«Η Διάχυση Γνώσης στις Ελληνικές Εταιρείες Εμπορίας Πετρελαιοειδών»

Transcript

1 Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων Πατρών Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα MBA Διπλωματική Εργασία «Η Διάχυση Γνώσης στις Ελληνικές Εταιρείες Εμπορίας Πετρελαιοειδών» Μεταπτυχιακός Φοιτητής: Ρηγάλος Χαράλαμπος (ΑΜ:295) Επιβλέπουσα Καθηγήτρια: Β. Μυλώνη Πάτρα 2016

2 Τριμελής Εξεταστική Επιτροπή Β. Μυλώνη, Επίκουρος Καθηγήτρια, Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων, Πανεπιστήμιο Πατρών (Επιβλέπουσα) Α. Γεωργόπουλος, Καθηγητής, Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων, Πανεπιστήμιο Πατρών Λ. Μαρούδας, Καθηγητής, Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων, Πανεπιστήμιο Πατρών 2 Σελίδα

3 Περιεχόμενα Περίληψη Σκοπός Κεφάλαιο Εισαγωγή Θεωρητικό Πλαίσιο Διοίκηση της Γνώσης Η Στρατηγική της Διοίκησης της Γνώσης Η Διάχυση Γνώσης Παράγοντες που Επηρεάζουν τη Διάχυση Γνώσης Ατομικοί Παράγοντες Η ταχύτητα υλοποίησης της Στρατηγικής του Μάρκετινγκ H Δυνατότητα Ανάπτυξης Σχέσεων H Οργανωτική Κουλτούρα Το Ανταγωνιστικό Πλεονέκτημα Διεθνή Δίκτυα Παράγωγης Τα χαρακτηριστικά των Διεθνών Δικτύων Παραγωγής Δυνάμεις που οδηγούν στην δημιουργία διεθνών δικτύων παραγωγής Απελευθέρωση των Αγορών Τεχνολογία Πληροφοριών και Επικοινωνίας Ανταγωνισμός Μηχανισμοί Διάχυσης Γνώσης στα GPN 17 Κεφάλαιο Εισαγωγή Ο Κλάδος Εμπορίας Πετρελαιοειδών Η ιστορική διαδρομή της Ελληνικής αγοράς πετρελαίου Μερίδια αγοράς και οι κυριότερες επιχειρήσεις στην ελληνική αγορά 24 πετρελαίου 2.5. Εταιρείες Διύλισης Ελληνικά Πετρέλαια Motor Oil Σύνδεσμος Εταιριών Εμπορίας Πετρελαιοειδών (ΣΕΕΠΕ) Εταιρείες εμπορίας πετρελαιοειδών προϊόντων στην Ελλάδα ΕΚΟ Α.Β.Ε.Ε BP Ελληνική Α.Ε. 27 Σελ 16 3 Σελίδα

4 Shell Hellas / Coral Α.Ε Avin Oil Α.Ε Aegean Oil A.E Jet Oil A.E Ελίν Oil Α.Ε Revoil A.E ETEKA A.E Silk Oil Θεσμικό πλαίσιο κλάδου πετρελαίου / Ποσοτικά Στοιχεία Κλάδου 33 Κεφάλαιο Ερευνητικό Μοντέλο Μεθοδολογία Βήματα Περιορισμοί Σχεδιασμός και Δομή Ερωτηματολογίου Ζητήματα για Μελέτη 37 Κεφάλαιο Αποτελέσματα Ανάλυση Δεδομένων Στατιστική Ανάλυση Παραγοντική Ανάλυση Αξιοπιστία ερωτηματολογίου Διασταυρώσεις δεδομένων Μελέτη Συσχετίσεων Παλινδρόμηση Ειδικές Παλινδρομήσεις Μη παραμετρικός έλεγχος (Kruskal-Wallis) 75 Κεφάλαιο Συμπεράσματα Προτάσεις για Άσκηση Πολιτικής 78 Ελληνική Βιβλιογραφία 79 Ξένη Βιβλιογραφία 79 Ηλεκτρονικές Πηγές 81 Παράρτημα 82 Ερωτηματολόγιο έρευνας 82 4 Σελίδα

5 Ευχαριστίες Θα ήθελα καταρχήν να ευχαριστήσω όλους όσους συνέβαλαν με οποιονδήποτε τρόπο στην επιτυχή εκπόνηση αυτής της διπλωματικής εργασίας. Επίσης πρέπει να ευχαριστήσω θερμά την καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Πατρών, Βαρβάρα Μυλώνη για την επίβλεψη αυτής της διπλωματικής εργασίας και για την ευκαιρία που μου έδωσε. Σαν επιβλέπουσα καθηγήτρια ήταν πάντα διαθέσιμη να μου προσφέρει τις γνώσεις και την εμπειρία της για τη βαθύτερη κατανόηση των θεμάτων που αντιμετώπισε η συγκεκριμένη διπλωματική εργασία. Τέλος θέλω να αναφέρω και ορισμένους ανθρώπους, εκτός του στενού ακαδημαϊκού περιβάλλοντος, που υπήρξαν σημαντικοί πόλοι στη ζωή μου προσδίδοντας την απαιτούμενη ισορροπία. Αυτοί αφορούν την οικογένειά μου και τους φίλους μου. Οι φίλοι μου με στήριξαν στα δύσκολα σημεία, όμως το μεγαλύτερο ευχαριστώ το οφείλω στους γονείς μου, των οποίων η πίστη στις δυνατότητες μου αποτέλεσε αρωγός σε όλους τους στόχους και τα όνειρά μου. 5 Σελίδα

6 Περίληψη - Σκοπός Η Διάχυση της Γνώσης (Knowledge Sharing) αποτελεί ένα σύγχρονο ερευνητικό πεδίο με μεγάλο ενδιαφέρον, τόσο για τον επιχειρηματικό όσο και για τον ακαδημαϊκό κόσμο. Η επιτυχία ή αποτυχία, στις σύγχρονες αγορές, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον τρόπο με τον οποίο ένας οργανισμός θα διαχειριστεί την υπάρχουσα γνώση και τη γνώση που θα αποκτήσει μέσω της διαδικασίας της διάχυσης. Με την παρούσα διπλωματική εργασία επιχειρούμε μέσα από τη σύνθεση προηγουμένων θεωρητικών και εμπειρικών δεδομένων να δημιουργήσουμε ένα πλαίσιο που να εξετάζει την διαδικασίας της Διάχυσης Γνώσης και την επίδρασή της σε Ελληνικές εταιρείες εμπορίας πετρελαιοειδών. Αρχικά πραγματοποιήθηκε ανασκόπηση της βιβλιογραφίας όσον αφορά στους παράγοντες που διαμορφώνουν και επηρεάζουν τη διάχυση της γνώσης, αλλά και σε μοντέλα που δημιουργήθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν στο παρελθόν. Στη συνέχεια δημιουργήσαμε το ερευνητικό μοντέλο μας με την επιλογή εκείνων των παραγόντων που θεωρήσαμε τους πιο κατάλληλους. Ακολούθως γίνεται μια προσπάθεια αποτύπωσης των πρακτικών διάχυσης γνώσης, που εφαρμόζουν οι επιχειρήσεις στο εσωτερικό τους, μεταξύ της μητρικής και των θυγατρικών στο γηγενή χώρο, στο εξωτερικό καθώς και αντίστροφα. Το πλαίσιο που μελετήσαμε ελέγχθηκε με την χρήση ερωτηματολογίου, σε ένα δείγμα τριών εταιρειών που δραστηριοποιούνται στον κλάδο της εμπορίας πετρελαιοειδών. Οι υπάλληλοι των εταιριών αυτών κλήθηκαν να απαντήσουν αρχικά σε γενικές ερωτήσεις σχετικά με εταιρείες εμπορίας πετρελαιοειδών που εργάζονται, ενώ στην συνέχεια απάντησαν σε ερωτήσεις σχετικά με την αξιολόγηση της εταιρικής κουλτούρας και των παραγόντων διάχυσης γνώσης στο εσωτερικό των οργανισμών (οργανωσιακή κουλτούρα, οργανωσιακή δομή, ατομικοί παράγοντες και εταιρικοί παράγοντες διάχυσης γνώσης συστήματα διάχυσης γνώσης). Για την αξιολόγηση των μεθόδων άσκησης και διάχυσης της γνώσης από τις επιχειρήσεις, δεν πραγματοποιήθηκε μόνο περιγραφική στατιστική αλλά και παραγοντική ανάλυση, καθώς τα δεδομένα που συλλέξαμε αναλύθηκαν με τη χρήση του στασιαστικού πακέτου SPSS 20. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, παράγοντες όπως η έδρα της εταιρείας, το πεδίο δράσης της, ο ανταγωνισμός και οι μετακινήσεις προσωπικού σχετίζονται θετικά με τη διάχυση γνώσης. Επίσης παρατηρήθηκαν υψηλά επίπεδα εμπιστοσύνης, επικοινωνίας καθώς και διατμηματικές συνεργασίες συνδεδεμένες με κίνητρα ανταμοιβής, μέσω των οποίων επιτυγχάνεται διάχυση γνώσης και τεχνολογίας. 6 Σελίδα

7 Κεφάλαιο Εισαγωγή Η διαχείριση της γνώσης γνωρίζει αλματώδη ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια ως επιχειρηματικό μοντέλο. Όλο και περισσότερες επιχειρήσεις και οργανισμοί έχουν αναπτύξει αποθήκες γνώσης σχετικές με εξυπηρέτηση πελατών, ανάπτυξη προϊόντων, διαχείριση ανθρώπινων πόρων, κλπ. Επίσης, έχουν δημιουργηθεί νέες θέσεις εργασίας σχετικές με τη διαχείριση της γνώσης. Όλα αυτά καταδεικνύουν την αναγκαιότητα για την ύπαρξη συστημάτων διαχείρισης της γνώσης σε μια σύγχρονη επιχείρηση καθώς και την αναγκαιότητα για καταρτισμένα στελέχη τα οποία θα επιβλέψουν την παραπάνω διαδικασία. Τα χρησιμοποιούμενα στοιχεία της έρευνας προέρχονται από δευτερογενή δεδομένα μέσα από μελέτη ελληνικής και ξενόγλωσσης βιβλιογραφίας. Το πρώτο μέρος αφορά το θεωρητικό πλαίσιο ώστε να γίνει κατανοητός ο όρος των Διεθνών Δικτύων Παραγωγής και Διάχυσης Γνώσης καθώς και ανάλυση των εταιρειών που δραστηριοποιούνται τον κλάδο διύλισης και εμπορίας πετρελαιοειδών και το δεύτερο μέρος περιλαμβάνει την έρευνα και ανάλυση των δεδομένων που συλλέχθηκαν μέσω ερωτηματολογίου, διπολικών και ανοικτού τύπου ερωτήσεων, το οποίο μοιράστηκε σε εργαζόμενους τριών Ελληνικών εταιρειών που δραστηριοποιούνται στον κλάδο εμπορίας πετρελαιοειδών Θεωρητικό Πλαίσιο Η γνώση είναι μια ευρεία και ασαφής έννοια που έχει δημιουργήσει επιστημολογική συζήτηση στη δυτική φιλοσοφία από την κλασική ελληνική εποχή. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον για τη διαχείριση της γνώσης ως σημαντικός οργανωτικός πόρος. Συνεπείς με το ενδιαφέρον για την οργανωτική γνώση και τη γνώση διαχείρισης, ερευνητές έχουν αρχίσει την προώθηση μιας κατηγορίας συστημάτων πληροφοριών, που αναφέρονται ως συστήματα διαχείρισης της γνώσης. Ο στόχος των συστημάτων διαχείρισης γνώσης είναι να στηρίξει τη δημιουργία, μεταφορά και εφαρμογή της γνώσης σε οργανισμούς. Αρκετοί συγγραφείς προσπαθώντας να αποσαφηνίσουν την πολυπλοκότητα της γνώσης προτείνουν την ιεράρχησής της με τον εξής τρόπο: 7 Σελίδα

8 Σχήμα 1: Hicks, Dattero and Galup, 2006 Η επέκταση στην ιεραρχία της γνώσης εκφράζεται από τον Ackoff (1996), ο οποίος ορίζει τα δεδομένα ως σύμβολα και πληροφορίες που υποβάλλονται σε επεξεργασία για να είναι χρήσιμα. Ο Ackoff (1996) μετέβαλλε τη ροή της αλυσίδας της γνώσης εισάγοντας την έννοια της σοφίας (wisdom) στην εφαρμογή δεδομένων και πληροφοριών. Σχήμα 2: Jay H. Bernstein Η γνώση έχει γίνει παράγοντας οικονομικού κέρδους και κυρίαρχο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Είναι ένας παραγωγικός συντελεστής ενδεχομένως μεγαλύτερος από την παραδοσιακή τριάδα κεφαλαίο, γη, εργασία (Ruggles, 2000). Η γνώση, σε αντίθεση με τους φυσικούς πόρους και τα αλλά κεφάλαια, δεν αναλώνεται και δεν εξαντλείται με τη χρήση. Αντίθετα διευρύνεται, αναπτύσσεται, βελτιώνεται και εμπορευματοποιείται (Igbo, 2005). Δύο κύρια σημεία προσέγγισης της γνώσης, που εντόπισαν οι Pietro Evangelista et al. (2010) στη βιβλιογραφία είναι: α) Η γνώση αποτελεί κρίσιμο πόρο, περισσότερο από τη γη, τις μηχανές και το κεφαλαίο. β) Οι οργανισμοί γενικώς ελάχιστα την διαχειρίζονται. Η γνώση περιλαμβάνει δύο επιμέρους κατηγορίες, την ρητή και την άρρητη γνώση. Ως ρητή αναφέρεται η γνώση που έχει κωδικοποιηθεί. Πρόκειται για την γνώση που μπορεί να συνδυαστεί, να αποθηκευτεί, να ανακτηθεί και να διαβιβαστεί με σχετική ευκολία και μέσω διάφορων μηχανισμών. Η άρρητη γνώση αναφέρεται στη γνώση που είναι τόσο βαθιά ριζωμένη στο ανθρωπινό σώμα και το μυαλό που δύσκολα μπορεί να κωδικοποιηθεί. Πρόκειται για σιωπηρή γνώση η οποία βασίζεται στην εμπειρία την οποία οι άνθρωποι 8 Σελίδα

9 αποκτούν μέσω της παρατήρησης, της μίμησης, και της πρακτικής Διοίκηση της Γνώσης (Knowledge Management) Η διοίκηση της γνώσης αφορά το σχεδιασμό, την οργάνωση, την παροχή κινήτρων, τον έλεγχο του ανθρώπινου δυναμικού, των διαδικασιών και των συστημάτων στον οργανισμό που διασφαλίζουν ότι οποιοδήποτε στοιχείο αφορά τη γνώση, βελτιώνεται και χρησιμοποιείται αποτελεσματικά. Τα στοιχεία αυτά που αφορούν τη γνώση περιλαμβάνουν: μορφές έντυπου εγγράφου, όπως διπλώματα ευρεσιτεχνίας και εγχειρίδια χρήσης, ηλεκτρονικά αποθετήρια, όπως οι «βέλτιστες πρακτικές» της βάσης δεδομένων, γνώση των εργαζομένων για το πως μπορούν να κάνουν τη δουλειά τους καλύτερα, γνώση που κατέχεται από ομάδες που έχουν επικεντρωθεί σε προβλήματα διαχείρισης συγκέντρωσης και γνώση που ενσωματώνεται στα προϊόντα, στις διεργασίες και τις σχέσεις του οργανισμού. Οι διαδικασίες της διοίκηση γνώσης περιλαμβάνουν την απόκτηση, τη δημιουργία, τη βελτίωση, την αποθήκευση, τη μεταφορά, την κοινή χρήση και αξιοποίηση γνώσεων. Η λειτουργία της αναπτύσσει υποστηρικτικές μεθοδολογίες και συστήματα και παρακινεί τους ανθρώπους να συμμετάσχουν σε αυτές (W.R. King, 2009). Η διεθνής βιβλιογραφία έχει στραφεί πλέον στη «Διοίκηση Γνώσης» (Knowledge Management). Παρακάτω παραθέτουμε τους σημαντικότερους ορισμούς και τις επικρατέστερες διακρίσεις της γνώσης σε κατηγορίες. Οι Monika και Takeuchi (1995) έδωσαν τον ορισμό: «Διοίκηση γνώσης είναι η δημιουργία, ανάπτυξη, συλλογή και διάχυση της γνώσης καθώς και η μετατροπή της ατομικής σε συλλογική γνώση». Το ευρωπαϊκό δίκτυο επιχειρήσεων και πανεπιστήμιων δίνει τον έξης ορισμό στη διοίκηση γνώσης: «Η διοίκηση γνώσης είναι ένας νέος κλάδος της διοικητικής επιστήμης που αφορά στην συστηματική και συλλογική δημιουργία, διάχυση και χρήση της οργανωτικής γνώσης με σκοπό τη ριζική βελτίωση της οργανωσιακης αποδοτικότητας, τη βελτίωση της επιχειρηματικής ανταγωνιστικότητας και την ανάπτυξη καινοτομίας» Η διοίκηση της γνώσης, συμφώνα με τον Earl (2001), κατευθύνει και ενισχύει τις επιχειρηματικές αποφάσεις για το πως, που και ποτέ δημιουργείται και συλλαμβάνεται η νέα γνώση. Διευκολύνει τη διαδικασία εκπαίδευσης, την επαγγελματική κατάρτιση, την ανανέωση των τεχνικών διαδικασιών και την απόκτηση εμπειρίας κατά την εργασία (on the job experience) τα μεγαλύτερα 9 Σελίδα

10 κόστη στους περισσοτέρους οργανισμούς. Η διοίκηση γνώσης αποτρέπει την απώλεια κρίσιμης γνώσης λόγω συνταξιοδότησης αποχώρησης εργαζομένων, μείωσης μεγέθους της επιχείρησης ή μετακίνησης εργαζομένων σε άλλες επιχειρήσεις. Επιπρόσθετα, η διοίκηση γνώσης βελτιώνει τη νομική προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας (πατέντες, εμπορικά σήματα, άδειες, πνευματικά δικαιώματα υλικών και ηλεκτρονικών πηγών) Η Στρατηγική της Διοίκησης της Γνώσης Προσανατολισμένη Κωδικοποίηση των Στρατηγικών σύμφωνα με τον Earl: 1. Συστήματα (δημιουργία και αποθήκευση γνώσης, ενθάρρυνση των εργαζομένων να παρέχουν προσωπική γνώση). 2. Διαδικασία (ανάπτυξη και χρήση επαναλαμβανόμενων διαδικασιών που υποστηρίζονται από κεκτημένη γνώση προηγούμενης διαδικασίας). 3. Εμπορική (διαχείριση της διανοητικής ιδιοκτησίας, όπως διπλώματα ευρεσιτεχνίας, εμπορικά σήματα, κ.λπ.). 4. Στρατηγική (ανάπτυξη των «δυνατοτήτων γνώσης» που μπορεί να αποτελέσει το θεμέλιο της ανταγωνιστικής στρατηγικής). 5. Χαρτογραφική (δημιουργία "χαρτών" γνώσης και καταλόγων ή δίκτυων για την σύνδεση των ανθρώπων). 6. Οργανωτική (παροχή προγραμμάτων διασύνδεσης και ενδοδικτύων για τη διευκόλυνση κοινοτικών πρακτικών). 7. Κοινωνική (η κοινωνικοποίηση ως μέσο για τη δημιουργία και την ανταλλαγή γνώσης). Ενώ ορισμένοι οργανισμοί επικεντρώνονται μόνο σε μία από αυτές τις στρατηγικές ή υπο-στρατηγικές, πολλοί χρησιμοποιούν ένα συνδυασμός των στρατηγικών που ταιριάζει στις ανάγκες τους (Earl, 2001) Η Διάχυση Γνώσης Η Διάχυση Γνώσης αναφέρεται στην παροχή από το άτομο, τόσο πληροφοριών όσο και τεχνογνωσίας στην εργασία, με στόχο να επιλύσουν προβλήματα, να αναπτύξουν νέες ιδέες και να εφαρμόσουν πολιτικές ή διαδικασίες (Wang και Noe, 2009). Πολλοί ερευνητές έχουν καθορίσει τη διάχυση γνώσης από τη δική τους οπτική γωνιά. Οι Alani και Leander (2001) παρομοιάζουν τη διάχυση γνώσης με τη μεταφορά γνώσης και την ορίζουν ως τη διαδικασία διάδοσης της γνώσης έξω από την οργάνωση. Η διάδοση μπορεί να συμβεί μεταξύ ατόμων, ομάδων ή οργανισμών με οποιοδήποτε τύπο ή αριθμό καναλιών επικοινωνίας. Ομοίως, οι Gupta και Govindarajan (2000), εξομοιώνουν τη διάδοση των γνώσεων με τις ροές γνώσης και υποθέτουν ότι οι ροές γνώσης αποτελούνται από πέντε στοιχειά: 10 Σελίδα

