Για παραπομπή : Έβδομον

Transcript

1 Μωυσίδου Μελίνα,, 2008, Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Περίληψη : Το αποτελούσε ένα από τα σημαντικότερα προάστια της Κωνσταντινούπολης. Τα λαμπρά οικοδομήματα που το στόλιζαν θεωρούνταν ισάξια με τα αντίστοιχα της πρωτεύουσας. Πέρα όμως από την αρχιτεκτονική, και η θέση του ήταν σπουδαία, καθώς εκεί στρατοπέδευαν οι λεγεώνες και από αυτό το σημείο ξεκινούσαν οι μεγάλες θριαμβευτικές πομπές των αυτοκρατόρων προς την πόλη. Χρονολόγηση πρώτο μισό 4ου αι. κ.ε. Γεωγραφικός εντοπισμός περ. 10 χλμ. δυτικά από το Μίλιον (σημ. Bakirköy) 1. Θέση Το υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα προάστια της Κωνσταντινούπολης. Σχετικά με την ταύτιση της τοποθεσίας του έχουν διατυπωθεί πολλές απόψεις. 1 Ωστόσο, σύμφωνα με την επικρατέστερη, που πρωτοδιατυπώθηκε από τον καθηγητή Van Millingen, το εντοπίζεται στην ευρύτερη περιοχή της θάλασσας του Μαρμαρά και ειδικότερα επτά ρωμαϊκά μίλια (λίγο παραπάνω από 10 χλμ.) δυτικά από το Μίλιον. Την περιοχή διέσχιζε η Εγνατία οδός και από αυτήν ξεκινούσαν οι θριαμβευτικές πομπές των αυτοκρατόρων προς την πρωτεύουσα (εικ. 2 και 3). 2 Στη θέση του βυζαντινού Εβδόμου βρισκόταν μέχρι το 1922 η ελληνική κοινότητα Μακροχωρίου, ενώ σήμερα στον ίδιο χώρο υπάρχει ο οικισμός Bakirköy. 2. Σημασία της περιοχής Ήδη τον 4ο αιώνα, το ήταν η περιοχή όπου στάθμευαν τα αυτοκρατορικά στρατεύματα, ενώ περιλάμβανε επίσης μία εξέδρα, το Τριβουνάλιο, όπου ο αυτοκράτορας παρουσιαζόταν στο στράτευμα. Η μεγάλη πεδιάδα που εκτεινόταν στην περιοχή (και η οποία ονομαζόταν Κάμπος, κατά μίμηση του ρωμαϊκού Campus Martius), η άμεση πρόσβαση στη θάλασσα και κυρίως η μικρή απόσταση από την πρωτεύουσα ήταν οι λόγοι που καθιστούσαν το ιδανικό μέρος για τη στρατοπέδευση των λεγεώνων της Νέας Ρώμης δεν είναι τυχαίο ότι η σύγκλητος υποδεχόταν εκεί τον αυτοκράτορα έπειτα από εκστρατεία, ώστε να ξεκινήσει από αυτό το σημείο η πομπή προς την πόλη. 3 Επρόκειτο επίσης για μια περιοχή εξαιρετικής πολιτικής σπουδαιότητας, καθώς εκεί ο αυτοκράτορας αναγνωριζόταν ως αρχηγός του ρωμαϊκού στρατού και συχνά σε αυτό το χώρο γινόταν η αναγόρευσή του. 4 Η περιοχή αποτελούσε την αφετηρία κάθε επίσημης πομπής προς την Κωνσταντινούπολη. Μεγάλη ήταν και η θρησκευτική σημασία του προαστίου, γεγονός που γίνεται αντιληπτό αφενός μεν από το μεγάλο αριθμό εκκλησιών εκεί, αφετέρου δε από το ότι ο πληθυσμός της Πόλης, μετά τους ισχυρούς σεισμούς του 447/448, κατέφυγε στο για να προσευχηθεί στο χώρο μαζί με τον αυτοκράτορα και τον πατριάρχη Κοσμική αρχιτεκτονική Στην ευρύτερη περιοχή του Εβδόμου υπήρχαν πολλά και λαμπρά κτήρια, τόσο κοσμικά όσο και θρησκευτικά. Σήμερα ελάχιστα από αυτά διατηρούνται και, μάλιστα, σε πολύ κακή κατάσταση. Το θεωρούνταν αυτοκρατορικό προάστιο και εμπλουτιζόταν με ολοένα και περισσότερα κτήρια. Φαίνεται ότι ο Ουάλης φρόντισε για τη μνημειακή ανάδειξη του Τριβουναλίου, όπου αναγορεύτηκε αυτοκράτορας, σε σημείο ώστε ο Θεμίστιος να τον ψέγει ότι παραμελεί την πρωτεύουσα 6 στα Πάτρια ο Κωνσταντίνος Α εμφανίζεται να χτίζει στο το ναό του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, ενώ επί Θεοδοσίου Α κατασκευάζεται και ο ναός του Προδρόμου, για να στεγαστεί εκεί η κάρα του αγίου. 