός σε σχέση με τάσεις μετανάστευσης Έχει ενδιαφέρον να εξεταστεί αυτή η μετακίνηση, που σημειώνεται, των Κινέζων από την Ελλάδα, σε σχέση με τις γενικότερες τάσεις μετανάστευσης στην Ελλάδα, δηλαδή, κατά πόσο ακολουθεί ή διαφέρει αυτό που παρατηρείται σε ευρύτερο επίπεδο σε συγκεντρώσεις και μετακινήσεις μεταναστών. Για παράδειγμα, κατά τη δεκαετία , είχε σημειωθεί κατά μέσο όρο 6,2 μετανάστες ετησίως ανά 1000 κατοίκους. Το 2005 έφτασαν στους 3,3 μετανάστες ετησίως ανά 1000 κατοίκους, σημειώνοντας δηλαδή, μείωση 46%. Η Eurostat, το 2007, είχε κάνει πρόβλεψη για πτώση μεταναστευτικής εισροής μέχρι το ,7 μετανάστες ανά χίλιους κατοίκους, καθώς επίσης και για 1,4 μετανάστες ανά χίλιους κατοίκους μετά το Σύμφωνα με τον Διεθνή 26 Καψάλης Α., 2010 Θεωρήθηκε ότι κυριότερη εισροή πραγματοποιήθηκε τη δεκαετία του 90 (κυρίως στο πρώτο μισό) μετά το 2001 άρχισε να μειώνεται αισθητά. Η κινέζικη γειτονιά της Αθήνας σε μετάβαση_ Διερευνήσεις και προοπτικές 28

30 Οργανισμό για τη Μετανάστευση 27, ο μέσος αριθμός μεταναστών ανά 1000 κατοίκους για το διάστημα , υπολογίζεται στο 2,7 28. Ο αριθμός αυτός δεν παρουσιάζεται με ελάχιστη μείωση, ιδιαίτερα σε σύγκριση με αυτήν που είχε υπολογιστεί το Άλλωστε, τότε δεν μπορούσε να έχει υπολογιστεί η κίνηση που προκλήθηκε από την Αραβική Άνοιξη. Επίσης, δεν ήταν δυνατό να υπολογιστούν οι μετακινήσεις, σε παγκόσμιο επίπεδο, λόγω της οικονομικής κρίση. Η Ελλάδα στέλνει και δέχεται μετανάστες σε συνεχή βάση. Όπως αποδεικνύεται και από την περίπτωση των Κινέζων, η μετανάστευση δεν είναι ένα φαινόμενο που ολοκληρώνεται στο χρόνο και έχει οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις, αλλά αποτελεί πολιτική και οικονομική συνιστώσα της κοινωνίας, που βρίσκεται σε ροή και μεταλλάσσεται συνεχώς, αλληλεπιδρώντας με άλλες. 27 International Organization for Migration 28 Φεβρουάριος 2013 Η κινέζικη γειτονιά της Αθήνας σε μετάβαση_ Διερευνήσεις και προοπτικές 29

31 ΕΠΙΛΟΓΟΣ Η μετανάστευση αποτέλεσε αντικείμενο συζητήσεων και διαβουλεύσεων μόλις στα μέσα της δεκαετίας του Νωρίτερα, οι μετανάστες δεν είχαν απασχολήσει τον κυρίαρχο λόγο ως «πρόβλημα». Μόνο σε περιπτώσεις προσφύγων οι εκάστοτε χώρες, όπως και η Ελλάδα, βρέθηκαν αντιμέτωπες με το πολιτικό και κοινωνικό θέμα που συμπαρέσυραν οι μαζικές αυτές μετακινήσεις. Παρ ολ αυτά, πραγματοποιούνταν μεταναστευτικές κινήσεις στον παγκόσμιο χάρτη. Η διαβούλευση προσπάθησε να επεξεργαστεί το θέμα αυτό ενώ είχε διαμορφωθεί ήδη μία κατάσταση, αλλά και ενώ παράλληλα αυτή μεταλλασσόταν. Μέχρι σήμερα, αποδεικνύεται η αδυναμία να ακολουθηθούν από κοντά τα βήματα αυτή της ταχείας, συνεχούς ροής. Τα στοιχεία που συλλέγονται σχετικά με μετανάστες, χαρακτηρίζονται σε μεγάλο βαθμό ως ελλιπή, ενώ στην έρευνα, ως την επεξεργασία και αξιοποίησή τους είναι ήδη παλαιωμένα. Το γεγονός αυτό τοποθετεί ερωτηματικά σε σχέση με την προσέγγιση των θεμάτων που αφορούν τη μετανάστευση. Κυριαρχεί μία ανάγκη κατανόησης της κοινωνικής πραγματικότητας, που είναι σπεύδουσα, και όχι μία αποτίμηση εκ των υστέρων. Η παρούσα μελέτη, βρέθηκε αντιμέτωπη με αυτό ακριβώς το ζήτημα. Τα βήματα που πραγματοποιήθηκαν είχαν ως στόχο την κατανόηση των κοινωνικοοικονομικών πτυχών της μετανάστευσης της συγκεκριμένης εθνοτικής ομάδας και της χωρικής αποτύπωσής τους. Παρ ολ αυτά, η εικόνα αυτή είναι πλέον παρελθούσα ενώ οι οπτικές στο μέλλον διατυπώνονται μόνο με ερωτήματα. Οι διαπιστώσεις, τα σχόλια και οι επιμέρους παρατηρήσεις όμως έχουν αξία καθώς αποτελούν κομμάτι του συνόλου που συνθέτουν το χώρο. Με την οπτική αυτή, οι χωρικές μεταβολές που λαμβάνουν χώρα στις γειτονιές της Αθήνας, διαμορφώνουν τις όψεις της καθημερινότητας σε αυτήν, αλλά και συμβάλλουν σε άλλες επόμενες. Οι χωρικές μετατοπίσεις των κινέζικων καταστημάτων, άφησαν κενά κελύφη στο Γεράνι και αποτελεί ερώτημα τι χρήσεις θα αποδοθούν στο μέλλον σε αυτά και ποιους θα αφορούν. Η κινέζικη γειτονιά της Αθήνας σε μετάβαση_ Διερευνήσεις και προοπτικές 30