11 1. Την αξία της πηγής της γνώσης 2. Την προθυμία της πηγής για να μοιραστεί τις γνώσεις 3. Τον πλούτο των μέσων ενημέρωσης του καναλιού επικοινωνίας 4. Την προθυμία του παραλήπτη να αποκτήσει τις γνώσεις 5. Την ικανότητα απορρόφησης του παραλήπτη. Οι Davenport και Prussic (1998) ορίζουν ως διαδικασία διάχυσης γνώσης ότι περιλαμβάνεται στην ανταλλαγή γνώσεων μεταξύ των ατόμων και των ομάδων. Η διάχυση γνώσης περιέχει το στοιχείο της αμοιβαιότητας, ενώ η ανταλλαγή πληροφοριών μπορεί να είναι μονής κατεύθυνσης και ανεπιθύμητη Παράγοντες που Επηρεάζουν τη Διάχυση Γνώσης Η Διάχυση Γνώσης επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες και εξαρτάται σημαντικά από το είδος της κάθε επιχείρησης. Μερικοί από τους παράγοντες που αναλύονται στη συνέχεια είναι: οι ατομικοί παράγοντες, η ταχύτητα υλοποίησης, η δυνατότητα ανάπτυξης σχέσεων, η οργανωσιακή κουλτούρα, το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα Ατομικοί Παράγοντες Διάχυσης Γνώσης Θεωρούμε ότι η διάχυση γνώσεων είναι προσωπική συμπεριφορά και ως εκ τούτου η στάση του ατόμου απέναντι στην ανταλλαγή γνώσεων μπορεί να επηρεάσει την συμπεριφορά του στην διάχυση της γνώσης. Είναι γεγονός ότι οι ερευνητές και οι επαγγελματίες έχουν συνειδητοποιήσει ότι οι άνθρωποι, από την φύση τους, έχουν την τάση να μην μοιράζονται αυτά που ξέρουν. Εντούτοις υπάρχουν άτομα, τα οποία τείνουν περισσότερο από τους άλλους να μοιράζονται την γνώση τους (Wasco και Farad, 2005). Οι δύο καθοριστικοί παράγοντες της διάχυσης γνώσεων είναι οι έξης: η απόλαυση στο να βοηθάς τους άλλους και η αυτοπεποίθηση. Οι «εργάτες της γνώσης» (knowledge workers) μπορεί να υποκινούνται από αλτρουισμό έχοντας την επιθυμία να βοηθήσουν τους άλλους, είναι περισσότερο ευνοϊκά προσανατολισμένοι στην διάχυση γνώσεων και περισσότερο διατεθειμένοι να μοιραστούν τη γνώση από πλευράς τόσο δωρεάς όσο και συλλογής (Χαβελές, 2013). Όταν αναφερόμαστε στην αυτοπεποίθηση ορίζουμε τις αποφάσεις των ατόμων όσον αφορά στις δυνατότητες τους να οργανώνουν και να εκτελούν προγράμματα δράσης που απαιτούνται για την επίτευξη συγκεκριμένων επίπεδων απόδοσης. Η αυτοπεποίθηση μπορεί να βοηθήσει στην παρότρυνση των υπάλληλων να μοιραστούν την γνώση με τους συνάδελφους τους. Η αίσθηση αυτοπεποίθησης συνήθως εκδηλώνεται σε άτομα που πιστεύουν ότι η γνώση τους, μπορεί να βοηθήσει στην επίλυση προβλημάτων που σχετίζονται με την εργασία και 11 Σελίδα

12 να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα της Η Ταχύτητα Υλοποίησης Ο Eisenhardt (1989) διαπιστώνει ότι η λήψη αποφάσεων στις πιο επιτυχημένες εταιρείες είναι ταυτόχρονα γρήγορη και ολοκληρωμένη. Η ταχύτητα εφαρμογής ορίζεται ως ο ρυθμός των δραστηριοτήτων μεταξύ των μελών του έργου από τη στιγμή διαμόρφωσης μιας στρατηγικής έως την ώρα που αναπτύσσεται πλήρως στην αγορά. Η ταχύτητα εφαρμογής μπορεί να βελτιώσει την απόδοση από μονή της, διότι προϋποθέτει την ικανότητα για την αντιμετώπιση ενδεχόμενων εμπόδιων (Noble και Mocha, 1999). Με αυτόν τον τρόπο αξιοποιούνται άμεσα οι ευκαιρίες που αποκαλύπτονται κατά την διαδικασία της λήψης αποφάσεων στη διαμόρφωση τη στρατηγικής H Δυνατότητα Ανάπτυξης Σχέσεων Αναφερόμενοι σε σχέσεις εννοούμε τις εσωτερικές εταιρικές σχέσεις. Εννοούμε δηλαδή τον βαθμό συμμετοχής, την επικοινωνία και ποιότητα της σχέσης, τον μακροπρόθεσμο προσανατολισμό της σχέσης, και την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ της επιχείρησης και των πελατών της. Η δυνατότητα ανάπτυξης σχέσεων είναι κρίσιμης σημασίας για την αύξηση της απόδοσης, διότι, από τη διαχείριση των σχέσεων με τους πελάτες και την μεγαλύτερη ανταπόκριση στις ανάγκες τους, οι επιχειρήσεις αυξάνουν την ικανότητα τους να παράγουν απτά οφέλη, όπως η αποτελεσματική απόκτηση και διατήρηση πελατών. Επίσης η ανάπτυξη αυτή περιλαμβάνει την ικανότητα της επιχείρησης στην ανταλλαγή πληροφοριών, την επικοινωνία και την ανάπτυξη μακροχρονίων σχέσεων με τους εισαγωγείς και διανομείς. Όταν και τα δύο μέρη μιας σχέσης εμπλέκονται στην επίλυση των προβλημάτων, το γεγονός αυτό αυξάνει την πιθανότητα εξεύρεσης αμοιβαία ικανοποιητικής λύσης. Τέλος η ανάπτυξη σχέσεων οδηγεί σε αποτελεσματική λήψη αποφάσεων, μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, ανάπτυξη του προϊόντος σε απόκριση προς τις ανάγκες των τοπικών πελατών, την ανταλλαγή γνώσεων καθώς και στην ενσωμάτωση εφοδιαστικών συστημάτων (Χαβελές, 2013) H Οργανωσιακή Κουλτούρα Με τον όρο Οργανωσιακή Κουλτούρα αναφερόμαστε στις βασικές παραδοχές και αξίες που καθορίζουν τη συμπεριφορά, τον τρόπο λειτουργίας και 12 Σελίδα

13 τις δραστηριότητες μίας οργάνωσης (Παρασκευά Ευδοκία, 2009). Προκειμένου να εξετάσουμε την οργανωσιακης κουλτούρα, θα πρέπει να αναλύσουμε τους επιμέρους παράγοντες της: Εμπιστοσύνη. Διαπροσωπική εμπιστοσύνη ή εμπιστοσύνη μεταξύ των συναδέλφων. Η διαπροσωπική εμπιστοσύνη είναι η προσδοκία του ατόμου ή της ομάδας στην αξιοπιστία της υπόσχεσης ή των ενεργειών άλλων ατόμων ή ομάδων. Επικοινωνία μεταξύ του προσωπικού. Με τον όρο επικοινωνία αναφερόμαστε στην ανθρώπινη αλληλεπίδραση μέσω συνομιλιών και την χρήση της γλώσσας του σώματος κατά τη διάρκεια της επικοινωνίας. Συστήματα πληροφοριών. Ο όρος «σύστημα πληροφοριών» χρησιμοποιείται ως μια διευθέτηση ανθρώπων, δεδομένων και διαδικασιών, τα οποία αλληλεπιδρούν για να υποστηρίξουν την καθημερινή λειτουργιά, την επίλυση προβλημάτων και την λήψη αποφάσεων στους οργανισμούς. Συστήματα ανταμοιβής. Συμφώνα με τους Syed-Ahsan και Rowland (2004), οι εργαζόμενοι χρειάζονται ένα ισχυρό κίνητρο για να μοιραστούν τη γνώση. Δεν είναι ρεαλιστικό να υποθέσουμε ότι όλοι οι εργαζόμενοι είναι πρόθυμοι να προσφέρουν τις γνώσεις τους εύκολα χωρίς να ληφθεί υπόψη το τι μπορεί να κερδίσουν ή να χάσουν, ως αποτέλεσμα αυτής της ενεργείας. Οργανωτική Δομή. Οι παραδοσιακές δομές των οργανώσεων συνήθως χαρακτηρίζονται από περίπλοκα στρωματά και γραμμές ευθύνης με καθορισμένες λεπτομέρειες για τις διαδικασίες παροχής πληροφοριών. Σήμερα, οι περισσότεροι μάνατζερ αντιλαμβάνονται τα μειονεκτήματα των γραφειοκρατικών δόμων όσον αφορά στην επιβράδυνση των διαδικασιών και στην αύξηση των περιορισμών στη ροή των πληροφοριών. Επιπλέον, τέτοιες διαδικασίες συχνά καταναλώνουν μεγάλο χρονικό διάστημα ούτως ώστε η γνώση να φιλτραριστεί μέσα από κάθε επίπεδο Το Ανταγωνιστικό Πλεονέκτημα Μια επιχείρηση θεωρείται ότι έχει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα έναντι των ανταγωνιστών της, όταν η διατήρηση των αποδόσεων ξεπερνά το μέσο όρο του κλάδου της. Το πλεονέκτημα αυτό προκύπτει από τα χαρακτηριστικά ενός προϊόντος η υπηρεσίας, που το καθιστούν ανώτερο των ανταγωνιστικών. Σε ορισμένες περιπτώσεις, το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα αποκτάται μέσω τεχνολογικών εξελίξεων, αλλά συχνά είναι δύσκολο να διατηρηθεί, καθώς οι ανταγωνιστές αντιγράφουν σε σύντομο χρόνο νέο ή τεχνολογικά βελτιωμένο (Day & Wensley, 1988). Για να είναι ένα τέτοιο πλεονέκτημα βιώσιμο, θα πρέπει συχνά να προέρχεται από κάποιον άλλο παράγοντα και όχι από την τεχνολογία ή τις τροποποιήσεις των προϊόντων, όπως ο συμβολισμός του προϊόντος την έννοια του 13 Σελίδα

14 προϊόντος στους καταναλωτές (εικόνες εμπορικού σήματος) και την εμπειρία των καταναλωτών από την απόκτηση και τη χρήση του. Οι ερευνητές μάρκετινγκ αναγνωρίζουν ότι τα προϊόντα διαθέτουν συμβολικά χαρακτηριστικά και ότι η κατανάλωση ορισμένων αγαθών μπορεί να εξαρτάται περισσότερο από την κοινωνική τους σημασία παρά από τη λειτουργική τους χρησιμότητα. Αρχικά, σε μια νέα αγορά, οι επιχειρήσεις επιδιώκουν μια θέση χαμηλού κόστους αναζητώντας οφέλη καθώς κινούνται χαμηλότερα στην καμπύλη εμπειρίας. Στη συνέχεια, όταν η επιχείρηση είναι σε θέση να δημιουργήσει κάτι που να θεωρείται γενικά ως μοναδικό σε σύγκριση με τις προσφορές των ανταγωνιστών, θα στραφεί στην κατεύθυνση της διαφοροποίησης του προϊόντος, με ανώτερη αξία για τον πελάτη (Murray, 2009) Διεθνή Δίκτυα Παράγωγης H απελευθέρωση του διεθνούς εμπορίου και των επενδύσεων και η ραγδαία ανάπτυξη και διάχυση της τεχνολογίας έχουν αλλάξει ριζικά τον παγκόσμιο ανταγωνισμό μέσα στον όποιο οι επιχειρήσεις λειτουργούν. Οι πολυεθνικές διενεργούν άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) και επιπλέον έχουν στην ιδιοκτησία τους δραστηριότητες προστιθεμένης άξιας σε περισσότερες από μια χώρες (Καρνάτσος, 2012). Η παγκοσμιοποίηση οδηγεί στην ανάγκη μετάβασης από την Αλυσίδα Βασικών Προϊόντων στην Παγκοσμία Αλυσίδα Βασικών Προϊόντων (Global Commodity Chain GCC), η οποία επικεντρώνεται στη δημιουργία άξιας, διανομής και έλεγχου στο πλαίσιο διακρατικών δικτύων, τα οποία εκτείνονται σε μια αλυσίδα κόμβων από την εκμετάλλευση πρώτων υλών, την μεταποίηση, αλλά και σε διαφορά επίπεδα εμπορίου και παροχής υπηρεσιών. Αφορά στις διαδικασίες παράγωγης, την τελική κατανάλωση μέχρι και την διάθεση των απόβλητων. Η ενοποίηση έχει διευρύνει σημαντικά τις ευκαιρίες για τις επιχειρήσεις, με τα δασμολογικά και μη δασμολογικά εμπόδια να έχουν εξαλειφθεί. Ενώ η ανταγωνιστικότητα των τιμών παραμένει ένας σημαντικός καθοριστικός παράγοντας της επιτυχίας στην αγορά, οι επιχειρήσεις κάθε τομέα βρίσκουν ότι η ικανότητα για καινοτομία είναι τελικά το κλειδί για την παραγωγικότητα, την ανάπτυξη και τη μεγαλύτερη κερδοφορία. Εξαιτίας του ανταγωνισμού οι επιχειρήσεις πρέπει να διαφοροποιηθούν αναφορικά με τα προϊόντα τους διαφορετικά θα εξέλθουν από την αγορά. Εν μέρει αποτελεί ένα μειονέκτημα της παγκοσμιοποίησης το γεγονός ότι αρκετές μη ανταγωνιστικές επιχειρήσεις εξέρχονται από την αγορά αλλά είναι θετικό ότι παραμένουν επιχειρήσεις με ποιοτικότερα προϊόντα ή υπηρεσίες. Τα Διεθνή Δίκτυα Παράγωγης (Global Production Networks) αποτελούν ένα σύνθετο δίκτυο που αποτελείται από διαφορές επιχειρήσεις (π.χ. θυγατρικές) καθώς και από επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε άλλες γεωγραφικές 14 Σελίδα

15 περιοχές οι όποιες δεν βρίσκονται υπό τον άμεσο έλεγχο της μητρικής επιχείρησης (π.χ. επιχειρήσεις προμηθευτών) (Καρνάτσος, 2012). Τα παραγόμενα προϊόντα ή υπηρεσίες πρέπει να τηρούν ορισμένες προδιαγραφές ποιότητας και κόστους. Επομένως είναι απαραίτητο η μητρική να μεταφέρει γνώση και τεχνολογία ώστε οι συνεργαζόμενες επιχειρήσεις να είναι σε θέση να παράγουν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες με τον βέλτιστο δυνατό τρόπο Τα χαρακτηριστικά των Διεθνών Δικτύων Παραγωγής (GPN) Η έννοια των δικτύων χρησιμοποιείται εδώ και πολλά χρόνια και ασχολείται σε γενικές γραμμές με το πως, η παραγωγή, η διανομή αλλά και η κατανάλωση προϊόντων και υπηρεσιών είναι οργανωμένες. Η ανάλυσή της συνδυάζει γνώσεις του οικονομικού αλλά και πολιτικού σκηνικού καθώς διαμορφώνονται από κανόνες και θεσμούς, οικονομικές σχέσεις, δομές διακυβέρνησης, κανόνες και πρότυπα. Για το λόγο αυτό τα δίκτυα υπάρχουν πέρα από διακρατικούς νόμους και θεσμούς. Πρόκειται για ένα κοινωνικό και πολιτιστικό φαινόμενο το οποίο συχνά αποτελεί ιδεολογία (Neil M. Coe, Peter Dicken, 2008). Η σύνθεση και τα χαρακτηριστικά των δικτύων διαμορφώνουν και διαμορφώνονται τόσο από τις γεωγραφικές, τις πολιτικές, τις κοινωνικές όσο και από τις πολιτιστικές συνθήκες που επικρατούν τη δεδομένη χρονική στιγμή στην αγορά. Παρακάτω θα αναφερθούμε σε μερικά χαρακτηριστικά των GPN: Οργανωτικά αποτελούν διαίρεση της βιομηχανικής οργάνωσης. Αποτελούνται από διαφορετικά ιεραρχικά στρωματά τα οποία κυμαίνονται από τις μητρικές επιχειρήσεις που κυριαρχούν στα δίκτυα μέχρι μικρότερες επιχειρήσεις οι όποιες είναι προσανατολισμένες στα δίκτυα των τοπικών προμηθευτών. Το δίκτυο αναδεικνύει την φύση και τον βαθμό των σχέσεων μεταξύ των επιχειρήσεων που συνδέουν τις επιχειρήσεις σε μια μεγαλύτερη οικονομική ομαδοποίηση. Καλύπτουν τις ενδοεπιχειρησιακες συναλλαγές, όσο και τις συναλλαγές ανάμεσα στις επιχειρήσεις, συνδέουν τις θυγατρικές επιχειρήσεις με την μητρική, τις κοινοπραξίες με τους εργολάβους και τους προμηθευτές, τους παρόχους υπηρεσιών καθώς και τους συνεργάτες των στρατηγικών συμμαχιών (Dieter Ernst, Linsu Kim, 2002). Τις σχέσεις και διασυνδέσεις τόσο μέσα στις επιχειρήσεις όσο και μεταξύ επιχειρήσεων. Η μητρική ενός δικτύου είναι αύτη που «σπάει» την αλυσίδα άξιας σε ποικίλα κομμάτια και τοποθετεί κάθε λειτουργιά της σε διαφορετικό σημείο προκειμένου να εξασφαλίσει την αποδοτικότερη και αποτελεσματικότερη λειτουργιά αυτής. Σκοπός τους είναι να προσφέρουν γρήγορη και χαμηλού κόστους πρόσβαση της μητρικής σε πηγές πρώτων υλών, γνώση και ανθρωπινό δυναμικό. συνδυάζουν μια ταχύτατη γεωγραφική διάσπαση με χωρική συγκέντρωση. Ενσωματώνουν μια 15 Σελίδα

16 ποικιλία συμμετεχόντων σε αυτά, με αποτέλεσμα οι διάφορες επιχειρήσεις να διαφέρουν ως προς την πρόσβαση τους και τη θέση τους μέσα σε αυτά, και ως εκ τούτου να αντιμετωπίζουν πολύ διαφορετικές ευκαιρίες και προκλήσεις. Ουσιαστικά ένα Δίκτυο Παράγωγης είναι η διαδικασία της όποιας οι κόμβοι, οι σχέσεις και οι διασυνδέσεις εκτείνονται πέρα από εθνικά όρια και αντίστοιχους περιορισμούς, με αποτέλεσμα να ενσωματώνει στοιχειά διαφορετικών εθνών. Στην πλειονότητα τους τα δίκτυα παράγωγης εκτός από την πρόσβαση σε χαμηλού κόστους αγορές, έχουν ως στόχο την δημιουργία αξίας μέσα από τον μετασχηματισμό υλικών και αυλών πρώτων υλών σε καταναλώσιμα αγαθά και υπηρεσίες (Καρνάτσος, 2012) Δυνάμεις που οδηγούν στην δημιουργία διεθνών δικτύων παραγωγής Αναφερόμαστε σε τρία στοιχεία: Την απελευθέρωση των αγορών Την τεχνολογία πληροφορίας και επικοινωνίας Τον ανταγωνισμό Απελευθέρωση των Αγορών Η απελευθέρωση των αγορών περιλαμβάνει τέσσερα βασικά στοιχειά: 1. Την απελευθέρωση του εμπορίου 2. Την απελευθέρωση των κεφαλαιακών ροών 3. Την απελευθέρωση των ΑΞΕ (Άμεσες Ξένες Επενδύσεις) 4. Την ιδιωτικοποίηση Η αρχική επιτυχία στην απελευθέρωση του εμπορίου έχει προκαλέσει μια επέκταση τόσο του εμπορίου όσο και των άμεσων ξένων επενδύσεων. Το γεγονός αυτό με τη σειρά του οδήγησε σε αύξηση της ζήτησης για διασυνοριακές ροές κεφαλαίων και η συνέπεια ήταν να αυξηθεί η πίεση για την απελευθέρωση των αγορών κεφαλαίου. Αυτό οδήγησε στην απελευθέρωση των Α.Ξ.Ε. αλλά και σε μια σειρά ιδιωτικοποιήσεων. Το συνολικό αποτέλεσμα της απελευθέρωσης εντοπίζεται στα έξης: Τη σημαντική μείωση του κόστους παραγωγής 16 Σελίδα