7 Στα χρόνια του Ιουστινιανού Α οικοδομήθηκαν στοές, φόρα και λουτρά που συναγωνίζονταν τα αντίστοιχα κτίσματα της Κωνσταντινούπολης, ενώ ανακαινίστηκαν πολλά προγενέστερα καθαρίστηκε επίσης το λιμάνι του Εβδόμου, 8 το οποίο Δημιουργήθηκε στις 29/8/2017 Σελίδα 1/8

2 Μωυσίδου Μελίνα,, 2008, Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος χρονολογείται πιθανότατα από τα τέλη του 4ου αιώνα. Η περιοχή υπέστη καταστροφές από τις επιδρομές των Αράβων, στα τέλη του 7ου και στις αρχές του 8ου αιώνα, και των Βουλγάρων με τον Κρούμο το ωστόσο, οι εκκλησίες ανακαινίστηκαν από το Βασίλειο Α, ενώ στο Περί βασιλείου τάξεως η περιοχή φαίνεται ότι διατηρούσε τη σημασία της ως τόπος υποδοχής του αυτοκράτορα έπειτα από εκστρατεία τουλάχιστον μέχρι το 10ο αιώνα. Ορισμένα δείγματα της κοσμικής αρχιτεκτονικής τέχνης του Εβδόμου είναι το Τριβουνάλιο, η Μαγναύρα, τα ανάκτορα των Ιουκουνδιανών ή Σεκουνδιανών, καθώς και η στήλη και ο ανδριάντας του Θεοδοσίου Β, το στρογγυλό μαυσωλείο, φρούρια και κινστέρνες Τριβουνάλιο Το Τριβουνάλιο, ή αλλιώς βήμα, ήταν ένα είδος υψηλής εξέδρας, όπου ανερχόταν ο αυτοκράτορας για να απευθυνθεί στο στρατό του. Χτίστηκε από τον αυτοκράτορα Ουάλη μετά την αναγόρευσή του το 364. Ως προς τη μορφή του, ήταν σχήματος ημικυκλικού με την κύρια όψη του προς τον λεγόμενο Κάμπο. Στην πρόσοψη του κτηρίου ανοίγονταν σε τακτές αποστάσεις κόγχες, όπου τοποθετούνταν αγάλματα αυτοκρατόρων (εικ. 4). 10 Το πλάτος της εξέδρας έφθανε τα 2,40 μ., ενώ δεν μπορούμε να γνωρίζουμε το ακριβές ύψος της. Ωστόσο, το μέγιστο ύψος των σωζόμενων τμημάτων αγγίζει περίπου τα 5 μέτρα δυτικά και τα 3 μέτρα ανατολικά Ανάκτορα Μαγναύρα Κατ αναλογίαν με τη Μαγναύρα του Μεγάλου Παλατιού, στην αντίστοιχη του Εβδόμου η σύγκλητος δεξιωνόταν τους αυτοκράτορες έπειτα από κάθε νίκη τους. Το κτήριο οικοδομήθηκε από τον αυτοκράτορα Μαρκιανό. Η ταύτιση της θέσης του έγινε χάρη στην ανασκαφική έρευνα του Θ. Μακρίδη. 11 Στη δυτική πλευρά του λιμανιού εντοπίστηκαν θεμέλια βυζαντινής προκυμαίας καθώς και μαρμάρινες ημικυκλικές βάσεις. Σύμφωνα με το Μακρίδη, σε αυτές πακτώνονταν πεσσοί, που αποτελούσαν τα στηρίγματα μιας κυκλικής κατασκευής, πιθανότατα του ηλιακού ρολογιού της Μαγναύρας Ανάκτορο Ιουστινιανού Ο Ιουστινιανός Α ανήγειρε στο το παλάτι των Ιουκουνδιανών ή Σεκουνδιανών, σύμφωνα με τον Προκόπιο και άλλες πηγές. Το ανάκτορο αναφέρεται από το Θεοφάνη σε σχέση με τη στήλη από πορφυρίτη του Θεοδοσίου, που κατέρρευσε στο σεισμό του 558. Σύμφωνα με το χρονικογράφο, η στήλη βρισκόταν μπροστά από το ανάκτορο του Ιουστινιανού Φρούρια Το ήταν εξοπλισμένο με δύο φρούρια τοποθετημένα το ένα ανατολικά και το άλλο δυτικά του λιμανιού. Το πρώτο από τα δύο ήταν γνωστό ως «κυκλόβιον» ή «Καστέλιον Στρογγύλον», ενώ το δεύτερο ως «Καστέλιον των Θεοδοσιανών». 