32 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γενικές κατευθύνσεις για συνεντεύξεις/ επαφές [α] Συνθήκες μετανάστευσης Πότε ήρθαν στην Ελλάδα; Έχουν ζήσει και εργαστεί σε άλλες πόλεις; Πως έμαθαν ελληνικά; [β] Οικογενειακή κατάσταση Έχουν οικογένεια; Ήρθαν μαζί; Έχουν παιδιά; Πηγαίνουν σχολείο; Τα άλλα μέλη της οικογένειας εργάζονται; [γ] Πελατεία καταστήματος Υπάρχει αγοραστική κίνηση; Από πού έρχονται πελάτες; Υπάρχει χονδρική πώληση; [δ] Κατοικία Που κατοικούν; Μόνοι; Με οικογένεια; [ε] Ικανοποίηση/ Πιθανότητες μετακίνησης Είναι ικανοποιημένοι από τη ζωή τους; Βλέπουν ευκαιρίες στο μέλλον στην Ελλάδα; Σκέφτονται να επιστρέψουν στη χώρα που προήλθαν; Ποιες είναι οι σκέψεις και οι σχέσεις τους με την Κίνα; Σκέφτονται να κινηθούν προς άλλες χώρες; Η κινέζικη γειτονιά της Αθήνας σε μετάβαση_ Διερευνήσεις και προοπτικές 31

33 Σημεία απαντήσεων συνεντεύξεων Κατά την επιτόπια παρατήρηση έγινα μία προσπάθεια πραγματοποίησης ερευνητικών συνεντεύξεων σύμφωνα με τους παραπάνω άξονες. Παρ ολ αυτά, η διαδικασία είχε περισσότερο χαρακτήρα επαφής παρά συνέντευξης 29. Επιπλέον, οι περισσότεροι Κινέζοι δεν γνωρίζουν ελληνικά παρά μόνο τη γλώσσα του εμπορίου (ονόματα προϊόντων, χρώματα, αριθμούς), και δε μιλούν καμία άλλη γλώσσα. Έτσι, παρατηρείται αδυναμία επικοινωνίας στα ζητήματα που αφορούν τη ζωή εκτός καταστήματος. Κατά το διάλογο, προέκυπταν ζητήματα για κουβέντα που δεν αφορούσαν το ερευνητικό ερώτημα. Για το λόγο αυτό, συνοψίζονται κάποια σημεία που θεωρούνται σημαντικά, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι γενικεύονται ή ότι ισχύουν καθολικά, καθώς απαντήθηκαν όλες οι ερωτήσεις από όλους. _ Για τους περισσότερους, η κινέζικη γλώσσα είναι η μόνη ομιλούσα, ενώ στα ελληνικά έχουν μόνο γνώση ορισμένων λέξεων. _ Σημειώθηκε δείγμα δύο μεταναστών που δεν έχουν μάθει γραφή και ανάγνωση κινέζικων, καθώς δεν έχουν τελειώσει το σχολείο. Στη μία περίπτωση το γεγονός αυτό εξηγήθηκε από έλλειψη χρημάτων της οικογένειάς της στην Κίνα. _ Οι περισσότεροι συμφώνησαν ότι δεν υπάρχει κατανάλωση και κάποιοι σημείωσαν ότι για το λόγο αυτό πιθανά προετοιμάζονται να εγκαταλείψουν τη χώρα. Σε μία περίπτωση δηλώθηκε ως επόμενη χώρα προορισμού η Κίνα _ Μέσα σε κάθε κατάστημα οι εργαζόμενοι έχουν οικογενειακούς δεσμούς, από όσα διαπιστώθηκαν μέχρι και δευτέρου βαθμού, ενώ σε πολύ μεγάλο βαθμό πρόκειται για γυναίκες μετανάστριες. _ Η επικοινωνία με την Κίνα δε φαίνεται περιορισμένη, λόγω διαδικτύου κυρίως. Η τηλεόραση λειτουργεί όλες τις ώρες στα καταστήματα σε κάποιο κανάλι που εκπέμπεται από Κίνα. Μία μετανάστρια είπε πως έχει επισκεφτεί την οικογένειά της στην Κίνα από τότε που έφυγε. _ Διαπιστώθηκε πως εργάζονται μέσα στα καταστήματα τόσο οι ιδιοκτήτες, όσο και απασχολούμενα άτομα _ Επιπλέον, διαπιστώθηκε έλλειψη κοινωνικής ζωής εκτός από τους χώρους του καταστήματος και το δημόσιο χώρο, στα πεζοδρόμια που επικοινωνούν αυτά. _ Τέλος, μία από τις μέρες των επισκέψεων συνέπεσε με την ημέρα έκδοσης της ελληνοκινέζικης εφημερίδας. Το γεγονός αυτό έγινε κατανοητό καθώς σε κάθε ένα από τα καταστήματα υπήρχε ένα άτομο που την κρατούσε στα χέρια του, διαβάζοντας τοπικά νέα και νέα από την Κίνα. 29 Αφορά στο εργαζόμενους σύνολο οκτώ καταστήματα. Η κινέζικη γειτονιά της Αθήνας σε μετάβαση_ Διερευνήσεις και προοπτικές 32