17 Τη μείωση των κίνδυνων σχετικά με τις διεθνείς συναλλαγές Την τεραστία αύξηση της διεθνούς ρευστότητας. Οι παγκόσμιες εταιρείες (δηλαδή, οι μητρικές του δικτύου) ήταν οι κύριοι αποδεκτές των πλεονεκτημάτων της απελευθέρωσης, δεδομένου ότι παρέχεται ένα ευρύτερο φάσμα επίλογων σχετικά με την είσοδο τους σε νέες αγορές. Αυτό μπορούσε να συμβεί είτε μέσω του εμπορίου, της χορήγησης αδειών, την υπεργολαβία, franchising, κλπ. (Καρνάτσος, 2012) Τεχνολογία Πληροφοριών και Επικοινωνίας Αναφερόμαστε στο IT (Information Technology) που είναι το στοιχείο αυτό που μας δίνει το λόγο για τον οποίο η διεθνής παραγωγή και όχι οι εξαγωγές έχει γίνει το κύριο μέσο για τη διεθνή επέκταση του μεριδίου αγοράς. Η πληροφορική και οι συναφείς οργανωτικές καινοτομίες παρέχουν αποτελεσματικούς μηχανισμούς για την κατασκευή ευέλικτων υποδομών που μπορούν να συνδεθούν μεταξύ τους και να συντονίζουν τις οικονομικές συναλλαγές σε απομακρυσμένες περιοχές. Προωθείται μια ανάπτυξη πιο λιτή και φειδωλή καθώς και ένα πιο ευέλικτο σύστημα παράγωγης πέρα και πάνω από εταιρικά και εθνικά σύνορα Ανταγωνισμός Όσον αφορά την ανάλυση ανταγωνισμού, εστιάζουμε σε δυο βασικά χαρακτηριστικά (Καρνάτσος, 2012): Το ευρύτερο γεωγραφικό πεδίο του ανταγωνισμού. Η επιχείρηση θα πρέπει να είναι παρούσα σε όλες τις κυρίες αγορές ανάπτυξης των δραστηριοτήτων της και να μπορεί να ενσωματώνει τις δραστηριότητες της σε παγκοσμία κλίμακα, προκειμένου να αξιοποιήσει και να συντονίσει τους δεσμούς μεταξύ αυτών των διαφορετικών θέσεων. Στην αυξανομένη πολυπλοκότητα των ανταγωνιστικών απαιτήσεων η οποία έχει αλλάξει τους καθοριστικούς παράγοντες της οργάνωσης και ανάπτυξης της επιχείρησης, καθώς και τους καθοριστικούς παράγοντες της θέσης της επιχείρησης. Η ανταγωνιστική επιτυχία εξαρτάται άμεσα από την ικανότητα επιλογής της κατάλληλης πηγής εξειδικευμένων δυνατοτήτων έξω από την επιχείρηση που μπορεί να κυμαίνονται από μια απλή σύμβαση ως αρκετά εξελιγμένες δυνατότητες σχεδιασμού. Αυτό απαιτεί μια μετατόπιση από ατομικές σε όλο και πιο συλλογικές μορφές οργάνωσης Μηχανισμοί Διάχυσης Γνώσης στα GPN 17 Σελίδα

18 Η διάχυση της γνώσης απευθύνεται σε όλους τους συνεργάτες αλλά και στο εσωτερικό της κάθε επιχείρησης. Λόγω της πολυπλοκότητας της διαδικασίας η μεταφορά της γνώσης δεν πραγματοποιείται αυτόματα αλλά απαιτεί ένα σημαντικό επίπεδο ικανότητας απορρόφησης εκ μέρους των τοπικών επιχειρήσεων ή θυγατρικών (Καρνάτσος, 2012). Η διαδικασία ολοκληρώνεται όταν η γνώση που μεταφέρεται, ενσωματώνεται και τελικά μεταφράζεται σε βελτίωση των δυνατοτήτων και υπηρεσιών της επιχείρησης. Η αποτελεσματικότητα της διαδικασίας εξαρτάται από τα κίνητρα, τους πόρους και τις δυνατότητες των τοπικών επιχειρήσεων. Συνοπτικά διαπιστώνουμε ότι η αποτελεσματικότητα και η ταχύτητα της μετατροπής της γνώσης θα πρέπει να καθορίζεται όχι τόσο ως προς την ποσότητα και την ποιότητα της γνώσης που μεταβιβάζεται, αλλά από την ικανότητα απορρόφησης κάτι που ισχύει σε όλους τους μηχανισμούς μεταφοράς της γνώσης. Οι σπουδαιότεροι μηχανισμοί διάχυσης της γνώσης είναι οι παρακάτω (Dieter Ernst, Linsu Kim, 2002): Διάχυση της γνώσης μέσω του μηχανισμού της αγοράς. Συγκεκριμένα αφόρα μια επίσημη σύμβαση με γραπτούς όρους και προϋποθέσεις μεταξύ αυτού που προσφέρει (μητρική) και αυτού που «αγοράζει» τη γνώση (προμηθευτές θυγατρικές), στη σχέση αύτη εμπεριέχεται και η πληρωμή. Η γνώση μπορεί όμως να μεταφερθεί και ανεπίσημα, χωρίς να περιλαμβάνεται οποιαδήποτε μορφή πληρωμής. Η μητρική δύναται να διαδραματίσει είτε ενεργό ρόλο, ασκώντας σημαντική επιρροή στον τρόπο με τον όποιο η γνώση διαδίδεται και χρησιμοποιείται ή παθητικό ρόλο, έχοντας σχεδόν καμιά σχέση με τον τρόπο με τον όποιο εκμεταλλεύεται και ενσωματώνεται η διαθέσιμη γνώση. Οι μητρικές χρησιμοποιούν για την διάχυση της γνώσης ευρέως επίσημους μηχανισμούς, όπως οι άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ), η ξένη δανειοδότηση, οι τεχνικοί σύμβουλοι, κλπ. προκειμένου να μεταφέρουν τις γνώσεις τους σε τοπικούς προμηθευτές, θυγατρικές ή κοινοπραξίες. Οι μητρικές μεταφέρουν την γνώση με μορφή «Blueprints», με τεχνικές προδιαγραφές και υποστήριξη (συνήθως χωρίς χρέωση) των εγχώριων προμηθευτών ώστε να εξασφαλίσουν ότι τα προϊόντα και οι υπηρεσίες που παράγονται από τους προμηθευτές ανταποκρίνονται στις τεχνικές προδιαγραφές της μητρικής επιχείρησης. Χρησιμοποιείται η αντίστροφη μηχανική για την διάχυση της γνώσης και έχει σχέση κυρίως με τον επαναπατρισμό εργατικού δυναμικού που έχει σπουδάσει ή εργαστεί στο εξωτερικό. Οι ανεξάρτητοι τοπικοί παραγωγοί μπορούν να αποτελέσουν έναν ακόμη σημαντικό μηχανισμό διάχυσης και μεταφοράς της γνώσης από τη μητρική στο υπόλοιπο δίκτυο. 18 Σελίδα

19 Υπάρχει και η δυνατότητα μεταφοράς της γνώσης από την συνεργαζόμενη επιχείρηση προς την μητρική επιχείρηση και εξαρτάται από τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα και ικανότητες που έχει αναπτύξει η συνεργαζόμενη επιχείρηση κατά το παρελθόν. Εν κατακλείδι, υπό τον όρο των καταλλήλων πολιτικών και θεσμών στήριξης, η μεταφορά της γνώσης είναι απαραίτητη και προσφέρει στην επιχειρήσεις ανταγωνιστικά προϊόντα και υπηρεσίες σύμφωνα με τις μεταβαλλόμενες απαιτήσεις των αγορών και της τεχνολογίας ως αποτέλεσμα της παγκοσμιοποίησης Εισαγωγή Κεφάλαιο 2 Σε αυτό το κεφάλαιο θα αναφερθούμε στον Κλάδο Εμπορίας Πετρελαιοειδών κάνοντας μια ιστορική διαδρομή της Ελληνικής αγοράς με αναφορά στις κυριότερες επιχειρήσεις. Θα αναφερθούμε σε αυτές που έχουν αναλάβει το κομμάτι τις διύλισης αλλά και σε αυτές που εμπορεύονται τα πετρελαϊκά προϊόντα. Τέλος θα κάνουμε μια αναφορά στο Θεσμικό πλαίσιο του κλάδου πετρελαίου αλλά και στα ποσοτικά στοιχεία της αγοράς Ο Κλάδος Εμπορίας Πετρελαιοειδών Ο κλάδος εμπορίας πετρελαιοειδών ασκεί σημαντική επίδραση στην πορεία της συνολικής οικονομίας, στη διαμόρφωση του επιπέδου διαβίωσης των νοικοκυριών και μεσολαβεί ουσιαστικά μεταξύ των διυλιστηρίων, λιανοπωλητών και τελικών καταναλωτών. Ο κλάδος του πετρελαίου παρόλο που επηρεάζεται από το διεθνές οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον, θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους κλάδους της ελληνικής οικονομίας. Για αυτό το λόγο συνδέεται στενά με την ανάπτυξη της χώρας και παίζει σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση τάσεων και εξελίξεων στα μεγέθη της οικονομίας. Η ελληνική οικονομία χαρακτηρίζεται ως οικονομία "πετρελαίου" καθώς είναι αποδεκτό ότι τα πετρελαιοειδή είναι απαραίτητα σε όλες τις δραστηριότητες της οικονομικής και κοινωνικής ζωής. Ο χαρακτηρισμός αυτός πηγάζει από την κυριαρχία του πετρελαίου στο ενεργειακό και εμπορικό ισοζύγιο της χώρας τις δυο τελευταίες δεκαετίες, όπως και στα μέσα της δεκαετίας που διανύουμε, τόσο σε όρους ποσοτήτων όσο και σε όρους αξίας. Χαρακτηριστικά το 70% του ενεργειακού ισοζυγίου της Ελλάδας καλύπτεται από τα πετρελαιοειδή. Αποτέλεσμα της κυριαρχίας αυτής είναι πολλαπλές και αλυσιδωτές επιδράσεις των προϊόντων και των διαδικασιών που συνθέτουν την αγορά πετρελαίου σε θεμελιώδεις τομείς της εγχώριας οικονομίας, όπως οι μεταφορές, η βιομηχανία, τα νοικοκυριά, ο αγροτικός 19 Σελίδα

20 τομέας και οι υπηρεσίες. Οι επιδράσεις του πετρελαίου σχετίζονται με: 1. Το συνολικό ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών, καθώς τα προϊόντα του πετρελαϊκού κλάδου αποτελούν κυρίαρχα στοιχεία του ενεργειακού Ισοζυγίου της χώρας 2. Την ομαλή λειτουργία της Βιομηχανίας, των Μεταφορών, των Ενόπλων Δυνάμεων και τον επαρκή εφοδιασμό με καύσιμα όλων των γεωγραφικών διαμερισμάτων της χώρας, ιδιαίτερα των νησιών και των ορεινών περιοχών 3. Την διαμόρφωση των τιμών, αφού το κόστος των εμπορευμάτων και υπηρεσιών εξαρτάται από τις διακυμάνσεις των τιμών των καυσίμων 4. Την άμεση οικονομική επιβάρυνση των νοικοκυριών, στο βαθμό που χρησιμοποιούν αυτοκίνητα και πετρέλαιο θέρμανσης. 5. Την Εθνική Άμυνα, η οποία σε περιπτώσεις κρίσεων πρέπει να διαθέτει τα αναγκαία αποθέματα καυσίμων Η γνώση και η εμπειρία των εργαζομένων στις εταιρίες εμπορίας πετρελαιοειδών αποτελούν πολύτιμο παράγοντα για την ανάπτυξη του κλάδου και συνεισφέρουν στην ορθολογική αξιοποίηση των πλουτοπαραγωγικών πηγών καθώς και στην ανάπτυξη των δημοσίων εσόδων. Για αυτό το λόγο ο δημόσιος και ιδιωτικός τομέας επιδρούν αποφασιστικά και επενδύουν στην προστασία του περιβάλλοντος, και στη διασφάλιση της απασχόλησης. Οι ανάγκες αυτές, ειδικά μετά την απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας και την ανάπτυξη των διαδικασιών της ευρωπαϊκής ενοποίησης, επηρεάζονται ολοένα και περισσότερο από τις ευρωπαϊκές ενεργειακές πολιτικές και διαμορφώνουν τη διεθνή θέση της Ελλάδας στην ενεργειακή αγορά. Η εμφάνιση νέων επιχειρήσεων, στον ενεργειακό χώρο, οι εξαγορές και οι συγχωνεύσεις, η εξεύρεση οικονομικών πόρων για την υλοποίηση επενδύσεων αποτελούν μερικούς μόνο παράγοντες που προσδίδουν νέα χαρακτηριστικά στον ανταγωνισμό. Τα παραπάνω μαζί με την επέκταση των δραστηριοτήτων του πετρελαϊκού κλάδου στην ευρύτερη περιοχή και της συμμετοχής της χώρας μας στα ενεργειακά δίκτυα αποτελούν ορισμένους βασικούς άξονες της αναδιάρθρωσης στο κλάδο. Η ολοένα και μεγαλύτερη αλληλεξάρτηση των οικονομιών με τις συχνά απρόβλεπτες μεταβολές της οικονομικής συγκυρίας, καθιστούν πιο ευάλωτη την αγορά ενέργειας. Επίσης η εξασφάλιση νέων ενεργειακών πηγών και δικτύων, επιδρούν, σε σημαντικότερο βαθμό από άλλους κλάδους, στους γεωπολιτικούς συσχετισμούς, καθιστώντας την οικονομική σταθερότητα και την περιβαλλοντική προστασία ευάλωτη σε πολιτικές αποφάσεις. Στην ίδια φιλοσοφία και η Ελλάδα λόγω της γεωγραφικής της θέσης δεν μένει αμέτοχη στα διάφορα σενάρια που σχετίζονται με περιοχές πολιτικών σκοπιμοτήτων που έχουν στο επίκεντρό τους την 20 Σελίδα

21 εκμετάλλευση πετρελαϊκών πηγών και την εξασφάλιση των αγωγών μεταφοράς πετρελαίου Η ιστορική διαδρομή της Ελληνικής αγοράς πετρελαίου Η διάθρωση της αγοράς πετρελαιοειδών στην Ελλάδα έχει υποστεί αρκετές αλλαγές που αντιστοιχούν σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους, μέχρι να καταλήξει στην σημερινή της μορφή. Συγκεκριμένα, πριν από το Β Παγκόσμιο πόλεμο οι εταιρείες οι οποίες δραστηριοποιήθηκαν πρώτες στον Ελλαδικό χώρο, ήταν οι Shell, Socony και Socobel, που εφοδιάζονταν τα πετρελαιοειδή προϊόντα από τις μητρικές τους εταιρείες. Οι περισσότερες από τις εταιρείες αυτές υπέστησαν ζημιές κατά την διάρκεια του Β Παγκοσμίου πολέμου. Το καθεστώς εφοδιασμού της αγοράς άλλαξε με την απελευθέρωση της χώρας τον Οκτώβριο του Η αγγλική στρατιωτική υπηρεσία εφοδιασμού ΕΜΕL, παρείχε δωρεάν πετρελαιοειδή προϊόντα στην κοινοπραξία των εταιρειών Shell, Steaua Agencies LTD και Σ. Ρέστης & ΣΙΑ, που ήταν υπεύθυνη για την διακίνηση των προϊόντων στην Ελληνική αγορά. Το σχήμα αυτό διατηρήθηκε μέχρι το Μάρτιο του 1946, όπου και διακόπηκε η δωρεάν παροχή πετρελαιοειδών από τις συμμαχικές δυνάμεις. Από την περίοδο αυτή και έπειτα, οι εταιρείες της κοινοπραξίας εφοδίαζαν την Ελληνική αγορά με εισαγωγές πετρελαιοειδών από τις μητρικές τους εταιρείες, σε τιμές που καθόριζε αγορανομικώς το Δημόσιο. Η κοινοπραξία των εταιρειών πετρελαίου διαλύθηκε το Το ίδιο έτος εισήλθε στην Ελληνική αγορά μια νέα εταιρεία, η Angloiranian εξαγοράζοντας την Steaua. Γενικά, την δεκαετία του 50 εκτός από τις εταιρείες της κοινοπραξίας άρχισαν να λειτουργούν και άλλες εταιρείες όπως οι Γ. ΜΑΜΙΔΑΚΗΣ & ΣΙΑ, ΕΛΙΝΟΙΛ, PETROLESS και ΕΛΒΥΝ (Λαζαρίδου, 2011). Τον Αύγουστο του 1958, ο εφοδιασμός της αγοράς γίνεται από το κρατικής ιδιοκτησίας διυλιστήριο στον Ασπρόπυργο, ενώ μέχρι εκείνη την περίοδο τα προϊόντα πετρελαίου προέρχονταν από τις εισαγωγές των διεθνών εταιρειών Shell, BP, Mobil, ΦΙΝΑ και των Ελληνικών εταιρειών Σ. Ρέστης & ΣΙΑ μέσω της συνεργασίας με την CALTEX, Γ. ΜΑΜΙΔΑΚΗΣ & ΣΙΑ και ΕΛΒΥΝ. Η λειτουργία και εκμετάλλευση του διυλιστηρίου Ασπρόπυργου περιήλθε με σύμβαση, που συνάφθηκε με το Δημόσιο, στην εταιρεία Ελληνικά Διυλιστήρια 21 Σελίδα

22 Πετρελαίου Α.Ε. Στην εταιρεία αυτή, κύριος μέτοχος ήταν ο Σ. Νιάρχος, ενώ ο εφοδιασμός της με αργό πετρέλαιο γινόταν από την Mobil. Αργότερα το 1966 δημιουργείται από τον Τ.Α. Pappas το δεύτερο διυλιστήριο στην Ελλάδα, με έδρα την Θεσσαλονίκη, σε συνεργασία με την STANDARD OIL (NEW JERSEY) CO INC. γνωστή τότε ως ESSO, η οποία ανέλαβε και τον εφοδιασμό του διυλιστηρίου με αργό πετρέλαιο. Η εξέλιξη αυτή περιόρισε την κερδοφορία των εταιρειών εμπορίας πετρελαιοειδών, μόνο στη διακίνηση των προϊόντων. Το 1968 έληξε η σύμβαση του Δημοσίου με την εταιρεία Ελληνικά Διυλιστήρια Πετρελαίου Α.Ε. για την εκμετάλλευση του διυλιστηρίου του Ασπρόπυργου και η προμήθεια του διυλιστηρίου με αργό πετρέλαιο περιήλθε πέρα από την Mobil και στις εταιρείες Shell και BP (Λαζαρίδου, 2011). Μετά από μία ρευστή περίοδο μέχρι το 1970, ο Σ. Νιάρχος απέκτησε τα 2/3 της εταιρείας Ελληνικά Διυλιστήρια Πετρελαίου Α.Ε. και το υπόλοιπο 1/3 απέκτησε το Δημόσιο. Το ιδιοκτησιακό αυτό καθεστώς παρέμεινε μέχρι το 1977, όπου το Δημόσιο εξαγόρασε το μερίδιο του Σ. Νιάρχου. Παράλληλα, την δεκαετία του 1970 και συγκεκριμένα το 1972 ιδρύθηκαν δύο ακόμα διυλιστήρια ιδιωτικών συμφερόντων, το πρώτο λειτούργησε στην Ελευσίνα με την επωνυμία ΠΕΤΡΟΛΑ και ιδιοκτήτη τον Γ. Λάτση και το δεύτερο στους Αγίους Θεοδώρους με την επωνυμία ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ και ιδιοκτήτες την οικογένεια Βαρδινογιάννη. Το 1984 το Δημόσιο εξαγόρασε και τον όμιλο ESSO, ο οποίος μετονομάστηκε σε όμιλο ΕΚΟ, με αποτέλεσμα να γίνει ο μεγαλύτερος προμηθευτής της εσωτερικής αγοράς με αργό πετρέλαιο και πετρελαιοειδή προϊόντα. Το καθεστώς αυτό, με τον πλήρη έλεγχο του δημοσίου άλλαξε μετά την μεταβατική περίοδο από την ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση (1981) το έτος Το πρώτο βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση έγινε με το νόμο 1571/85, καθώς και μία σειρά Πράξεων του Υπουργικού Συμβουλίου, που παραχώρησαν ελεύθερα στις εταιρείες εμπορίας πετρελαιοειδών το δικαίωμα να προμηθεύονται από χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας με την υποχρέωση όμως να διατηρούν ένα μέρος των πετρελαιοειδών προϊόντων, ως αποθέματα ασφαλείας (Λαζαρίδου, 2011). Μέχρι το 1992 η αγορά πετρελαιοειδών στην Ελλάδα ήταν ελεγχόμενη από το κράτος. Η οργάνωση και η λειτουργία της αγοράς διέπονταν από τις διατάξεις του βασικού Ν. 1571/ 85. Σύμφωνα μ αυτό το κράτος είχε την ευθύνη της αγοράς και εισαγωγής αργού πετρελαίου, το οποίο διέθετε στα Ελληνικά Διυλιστήρια για διύλιση έναντι καθορισμένης αμοιβής, ενώ οι Εταιρείες Εμπορίας υποχρεώνονταν να αγοράζουν τα προϊόντα για την εσωτερική αγορά από τα Ελληνικά Διυλιστήρια βάσει συγκεκριμένων τιμών και να διαθέτουν τα προϊόντα αυτά στην Ελληνική αγορά σε τιμές καθορισμένες από το Κράτος. Σήμερα η αγορά πετρελαιοειδών έχει κάνει σταδιακά βήματα προς την απελευθέρωση της αγοράς με τις τροποποιήσεις του Ν. 1571/85 κατά τα έτη 1992, 22 Σελίδα

23 1995, 1997 και 1999 και τέλος με την κατάργηση του ανωτέρω νόμου από τον Ν. 3054/02. Γενικά, στην Ελληνική αγορά πετρελαιοειδών λειτουργούν τέσσερα (4) διυλιστήρια, τρία της εταιρείας ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ Α.Ε. στον Ασπρόπυργο και τη Θεσσαλονίκη και ένα ιδιωτικό της ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ ΕΛΛΑΣ Α.Ε. στους Αγίους Θεοδώρους, πάνω από 50 εταιρείες εμπορίας με άδειες εμπορίας διαφόρων τύπων και περίπου πρατήρια. Η εσωτερική αγορά αναφέρεται στις πωλήσεις προϊόντων που καταναλώνονται στην εγχώρια αγορά, ενώ η εξωτερική αγορά περιλαμβάνει τις πωλήσεις καυσίμων για την αεροπορία και ναυσιπλοΐα, καθώς και τις ποσότητες εξαγωγών στην διεθνή αγορά. Σύμφωνα με το Διάγραμμα που ακολουθεί και παρουσιάζει την δομή της Ελληνικής αγοράς πετρελαιοειδών, οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην συγκεκριμένη αγορά διακρίνονται σ αυτές που ασχολούνται με την διύλιση και σ αυτές που εμπορεύονται πετρελαιοειδή προϊόντα. Σχήμα 3: Η Δομή της Ελληνικής αγοράς πετρελαιοειδών (πηγή: Ετήσιο δελτίο Motor Oil) 23 Σελίδα