13 Τα λιγοστά σπαράγματα του δεύτερου σώζονταν έως και τα μέσα του 20ου αιώνα, ενώ σήμερα στη θέση του βρίσκεται νεότερο κτήριο Κινστέρνες Βορειοανατολικά του σημερινού Bakirköyσώζεται μέχρι και σήμερα σε σχετικά καλή κατάσταση μία μεγάλη βυζαντινή κινστέρνα. Το σχήμα της είναι ορθογώνιο και οι διαστάσεις της είναι 127 x 76 μ. και το βάθος της 11 μ. 14 Η δεξαμενή αυτή δεν είναι η μοναδική, καθώς εντοπίζονται άλλες τρεις ανοιχτές και μία ακόμα κλειστή, γνωστή και ως κινστέρνα της Μαγναύρας, με 98 στηρίγματα και σχήμα παραλληλόγραμμο. 4. Θρησκευτική αρχιτεκτονική Δημιουργήθηκε στις 29/8/2017 Σελίδα 2/8

3 Μωυσίδου Μελίνα,, 2008, Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Πέρα από τα πολλά και εντυπωσιακά κοσμικά κτήρια που στόλιζαν το αυτοκρατορικό προάστιο, οικοδομήθηκαν και αρκετοί ναοί. Σήμερα ελάχιστοι από αυτούς σώζονται, ενώ οι υπόλοιποι μας είναι γνωστοί από γραπτές πηγές, κυρίως από συναξάρια. Ο Janin απαριθμεί τους ναούς της Αγίας Θεοδότης, του Προφήτη Σαμουήλ, του Ευαγγελιστή Ιωάννη, του Ιωάννη Προδρόμου, των Αγίων Μηνά και Μηναίου, του Αγίου Βικεντίου, τη μονή των Νηπίων και πιθανώς ένα αγίασμα του Αγίου Μάμαντα Ναός Αγίας Θεοδότης Ο ναός ανεγέρθηκε από τον Ιουστινιανό Α στο διάστημα της βασιλείας του θείου του, του Ιουστίνου Α. 16 Ενδεχομένως υπήρχε κάποια σχέση ανάμεσα στο ναό και στο γεγονός ότι η μνήμη της αγίας Θεοδότης εορταζόταν στο στις 29 Ιουλίου. O ναός έχει καταστραφεί εντελώς και δεν έχει προσδιοριστεί η ακριβής θέση του στο βυζαντινό προάστιο Ναός Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου Ο ναός αποδίδεται στο Μεγάλο Κωνσταντίνο ( ) και περιγράφεται ως δρομικός 18 επρόκειτο κατά πάσα πιθανότητα για βασιλική. Τον 7ο αιώνα ο ναός καταστράφηκε και τον 9ο αιώνα οικοδομήθηκε εκ νέου από το Βασίλειο Α. 19 Σήμερα είναι εντελώς κατεστραμμένος Ναός Προφήτη Σαμουήλ Ο ναός χτίστηκε με αφορμή τη μεταφορά λειψάνων του Προφήτη Σαμουήλ στην Κωνσταντινούπολη, κατά πάσα πιθανότητα μεταξύ , όταν στο θρόνο βρισκόταν ο Αρκάδιος Α ( ) και πατριάρχης ήταν ο Αττικός ( ). 20 Φαίνεται ότι ο ναός βρισκόταν λίγο πιο έξω από το προάστιο του Εβδόμου ο Θ. Μακρίδης δεν τον περιλαμβάνει καν στη μελέτη του. Ο ναός κατέρρευσε από το σεισμό του 557 και κατά πάσα πιθανότητα δεν επισκευάστηκε ποτέ Ναός Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου Ο ναός εντοπίζεται 4 χλμ. έξω από τη Χρυσή Πύλη. Ανασκάφηκε αρχικά από μια ομάδα Γάλλων στρατιωτών υπό την καθοδήγηση του R. Demangel και πρωτοδημοσιεύτηκε από τον ίδιο το έτος Τα τελευταία σπαράγματα του ναού εξαφανίστηκαν το 1965, όταν στο χώρο οικοδομήθηκε νοσοκομείο. Ο ναός αναφέρεται στα Πάτρια αλλά και σε άλλες πηγές ως καθίδρυμα του Θεοδοσίου Α, όπου φυλασσόταν η κάρα του αγίου Ιωάννη Προδρόμου (περ ). Ο ναός