34 Στοιχεία κατεύθυνσης με τον αρχισυντάκτη της China-Greece Times 汪 鹏 / Wang Peng (Robin) 中 希 时 报 / China Greece Times 希 中 网 / ADD: AGISILAOY 43-45,10435,ATHENS,GREECE. TEL / FAX: / Msn Messenger: cgtimes@hotmail.com 1.Ερωτήσεις σχετικά με την εφημερίδα και με τα θέματα που ασχολείται 2.Αν ασχολείται με θέματα οικονομίας και οικονομικής δραστηριότητας των επιχειρηματιών στην Ελλάδα 3.Αν εκτός από τα καταστήματα που είναι γνωστά ευρέως υπάρχουν και άλλα 4.Αν ισχύει το ότι εγκαταλείπουν την Αθήνα 5.Δέχονται βοήθεια από Κίνα ή από Ελλάδα 6. Αν επιστρέφουν στην πατρίδα τους 7.Προς τα που μετακινούνται οι κινέζοι επιχειρηματίες 8.Αν η κρίση έχει βρει το λιανικό ή το χονδρικό εμπόριο 9.Αν τα καταστήματα εκτός του κέντρου είναι πιο ευαίσθητα στην κρίση ή όχι 10.Αν εγκαταλείπουν οι οικογένειες και αν υπάρχει ακόμα νέος πληθυσμός στην περιοχή 11.Σχετικά με το σχολείο, αν λειτουργεί ακόμα, αν τα παιδιά είναι μόνο της γειτονιάς ή έρχονται και από άλλες περιοχές της Αθήνας 12.Υπάρχουν άλλοι σύλλογοι που να φέρνουν κόσμο από άλλες περιοχές και αν λειτουργούν εξίσου καλά 13.Εκτός από την κρίση υπάρχουν άλλοι παράγοντες που αποθαρρύνουν τους επιχειρηματίες να μείνουν εδώ για πάντα 14.Υπάρχει φόβος, ανασφάλεια, μη αποδοχή 15.Μπορούμε να έχουμε στοιχεία για την κοινότητα των Κινέζων ή για τα καταστήματα 16.Που μαθαίνουν τη γλώσσα, αν είναι δύσκολο, είναι ρίσκο να έρθουν να ανοίξουν τα καταστήματα τους σε μια χώρα εντελώς άγνωστη χωρίς να ξέρουν τη γλώσσα Ο Wang Peng, καθώς έχει έρθει πολλές φορές σε επαφή με δημοσιογράφους και ερευνητές, έδωσε και πολλά στοιχεία εκτός των παραπάνω και από μόνος του. Θεωρεί ότι είναι πολύ σημαντικό να κοινοποιούνται θέματα που αφορούν την κινέζικη κοινότητα και αισθάνεται απογοήτευση που αυτό δε συμβαίνει και από άλλα άτομα και συλλόγους Η κινέζικη γειτονιά της Αθήνας σε μετάβαση_ Διερευνήσεις και προοπτικές 33