24 2.4. Μερίδια αγοράς και οι κυριότερες επιχειρήσεις στην ελληνική αγορά πετρελαίου Στην παρούσα ενότητα παρουσιάζεται το προφίλ των κυριότερων εταιρειών που δραστηριοποιούνται στην Ελληνική αγορά και οι οποίες έχουν ομαδοποιηθεί με βάση το κύριο αντικείμενο δραστηριοτήτων τους (Πίνακας 1). Διύλιση Εμπορία Πετρελαιοειδών εκτός Υγραερίου Ελληνικά Πετρέλαια Motor Oil ΕΚΟ ΒΡ CORAL AVIN SHELL AEGEAN JETOIL ΕΛΙΝ ΕΤΕΚΑ REVOIL SILK OIL Πίνακας 1: Επεξεργασία στοιχείων ΙΟΒΕ 2.5. Εταιρείες Διύλισης Ελληνικά Πετρέλαια 24 Σελίδα

25 Η εταιρεία Ελληνικά Πετρέλαια ιδρύθηκε το 1971 από το ελληνικό δημόσιο με την τότε επωνυμία «Δημόσια Επιχείρηση Πετρελαίου Α.Ε.». Μέχρι το 1980, το δημόσιο είχε το αποκλειστικό δικαίωμα διύλισης, διάθεσης και εμπορίας διυλισμένων προϊόντων στην εγχώρια αγορά. Ο τομέας διύλισης αποτελεί την κύρια δραστηριότητα του ομίλου Ελληνικά Πετρέλαια, καθώς απορροφά το μεγαλύτερο μέρος του ενεργητικού και των επενδύσεων του και είναι ο κατεξοχήν κερδοφόρος τομέας του. Στην Ελλάδα, τα Ελληνικά Πετρέλαια διαθέτουν τρία από τα τέσσερα διυλιστήρια που δραστηριοποιούνται: στη Θεσσαλονίκη, στην Ελευσίνα και στον Ασπρόπυργο. Αυτά καλύπτουν το 73% του δυναμικού διύλισης της χώρας. Επιπλέον λειτουργούν το διυλιστήριο ΟΚΤΑ στα Σκόπια, το οποίο προμηθεύεται αργό πετρέλαιο μέσω αγωγών από την Θεσσαλονίκη και καλύπτει το 85% των αναγκών της χώρας. Οι πωλήσεις των προϊόντων που παράγει η εταιρεία διενεργούνται από την ίδια, με πελάτες τις εταιρείες πετρελαιοειδών, μεταξύ των οποίων η ΕΚΟ, η ΔΕΗ και οι ένοπλες δυνάμεις της χώρας. Επίσης, η εταιρεία εξάγει μικρές ποσότητες, ενώ παράλληλα εισάγει πετρέλαιο θέρμανσης για τις εποχιακές ανάγκες που δεν καλύπτονται από την εγχώρια παραγωγή. Η εταιρεία Ελληνικά Πετρέλαια σήμερα έχει υπό την ιδιοκτησία της αρκετές εταιρείες και συμμετέχει σε πολλές άλλες. Συγκεκριμένα, στην εγχώρια αγορά κατέχει την ιδιοκτησία των ΕΚΟ, DIAXON Α.Β.Ε.Ε., Ελληνικά Πετρέλαια Ναυτική εταιρεία, ΑΣΠΡΟΦΟΣ Α.Ε. και Hellenic Petroleum International A.G., ενώ ταυτόχρονα κατέχει το 63% της ΕΛ.Π.ΕΤ. ΒΑΛΚΑΝΙΚΗ Α.Ε., το 99,6% GLOBAL S.A, το 35% της ΔΕΠΑ Α.Ε. και το 35% της VPI Α.Ε9 (1) Motor Oil Η εταιρεία Motor oil ιδρύθηκε το 1970 με αρχικούς μετόχους τις εταιρείες του Ομίλου Βαρδινογιάννη «VARNIMA CORPORATION OF PANAMA» και «ΣΕΚΑ Α.Ε. ΣΤΑΘΜΟΙ ΕΦΟΔΙΑΣΜΟΥ ΠΛΟΙΩΝ ΔΙΑ ΚΑΥΣΙΜΩΝ». Βασική δραστηριότητα της εταιρείας είναι η παραγωγή πλήρους εύρους πετρελαιοειδών προϊόντων, όπως βενζίνες, ντίζελ, μαζούτ, άσφαλτος, καύσιμα αεριωθούμενων και λιπαντικά από την επεξεργασία του αργού πετρελαίου. Βασικός προμηθευτής της πρώτης ύλης αποτελεί η Saudi Aramco βάσει της στρατηγικής 25 Σελίδα

26 συμφωνίας που υπογράφηκε το 1996 και εξασφάλισε στην εταιρεία την απρόσκοπτη προμήθεια πρώτης ύλης. Μέχρι το 1989 η Motor Oil διέθετε όλη της την παραγωγή στην εξωτερική αγορά. Από το 1989, όταν έγινε και η απελευθέρωση του κλάδου, η εταιρεία κατάφερε να συγκεντρώσει περίπου το 25% της εσωτερικής αγοράς, παραμένοντας ταυτόχρονα ένα ισχυρό εξαγωγικό διυλιστήριο. Όσον αφορά το δίκτυο πωλήσεων και διανομής, ο μεγαλύτερος όγκος των προϊόντων της εταιρείας παραδίδεται στους πελάτες FOB (Free of Board) από τις εγκαταστάσεις του διυλιστηρίου στους Αγίους Θεοδώρους. Μέρος της παραγωγής το οποίο προορίζεται για κατανάλωση στις μεγάλες αστικές περιοχές, μεταφέρεται με πλοία για αποθήκευση και παράδοση σε εγκαταστάσεις τρίτων, ενώ το υπόλοιπο είτε μεταφέρεται με αγωγούς στις παρακείμενες του διυλιστηρίου εγκαταστάσεις της εταιρείας εμπορίας AVINOIL, είτε παραδίδεται ελεύθερα επί βυτιοφόρων ή φορτηγών από το διυλιστήριο. Τον Ιούνιο του 2010 ολοκληρώθηκε η συμφωνία εξαγοράς των δραστηριοτήτων Shell στην Ελλάδα από την Motor Oil Διυλιστήρια Κορίνθου Α.Ε. Η συμφωνία αυτή αφορά τον τομέα των πρατηρίων των εμπορικών και βιομηχανικών καυσίμων, της ασφάλτου, τις δραστηριότητες εφοδιασμού και διανομής (2) Σύνδεσμος Εταιριών Εμπορίας Πετρελαιοειδών (ΣΕΕΠΕ) Ο Σύνδεσμος Εταιριών Εμπορίας Πετρελαιοειδών λειτουργεί από το 1977 και εκπροσωπεί 12 Εταιρίες Εμπορίας Πετρελαιοειδών που διακινούν το 90% των υγρών καυσίμων και άλλων πετρελαιοειδών προϊόντων της Χώρας και που απασχολούν άμεσα και έμμεσα δεκάδες χιλιάδες εργαζόμενους. Η αποστολή του Συνδέσμου είναι η ανάπτυξη θέσεων και διαχείριση θεμάτων που αφορούν στην ομαλή λειτουργία του Κλάδου της Εμπορίας Πετρελαιοειδών. Στη προσπάθεια αυτή συμβάλλει με εποικοδομητικές και εξειδικευμένες συμβουλές και προτάσεις προς τη Πολιτεία (13) Εταιρείες Εμπορίας Πετρελαιοειδών στην Ελλάδα ΕΚΟ Α.Β.Ε.Ε. 26 Σελίδα

27 Το 1982, μετά την απόφαση της EXΧON να εγκαταλείψει τις επιχειρηματικές της δραστηριότητες στην Ελλάδα, εκδηλώνεται ενδιαφέρον από την πλευρά του Ελληνικού Δημοσίου για την αγορά του πακέτου των μετοχών της ESSO. Στις 6 Μαρτίου 1984, η ΕΚΟ ΕΛΕΠΕΧ αγοράζει σε χαμηλή τιμή για λογαριασμό του Ελληνικού Δημοσίου τις μετοχές του Ομίλου Εταιριών της ESSO PAPPAS και κατ' αυτόν τον τρόπο διασφαλίζεται η ομαλή συνέχιση όλων των δραστηριοτήτων της επιχείρησης. Η ESSO μετονομάζεται σε ΕΚΟ mκαι λειτουργεί πλέον ως επιχείρηση του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Το 1995 επεκτείνει τις δραστηριότητές της και στο εξωτερικό με την ίδρυση θυγατρικής εταιρείας εμπορίας καυσίμων στη ΓΕΩΡΓΙΑ. Από τα μέσα του 1996 αρχίζει η υλοποίηση της απόφασης για τη Νέα Εταιρική Ταυτότητα της ΕΚΟ, η οποία σηματοδοτεί μια καινούργια αρχή στην ιστορία της Εταιρείας. Τον Μάρτιο 1998 γίνεται η μεταβίβαση των μετοχών της ΠΕΤΡΟΛΙΝΑ OVERSEAS στην ΕΚΟ ΑΒΕΕ και η ενσωμάτωση της ΠΕΤΡΟΛΙΝΑ και της ΕΚΟΛΙΝΑ στις θυγατρικές της εταιρείας. Από τον Απρίλιο 1998 η ΔΕΠ μετονομάζεται σε ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ Α.Ε., απορροφά την ΕΚΟ-ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΔΙΥΛΙΣΤΗΡΙΑ & ΧΗΜΙΚΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΑΒΕΕ, το βιομηχανικό κλάδο της ΕΚΟ ΑΒΕΕ, τα ΕΛΔΑ Α.Ε. και τη ΔΕΠ - ΕΚΥ. Ο εμπορικός κλάδος της ΕΚΟ ΑΒΕΕ, καθώς και η εταιρεία ΕΛΔΑ-Ε, συγχωνεύονται με απορρόφησή τους από την εταιρεία ΕΚΟ-ΕΛΔΑ ΑΒΕΕ, θυγατρική της ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ A.E. και αποτελούν πλέον μια ενιαία εμπορική εταιρεία. Η νέα εμπορική εταιρεία εδραιώνει έτσι την πρωταγωνιστική παρουσία της μεγαλύτερης ελληνικής επιχείρησης στην αγορά της εμπορίας πετρελαιοειδών και ενισχύει σημαντικά το ρυθμιστικό ρόλο που θα συνεχίσει να ασκεί με την ενιαία μορφή της προς όφελος των καταναλωτών. Η εξαγορά της Γ. ΜΑΜΙΔΑΚΗΣ & ΣΙΑ ΑΕΕΠ από την ΕΚΟ-ΕΛΔΑ, που έγινε τον Νοέμβριο 1998, αποτελεί ενέργεια στρατηγικής σημασίας, αφού η απόκτηση των έξι εγκαταστάσεων και των 470 περίπου πρατηρίων υγρών καυσίμων ενδυναμώνει σημαντικά την εταιρεία έναντι του ανταγωνισμού. Το 2002 επεκτείνει δυναμικά τις δραστηριότητές της στην ευρύτερη περιοχή της Ν.Α. Ευρώπης και ειδικότερα στα Βαλκάνια, με την ανάπτυξη δικτύων εμπορίας καυσίμων σε Σερβία και Βουλγαρία, μέσω των αντίστοιχων θυγατρικών εταιρειών της. Σήμερα, η ΕΚΟ ABEE αποτελεί μια σημαντικού μεγέθους δομή εμπορικών εταιρειών, με κυρίαρχη παρουσία στην εμπορία πετρελαιοειδών της χώρας μας. Διαθέτει εγκαταστάσεις σε στρατηγικά σημεία της χώρας, που περιλαμβάνουν δεξαμενές αποθήκευσης και σταθμούς φόρτωσης βυτιοφόρων αυτοκινήτων καθώς και εμφιαλωτήρια υγραερίου. Στις εγκαταστάσεις Σκαραμαγκά διαθέτει επίσης σύγχρονη μονάδα ανάμιξης και συσκευασίας υψηλής ποιότητας λιπαντικών, 27 Σελίδα

28 δυναμικότητας τόνων ετησίως. Έχει σταθμούς ανεφοδιασμού αεροσκαφών στα 21 κύρια αεροδρόμια της χώρας (3) BP Ελληνική Α.Ε. Η ΒΡ ξεκίνησε να δραστηριοποιείται στην Ελλάδα από το 1951, όταν πρωτοεμφανίστηκε στη Θεσσαλονίκη και εξαγόρασε τη μικρή πετρελαϊκή εταιρία Steaua (Agencies) Limited. Έκτοτε, η εταιρία κάτω από διαφορετικές ονομασίες (ΒΡ Ελλάδος Ltd., BP Greece A.E., και BP Hellas Α.Ε.) εξελίχθηκε από μια μικρή εταιρία σε μια δυναμική επιχείρηση, με ηγετική θέση στην αγορά πετρελαιοειδών στη χώρα μας και θετική συμβολή στην εθνική οικονομία. Η στενή σχέση της με την μητρική της εταιρία, την ΒP p.l.c, της επιτρέπει να αντλεί όλα τα πλεονεκτήματα που προσφέρει μια από τις μεγαλύτερες εταιρίες πετρελαιοειδών στον κόσμο. Τεχνογνωσία, εμπειρία, πρωτοπόρες εμπορικές πολιτικές και τεχνικές, υψηλά πρότυπα υγιεινής, ασφάλειας και προστασίας του περιβάλλοντος, σύγχρονοι κανόνες επιχειρηματικής δεοντολογίας, εκτεταμένη χρήση της νέας τεχνολογίας και των εξελίξεων στη χρήση του διαδικτύου, είναι μερικά από τα πλεονεκτήματα αυτά. Κατά τη διάρκεια των πενήντα χρόνων, η εταιρία ξεχώρισε στην Ελληνική αγορά. Ο συνδυασμός των καυσίμων, των λιπαντικών νέας τεχνολογίας, των πολλών πακέτων συνεργασίας με τους πελάτες, και υπηρεσιών ποιότητας την έφεραν στην κορυφή του κλάδου της. Ταυτόχρονα, οι επενδύσεις της αλλά και οι πάνω από θέσεις εργασίας που προσφέρει σήμερα άμεσα και έμμεσα στο εργατικό δυναμικό της χώρας, την έχουν κατατάξει στις εταιρίες που έχουν πρωταγωνιστική παρουσία στα οικονομικά δρώμενα της χώρας. Το έτος 2010 τα ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ Α.Ε ήρθαν σε συμφωνία με τη ΒΡ για τη μεταβίβαση των εμπορικών δραστηριοτήτων της τελευταίας στην Ελλάδα εκτός αυτών που αφορούν στα καύσιμα αεροπορίας, στα λιπαντικά και στον τομέα ηλιακής ενέργειας. Η ολοκλήρωση της συμφωνίας αφορά δίκτυο περίπου πρατηρίων καυσίμων, αποθηκευτικές εγκαταστάσεις κυβικών μέτρων ανά την Ελλάδα, καθώς και τον τομέα εμπορικών και βιομηχανικών πελατών (4) Shell Hellas / Coral Α.Ε. 28 Σελίδα

29 Η Shell Hellas, είναι μία από τις μεγαλύτερες εταιρείες πετρελαιοειδών στην εγχώρια αγορά. Ιδρύθηκε το 1926 στην Ελλάδα και αποτελούσε μέλος του ομίλου εταιρειών Royal Dutch/Shell. Τον Ιούνιο 2010 ολοκληρώθηκε η συμφωνία εξαγοράς των δραστηριοτήτων Shell στην Ελλάδα από τη ΜΟΤΟΡ ΟΙΛ ΔΙΥΛΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΡΙΝΘΟΥ A.E.Η συμφωνία αφορά τις δραστηριότητες της Shell στον τομέα των πρατηρίων, των εμπορικών και βιομηχανικών καυσίμων, της ασφάλτου, τις δραστηριότητες εφοδιασμού και διανομής, το υγραέριο, τα χημικά και τις εγκαταστάσεις παραγωγής λιπαντικών στην Ελλάδα. Το δίκτυο των περίπου 700 πρατηρίων Shell, μεταβιβάστηκε και αυτό στη Motor Oil και θα εξακολουθήσει να διατηρεί το εμπορικό σήμα και να διαθέτει τα προϊόντα της Shell, σύμφωνα με τη Σύμβαση Άδειας Χρήσης Σημάτων που υπεγράφη μεταξύ της Shell και της Motor Oil. Με τη συμφωνία αυτή, η επωνυμία της εταιρείας Shell Hellas Α.Ε. τροποποιείται σε Coral Α.Ε. Παράλληλα, δημιουργείται κοινοπραξία μεταξύ Shell και Motor Oil με αντικείμενο την εμπορία αεροπορικών καυσίμων και εταιρική επωνυμία Shell & MOH Aviation Fuels A.E., η οποία επίσης θα χρησιμοποιεί τα εμπορικά σήματα και θα διαθέτει τα προϊόντα Shell (5) Avin Oil Α.Ε. Η Εταιρεία AVIN OIL Α.Ε. ιδρύθηκε στην Αθήνα το Ξεκίνησε την εμπορική της δραστηριότητα με τη διάθεση λιπαντικών, παραγωγής Motor Oil Hellas, σε όλη την Ελλάδα. Τα πρώτα πρατήρια υγρών καυσίμων με το εμπορικό σήμα της AVIN έγιναν τον Οκτώβριο του 1982 στην περιοχή της Αττικής. Το 1985 έγιναν τα πρώτα πρατήρια καυσίμων AVIN στην Πελοπόννησο. Η μεγάλη ανάπτυξη του δικτύου της AVIN άρχισε το 1987 με την έναρξη λειτουργίας των ιδιόκτητων εγκαταστάσεων ανεφοδιασμού από το παρακείμενο διυλιστήριο της Motor Oil Hellas στους Αγίους Θεοδώρους Κορινθίας. Ταυτόχρονα η επέκταση του δικτύου της AVIN συνεχίστηκε σε όλη την Ν. Ελλάδα και ιδιαίτερα στη Στερεά, την Εύβοια και την περιοχή της Δυτικής Ελλάδας και των περισσότερων νησιών του Ιονίου. Η Βόρεια Ελλάδα απέκτησε τα πρώτα πρατήρια AVIN το 1984 και συγκεκριμένα στους νομούς Θεσσαλονίκης και Σερρών. Σήμερα, διαθέτοντας 29 Σελίδα

30 περίπου 580 πρατήρια καυσίμων σε όλη την Ελλάδα και βρίσκεται στην 4η θέση στην Ελληνική αγορά μεταξύ των εταιρειών εμπορίας πετρελαιοειδών. Η Εταιρεία προμηθεύεται τα προϊόντα της κυρίως από την εταιρεία Motor Oil Hellas καθώς και από τα υπόλοιπα Διυλιστήρια και το συγκριτικό της πλεονέκτημα είναι η πώληση προϊόντων υψηλών προδιαγραφών σε ανταγωνιστικές τιμές. Επίσης η εταιρεία πραγματοποιεί εξαγωγές καυσίμων και λιπαντικών στις γείτονες χώρες (Αλβανία, Βουλγαρία, FYROM, Ρουμανία και Κύπρο) (6) Aegean Oil A.E Η ΑΙΓΑΙΟΝ ΟΪΛ Α.Ε.Β.Ε.Π. είναι μια καθαρά Ελληνική εταιρία, η οποία δραστηριοποιείται στον κλάδο της εμπορίας πετρελαιοειδών. Η εταιρία κατέχει περίοπτη θέση στον τομέα της εμπορίας των ναυτιλιακών καυσίμων σε διεθνές επίπεδο και έγινε ευρύτερα γνωστή στην Ελληνική αγορά κατά τα τελευταία χρόνια με το εκτεταμένο δίκτυο πρατηρίων που έχει αναπτύξει σε όλη την Ελληνική επικράτεια. Η παροχή ποιοτικών προϊόντων και υπηρεσιών είναι ο μόνιμος και διαρκής στόχος της Εταιρίας, που αποτελεί τον πιο «δυνατό κρίκο» στις σχέσεις της με τους καταναλωτές, ενώ η ανάπτυξη υγιών σχέσεων με τους συνεργάτες, αποτελεί το μυστικό της εταιρίας στην ανάπτυξη του δικτύου 450 πρατηρίων πανελλαδικά (7) Jet Oil A.E. Η MAMIDOIL JETOIL είναι μία αμιγώς ελληνική, οικογενειακή επιχείρηση. Ιδρύθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 60 από τους αδερφούς Κυριάκο, Γιώργο και Νίκο Μαμιδάκη, με σκοπό την αποθήκευση, διακίνηση και εμπορία πετρελαιοειδών στην Ελλάδα και στα Βαλκάνια. Σήμερα η εταιρεία είναι μία από τις μεγαλύτερες εταιρείες εμπορίας πετρελαιοειδών στην ελληνική αγορά, σε όγκο πωλήσεων, αλλά και σε κύκλο εργασιών. Ελέγχει ένα δίκτυο περίπου 600 πρατηρίων με σήματα JETOIL, έχει στην 30 Σελίδα