επισκευάστηκε από τον Ιουστινιανό Α και, σύμφωνα με τον Προκόπιο, ο ιουστινιάνειος ναός ακολουθούσε το σχέδιο του Αγίου Μιχαήλ του Ανάπλου. Η περιγραφή του Προκόπιου για τον δεύτερο, 22 καθώς και τα ανασκαφικά ευρήματα, μας επιτρέπουν να ανασυνθέσουμε την εικόνα του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου στο : Επρόκειτο για έναν περίκεντρο οκταγωνικό ναό που θυμίζει την κάτοψη του σύγχρονού του ναού του Αγίου Βιταλίου. Η αψίδα του ήταν ημικυκλική εσωτερικά όσο και εξωτερικά, κάτι που δε συνηθίζεται στη ναοδομία της Κωνσταντινούπολης κατά την περίοδο αυτή. Από τον κυρίως ναό βρέθηκαν 6 θεμελιώσεις πεσσών. Δύο πεσσοί στη νότια και ένας στη βόρεια πλευρά βρέθηκαν ολόκληροι. Έτσι, γνωρίζουμε ότι είχαν πλάτος 2,40-2,75 μ. και ύψος 6 μέτρα. Από τους ανατολικούς πεσσούς που εφάπτονταν με την αψίδα βρέθηκε μόνο το εφαπτόμενο μισό τους (εικ. 5). 23 Ο ναός είχε πιθανότατα αίθριο και περιβαλλόταν από προστώα επίσης πρέπει να είχε υπερώα και να στεγαζόταν με τρούλο. 24 Τον 9ο αιώνα ο ναός είχε ερειπωθεί και ανακαινίστηκε ριζικά από το Βασίλειο Α. 25 Δε γνωρίζουμε ωστόσο αν η ανακαίνιση αυτή αλλοίωσε το σχέδιο του ιουστινιάνειου ναού. Δημιουργήθηκε στις 29/8/2017 Σελίδα 3/8

4 Μωυσίδου Μελίνα,, 2008, Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος 1. Για τις διάφορες απόψεις των μελετητών βλ. Τζίρας, Ν., Το του Βυζαντίου και η ελληνική κοινότητα Μακροχωρίου (Αθήνα 1992), σελ Μακρίδης, Θ., «Το βυζαντινό και αι παρ αυτώ μοναί Αγίου Παντελεήμονος και Μάμαντος. Κοιμητήρια και τάφοι», Θρακικά 10 (1938), εικ. 42, Όταν ο αυτοκράτορας επέστρεφε από εκστρατεία στις ευρωπαϊκές χώρες, η σύγκλητος τον υποδεχόταν στο, ενώ οι άρχοντες με το στρατιωτικό διοικητή μετέβαιναν στο Ρήγιον, για να τον προϋπαντήσουν. Στην περίπτωση που επέστρεφε νικητής από την Ανατολή, τόσο η σύγκλητος όσο και οι αξιωματούχοι με το στρατιωτικό διοικητή τον ανέμεναν στο. Οι αιχμάλωτοι και τα λάφυρα του πολέμου μεταφέρονταν μία μέρα πριν στον κάμπο μπροστά στη Χρυσή Πύλη. Βλ. Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος, Περί βασιλείου τάξεως, Reiske, J.J. (επιμ.), De cerimoniis aulae Byzantinae 1 (CSHB, Bonn 1829), σελ Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η αναγόρευση του Ουάλη το 364, καθώς και άλλων, βλ. Dagron, G., Η γέννηση μιας πρωτεύουσας, μτφρ. Μ. Λουκάκη (Αθήνα 2000), σελ. 118, καθώς και Janin, R., Constantinople Byzantine: Développement urbain et répertoire topographique 2 (Paris 1964), σελ Πασχάλιον Χρονικόν, Dindorf, L. (επιμ.), Chronicon Paschale I (CSHB, Bonn 1832), σελ Θεμίστιος, «Φιλάδελφοι ή περί φιλανθρωπίας», 83α, Downey, G. Schenkl, H. (επιμ.), Themistii orationes quae supersunt 1 (Leipzig 1965), σελ Ψευδο-Κωδινός, Πάτρια Κωνσταντινουπόλεως ΙΙΙ: , Preger, T. (επιμ.), Scriptores originum Constantinopolitanarum 2 (Leipzig 1907, ανατ. 1975), σελ Θεοφάνης, Χρονογραφία 1, de Boor, C. (επιμ.) (Leipzig 1883, ανατ. Hildesheim 1963), σελ Το 