31 ιδιοκτησία της το μεγαλύτερο ενιαίο αποθηκευτικό χώρο στα Βαλκάνια (πλην διυλιστηρίων) μέσω του οποίου εφοδιάζει το δίκτυό της στη Βόρεια Ελλάδα αλλά και προωθεί τις εξαγωγές της προς τα Βαλκάνια. Παράλληλα, μέσω του δικτύου των πρατηρίων της εμπορεύεται λιπαντικά με τις πλέον σύγχρονες προδιαγραφές. Μέσω θυγατρικών εταιρειών έχει προχωρήσει σε επενδύσεις και ανάπτυξη σε χώρες των Βαλκανίων, όπως η Αλβανία, η Βουλγαρία, η Σερβία και το Κόσοβο, η ΠΓΔΜ (8) Ελίν Oil Α.Ε Η εταιρεία ιδρύθηκε το 1954 με την επωνυμία «Δ. Διαμαντίδης Χ. Κουρούκλης & Σία». Και αρχικά δραστηριοποιήθηκε στην εισαγωγή μαζούτ στην Ελλάδα για την κάλυψη των αναγκών μεγάλων βιομηχανιών. Με την ίδρυση των διυλιστηρίων Ασπροπύργου και την απαγόρευση των εισαγωγών πετρελαιοειδών, αναγνωρίζεται επίσημα σαν εταιρία πετρελαίων με δικαίωμα αγοράς μαζούτ από τα Κρατικά Διυλιστήρια. Σήμερα η ΕΛΙΝΟΙΛ διαθέτει ένα δίκτυο πρατηρίων με περισσότερα από 500 πρατήρια ενώ πρωταγωνιστεί στον εφοδιασμό καυσίμων και λιπαντικών σκαφών αναψυχής, πραγματοποιεί σημαντικές πωλήσεις πετρελαίου για τη θέρμανση οικιών και αναπτύσσει πωλήσεις λιπαντικών ναυτιλίας στην Ελλάδα και σ όλο τον κόσμο (9) Revoil A.E. Η REVOIL ιδρύθηκε το 1982 με κύρια δραστηριότητα την εμπορία πετρελαιοειδών προϊόντων. Κυριότερο αρωγό στο ξεκίνημα αυτής της δραστηριότητας αποτέλεσαν οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης υγρών καυσίμων, τις οποίες διέθετε η Εταιρεία στη νήσο Χίο. Με την εξαγορά της εταιρείας, το Μάιο του 1995, οι νέοι μέτοχοι θέτουν ως κυριότερους στόχους την ενδυνάμωση της εταιρείας στον κλάδο εμπορίας πετρελαιοειδών προϊόντων μέσω της ανάπτυξης δικτύου πρατηρίων, την αύξηση του μεριδίου αγοράς, την επέκταση και εκσυγχρονισμό των εγκαταστάσεων αποθήκευσης και διανομής υγρών καυσίμων 31 Σελίδα

32 στη νήσο Χίο, την αναδιοργάνωση και εκσυγχρονισμό του συνόλου των διοικητικών υπηρεσιών καθώς επίσης και τη βελτίωση των οικονομικών μεγεθών της εταιρείας. Η "επιθετική" πολιτική προσέλκυσης νέων πρατηρίων, στον ιδιαίτερα ανταγωνιστικό κλάδο εμπορίας πετρελαιοειδών, αποδείχθηκε ιδιαίτερα αποτελεσματική και η εταιρεία από το Μάιο του 1995 έως σήμερα έχει αναπτύξει ένα ευρύ δίκτυο 470 πρατηρίων τα οποία φέρουν τα χρώματα και τα σήματα της και το οποίο εκτείνεται στο σύνολο σχεδόν της Ελληνικής επικράτειας, κατέχοντας το 7,43% του μεριδίου αγοράς. Σημειώνεται ότι η εταιρεία είναι κάτοχος αδειών εμπορίας Α και ΣΤ με τις οποίες ασκεί πανελλαδική εμπορία πετρελαιοειδών προϊόντων καθώς επίσης και κάτοχος άδειας εμπορίας Ε με την οποία ασκεί εμπορία ναυτιλιακών και αεροπορικών καυσίμων. Παράλληλα με την εμπορία υγρών καυσίμων, η εταιρεία δραστηριοποιείται στην αγορά λιπαντικών διαθέτοντας μια ευρεία γκάμα προϊόντων (λιπαντικά βενζινοκινητήρων, πετρελαιοκινητήρων, υδραυλικών συστημάτων, οδοντωτών τροχών και αγροτικών μηχανημάτων) (10) ETEKA A.E Η ΕΤΕΚΑ ιδρύεται το 1983 με αντικείμενο τον εφοδιασμό πλοίων όλων των κατηγοριών στα μεγαλύτερα λιμάνια της χώρας. Την ίδια χρονιά προχωρά στην αγορά των εγκαταστάσεων πετρελαιοειδών της ΕΛΒΥΝ στο Πέραμα και γρήγορα καθιερώνεται στην αγορά υπό την καθοδήγηση του Μιχάλη Σπανού. Σήμερα η ΕΤΕΚΑ αποτελεί μία σύγχρονη, ελληνική εταιρία με διεθνή καταξίωση. Πρωταγωνιστεί στο χώρο του International Bunkering. Διαθέτει εκτεταμένο δίκτυο 250 πρατηρίων καυσίμων σε όλη την Ελλάδα, πετρέλαιο θέρμανσης και πλήρη σειρά λιπαντικών (11) Silk Oil Η εταιρεία Silk Oil ιδρύθηκε στη Ρόδο το 1988 από μετόχους που δραστηριοποιούνταν στην εμπορία πετρελαιοειδών από το έτος 1958 με γνώσεις και εμπειρία. Με γνώμονα την ποιότητα, τη συνέπεια και τις ανταγωνιστικές τιμές αποτελεί μια συνεχώς αναπτυσσόμενη εταιρία. Σήμερα διαθέτει ιδιόκτητες εγκαταστάσεις αποθήκευσης υγρών καυσίμων στην Κρήτη και τη Σάμο. Με έδρα την 32 Σελίδα

33 Ρόδο και 4 υποκαταστήματα στον Πειραιά, τη Θεσσαλονίκη, την Κρήτη και τη Σάμο μέσω των οποίων προμηθεύει με υγρά καύσιμα και υγραέριο όλη την ελληνική επικράτεια. Συνολικά 400 πρατήρια υγρών καυσίμων και υγραεριοκίνησης σε όλη την Ελλάδα φέρουν το σήμα της Silk Oil. Από το υποκατάστημα Αθήνας εξυπηρετούνται τα πρατήρια από την Λάμια έως και την Νότια Πελοπόννησο,από την Θεσσαλονίκη από Βόλο μέχρι Κομοτηνή, από την Σάμο της Σάμου από τα Χανιά όλοι οι νομοί Κρήτης και από την Ρόδο τα της Ρόδου. Η εταιρεία αποθηκεύει, προμηθεύει και διανέμει καύσιμα και σε άλλες εταιρείες πετρελαιοειδών σε Κρήτη και Σάμο καθώς επίσης αεροπορικό καύσιμο στην Σάμο και υγραέριο μέσω ιδιόκτητων εγκαταστάσεων (12) Θεσμικό πλαίσιο κλάδου πετρελαίου / Ποσοτικά Στοιχεία Κλάδου Η Ελληνική αγορά πετρελαιοειδών ρυθμίζεται με το Νόμο 3054/2002 (όπως τροποποιήθηκε με το Ν. 3335/2005) και τον σχετικό Κανονισμό Αδειών (13). Στην Ελληνική αγορά δραστηριοποιούνται : 2 εταιρείες διύλισης με 4 διυλιστήρια 19 εταιρείες εμπορίας με άδεια Α με εγκαταστάσεις αποθήκευσης και διακίνησης ανά την Ελλάδα. 25 εταιρείες με άδεια Β1 ή/ και Β2 για ναυτιλιακά ή/ και αεροπορικά καύσιμα με ευκολίες ανεφοδιασμού πλοίων σε λιμάνια και με σταθμούς ανεφοδιασμού αεροσκαφών σε περίπου 25 αεροδρόμια. Από αυτές τις εταιρείες, οι 12 διαθέτουν και άδεια τύπου Α. 25 εταιρείες με άδεια Γ δηλαδή εμπορίας Υγραερίου με εγκαταστάσεις ή/ και εμφιαλωτήρια υγραερίων. Από αυτές τις εταιρείες, οι 3 διαθέτουν και άδεια τύπου Α. 20 εταιρείες με άδεια Δ δηλαδή εμπορίας Ασφάλτου. Από αυτές τις εταιρείες, οι 6 διαθέτουν και άδεια τύπου Α. 1 εταιρεία με Άδεια Μεταφοράς με Αγωγό που δραστηριοποιείται στη μεταφορά Jet fuels από τα διυλιστήρια στον αερολιμένα Ε. Βενιζέλος. ~ πρατήρια καυσίμων (που η πλειοψηφία τους φέρει σήματα εταιρειών). Στην Ελλάδα αντιστοιχεί 1 πρατήριο ανά κατοίκους, ενώ ο μέσος όρος της Ε.Ε. είναι 1 πρατήριο ανά κατοίκους. 33 Σελίδα

34 ~ Πωλητές πετρελαίου θέρμανσης Για τη διακίνηση των καυσίμων χρησιμοποιούνται : ~ βυτιοφόρα Δημόσιας Χρήσης ~ 500 βυτιοφόρα Ιδιωτικής Χρήσης των εταιρειών εμπορίας ~ μικρά βυτιοφόρα Ιδιωτικής Χρήσης διανομής θέρμανσης Κεφάλαιο Ερευνητικό Μοντέλο Το ερευνητικό μοντέλο που χρησιμοποιήσαμε αναλύει τους παράγοντες εκείνους που κρίναμε σημαντικότερους και επηρεάζουν τη διάχυση της γνώσης με τέτοιο τρόπο ώστε να καλύπτουν το σκοπό και στόχο της εργασίας μας. Έπειτα από εκτενή μελέτη της βιβλιογραφίας, αξιολόγηση προηγούμενων ερευνών σχετικά με τη διάχυση της γνώσης σε εταιρίες και σύμφωνα με τις δικές μας ανάγκες, επιλέχθηκαν οι παράγοντες που έχουν αναλυθεί στο θεωρητικό κομμάτι της διπλωματικής εργασίας. Τις κλίμακες μέτρησης για την «Οργανωσιακη Δομή» τις πήραμε από την έρευνα των Al-Alawi, Al-Marzooqi και Mohammed (2007). Τις κλίμακες μέτρησης για τους «Ατομικούς παράγοντες διάχυσης γνώσης» τις πήραμε από την έρευνα των Chow και Chan (2008). Τις κλίμακες μέτρησης για τους «Διαπροσωπικούς Παράγοντες Διάχυσης Γνώσης» τους πήραμε από την έρευνα των Lages, Silva και Styles (2009) Μεθοδολογία Βήματα Για τις ανάγκες της διπλωματικής μας εργασίας πραγματοποιήθηκε έρευνα μέσω ερωτηματολογίου σε μητρικές και θυγατρικές Ελληνικές Εταιρείες Εμπορίας Πετρελαιοειδών, προκειμένου να δούμε το κατά πόσο υιοθετούν διαδικασίες διάχυσης γνώσης στο εσωτερικό τους. Η έρευνα η οποία πραγματοποιούμε σε αυτή την εργασία χαρακτηρίζεται ως περιγραφική. Από την αρχή προσδιορίστηκε το αντικείμενο της έρευνας ώστε να καθορισθεί σωστά το είδος των πληροφοριών που χρειάστηκε να συγκεντρωθούν. 34 Σελίδα

35 Επιλέξαμε να πραγματοποιήσουμε την έρευνα μας με διαμοιρασμό του ερωτηματολογίου. Ο κύριος λόγος που οδήγησε στην επιλογή αυτού του τύπου έρευνας ήταν η αμεσότητα της προσωπικής επαφής καθώς το αντικείμενο της έρευνας είναι ευαίσθητο και δεν θα επιθυμούσαμε να εξάγουμε αποτελέσματα τα οποία θα ήταν μη αληθή και θα αλλοίωναν το αποτέλεσμα μας. Γνωρίζαμε το ρίσκο και τη χρονοβόρα διαδικασία της συλλογής των ερωτηματολογίων αλλά λόγω της ποιότητας των αποτελεσμάτων πήραμε αυτή την απόφαση. Ο στόχος μας ήταν να φτάσουμε τα 70 ερωτηματολόγια και καταφέραμε να φτάσουμε τα 80 τα οποία είναι ικανοποιητικός αριθμός, αφού ξεπέρασαν τις προσδοκίες μας. Είναι σωστό να αναφέρουμε ότι οι εταιρίες που επιλέξαμε να λάβουν μέρος στην ερεύνα μας ενημερώθηκαν λεπτομερώς για τον σκοπό της έρευνας, τα στοιχεία που θα προκύψουν και τη σημασία τους. Τα στοιχεία και οι πληροφορίες των υπαλλήλων που συμμετείχαν φυσικά θα παρέμειναν ανώνυμα και εμπιστευτικά, και μετά το πέρας της έρευνάς μας. Δώσαμε τη δυνατότητα στις εταιρίες να λάβουν τα αποτελέσματα και να διαπιστώσουν το σκοπό της εργασίας για αποφυγή τυχόν παρεξηγήσεων. Η διεξαγωγή της δειγματοληψίας πραγματοποιήθηκε με ομαλό ρυθμό και έγινε συλλογή των στοιχείων από τα επιλεγμένα μέλη των επιχειρήσεων. Είναι άξιο αναφοράς ότι το ερωτηματολόγιο θεωρήθηκε από τους περισσοτέρους ερωτώμενους ενδιαφέρον και ευανάγνωστο και βέβαια είχαμε περιπτώσεις άρνησης συμμετοχής στην έρευνα και αυτό λόγω πολιτικής των επιχειρήσεων και άρνησης δημοσιοποίησης ευαίσθητων πληροφοριών. Πάνω σε αυτό το στοιχείο είναι καλό να αναφερθεί ότι για αυτό το λόγο αναγκαστήκαμε να προσαρμόσουμε το αρχικό μας ερωτηματολόγιο αφαιρώντας κάποιες «επίμαχες» ερωτήσεις ή αναδιατυπώνοντας άλλες. Αυτό αποτέλεσε βέβαια μια σχετικά χρονοβόρα διαδικασία. Στην περίπτωση που προέκυπτε οποιοδήποτε πρόβλημα ή απορία κατά την συμπλήρωση του ερωτηματολογίου υπήρχε δυνατότητα επικοινωνίας της εταιρίας με εμάς για τυχόν διευκρινίσεις. Για την ανάλυση των δεδομένων μας χρησιμοποιήσαμε το στατιστικό πρόγραμμα SPSS 20. Τα αποτελέσματα περιλαμβάνουν διάφορα είδη ανάλυσης δεδομένων, με σκοπό να καλύψουμε όλες τις λογικές συσχετίσεις των μεταβλητών. Στη συνέχεια παρουσιάζουμε σε διαγράμματα και πίνακες τις συσχετίσεις αυτές, με κατάλληλα σχόλια και συμπεράσματα που μας δίνει η ανάλυση Περιορισμοί Οι περιορισμοί που είχαμε στην έρευνά μας ήταν το πεδίο δραστηριότητας της εταιρίας. Ο διαχωρισμός των εταιρειών ανάλογα με την περιοχή δραστηριοποίησης τους, όπως απεικονίζεται και στο ερωτηματολόγιο ήταν ο εξής: Η εταιρεία πετρελαιοειδών που μελετήθηκε: 35 Σελίδα

36 1. Δραστηριοποιείτο μόνο στην Ελλάδα 2. Διατηρούσε την έδρα της στην Ελλάδα (μητρική εταιρεία) ενώ δραστηριοποιείτο και στο εξωτερικό μέσω θυγατρικών 3. Ήταν θυγατρική ενός μεγαλυτέρου ομίλου εμπορίας πετρελαιοειδών του εξωτερικού Σχεδιασμός και Δομή Ερωτηματολογίου Το ερωτηματολόγιό μας περιέχει ερωτήσεις που πρόεκυψαν από υπάρχοντα, δοκιμασμένα και επιτυχημένα μοντέλα αξιολόγησης. Υπήρξε αξιολόγηση από πλευράς μας των πληροφοριών που μας έδωσε η θεωρητική ανάλυση του θέματος της Διάχυσης Γνώσης, με στόχο να σχηματιστούν εκείνες οι ερωτήσεις που θα επικεντρωθούν στα στοιχεία που θέλουμε να δείξουμε και θα μας φέρουν τα επιθυμητά αποτελέσματα. Η τελική μορφή περιέχει δύο μεγάλες κατηγορίες ερωτήσεων. Η πρώτη περιέχει ερωτήσεις που αφορούν γενικά στοιχεία της επιχείρησης και γνώσεις πάνω στο θέμα της διάχυσης γνώσης. Η δεύτερη κατηγορία αφορούσε ερωτήσεις με τις οποίες αξιολογείται η εταιρική κουλτούρα καθώς και τεχνικές για την διάχυση της γνώσης και παραγόντων που την επηρεάζουν. Πιο συγκεκριμένα οι ενότητες είναι: 1) Ερωτήσεις γενικών πληροφοριών Εταιρειών Εμπορίας Πετρελαιοειδών: Περιλαμβάνει ερωτήσεις σχετικές με το είδος της εταιρείας καθώς και κάποια χαρακτηριστικά και τεχνικές που κατέχει κάθε μια. 2) Ερωτήσεις αξιολόγησης Εταιρικής Κουλτούρας και Παραγόντων Διάχυσης Γνώσης: Περιλαμβάνει ερωτήσεις που αναφέρονται στην εργασιακή δομή, σε ατομικούς παράγοντες διάχυσης γνώσης, σε διαπροσωπικούς παράγοντες διάχυσης γνώσης καθώς και στην εταιρική διάχυση γνώσης. Η πλειοψηφία των ερωτήσεων στο ερωτηματολόγιο ήταν κλειστού τύπου, γεγονός που σημαίνει ότι οι απαντήσεις στις περισσότερες ερωτήσεις ζητούνταν σε προκαθορισμένη κλίμακα μέτρησης. Έτσι επιλέχθηκε και χρησιμοποιήθηκε η επταβάθμια κλίμακα Likert. Οι ερωτήσεις ανοιχτού τύπου που συμπεριλαμβάνονται στο ερωτηματολόγιο ήταν ελάχιστες και κυρίως στην πρώτη κατηγορία. Οι 36 Σελίδα

37 ερωτήσεις που χρησιμοποιήσαμε για την εξαγωγή αποτελεσμάτων από το ερωτηματολόγιο παρουσιάζονται στο Παράρτημα, όπου επισυνάπτεται το ερωτηματολόγιο έτσι όπως σχεδιάστηκε και δόθηκε στις εταιρίες. Η επιλογή της κλίμακας Likert ενδείκνυται για ερωτηματολόγια τέτοιου τύπου και έκτασης όσο το δικό μας διότι είναι απλή και εύκολη στη συμπλήρωση. Η επιλογή των επτά (7) διαβαθμίσεων έγινε κατόπιν μελέτης σχετικής βιβλιογραφίας. Συμφώνα με τον Boote (1981), οι κλίμακες θα πρέπει να περιορίζονται σε 5 έως 7 διαβαθμίσεις. Θεωρήσαμε λοιπόν ότι μια κλίμακα με επτά διαβαθμίσεις θα ήταν η πιο λεπτομερής από την πλευρά συλλογής δεδομένων για τον ερευνητή και χωρίς να δημιουργείται δυσκολία στους υπαλλήλους που κλήθηκαν να απαντήσουν Ερευνητικά Ζητήματα Η σημασία της διάχυσης της γνώσης για την επιτυχία και επιβίωση των επιχειρήσεων, έχουν δημιουργήσει την ανάγκη για περαιτέρω διερεύνηση των παραγόντων που καθορίζουν τις συμπεριφορές της διάχυσης των γνώσεων και το πως επηρεάζεται άμεσα και έμμεσα από αυτές, η απόδοση των επιχειρήσεων. Ο στόχος αυτής της έρευνας είναι να εξετάσει παράγοντες και συνδυασμούς παραγόντων με τέτοιο τρόπο που να εξηγηθούν κάποια στοιχεία που επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά (και σε ποιο βαθμό αν είναι εφικτό) τη Διάχυση Γνώσης. Τα κυριότερα ζητήματα που έχουμε αποφασίσει να μελετήσουμε από την ανάλυση του ερωτηματολογίου μας είναι: A. Η μορφή δραστηριοποίησης της εταιρίας παίζει ρόλο στη διάχυση της γνώσης; Η δράση μόνο στην Ελλάδα λειτουργεί ανασταλτικά στην διάχυση; Η δράση στο εξωτερικό μέσω θυγατρικών ευνοεί το φαινόμενο της διάχυσης γνώσης; Η σχέση μεταξύ μητρικών-θυγατρικών καθιστά δεδομένη τη διαδικασία της διάχυσης; B. Η έδρα της μητρικής εταιρείας παίζει σημαντικό ρόλο στη διάχυση της γνώσης και της τεχνολογίας; C. Παρατηρούνται μετακινήσεις υπαλλήλων μεταξύ μητρικής-θυγατρικών οι οποίες σχετίζονται με την διάχυση; Η εταιρική οργανωτική δομή και κουλτούρα παίζουν ρόλο στις μετακινήσεις προσωπικού; D. Ποιος ο ρόλος της Οργανωσιακής Κουλτούρας της εκάστοτε εταιρείας στη διάχυση της γνώσης; Υψηλό επίπεδο εμπιστοσύνης και επικοινωνίας μεταξύ των εργαζομένων λειτούργει καταλυτικά στην αποτελεσματική διάχυση γνώσης; Η ύπαρξη συστημάτων πληροφορίας και ανταμοιβής ευνοούν την διάχυση γνώσης; E. Ποιος ο ρόλος της Οργανωσιακής Δομής της εκάστοτε εταιρείας στη διάχυση της γνώσης; Η συμμετοχή των εργαζομένων στην λήψη αποφάσεων και η συνεργασία μεταξύ τμημάτων ευνοούν την διάχυση γνώσης; 37 Σελίδα

38 Κεφάλαιο Αποτελέσματα Ανάλυση Δεδομένων Στατιστική Ανάλυση Αρχικά ελέγξαμε τα ερωτηματολόγια για τυχόν λάθη κατά τη συμπλήρωσή τους. Στη συνέχεια συγκεντρώσαμε τις απαντήσεις για να επεξεργαστούμε και να αναλύσουμε τα δεδομένα μας. Το κεφάλαιο αυτό σχετίζεται με αυτή την επεξεργασία και την ανάλυση των δεδομένων. Αφού προχωρήσαμε στην κωδικοποίηση των ερωτηματολογίων, ακολούθησε η επεξεργασία τους με το στατιστικό πακέτο SPSS 20.0 «Statistical Package for Social Sciences», ώστε να είναι εφικτή η περαιτέρω ανάλυση των απαντήσεων και η εξαγωγή συμπερασμάτων. Η πρώτη ερώτηση αφορά την μορφή δραστηριοποίησης της εταιρίας εμπορίας πετρελαιοειδών που εργάζεται ο υπάλληλος που συμπληρώνει το ερωτηματολόγιο. Συγκεκριμένα από το δείγμα των 80 απαντήσεων το 11,25 % αφορούσε εταιρείες οι οποίες δραστηριοποιούνται μόνο στην Ελλάδα, το 50 % αφορούσε εταιρείες η οποίες διατηρούν την μητρική στην Ελλάδα ενώ παράλληλα δραστηριοποιούνται στο εξωτερικό μέσω θυγατρικών και τέλος το % αφορούσε εταιρείες πετρελαιοειδών οι οποίες αποτελούν θυγατρικές μεγαλύτερων ομίλων του εξωτερικού. Πεδίο Δράσης Εταιρειών Εμπορίας Πετρελαιοειδών που συμμετείχαν στην έρευνα Συχνότητα Εμφάνισης Ποσοστό (%) Δράση Μόνο στην Ελλάδα Μητρική στην Ελλάδα με θυγατρικές στο εξωτερικό Θυγατρική μεγαλύτερου Ομίλου του Σελίδα

39 εξωτερικού Σύνολο Πίνακας 2: Πεδίο Δράσης Εταιρειών Εμπορίας Πετρελαιοειδών που συμμετείχαν στην έρευνα Σχήμα 4: Πεδίο Δράσης Εταιρείας Εμπορίας Πετρελαιοειδών που συμμετείχαν στην έρευνα Στη συνέχεια οι υπάλληλοι ερωτηθήκαν για τον αν θεωρούν, βάση της εταιρείας τους, ότι υπάρχει διάχυση γνώσης και τεχνολογίας μεταξύ μητρικών Εταιριών Εμπορίας Πετρελαιοειδών και των θυγατρικών τους. Εδώ οι ερωτηθέντες θεωρούν επί το πλείστον ότι παρατηρείται διάχυση γνώσης, με ελάχιστους να θεωρούν το αντίθετο. Ύπαρξη Διάχυσης γνώσης και τεχνολογίας μεταξύ Μητρικών Εταιριών Εμπορίας Πετρελαιοειδών - Θυγατρικών τους Συχνότητα Εμφάνισης Ποσοστό (%) ΝΑΙ ΟΧΙ ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ Σύνολο Σελίδα

40 Πίνακας 3: Ύπαρξη Διάχυσης γνώσης και τεχνολογίας μεταξύ Μητρικών Εταιριών Εμπορίας Πετρελαιοειδών - Θυγατρικών Σχήμα 5: Ύπαρξη Διάχυσης γνώσης και τεχνολογίας Μητρικών Εταιριών Εμπορίας Πετρελαιοειδών - Θυγατρικών τους Ακολουθεί η ερώτηση για τις υπηρεσίες Blueprinting. Εδώ οι ερωτηθέντες ζητούνται να απαντήσουν για το εάν γνωρίζουν ότι οι εταιρίες στις οποίες εργάζονται χρησιμοποιούν υπηρεσίες που εξασφαλίζουν ότι τα προϊόντα τους ανταποκρίνονται στις τεχνικές τους προδιαγραφές (Blueprinting). Η εταιρεία Εμπορίας Πετρελαιοειδών στην οποία εργάζεστε χρησιμοποιεί υπηρεσίες Blueprinting; Συχνότητα Εμφάνισης Ποσοστό (%) ΝΑΙ ΟΧΙ ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ Σύνολο Πίνακας 4: Χρήση υπηρεσιών Βlueprinting από τις εταιρείες Εμπορίας Πετρελαιοειδών που συμμετείχαν στην έρευνα 40 Σελίδα

41 Σχήμα 6: Στατιστική Απεικόνιση Εταιρειών Εμπορίας Πετρελαιοειδών που χρησιμοποιούν υπηρεσίες Blueprinting Ακολουθεί η ερώτηση για τη διαδικασία αντίστροφης μηχανικής. Εδώ οι ερωτηθέντες αποτυπώνουν εάν γνωρίζουν ότι οι εταιρείες στις οποίες εργάζονται μιμούνται την τεχνολογία μιας άλλης επιχείρησης που δραστηριοποιείται στον κλάδο των πετρελαιοειδών. Η εταιρεία Εμπορίας Πετρελαιοειδών στην οποία εργάζεστε χρησιμοποιεί τη διαδικασία αντίστροφης μηχανικής; Συχνότητα Εμφάνισης Ποσοστό (%) ΝΑΙ ΟΧΙ ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ Σύνολο Πίνακας 5: Χρήση διαδικασιών αντίστροφης μηχανικής από τις εταιρείες Εμπορίας Πετρελαιοειδών που συμμετείχαν στην έρευνα 41 Σελίδα

42 Σχήμα 7: Στατιστική Απεικόνιση Εταιρειών Εμπορίας Πετρελαιοειδών που χρησιμοποιούν διαδικασίες Αντίστροφης Μηχανικής Ακολουθεί η ερώτηση για τη απόκτηση τεχνολογίας μέσω αδειοδότησης. Εδώ οι ερωτηθέντες καλούνται να απαντήσουν εάν γνωρίζουν ότι οι εταιρείες στις οποίες εργάζονται χρησιμοποιούν τεχνολογία αποκτημένη μέσω αδειοδότησης από άλλη επιχείρηση. Η εταιρεία Εμπορίας Πετρελαιοειδών στην οποία εργάζεστε χρησιμοποιεί τεχνολογία αποκτημένη μέσω αδειοδότησης από άλλη επιχείρηση; Συχνότητα Εμφάνισης Ποσοστό (%) ΝΑΙ ΟΧΙ ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ Σύνολο Πίνακας 6: Ποσοστά χρήσης τεχνολογίας αποκτημένης μέσω αδειοδότησης στις εταιρείες Εμπορίας Πετρελαιοειδών που συμμετείχαν στην έρευνα 42 Σελίδα

43 Σχήμα 8: Στατιστική Απεικόνιση Εταιρειών Εμπορίας Πετρελαιοειδών που χρησιμοποιούν τεχνολογία αποκτημένη μέσω αδειοδότησης από άλλη επιχείρηση Στην συνέχεια οι ερωτηθέντες αποτυπώνουν εάν γνωρίζουν ότι οι εταιρείες στις οποίες εργάζονται κατέχουν εγκαταστάσεις Έρευνας και Ανάπτυξης. Στην συνέχεια ακολουθεί ερώτηση ανοιχτού τύπου αναφορικά με το εάν γνωρίζουν συγκριμένες εταιρείες του κλάδου που διατηρούν τέτοιες μονάδες. Οι περισσότερες απαντήσεις αφορούσαν τις εταιρείες ΕΚΟ, BP, SHELL-CORAL και λιγότερο τις AEGEAN και AVIN. H εταιρεία στην οποία εργάζεστε κατέχει μονάδες Έρευνας και Ανάπτυξης; Συχνότητα Εμφάνισης Ποσοστό (%) ΝΑΙ ΟΧΙ ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ Σύνολο Πίνακας 7: Ποσοστά γνώσης Εταιρειών Εμπορίας Πετρελαιοειδών που κατέχουν μονάδες και εγκαταστάσεις Έρευνας & Ανάπτυξης 43 Σελίδα

44 Σχήμα 9: Στατιστική Απεικόνιση Εταιρειών Εμπορίας Πετρελαιοειδών που κατέχουν μονάδες και εγκαταστάσεις Έρευνας & Ανάπτυξης Στη συνέχεια υπήρχε ερώτηση ανοιχτού τύπου στην οποία ζητήσαμε την αναφορά ενός ή δυο παραδειγμάτων (εκ πείρας) στα οποία συμβάλει η εταιρική συμμαχία μητρικής και θυγατρικών. Οι απαντήσεις που πήραμε είναι ενδιαφέροντες και θα εξηγηθούν αναλυτικά παρακάτω. Τις αναφέρουμε με γενικό ορισμό διότι κάποιοι ερωτηθέντες χρησιμοποίησαν περιγραφικές απαντήσεις: Διοίκηση μάρκετινγκ Στρατηγική μάρκετινγκ Άμεση πρόσβαση σε καινούργιες αγορές - κοινό πελατολόγιο Απόκτηση ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος Αποφυγή ιδίων σφαλμάτων Ανταλλαγή τεχνογνωσίας Ανταλλαγή ιδεών προώθησης Αξιοποίηση/ανταλλαγή ανθρώπινου δυναμικού Γρήγορη λήψη αποφάσεων Κοινά συστήματα διασφάλισης ποιότητας Κοινές ενέργειες CSR (Corporate Social Responsibility) Κοινές διαφημιστικές καμπάνιες Οικονομίες κλίμακας Συντονισμός management Ανταλλαγή επιχειρηματικών πρακτικών Αύξηση πωλήσεων 44 Σελίδα

45 Τέλος οι υπάλληλοι καλούνται να απαντήσουν για το εάν παρατηρούνται μετακινήσεις υπαλλήλων, στα πλαίσια των εταιρειών που εργάζονται, οι οποίες σχετίζονται με τη διάχυση της γνώσης. Παρατήρηση μετακινήσεων υπαλλήλων στην εταιρεία μου οι οποίες σχετίζονται με τη διάχυση γνώσης Συχνότητα Εμφάνισης Ποσοστό (%) ΝΑΙ ΟΧΙ ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ Σύνολο Πίνακας 8: Παρατήρηση μετακινήσεων υπαλλήλων μεταξύ μητρικών και θυγατρικών που σχετίζονται με τη διάχυση γνώσης Σχήμα 10: Παρατήρηση μετακινήσεων υπαλλήλων μεταξύ μητρικών και θυγατρικών που σχετίζονται με τη διάχυση γνώσης 45 Σελίδα

46 Ακολουθεί η δεύτερη ενότητα του ερωτηματολογίου: Οργανωσιακή Κουλτούρα Εμπιστοσύνη Με τιμές από 1 ως διαφωνώ απόλυτα μέχρι 7 ως συμφωνώ απόλυτα: 1. Στη δήλωση «Πιστεύω ότι οι συνάδελφοι πρέπει να μοιράζονται επαγγελματικές πληροφορίες», οι τιμές των απαντήσεων έχουν ως ελάχιστο το 4 και ως μέγιστο το 7. Ο μέσος όρος είναι 5, Στη δήλωση «Συγκεκριμένοι κανόνες και διαδικασίες πρέπει να υπάρχουν για να προστατεύουν το άτομο που μοιράζεται την γνώση», οι τιμές των απαντήσεων έχουν ως ελάχιστο το 3 και ως μέγιστο το 7. Ο μέσος όρος είναι 5, Στη δήλωση «Οι συνάδελφοι μου είναι άτομα τα όποια ξέρω καλά και θεωρούνται άξιοι εμπιστοσύνης», οι τιμές των απαντήσεων έχουν ως ελάχιστο το 3 και ως μέγιστο το 7. Ο μέσος όρος είναι 5, Στη δήλωση «Δεν έχω πότε εκτεθεί από το διαμοιρασμό της γνώσης μου», οι τιμές των απαντήσεων έχουν ως ελάχιστο το 2 και ως μέγιστο το 7. Ο μέσος όρος είναι 4,75. Εμπιστοσύνη N Ελάχιστο Μέγιστο Πιστεύω ότι οι συνάδελφοι πρέπει να μοιράζονται επαγγελματικές πληροφορίες Μέσος Όρος ,24 Συγκεκριμένοι κανόνες και διαδικασίες πρέπει να υπάρχουν για να προστατεύουν το άτομο που μοιράζεται την γνώση Οι συνάδελφοι μου είναι άτομα τα όποια ξέρω καλά και θεωρούνται άξιοι εμπιστοσύνης , ,22 Δεν έχω πότε εκτεθεί από το διαμοιρασμό της γνώσης μου ,75 46 Σελίδα

47 Διάγραμμα 1: Διαγραμματική απεικόνιση κατά φθίνουσα σειρά των μέσων όρων για την Εμπιστοσύνη Επικοινωνία Με τιμές από 1 ως διαφωνώ απόλυτα μέχρι 7 ως συμφωνώ απόλυτα. 1. Στη δήλωση «Υπάρχει υψηλό επίπεδο αλληλεπίδρασης μεταξύ των συναδέλφων στην εταιρεία μου», οι τιμές των απαντήσεων έχουν ως ελάχιστο το 3 και ως μέγιστο το 7. Ο μέσος όρος είναι 5, Στη δήλωση «Οι ομαδικές συζητήσεις και η συνεργασία μεταξύ των συναδέλφων βελτιώνουν την επικοινωνία και την αποδοτικότητα», οι τιμές των απαντήσεων έχουν ως ελάχιστο το 4 και ως μέγιστο το 7. Ο μέσος όρος είναι 5,68. Επικοινωνία N Ελάχιστο Μέγιστο Υπάρχει υψηλό επίπεδο αλληλεπίδρασης μεταξύ των συναδέλφων στην εταιρία μου Μέσος Όρος ,15 Οι ομαδικές συζητήσεις και η συνεργασία μεταξύ των συναδέλφων βελτιώνουν την επικοινωνία και την αποδοτικότητα ,68 47 Σελίδα

48 Διάγραμμα 2: Διαγραμματική απεικόνιση κατά φθίνουσα σειρά των μέσων όρων για την Επικοινωνία Συστήματα Πληροφορίας Με τιμές από 1 ως διαφωνώ απόλυτα μέχρι 7 ως συμφωνώ απόλυτα. 1. Στη δήλωση «Η εταιρεία μου επενδύει στην εκπαίδευση και ανάπτυξη του προσωπικού», οι τιμές των απαντήσεων έχουν ως ελάχιστο το 3 και ως μέγιστο το 7. Ο μέσος όρος είναι 4, Στη δήλωση «Η εταιρεία μου παρέχει διάφορα εργαλεία και τεχνολογίες για να διευκολύνει την διάχυση και ανταλλαγή της γνώσης», οι τιμές των απαντήσεων έχουν ως ελάχιστο το 3 και ως μέγιστο το 7. Ο μέσος όρος είναι 4, Στη δήλωση «Τα διαθέσιμα τεχνολογικά εργαλεία στην εταιρεία είναι αποτελεσματικά», οι τιμές των απαντήσεων έχουν ως ελάχιστο το 3 και ως μέγιστο το 7. Ο μέσος όρος είναι 4,73. Συστήματα Πληροφορίας N Ελάχιστο Μέγιστο Η εταιρεία μου επενδύει στην εκπαίδευση και ανάπτυξη του προσωπικού Μέσος Όρος ,71 48 Σελίδα

49 Η εταιρεία μου παρέχει διάφορα εργαλεία και τεχνολογίες για να διευκολύνει την διάχυση και ανταλλαγή της γνώσης ,75 Τα διαθέσιμα τεχνολογικά εργαλεία στην εταιρεία είναι αποτελεσματικά ,73 Διάγραμμα 3: Διαγραμματική απεικόνιση κατά φθίνουσα σειρά των μέσων όρων για τα Συστήματα Πληροφορίας Συστήματα Ανταμοιβής Με τιμές από 1 ως διαφωνώ απόλυτα μέχρι 7 ως συμφωνώ απόλυτα. 1. Στη δήλωση «Οι υπάλληλοι θα πρέπει να ανταμείβονται για την ομαδική εργασία και συνεργασία παρά για την ατομική επίδοση», οι τιμές των απαντήσεων έχουν ως ελάχιστο το 2 και ως μέγιστο το 7. Ο μέσος όρος είναι 4, Στη δήλωση «Υπάρχουν κίνητρα για την διάχυση γνώσεων και εμπειριών μεταξύ των συναδέλφων», οι τιμές των απαντήσεων έχουν ως ελάχιστο το 2 και ως μέγιστο το 6. Ο μέσος όρος είναι 4, Σελίδα

50 3. Στη δήλωση «Τα κίνητρα διάχυσης γνώσης είναι αποτελεσματικά στο να παρακινούν τους υπαλλήλους να διαδίδουν την γνώση τους», οι τιμές των απαντήσεων έχουν ως ελάχιστο το 2 και ως μέγιστο το 6. Ο μέσος όρος είναι 4,66. Συστήματα Ανταμοιβής N Ελάχιστο Μέγιστο Οι υπάλληλοι ανταμείβονται για την ομαδική εργασία και συνεργασία παρά για την ατομική επίδοση Μέσος Όρος ,93 Υπάρχουν κίνητρα για την διάχυση γνώσεων και εμπειριών μεταξύ των συναδέλφων Τα κίνητρα διάχυσης γνώσης είναι αποτελεσματικά στο να παρακινούν τους υπαλλήλους να διαδίδουν την γνώση τους , ,66 Διάγραμμα 4: Διαγραμματική απεικόνιση κατά φθίνουσα σειρά των μέσων όρων για τα Συστήματα Ανταμοιβής Οργανωσιακή Δομή 50 Σελίδα

51 Με τιμές από 1 ως διαφωνώ απόλυτα μέχρι 7 ως συμφωνώ απόλυτα. 1. Στη δήλωση «Οι υπάλληλοι στην εταιρεία μου συμμετέχουν ενεργά στην διαδικασία λήψης αποφάσεων», οι τιμές των απαντήσεων έχουν ως ελάχιστο το 2 και ως μέγιστο το 6. Ο μέσος όρος είναι 4, Στη δήλωση «Οι πληροφορίες ρέουν εύκολα στην εταιρεία μου, ανεξάρτητα των θέσεων των υπάλληλων», οι τιμές των απαντήσεων έχουν ως ελάχιστο το 3 και ως μέγιστο το 6. Ο μέσος όρος είναι 4, Στη δήλωση «Για να ολοκληρωθούν συγκεκριμένες εργασίες απαιτείται ο σχηματισμός ομάδων με μέλη από διαφορετικά τμήματα», οι τιμές των απαντήσεων έχουν ως ελάχιστο το 3 και ως μέγιστο το 7. Ο μέσος όρος είναι 5, Στη δήλωση «Η εταιρεία μου προωθεί την δημιουργία ομάδων μεταξύ των διαφόρων τμημάτων για την διεκπεραίωση συγκεκριμένων εργασιών», οι τιμές των απαντήσεων έχουν ως ελάχιστο το 3 και ως μέγιστο το 7. Ο μέσος όρος είναι 5,05. Οργανωσιακή Δομή N Ελάχιστο Μέγιστο Οι υπάλληλοι στην εταιρεία μου συμμετέχουν ενεργά στην διαδικασία λήψης αποφάσεων Μέσος Όρος ,31 Οι πληροφορίες ρέουν εύκολα στην εταιρεία μου, ανεξάρτητα των θέσεων των υπάλληλων Για να ολοκληρωθούν συγκεκριμένες εργασίες απαιτείται ο σχηματισμός ομάδων με μέλη από διαφορετικά τμήματα Η εταιρεία μου προωθεί την δημιουργία ομάδων μεταξύ των διαφόρων τμημάτων για την διεκπεραίωση συγκεκριμένων εργασιών , , ,05 51 Σελίδα