717, επί Λέοντος Γ Ισαύρου, οι Άραβες αποβιβάστηκαν στο και πολιόρκησαν δεύτερη φορά την Κωνσταντινούπολη, βλ. Θεοφάνης, Χρονογραφία 1, de Boor, C. (επιμ.) (Leipzig 1883, ανατ. Hildesheim 1963), σελ Για την καταστροφή της περιοχής από τον Κρούμο, βλ. Συμεών Μάγιστρος, Χρονογραφία, Bekker, I. (επιμ.), Theophanes Continuatus, Ioannes Cameniata, Symeon Magister, Georgius Monachus (CSHB, Bonn 1838), σελ Demangel, R., Contribution à la topographie de l Hebdomon (Paris 1945), σελ. 9, εικ. 4, πίν. I, II. 11. Μακρίδης, Θ., «Το βυζαντινό και αι παρ αυτώ μοναί Αγίου Παντελεήμονος και Μάμαντος. Κοιμητήρια και τάφοι», Θρακικά 10 (1938), σελ (1939), σελ Προκόπιος, Περί κτισμάτων , Wirth, G. Haury, J. (επιμ.), Procopii Caesariensis opera omnia 4 (Leipzig 1964), σελ Θεοφάνης, Χρονογραφία 1, de Boor, C. (επιμ.) (Leipzig 1883, ανατ. Hildesheim 1963), σελ «Φρούριόν ἐ στιν ἐ ν προαστείῳ τῆ ς πόλεως, ὅπερ Στρογγύλον ὁμωνύμως τῇ τοῦ ἐ ρύματος συνθέσει καλοῦ σιν», Προκόπιος, Περί κτισμάτων 4.8.4, Wirth, G. Haury, J. (επιμ.), Procopii Caesariensis opera omnia 4 (Leipzig 1964), σελ Πρβλ. Janin, R., Constantinople Byzantine: Développement urbain et répertoire topographique 2 (Paris 1964), σελ. 446, Τζίρας, Ν., Το του Βυζαντίου και η ελληνική κοινότητα Μακροχωρίου (Αθήνα 1992), σελ. 93, 94 (εικόνες). 15. Janin, R., Constantinople Byzantine: Développement urbain et répertoire topographique 2 (Paris 1964), σελ Πρβλ. Janin, R., La géographie ecclésiastique de l Empire byzantin I: Le siège de Constantinople et le Patriarcat Oecumenique 3: Les églises et les monastères 2 (Paris 1969), σελ , 335, «καὶ τὸ Θεοδότης ἁγίας ἐ ν προαστείῳ καλουμένῳ Ἑβδόμῳ. ταῦ τα γὰ ρ ἅπαντα ὁ βασιλεὺ ς οὗ τος ἐ πὶ τοῦ θείου Ἰ ουστίνου βασιλεύοντος ἐκ θεμελίων ἐ δείματο, ἀπαγγέλλεσθαι μὲ ν οὐ ῥ ᾴδια λόγῳ, θαυμάζεσθαι δὲ ὄ ψει κατὰ τὴ ν ἀξίαν ἀμήχανα», Προκόπιος, Περί κτισμάτων , Wirth, G. Haury, J. (επιμ.), Procopii Caesariensis opera omnia 4 (Leipzig 1964), σελ Janin, R., La géographie ecclésiastique de l Empire byzantin I: Le siège de Constantinople et le Patriarcat Oecumenique 3: Les églises et les Δημιουργήθηκε στις 29/8/2017 Σελίδα 4/8

5 Μωυσίδου Μελίνα,, 2008, Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος monastères 2 (Paris 1969), σελ Ψευδο-Κωδινός, Πάτρια Κωνσταντινουπόλεως ΙΙΙ: , Preger, T. (επιμ.), Scriptores originum Constantinopolitanarum 2 (Leipzig 1907, ανατ. 1975), σελ Συνεχισταί Θεοφάνους, Βίος Βασιλείου, Bekker, I. (επιμ.), Theophanes Continuatus, Ioannes Cameniata, Symeon Magister, Georgius Monachus (CSHB, Bonn 1838), σελ Ψευδο-Κωδινός, Πάτρια Κωνσταντινουπόλεως ΙΙα 2, Preger, T. (επιμ.), Scriptores originum Constantinopolitanarum 2 (Leipzig 1907, ανατ. 1975), σελ Janin, R., La géographie ecclésiastique de l Empire byzantin I: Le siège de Constantinople et le Patriarcat Oecumenique 3: Les églises et les monastères 2 (Paris 1969), σελ Προκόπιος, Περί κτισμάτων , Wirth, G. Haury, J. (επιμ.), Procopii Caesariensis opera omnia 4 (Leipzig 1964), σελ Mathews, T., The early churches of Constantinople. Architecture and Liturgy (University Park, Pennsylvania London 1971), σελ , εικ. 27, Demangel, R., Contribution à la topographie de l Hebdomon (Paris 1945), σελ. 29 Janin, R., La géographie ecclésiastique de l Empire byzantin I: Le siège de Constantinople et le Patriarcat Oecumenique 3: Les églises et les monastères 2 (Paris 1969), σελ Συνεχισταί Θεοφάνους, Βίος Βασιλείου, Bekker, I. (επιμ.), Theophanes Continuatus, Ioannes Cameniata, Symeon Magister, Georgius Monachus (CSHB, Bonn 1838), σελ Βιβλιογραφία : Janin R., La géographie ecclésiastique de l empire byzantin, Ι. Le Siège de Constantinople et le Patriarcat Oecuménique 3: Les églises et les monastères, 2, Paris 1969 Dagron G., H γέννηση μιας πρωτεύουσας. Η Κωνσταντινούπολη και οι θεσμοί της από το 330 ως το 451, ΜΙΕΤ, Αθήνα 2000, Λουκάκη, Μ. (μτφρ.) Mathews T.F., The Byzantine Churches of Istanbul. A Photographic Survey, University Park London 1976 Van Millingen A., Byzantine Churches in Constantinople, Their History and Architecture, London 1912, repr Mathews T.F., The Early Churches of Constantinople. Architecture and Liturgy, University Park, Pennsylvania London 1971 Janin R., Constantinople byzantine. Développement urbain et répertoire topographique, 2, Paris 1964 Mango C., "The Triumphal Way of Constantinople and the Golden Gate", Dumbarton Oaks Papers, 54, 2000, Demangel R., Contribution à la topographie de l Hebdomon, Paris 1945, Recherches Françaises en Turquie, 3 Δημιουργήθηκε στις 29/8/2017 Σελίδα 5/8

6 Μωυσίδου Μελίνα,, 2008, Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Gluck H., Das Hebdomon und seine Reste in Makrikoi, Vienna 1920, Beiträge zur vergleichenden Kunstforschung 1 Mango C., "Hebdomon", Kazhdan A. et al., Oxford Dictionary of Byzantium 2, Oxford - New York 1991, 907 Μακρίδης Θ., "Το βυζαντινό και αι παρ αυτω μοναί Αγίου Παντελεήμονος και Μάμαντος. Κοιμητήρια και τάφοι", Θρακικά, 10, 1938, Τζίρας Ν., Το του Βυζαντίου και η ελληνική κοινότητα Μακροχωρίου, Αθήνα 1992 Δικτυογραφία : "Au Tribulal de l'hebdomon", Bulletin de correspondance hellénique 63 (1939) Γλωσσάριo : άτριο ή αίθριο, το 1. Αρχαιότητα: Ο εσωτερικός ελεύθερος χώρος (αυλή) ενός κτηρίου που σε όλες τις πλευρές του περιβάλλεται από κιονοστοιχίες. 2. Βυζάντιο: Το προαύλιο μιας εκκλησίας στην παλαιοχριστιανική, βυζαντινή και μεσαιωνική εκκλησιαστική αρχιτεκτονική. Κατά κανόνα περιβαλλόταν από τέσσερις κιονοστήρικτες στοές (τετράστωο, quadriporticus). κινστέρνα, η Δεξαμενή ύδατος, κυρίως βρόχινου αλλά και μεταφερόμενου από υδάτινους πόρους. Oι κινστέρνες ήταν δομές ασκεπείς ή στεγασμένες, ενός ή περισσότερων διαμερισμάτων. τρούλος, ο Χαρακτηριστικό στοιχείο στη βυζαντινή εκκλησιαστική αρχιτεκτονική. Πρόκειται για ημισφαιρικό θόλο στη στέγη των ναών, δηλαδή για μια κυλινδρική κατασκευή