52 Διάγραμμα 5: Διαγραμματική απεικόνιση κατά φθίνουσα σειρά των μέσων όρων για την Οργανωσιακή Δομή Ατομικοί Παράγοντες Διάχυσης Γνώσης Με τιμές από 1 ως διαφωνώ απόλυτα μέχρι 7 ως συμφωνώ απόλυτα. 1. Στη δήλωση «Θεωρώ επαγγελματικά ωφέλιμο τον διαμοιρασμό της γνώσης μου με τα μέλη της εταιρείας», οι τιμές των απαντήσεων έχουν ως ελάχιστο το 4 και ως μέγιστο το 7. Ο μέσος όρος είναι 5, Στη δήλωση «Θεωρώ σωστή κίνηση τον διαμοιρασμό της γνώσης μου με μέλη της εταιρείας», οι τιμές των απαντήσεων έχουν ως ελάχιστο το 4 και ως μέγιστο το 7. Ο μέσος όρος είναι 5, Στη δήλωση «Θεωρώ σημαντικό για εμένα το να μοιράζομαι τη γνώση μου με συναδέλφους», οι τιμές των απαντήσεων έχουν ως ελάχιστο το 4 και ως μέγιστο το 7. Ο μέσος όρος είναι 5,75. Ατομικοί Παράγοντες Διάχυσης Γνώσης N Ελάχιστο Μέγιστο Θεωρώ επαγγελματικά ωφέλιμο τον διαμοιρασμό της γνώσης μου με τα μέλη της εταιρείας Μέσος Όρος ,64 Θεωρώ σωστή κίνηση τον διαμοιρασμό της γνώσης μου με μέλη της εταιρείας ,68 52 Σελίδα

53 Θεωρώ σημαντικό για εμένα το να μοιράζομαι τη γνώση μου με συναδέλφους ,75 Διάγραμμα 6: Διαγραμματική απεικόνιση κατά φθίνουσα σειρά των μέσων όρων για τους Ατομικούς Παράγοντες Διάχυσης Γνώσης Εταιρική Διάχυση Γνώσης Με τιμές από 1 ως διαφωνώ απόλυτα μέχρι 7 ως συμφωνώ απόλυτα. 1. Στη δήλωση «Η έδρας της μητρικής εταιρείας παίζει σημαντικό ρόλο στη διάχυση της γνώσης και της τεχνολογίας», οι τιμές των απαντήσεων έχουν ως ελάχιστο το 1 και ως μέγιστο το 7. Ο μέσος όρος είναι 4, Στη δήλωση «Ο ανταγωνισμός της αγοράς είναι το κύριο κίνητρο για την διάχυση της γνώσης», οι τιμές των απαντήσεων έχουν ως ελάχιστο το 3 και ως μέγιστο το 7. Ο μέσος όρος είναι 5, Στη δήλωση «Οι μητρικές εταιρείες συνηθίζουν να μοιράζονται επαγγελματικές προτάσεις και εκθέσεις με τις θυγατρικές στο εξωτερικό και αντίστροφα», οι τιμές των απαντήσεων έχουν ως ελάχιστο το 4 και ως μέγιστο το 7. Ο μέσος όρος είναι 5, Στη δήλωση «Οι μητρικές εταιρείες μοιράζονται τεχνογνωσία με τις θυγατρικές τους στο εξωτερικό», οι τιμές των απαντήσεων έχουν ως ελάχιστο το 2 και ως μέγιστο το 7. Ο μέσος όρος είναι 5, Σελίδα

54 5. Στη δήλωση «Παρόμοια ροή τεχνογνωσίας παρατηρείται από τις θυγατρικές προς την μητρική εταιρεία», οι τιμές των απαντήσεων έχουν ως ελάχιστο το 2 και ως μέγιστο το 7. Ο μέσος όρος είναι 5, Στη δήλωση «Η μητρική εταιρεία μοιράζεται εμπειρίες επιτυχίας και αποτυχίας με τις θυγατρικές στο εξωτερικό», οι τιμές των απαντήσεων έχουν ως ελάχιστο το 4 και ως μέγιστο το 7. Ο μέσος όρος είναι 5, Στη δήλωση «Η μητρική εταιρεία μοιράζεται επαγγελματική γνώση αποκτημένη από ειδήσεις, περιοδικά και εφημερίδες με τις θυγατρικές στο εξωτερικό», οι τιμές των απαντήσεων έχουν ως ελάχιστο το 1 και ως μέγιστο το 7. Ο μέσος όρος είναι 5, Στη δήλωση «Στην εταιρεία μου παρατηρούνται μετακινήσεις υπαλλήλων με σκοπό με τη διάχυση γνώσης», οι τιμές των απαντήσεων έχουν ως ελάχιστο το 3 και ως μέγιστο το 7. Ο μέσος όρος είναι 5, Στη δήλωση «Είμαι πρόθυμος να συμμετάσχω σε μια τέτοια μετακίνηση που αποσκοπεί στη διάχυση γνώσης», οι τιμές των απαντήσεων έχουν ως ελάχιστο το 3 και ως μέγιστο το 7. Ο μέσος όρος είναι 5,28. Ατομικοί Παράγοντες Διάχυσης Γνώσης N Ελάχιστο Μέγιστο Μέσος Όρος Η έδρας της μητρικής εταιρείας παίζει σημαντικό ρόλο στη διάχυση της γνώσης και της τεχνολογίας ,23 Ο ανταγωνισμός της αγοράς είναι το κύριο κίνητρο για την διάχυση της γνώσης Οι μητρικές εταιρείες συνηθίζουν να μοιράζονται επαγγελματικές προτάσεις και εκθέσεις με τις θυγατρικές στο εξωτερικό και αντίστροφα Οι μητρικές εταιρείες μοιράζονται τεχνογνωσία με τις θυγατρικές τους στο εξωτερικό Παρόμοια ροή τεχνογνωσίας παρατηρείται από τις θυγατρικές προς την μητρική εταιρεία Η μητρική εταιρεία μοιράζεται εμπειρίες επιτυχίας και αποτυχίας με τις θυγατρικές στο εξωτερικό , , , , ,64 54 Σελίδα

55 Η μητρική εταιρεία μοιράζεται επαγγελματική γνώση αποκτημένη από ειδήσεις, περιοδικά και εφημερίδες με τις θυγατρικές στο εξωτερικό Στην εταιρεία μου παρατηρούνται μετακινήσεις υπαλλήλων με σκοπό με τη διάχυση γνώσης Είμαι πρόθυμος να συμμετάσχω σε μια τέτοια μετακίνηση που αποσκοπεί στη διάχυση γνώσης , , ,28 Διάγραμμα 7: Διαγραμματική απεικόνιση κατά φθίνουσα σειρά των μέσων όρων για την Εταιρική Διάχυση Γνώσης Παραγοντική Ανάλυση Αξιοπιστία ερωτηματολογίου Προτού προχωρήσουμε στην παραγοντική ανάλυση, θα πραγματοποιήσουμε έλεγχο αξιοπιστίας και εσωτερικής συνέπειας δεδομένων για 55 Σελίδα

56 τις υπολογισμένες μεταβλητές. Ο πιο δημοφιλής - δείκτης εσωτερικής συνέπειας είναι ο Cronbach s Alpha, ο οποίος λαμβάνει τιμές μεταξύ 0 και 1. Η κλίμακα είναι αναξιόπιστη εάν οι τιμές του δείκτη αυτού είναι μικρότερες από 0,6 και αυτό είναι και το ελάχιστο αποδεκτό όριο. Η πολύ υψηλή αξιοπιστία ισούται με 0,95. Εδώ ο έλεγχος αξιοπιστίας των μεταβλητών είναι αρκετά καλός και ισούται με 0,784 όπως διαφαίνεται και στον πίνακα που ακολουθεί. Reliability Statistics Cronbach's Alpha N of Items, Πίνακας 9: Έλεγχος αξιοπιστίας Gronbach s Alpha Διασταυρώσεις δεδομένων Ξεκινάμε τις διασταυρώσεις με τα ερωτήματα σχετικά με τη διάχυση γνώσης και το πεδίο δράσης. Ερώτηση 1 (Μορφή Δράσης Εταιρίας) με Ερώτηση 31 (Οι μητρικές εταιρίες μοιράζονται τεχνογνωσία με τις θυγατρικές). Διάγραμμα 8: Διασταυρώσεις δεδομένων Ερωτήσεων 1 με 31 Διαπιστώνουμε ότι οι εταιρείες που δρουν και στο εξωτερικό μέσω θυγατρικών υποστηρίζουν έντονα τη διάχυση γνώσης. Για παράδειγμα οι μητρικές μοιράζονται την τεχνογνωσία τους κατά 16,25% με τιμή 5 της κλίμακας Likert, με 23,75% με τιμή 6 και 5% με τιμή 7. Παρόμοια είναι η συμπεριφορά και από την πλευρά των θυγατρικών. 56 Σελίδα

57 Chi-Square Tests Value df Asymp. Sig. (2-sided) Pearson Chi-Square 21,541 8,006 Likelihood Ratio 16,293 8,038 Linear-by-Linear Association 2,974 1,085 N of Valid Cases 80 Πίνακας 10: Chi-Square Tests Ερωτήσεων 1 με 31 Βλέπουμε ότι μπορούμε να απορρίψουμε την ανεξαρτησία των δύο ερωτήσεων. Αυτό σημαίνει ότι οι μεταβλητές είναι εξαρτημένες δηλαδή υπάρχει διάχυση από τις μητρικές προς τις θυγατρικές (όταν υπάρχουν). Ερώτηση 8 (Μετακινήσεις υπαλλήλων μεταξύ μητρικών και θυγατρικών εταιρειών) με Ερώτηση 9 (Οι συνάδελφοι πρέπει να μοιράζονται επαγγελματικές πληροφορίες). Διάγραμμα 9: Διασταυρώσεις δεδομένων Ερωτήσεων 8 με 9 Παρατηρούμε ότι όπου υπάρχει μετακίνηση υπαλλήλων οι γνώμη τους σχετικά με το μοίρασμα γνώσης είναι θετική (76,25% με τιμή 5-6 της κλίμακας Likert). Chi-Square Tests 57 Σελίδα

58 Value df Asymp. Sig. (2-sided) Pearson Chi-Square 13,451 6,036 Likelihood Ratio 12,451 6,053 Linear-by-Linear Association 5,398 1,020 N of Valid Cases 80 Πίνακας 11: Chi-Square Tests Ερωτήσεων 8 με 9 Βλέπουμε ότι και εδώ μπορούμε να απορρίψουμε την ανεξαρτησία των δύο ερωτήσεων. Αυτό σημαίνει ότι οι συνάδελφοι μοιράζονται επαγγελματικές πληροφορίες όταν παρατηρείται μετακίνηση υπαλλήλων. Ερώτηση 2 (Ύπαρξη διάχυσης γνώσης και τεχνολογίας μεταξύ μητρικών εταιρειών εμπορίας πετρελαιοειδών και των θυγατρικών τους) με Ερώτηση 28 (Η έδρα της μητρικής παίζει σημαντικό ρόλο στη διάχυση γνώσης και τεχνολογίας). Διάγραμμα 10: Διασταυρώσεις δεδομένων Ερωτήσεων 2 με 28 Chi-Square Tests Value df Asymp. Sig. (2-sided) Pearson Chi-Square 13,451 6, Σελίδα

59 Likelihood Ratio 12,451 6,053 Linear-by-Linear Association 5,398 1,020 N of Valid Cases 80 Πίνακας 12: Chi-Square Tests Ερωτήσεων 2 με 28 Σύμφωνα με τον έλεγχο η έδρα της εταιρείας δεν παίζει σημαντικό ρόλο στην διάχυση γνώσης. Παρόλο που η βαθμίδα 5 της κλίμακας Likert είναι η συχνότερα απαντημένη δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ότι και τα ποσοστά των χαμηλότερων τιμών αθροιστικά κατέχουν σημαντικό ποσοστό στο σύνολο των εταιρειών που υπάρχει διάχυση γνώσης μεταξύ μητρικών και θυγατρικών. Παρόλα αυτά υπάρχει συσχέτιση μεταξύ των δύο ερωτήσεων και αυτή φαίνεται στο πίνακα. Στην συνέχεια θα προχωρήσουμε σε περαιτέρω ελέγχους ώστε α εξετάσουμε την σχέση μεταξύ έδρας και διάχυσης γνώσης. Ερώτηση 3 (Χρήση Υπηρεσιών Blueprinting) με Ερώτηση 30 (Διαμοιρασμός επαγγελματικών προτάσεων και εκθέσεων με θυγατρικές στο εξωτερικό και αντίστροφα). Διάγραμμα 11: Διασταυρώσεις δεδομένων Ερωτήσεων 3 με 30 Chi-Square Tests Value df Asymp. Sig. (2-sided) 59 Σελίδα

60 Pearson Chi-Square 7,712 6,260 Likelihood Ratio 7,602 6,269 Linear-by-Linear Association 1,250 1,264 N of Valid Cases 80 Πίνακας 13: Chi-Square Tests Ερωτήσεων 3 με 30 Διαπιστώνουμε ότι από τις εταιρείες που δουλεύουν με blueprinting το 77,5% θεωρεί ότι η εταιρεία του μοιράζεται τη γνώση της με θυγατρικές της στο εξωτερικό (τιμές 5-7 Likert). Ακόμα και το 7,5% από τους υπαλλήλους εταιρειών που δεν χρησιμοποιούν την τεχνολογία αυτή είναι αρκετά μικρό να ώστε να υπερτονίσει το θετικό της υπόθεσης. Παρόλη την εικόνα δεν μπορούμε να πάρουμε κάποια ισχυρή στατιστική επιβεβαίωση μεταξύ των δύο ερωτημάτων όπως φαίνεται ακολούθως (το x 2 test βγάζει ότι δεν υπάρχει συσχέτιση και έχουμε να κάνουμε με ανεξάρτητες μεταβλητές). Ερώτηση 4 (Διαδικασία Αντίστροφης Μηχανικής) με Ερώτηση 30 (Διαμοιρασμός επαγγελματικών προτάσεων και εκθέσεων με θυγατρικές στο εξωτερικό και αντίστροφα). Διάγραμμα 12: Διασταυρώσεις δεδομένων Ερωτήσεων 4 με 30 Chi-Square Tests Value df Asymp. Sig. (2-sided) 60 Σελίδα

61 Pearson Chi-Square 10,038 6,123 Likelihood Ratio 10,190 6,117 Linear-by-Linear Association 3,487 1,062 N of Valid Cases 80 Πίνακας 14: Chi-Square Tests Ερωτήσεων 4 με 30 Στην ανωτέρω εικόνα βλέπουμε ότι οι απαντήσεις 5,6,7 της κλίμακας Likert κυριαρχούν σε όλους τους ερωτηθέντες ασχέτως αν εργάζονται σε εταιρεία που χρησιμοποιεί Reverse Engineering ή όχι. Συνεπώς μπορούμε να συμπεράνουμε ότι σε τέτοια περίπτωση (Reverse Engineering) είναι απαραίτητο να μοιράζεται η γνώση. Το ότι το x 2 test αποτυγχάνει να δώσει συσχέτιση μάλλον οφείλεται στο ότι οι απαντήσεις για την απάντηση "Δεν γνωρίζω" είναι πολύ ανομοιογενείς. Για παράδειγμα το 100% όσων απάντησαν 4 στο οι μητρικές μοιράζονται τη γνώση με τις θυγατρικές είναι στο "Δεν γνωρίζω". Οι υπόλοιπες κλίμακες μοιράζονται. Επίσης και η απάντηση "Δεν γνωρίζω" έχει μεγάλο ποσοστό (30%). Ερώτηση 5 (Τεχνολογία Αποκτημένη μέσω Αδειοδότησης) με Ερώτηση 30 (Διαμοιρασμός επαγγελματικών προτάσεων και εκθέσεων με θυγατρικές στο εξωτερικό και αντίστροφα). Διάγραμμα 13: Διασταυρώσεις δεδομένων Ερωτήσεων 5 με 30 Chi-Square Tests Value df Asymp. Sig. (2-sided) 61 Σελίδα

62 Pearson Chi-Square 13,304 6,038 Likelihood Ratio 15,308 6,018 Linear-by-Linear Association,013 1,910 N of Valid Cases 80 Πίνακας 15: Chi-Square Tests Ερωτήσεων 5 με 30 Διαπιστώνουμε ισχυρά θετική άποψη σχετικά με τη διάχυση της γνώσης στις εταιρείες που χρησιμοποιούν τεχνογνωσίας μέσω αδειοδότησης. Αυτό μας το δείχνει και η συσχέτιση του ελέγχου. Το licensing δηλαδή και ο διαμοιρασμός της γνώσης είναι συνυφασμένα. Ερώτηση 6 (Κατοχή εγκαταστάσεων και μονάδων Έρευνας και Ανάπτυξης R&D) με Ερώτηση 30 (Διαμοιρασμός επαγγελματικών προτάσεων και εκθέσεων με θυγατρικές στο εξωτερικό και αντίστροφα). Διάγραμμα 13: Διασταυρώσεις δεδομένων Ερωτήσεων 6 με 30 Στο σύνολο των απαντήσεων σε όλους τους ερωτηθέντες κυριαρχούν οι απαντήσεις 5,6. Αυτό μας δείχνει ότι και εδώ διαχέεται γνώση μεταξύ μητρικής και θυγατρικής. Το μοντέλο δυσκολεύεται να βγάλει συσχέτιση, η οποία όμως ποιοτικά φαίνεται από το διάγραμμα. Chi-Square Tests Value df Asymp. Sig. (2-sided) 62 Σελίδα

63 Pearson Chi-Square 4,282 6,639 Likelihood Ratio 3,708 6,716 Linear-by-Linear Association,365 1,546 N of Valid Cases 80 Πίνακας 16: Chi-Square Tests Ερωτήσεων 6 με 30 Ερώτηση 20 (Τα κίνητρα Διάχυσης Γνώσης είναι αποτελεσματικά) με Ερώτηση 24 (Η εταιρεία προωθεί τη δημιουργία ομάδων). Εδώ προσπαθούμε να δούμε κατά πόσον η δημιουργία ομάδων με υπαλλήλους από διάφορα τμήματα διαχέει την πληροφορία. Διάγραμμα 15: Διασταυρώσεις δεδομένων Ερωτήσεων 20 με 24 Chi-Square Tests Value df Asymp. Sig. (2-sided) Pearson Chi-Square 26,324 16,050 Likelihood Ratio 28,545 16,027 Linear-by-Linear Association 8,672 1,003 N of Valid Cases 80 Πίνακας 17: Chi-Square Tests Ερωτήσεων 20 με 24 Κατ' αρχάς διαπιστώνουμε ότι υπάρχει συσχέτιση μεταξύ των μεταβλητών που αντιπροσωπεύουν τα δύο ερωτήματα. Η αποτελεσματικότητα δηλαδή των 63 Σελίδα

64 κινήτρων διάχυσης γνώσης είναι διαφορετική μεταξύ των ερωτηθέντων που έχουν διαφορετική γνώμη σχετικά με τη δημιουργία ομάδων στην εταιρεία τους. Βλέπουμε λοιπόν ότι όσο περισσότερο η εταιρεία προωθεί τη δημιουργία διατμηματικών ομάδων τόσο περισσότερο θεωρείται ότι είναι αποτελεσματικότερα τα κίνητρα για τη διάχυση γνώσης. Ερώτηση 30 (Οι μητρικές εταιρείες συνηθίζουν να μοιράζονται επαγγελματικές προτάσεις και εκθέσεις με τις θυγατρικές στο εξωτερικό και αντίστροφα) με Ερώτηση 35 (Στην εταιρεία μου παρατηρούνται μετακινήσεις υπαλλήλων με σκοπό τη διάχυση γνώσης ). Εδώ ερευνούμε αν η μετακίνηση υπαλλήλων είναι ένα συνήθης τρόπος διάχυσης γνώσης ανάμεσα στις εταιρείες που μοιράζονται επαγγελματικές προτάσεις με τις θυγατρικές τους. Όπως βλέπουμε και ακολούθως υπάρχει συσχέτιση μεταξύ των δύο ιδιοτήτων. Διάγραμμα 16: Διασταυρώσεις δεδομένων Ερωτήσεων 30 με 35 Chi-Square Tests Value df Asymp. Sig. (2-sided) 64 Σελίδα

65 Pearson Chi-Square 24,232 12,019 Likelihood Ratio 24,117 12,020 Linear-by-Linear Association 10,567 1,001 N of Valid Cases 80 Πίνακας 18: Chi-Square Tests Ερωτήσεων 30 με 35 Διαπιστώνουμε ότι ανάμεσα στις εταιρείες που το κάνουν αυτό (τιμή Likert 5-7) η μετακίνηση υπαλλήλων συνηθίζεται κατά ένα 38,75% (τιμή Likert 5-6) και 20% (τιμή Likert 5-6) αλλά μόνο ένα 3,75% ανάμεσα στις εταιρείες που δήλωσαν με μεγάλη βεβαιότητα ότι μοιράζονται πληροφορία με θυγατρικές. Αυτό όμως ίσως να οφείλεται και στον μικρό αριθμό αυτών των εταιρειών. Ερώτηση 14 (Οι ομαδικές συζητήσεις και η συνεργασία βελτιώνουν την επικοινωνία και την αποδοτικότητα) με Ερώτηση 18 (Ανταμοιβή για την ομαδική εργασία και συνεργασία παρά για την ατομική επίδοση). Εξετάζουμε αν οι ομαδικές συζητήσεις και η συνεργασία μεταξύ των συναδέλφων βελτιώνουν την επικοινωνία και την αποδοτικότητα τότε οι υπάλληλοι ανταμείβονται για την ομαδική εργασία και συνεργασία παρά για την ατομική επίδοση. Διάγραμμα 17: Διασταυρώσεις δεδομένων Ερωτήσεων 14 με 18 Chi-Square Tests Value df Asymp. Sig. (2-sided) 65 Σελίδα