με ανοίγματα (παράθυρα) στο τύμπανο και με θολωτή στέγαση. Ο τρούλος εμφανίζεται ήδη στα Πρώιμα Βυζαντινά χρόνια, επικρατεί κατά τους Μέσους χρόνους και διαδίδεται ευρύτερα στα Βαλκάνια και τη Ρωσία. υπερώο, το Το υπερώο (ή γυναικωνίτης) είναι το ανώτερο διαμέρισμα του ναού πάνω από τα πλάγια κλίτη και το νάρθηκα, από όπου παρακολουθούσαν τη λειτουργία τα μέλη της αυτοκρατορικής οικογένειας τη Βυζαντινή περίοδο οπότε το «αυτοκρατορικό θεωρείο» είχε ειδική είσοδο και τη Νεότερη περίοδο οι γυναίκες. φόρο (forum), το Η αγορά, η πλατεία, το κέντρο της δημόσιας ζωής στη βυζαντινή πόλη ήταν χώρος τετράγωνος, συνήθως, διακοσμημένος με αναθηματικές στήλες, προτομές αυτοκρατόρων, νυμφαία. Πηγές Θεμίστιος, «Φιλάδελφοι ή περί φιλανθρωπίας», 83α, Downey, G. Schenkl, H. (επιμ.), Themistii orationes quae supersunt 1 (Leipzig 1965), σελ Προκόπιος, Περί κτισμάτων, Wirth, G. Haury, J. (επιμ.), Procopii Caesariensis opera omnia 4 (Leipzig 1964), σελ. 26, 35, 43 44, 134. Ψευδο Κωδινός, Πάτρια Κωνσταντινουπόλεως ΙΙα 2 και ΙΙΙ: , Preger, T. (επιμ.), Scriptores originum Constantinopolitanarum 2 (Leipzig 1907, ανατ. 1975), σελ. 211, 260. Θεοφάνης, Χρονογραφία 1, de Boor, C. (επιμ.) (Leipzig 1883, ανατ. Hildesheim 1963), σελ. 228, 231, 353. Συνεχισταί Θεοφάνους, Βίος Βασιλείου, Bekker, I. (επιμ.), Theophanes Continuatus, Ioannes Cameniata, Symeon Magister, Georgius Monachus (Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae, Bonn 1838), σελ Δημιουργήθηκε στις 29/8/2017 Σελίδα 6/8

7 Μωυσίδου Μελίνα,, 2008, Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Συμεών Μάγιστρος, Χρονογραφία, Bekker, I. (επιμ.), Theophanes Continuatus, Ioannes Cameniata, Symeon Magister, Georgius Monachus (Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae, Bonn 1838), σελ Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος, Περί βασιλείου τάξεως, Reiske, J.J. (επιμ.), De cerimoniis aulae Byzantinae 1 (Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae, Bonn 1829), σελ. 414, 496. Πασχάλιον Χρονικόν, Dindorf, L. (επιμ.), Chronicon Paschale I (Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae, Bonn 1832), σελ Παραθέματα Μνημειακή διαμόρφωση του Τριβουναλίου του Εβδόμου από τον Ουάλη ἢ πῶς οὐκ ἄτοπον τὴν μὲν ἐσχατιάν, ἐφ ἧς τὴν ἁλουργίδα ἐνήψω, περιφανεστέραν ποιῆσαι κρηπῖδι καὶ βήματι καὶ ἀνδριάσι, τῇ πόλει δέ, ἣν οὐκ ὀκνεῖς ὀνομάζειν μητέρα τῆς ἀναρρήσεως, μὴ οἴεσθαι ἐποφλισκάνειν τὰ χαριστήρια; Θεμίστιος, «Φιλάδελφοι ή περί φιλανθρωπίας», 83α, Downey, G. Schenkl, H. (επιμ.), Themistii orationes quae supersunt 1 (Leipzig 1965), σελ Ανέγερση του ναού του Προφήτη Σαμουήλ από τον Αρκάδιο Α καὶ τοῦ προφήτου Σαμουὴλ τὸ ἅγιον λείψανον εἰσῆλθεν ἐν τῇ πόλει ἐπὶ Ἀρκαδίου τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ καὶ ἐτέθη εἰς τὸν ναὸν τοῦ Ἑβδόμου ὁ δὲ Ἀττικὸς ἦν πατριάρχης τῷ τότε καιρῷ καὶ κατέθετο ταῦτα ὡς εἴρηται εἰς τὸ Ἕβδομον. Ψευδο Κωδινός, Πάτρια Κωνσταντινουπόλεως ΙΙα 2, Preger, T. (επιμ.), Scriptores originum Constantinopolitanarum 2 (Leipzig 1907, ανατ. 1975), σελ Οι ναοί του Αγίου Ιωάννη Θεολόγου και του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου στο Έβδομον (144) Τὸ δὲ Ἕβδομον ὁ δρομικὸς ναὸς ἐκτίσθη παρὰ τοῦ μεγάλου Κωνσταντίνου εἰς ὄνομα τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ θεολόγου. (145) Ὁ δὲ στρογγυλόστεγος ὁ ἔχων τὰς κόγχας ὠνομάσθη Πρόδρομος καὶ ἐκτίσθη παρὰ Θεοδοσίου τοῦ μεγάλου, ὅτι ἐν τοῖς χρόνοις αὐτοῦ ἡ ἁγία κεφαλὴ τοῦ Προδρόμου εἰσῆλθεν, καὶ ἐδέξατο αὐτὴν εἰς τὸ Ἕβδομον ὁ βασιλεὺς καὶ ἀπέθετο εἰς τὸν ναὸν τοῦ Θεολόγου μετὰ Νεκταρίου πατριάρχου. Ὁ δὲ μάγιστρος Ῥουφῖνος ἔπεισεν τὸν βασιλέα κτίσαι ναὸν τοῦ Προδρόμου εἰς τὸ τεθῆναι τὴν ἁγίαν αὐτοῦ κάραν. Ψευδο Κωδινός, Πάτρια Κωνσταντινουπόλεως ΙΙΙ: , Preger, T. (επιμ.), Scriptores originum Constantinopolitanarum 2 (Leipzig 1907, ανατ. 1975), σελ Οικοδομική δραστηριότητα του Ιουστινιανού Α στο Έβδομον α. Φρούριόν ἐστιν ἐν προαστείῳ τῆς πόλεως, ὅπερ Στρογγύλον ὁμωνύμως τῇ τοῦ ἐρύματος συνθέσει καλοῦσιν. Προκόπιος, Περί κτισμάτων 4.8.4, Wirth G. Haury, J. (επιμ.), Procopii Caesariensis opera omnia 4 (Leipzig 1964), σελ β. καὶ τὸ Θεοδότης ἁγίας ἐν προαστείῳ καλουμένῳ Ἑβδόμῳ. ταῦτα γὰρ ἅπαντα ὁ βασιλεὺς οὗτος ἐπὶ τοῦ θείου Ἰουστίνου βασιλεύοντος ἐκ θεμελίων ἐδείματο, ἀπαγγέλλεσθαι μὲν οὐ ῥᾴδια λόγῳ, θαυμάζεσθαι δὲ ὄψει κατὰ τὴν ἀξίαν ἀμήχανα. Προκόπιος, Περί κτισμάτων , Wirth G. Haury, J. (επιμ.), Procopii Caesariensis opera omnia, 4 (Leipzig 1964), σελ. 26. Η απόβαση των Αράβων στο Έβδομον το 717 Τούτῳ τῷ ἔτει ὁ προλεχθεὶς τῶν θεομάχων στόλος ἀναβάλας προσώρμισεν ἐν τοῖς Θρᾳκῴοις μέρεσιν ἀπὸ τῆς πρὸς δύσιν ἀκρότητος τοῦ Ἑβδόμου, ἤτοι τῆς λεγομένης Μαγναύρας, μέχρι πάλιν τοῦ πρὸς ἀνατολὴν ἀκρωτηρίου τοῦ λεγομένου Κυκλοβίου. Δημιουργήθηκε στις 29/8/2017 Σελίδα 7/8

8 Μωυσίδου Μελίνα,, 2008, Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Θεοφάνης, Χρονογραφία 1, de Boor, C. (επιμ.) (Leipzig 1883, ανατ. Hildesheim 1963), σελ Ανακαίνιση του ναού του Αγίου Ιωάννη Θεολόγου στο Έβδομον από το Βασίλειο Α Οὐ κατὰ τὴν πόλιν δὲ μόνον τὰ τοιαῦτα τῶν ἔργων θεοφιλῶς τε ἅμα καὶ φιλοτίμως εἰργάζετο, ἀλλὰ καὶ ταύτης ἐκτὸς τὴν ὁμοίαν ἐπεδείκνυτο ἐπιμέλειαν. μεθ ἧς καὶ τὸν τοῦ ἀποστόλου καὶ εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου τοῦ θεολόγου ἐν τῷ καλουμένῳ Ἑβδόμῳ ναὸν τῷ χρόνῳ πονήσαντα καὶ καταβληθέντα ἀνίστησι, καλλοναῖς τε ὡραΐσας καὶ ὀχυρώμασι κατασφαλισάμενος. ἔτι δὲ καὶ τὸν πλησιόχωρον αὐτοῦ τοῦ προδρόμου οἶκον, πρὸ πάνυ πολλῶν καταπτωθέντα χρόνων καὶ ἐρείπιον ἀντὶ ναοῦ χρηματίζοντα, περικαθαίρει μὲν τῆς ὕλης καὶ τῶν χωμάτων, ταχίστῃ δὲ οἰκοδομῇ καὶ ἐπιμελείᾳ τῶν περιφανῶν καὶ μεγάλων ἴσον καθίστησι. Συνεχισταί Θεοφάνους, Βίος Βασιλείου, Bekker, I. (επιμ.), Theophanes Continuatus, Ioannes Cameniata, Symeon Magister, Georgius Monachus (CSHB, Bonn 1838), σελ Δημιουργήθηκε στις 29/8/2017 Σελίδα 8/8