66 Pearson Chi-Square 18,783 15,224 Likelihood Ratio 21,434 15,124 Linear-by-Linear Association 5,709 1,017 N of Valid Cases 80 Πίνακας 19: Chi-Square Tests Ερωτήσεων 14 με 18 Η εικόνα που παίρνουμε από το διάγραμμα δείχνει ότι από τις εταιρείες που θεωρούν ότι "οι ομαδικές συζητήσεις και η συνεργασία μεταξύ των συναδέλφων βελτιώνουν την επικοινωνία και την αποδοτικότητα", το ότι "οι υπάλληλοι θα πρέπει να ανταμείβονται για την ομαδική εργασία και συνεργασία παρά για την ατομική επίδοση" κλίνει προς τα θετικά αλλά όχι ισχυρά (βλέπουμε το 5 της κλίμακας Likert να κυριαρχεί). Επιπλέον ο x 2 έλεγχος δε μας δίνει συσχέτιση μεταξύ των δύο ερωτήσεων. Επομένως δε θα μπορούσαμε να το θεωρήσουμε ως γεγονός Μελέτη Συσχετίσεων Στη συνέχεια προχωράμε τη μελέτη μας ομαδοποιώντας τις ερωτήσεις. Για να το πετύχουμε αυτό παίρνουμε το μέσο όρο από όλες τις ερωτήσεις μιας υποενότητας και φτιάχνουμε μια νέα μεταβλητή. Έτσι προκύπτουν οι νέες μεταβλητές "Εμπιστοσύνη", "Επικοινωνία", "Συστήματα Πληροφορίας", "Συστήματα Ανταμοιβής", "Οργανωσιακή Δομή", "Ατομικοί Παράγοντες διάχυσης Γνώσης", "Εταιρική Διάχυση Γνώσης". Διαπιστώνουμε ότι οι μεγαλύτερες συσχετίσεις παρατηρούνται μεταξύ των "Εμπιστοσύνη" - "Επικοινωνία", "Οργανωσιακή Δομή" - "Εμπιστοσύνη", "Ατομικοί Παράγοντες διάχυσης γνώσης" - "Εμπιστοσύνη", "Ατομικοί Παράγοντες διάχυσης γνώσης" - "Οργανωσιακή Δομή". Οι "Ατομικοί Παράγοντες διάχυσης γνώσης" παρουσιάζουν μεγαλύτερη συσχέτιση με τις "Εμπιστοσύνη", "Επικοινωνία", "Οργανωσιακή Δομή" και "Συστήματα Πληροφορίας". Η Οργανωσιακή Δομή είναι περισσότερο συσχετισμένη με τις "Εμπιστοσύνη", "Επικοινωνία", "Συστήματα Ανταμοιβής". Οι πιο αρνητικές συσχετίσεις παρατηρούνται μεταξύ των "Συστήματα Πληροφορίας" - "Εμπιστοσύνη" και "Ατομικοί Παράγοντες διάχυσης γνώσης" - "Συστήματα Πληροφορίας". 66 Σελίδα

67 Εμπιστοσύνη Επικοινωνία Correlations Συστήματα Πληροφορίας Συστήματα Ανταμοιβής Οργανωσιακή Δομή Ατομικοί Παράγοντες διάχυσης Γνώσης 67 Σελίδα Εταιρική Εμπιστοσύνη ** **.256 *.473 **.584 **.154 Διάχυση Επικοινωνία.535 ** *.246 *.444 **.470 **.192 * Συστήματα Πληροφορίας Συστήματα Ανταμοιβής Οργανωσιακή Δομή Ατομικοί Παράγοντες διάχυσης Γνώσης ** * * ** ** *.246 * * ** **.473 **.444 ** **.450 ** **.226 *.584 **.470 ** ** ** ** Εταιρική Διάχυση * **.226 *.277 ** 1 Διαπιστώνουμε ότι η Διάχυση της Γνώσης σχετίζεται θετικά με παράγοντες όπως "Εμπιστοσύνη", "Επικοινωνία", "Συστήματα Ανταμοιβής", "Οργανωσιακή Δομή", "Ατομικοί Παράγοντες διάχυσης Γνώσης". Η μεγαλύτερη συσχέτιση παρατηρείται μεταξύ της "Εταιρικής Διάχυσης" και των "Συστημάτων Ανταμοιβής". Συνεπώς οι εταιρίες θα πρέπει να επενδύσουν στο κομμάτι των κινήτρων και ανταμοιβών καθώς θα εξασφαλίσει αύξηση αποδοτικότητα αλλά και της επιθυμία του προσωπικού να συμμετέχει στη διάχυση της γνώσης. Στην συνέχεια εξετάζουμε τη Διάχυση σε σχέση με την Έδρα της εταιρείας και τον Ανταγωνισμό. Εταιρική Διάχυση Correlations Η έδρας της μητρικής εταιρείας παίζει σημαντικό ρόλο στη διάχυση της γνώσης και της τεχνολογίας Ο ανταγωνισμός της αγοράς είναι το κύριο κίνητρο για την διάχυση της γνώσης Εταιρική Διάχυση **.431 ** Η έδρας της μητρικής εταιρείας παίζει σημαντικό ρόλο στη διάχυση της γνώσης και της τεχνολογίας Ο ανταγωνισμός της αγοράς είναι το κύριο κίνητρο για την διάχυση της γνώσης **. Correlation is significant at the 0.01 level (1-tailed)..357 ** **.431 **.419 ** 1

68 Παρατηρείται ισχυρή συσχέτιση μεταξύ του ανταγωνισμού και της εταιρικής έδρας με την εταιρική διάχυση. Συνεπώς ο ανταγωνισμός αλλά και η έδρα της εταιρείας σχετίζονται θετικά για τη διάχυση γνώσης Παλινδρόμηση Θα ελέγξουμε τώρα τη συσχέτιση μεταξύ της Εταιρικής Διάχυσης Γνώσης και των παραγόντων Εμπιστοσύνη και Επικοινωνία. Θα το κάνουμε με μια γραμμική παλινδρόμηση η οποία θα δείξει κατά πόσο οι δύο αυτοί παράγοντες επεξηγούν την Διάχυση. Εξαιτίας του μεγάλου όγκου μεταβλητών χρησιμοποιήσαμε τη μέθοδο Stepwise ώστε να μας αφήσει τις σημαντικότερες μεταβλητές. Τα αποτελέσματα φαίνονται ακολούθως: Model Summary Model R R Square Adjusted R Std. Error of the Square Estimate 1,446,199,189, ,520,270,251, ,586,344,318, ,642,412,381, ,679,461,425, ,703,494,453,52349 Coefficients a Standardized Unstandardized Coefficients Coefficients Model B Std. Error Beta t Sig. 1 (Constant) 3,990,287 13,883,000 Υπάρχουν κίνητρα για την διάχυση γνώσεων και εμπειριών μεταξύ των συναδέλφων,275,063,446 4,401,000 2 (Constant) 2,815,510 5,518,000 Υπάρχουν κίνητρα για την,261,060,422 4,322,000 διάχυση γνώσεων και εμπειριών μεταξύ των συναδέλφων Θεωρώ σημαντικό για εμένα το να μοιράζομαι τη γνώση μου με συναδέλφους,216,079,268 2,738, Σελίδα

69 3 (Constant) 2,059,552 3,732,000 Υπάρχουν κίνητρα για την,250,058,406 4,340,000 διάχυση γνώσεων και εμπειριών μεταξύ των συναδέλφων Θεωρώ σημαντικό για εμένα,238,076,296 3,156,002 το να μοιράζομαι τη γνώση μου με συναδέλφους Πεδίο Δράσης Εταιρειών Εμπορίας Πετρελαιοειδών,295,101,273 2,917,005 4 (Constant) 2,457,542 4,530,000 Υπάρχουν κίνητρα για την,346,064,561 5,430,000 διάχυση γνώσεων και εμπειριών μεταξύ των συναδέλφων Θεωρώ σημαντικό για εμένα,243,072,302 3,381,001 το να μοιράζομαι τη γνώση μου με συναδέλφους Πεδίο Δράσης Εταιρειών,324,097,300 3,349,001 Εμπορίας Πετρελαιοειδών Τα κίνητρα διάχυσης γνώσης είναι αποτελεσματικά στο να παρακινούν τους υπαλλήλους να διαδίδουν την γνώση τους -,197,067 -,307-2,963,004 5 (Constant) 1,925,562 3,426,001 Υπάρχουν κίνητρα για την,342,062,554 5,556,000 διάχυση γνώσεων και εμπειριών μεταξύ των συναδέλφων Θεωρώ σημαντικό για εμένα,194,072,241 2,699,009 το να μοιράζομαι τη γνώση μου με συναδέλφους Πεδίο Δράσης Εταιρειών,315,093,292 3,373,001 Εμπορίας Πετρελαιοειδών Τα κίνητρα διάχυσης γνώσης -,244,067 -,380-3,658,000 είναι αποτελεσματικά στο να παρακινούν τους υπαλλήλους να διαδίδουν την γνώση τους Η εταιρεία μου προωθεί την δημιουργία ομάδων μεταξύ των διαφόρων τμημάτων για την διεκπεραίωση συγκεκριμένων εργασιών,213,082,243 2,592, Σελίδα

70 6 (Constant) 2,379,586 4,060,000 Υπάρχουν κίνητρα για την,361,061,584 5,949,000 διάχυση γνώσεων και εμπειριών μεταξύ των συναδέλφων Θεωρώ σημαντικό για εμένα,191,070,237 2,721,008 το να μοιράζομαι τη γνώση μου με συναδέλφους Πεδίο Δράσης Εταιρειών,314,091,291 3,451,001 Εμπορίας Πετρελαιοειδών Τα κίνητρα διάχυσης γνώσης -,212,067 -,330-3,177,002 είναι αποτελεσματικά στο να παρακινούν τους υπαλλήλους να διαδίδουν την γνώση τους Η εταιρεία μου προωθεί την,221,080,253 2,755,007 δημιουργία ομάδων μεταξύ των διαφόρων τμημάτων για την διεκπεραίωση συγκεκριμένων εργασιών Οι πληροφορίες ρέουν εύκολα -,157,072 -,196-2,188,032 στην εταιρεία μου, ανεξάρτητα των θέσεων των υπάλληλων a. Dependent Variable: Εταιρική Διάχυση Γνώσης Το τελικό μοντέλο 6 που περιέχει τις μεταβλητές " Υπάρχουν κίνητρα για την διάχυση γνώσεων και εμπειριών μεταξύ των συναδέλφων", "Θεωρώ σημαντικό για εμένα το να μοιράζομαι τη γνώση μου με συναδέλφους", "Πεδίο Δράσης Εταιρειών Εμπορίας Πετρελαιοειδών", "Τα κίνητρα διάχυσης γνώσης είναι αποτελεσματικά στο να παρακινούν τους υπαλλήλους να διαδίδουν την γνώση τους", "Η εταιρεία μου προωθεί την δημιουργία ομάδων μεταξύ των διαφόρων τμημάτων για την διεκπεραίωση συγκεκριμένων εργασιών", "Οι πληροφορίες ρέουν εύκολα στην εταιρεία μου, ανεξάρτητα των θέσεων των υπάλληλων" έχει και τον μεγαλύτερο βαθμό R2=0,494. Αυτό σημαίνει ότι οι μεταβλητές αυτές επεξηγούν περίπου το 50% της διακύμανσης της Εταιρικής Διάχυσης Γνώσης. Αρνητικό πρόσημο βλέπουμε όμως στις μεταβλητές "Τα κίνητρα διάχυσης γνώσης είναι αποτελεσματικά στο να παρακινούν τους υπαλλήλους να διαδίδουν την γνώση τους" και "Οι πληροφορίες ρέουν εύκολα στην εταιρεία μου, ανεξάρτητα των θέσεων των υπάλληλων". Αυτό ενδεχομένως σημαίνει ότι επηρεάζουν αρνητικά τη Διάχυση. Το συγκεκριμένο φαινόμενο που παρατηρείται μπορεί να αποτελέσει 70 Σελίδα

71 αντικείμενο μελλοντικής ερευνητικής μελέτης, διατυπώνοντας στοχευμένες ερωτήσεις, που θα μας οδηγήσουν σε ξεκάθαρα αποτελέσματα. Επιπλέον ο σταθερός όρος φαίνεται να είναι σημαντικός με τιμή 2,379. Αυτό δείχνει ότι υπάρχει μια ελάχιστη Διάχυση Γνώσης που δεν γίνεται να πέσει κάτω από αυτό το επίπεδο. Αυτό μάλλον είναι λογικό αν αναλογιστούμε ότι πληροφορία φεύγει από τον ένα υπάλληλο στον άλλο, από το ένα τμήμα στο άλλο είτε εκούσια είτε ακούσια Ειδικές Παλινδρομήσεις Εξετάζουμε τώρα τη διάχυση σε ειδικότερες περιπτώσεις. Κατ' αρχάς ορίζουμε μια νέα μεταβλητή για τη διάχυση μέσω Ανάλυσης Παραγόντων. Σε αυτή ανάλυση συμμετείχαν οι μεταβλητές "Οι μητρικές εταιρείες συνηθίζουν να μοιράζονται επαγγελματικές προτάσεις και εκθέσεις με τις θυγατρικές στο εξωτερικό και αντίστροφα", "Οι μητρικές εταιρείες μοιράζονται τεχνογνωσία με τις θυγατρικές τους στο εξωτερικό", "Παρόμοια ροή τεχνογνωσίας παρατηρείται από τις θυγατρικές προς την μητρική εταιρεία", "Η μητρική εταιρεία μοιράζεται εμπειρίες επιτυχίας και αποτυχίας με τις θυγατρικές στο εξωτερικό", "Η μητρική εταιρεία μοιράζεται επαγγελματική γνώση αποκτημένη από ειδήσεις, περιοδικά και εφημερίδες με τις θυγατρικές στο εξωτερικό", "Στην εταιρεία μου παρατηρούνται μετακινήσεις υπαλλήλων με σκοπό με τη διάχυση γνώσης". Component Matrix a Οι μητρικές εταιρείες συνηθίζουν να μοιράζονται επαγγελματικές προτάσεις και εκθέσεις με τις θυγατρικές στο εξωτερικό και αντίστροφα Οι μητρικές εταιρείες μοιράζονται τεχνογνωσία με τις θυγατρικές τους στο εξωτερικό Παρόμοια ροή τεχνογνωσίας παρατηρείται από τις θυγατρικές προς την μητρική εταιρεία Η μητρική εταιρεία μοιράζεται εμπειρίες επιτυχίας και αποτυχίας με τις θυγατρικές στο εξωτερικό Η μητρική εταιρεία μοιράζεται επαγγελματική γνώση αποκτημένη από ειδήσεις, περιοδικά και εφημερίδες με τις θυγατρικές στο εξωτερικό Στην εταιρεία μου παρατηρούνται μετακινήσεις υπαλλήλων με σκοπό με τη διάχυση γνώσης Extraction Method: Principal Component Analysis. a. 1 components extracted. Component Σελίδα

72 Με την μέθοδο της παλινδρόμησης μεταξύ των μεταβλητών που συμμετέχουν φτιάχτηκε μια νέα μεταβλητή η οποία ομαδοποιεί τις προηγούμενες. Αυτή είναι η "Νέα Εταιρική Διάχυση Γνώσης". Ξεκινάμε με ανεξάρτητη μεταβλητή την "Νέα Εταιρική Διάχυση Γνώσης " και σαν εξαρτημένες τις "Η έδρας της μητρικής εταιρείας παίζει σημαντικό ρόλο στη διάχυση της γνώσης και της τεχνολογίας", "Ατομικοί Παράγοντες διάχυσης Γνώσης", "Συστήματα Ανταμοιβής", "Εμπιστοσύνη", "Επικοινωνία", "Οργανωσιακή Δομή", "Συστήματα Πληροφορίας", "Συστήματα Ανταμοιβής". Model R R Square Model Summary Adjusted R Square Std. Error of the Estimate a b c a. Predictors: (Constant), Η έδρας της μητρικής εταιρείας παίζει σημαντικό ρόλο στη διάχυση της γνώσης και της τεχνολογίας b. Predictors: (Constant), Η έδρα της μητρικής εταιρείας παίζει σημαντικό ρόλο στη διάχυση της γνώσης και της τεχνολογίας, Ατομικοί Παράγοντες διάχυσης Γνώσης c. Predictors: (Constant), Η έδρα της μητρικής εταιρείας παίζει σημαντικό ρόλο στη διάχυση της γνώσης και της τεχνολογίας, Ατομικοί Παράγοντες διάχυσης Γνώσης, Συστήματα Ανταμοιβής Coefficients Model Unstandardized Coefficients Standardize d Coefficients B Std. Error Beta 1 (Constant) Η έδρας της μητρικής εταιρείας παίζει σημαντικό ρόλο στη διάχυση της γνώσης και της τεχνολογίας t Sig (Constant) Η έδρας της μητρικής εταιρείας παίζει σημαντικό ρόλο στη διάχυση της γνώσης και της τεχνολογίας Ατομικοί Παράγοντες διάχυσης Γνώσης Σελίδα

73 3 (Constant) Η έδρας της μητρικής εταιρείας παίζει σημαντικό ρόλο στη διάχυση της γνώσης και της τεχνολογίας Ατομικοί Παράγοντες διάχυσης Γνώσης Συστήματα Ανταμοιβής Η τελευταία παλινδρόμηση μας δίνει R 2 = 0,202 πράγμα που σημαίνει ότι επεξηγεί το 20% της διάχυσης. Οι συντελεστές των παραγόντων "Η έδρα της μητρικής εταιρείας παίζει σημαντικό ρόλο στη διάχυση της γνώσης και της τεχνολογίας", "Ατομικοί Παράγοντες διάχυσης Γνώσης" και "Συστήματα Ανταμοιβής" έχουν θετικό πρόσημο. Άρα επηρεάζουν θετικά τη διάχυση γνώσης. Εδώ βέβαια, βλέπουμε ότι σε αντίθεση με το προηγούμενο μοντέλο, ο σταθερός όρος είναι αρνητικός. Αυτό στο μοντέλο μας μεταφράζεται ως μηδέν. Δεν υπάρχει δηλαδή μια ελάχιστη διάχυση γνώσης όπως μας έχει προβλέψει το προηγούμενο μοντέλο. Στην συνέχεα εξετάζουμε αν η έδρα της εταιρείας, το πεδίο δράσης και ο ανταγωνισμός συνεισφέρουν στη διάχυση γνώσης. Model Summary Adjusted R Model R R Square Std. Error of the Estimate Square a b c a. Predictors: (Constant), Ο ανταγωνισμός της αγοράς είναι το κύριο κίνητρο για την διάχυση της γνώσης b. Predictors: (Constant), Ο ανταγωνισμός της αγοράς είναι το κύριο κίνητρο για την διάχυση της γνώσης, Πεδίο Δράσης Εταιρειών Εμπορίας Πετρελαιοειδών c. Predictors: (Constant), Ο ανταγωνισμός της αγοράς είναι το κύριο κίνητρο για την διάχυση της γνώσης, Πεδίο Δράσης Εταιρειών Εμπορίας Πετρελαιοειδών, Η έδρας της μητρικής εταιρείας παίζει σημαντικό ρόλο στη διάχυση της γνώσης και της τεχνολογίας 73 Σελίδα

74 Coefficients Unstandardized Coefficients Standardized Coefficients Model B Std. Error Beta t Sig. 1 (Constant) Ο ανταγωνισμός της αγοράς είναι το κύριο κίνητρο για την διάχυση της γνώσης (Constant) Ο ανταγωνισμός της αγοράς είναι το κύριο κίνητρο για την διάχυση της γνώσης Πεδίο Δράσης Εταιρειών Εμπορίας Πετρελαιοειδών (Constant) Ο ανταγωνισμός της αγοράς είναι το κύριο κίνητρο για την διάχυση της γνώσης Πεδίο Δράσης Εταιρειών Εμπορίας Πετρελαιοειδών Η έδρας της μητρικής εταιρείας παίζει σημαντικό ρόλο στη διάχυση της γνώσης και της τεχνολογίας Στην τελευταία παλινδρόμηση της stepwise μεθόδου βλέπουμε ότι το R 2 = 0,259. Άρα επεξηγεί το 26% της διακύμανσης. Οι συντελεστές είναι θετικοί και άρα συμβάλουν θετικά στη διάχυση της πληροφορίας. Συνεπώς η έδρα της εταιρείας, το πεδίο δράσης της αλλά και ο ανταγωνισμός σχετίζονται θετικά με διάχυση γνώσης. 74 Σελίδα

75 Μη παραμετρικός έλεγχος (Kruskal-Wallis) Τέλος κάνουμε έναν έλεγχο Kruskal-Wallis με στόχο να δούμε αν ο μέσος της μεταβλητής της εταιρικής διάχυσης γνώσης, κατηγοριοποιημένης ανάλογα με το πεδίο δράσης των εταιρειών, είναι όμοιος ή όχι. Ranks Πεδίο Δράσης Εταιρειών Εμπορίας Πετρελαιοειδών N Mean Rank Δράση Μόνο στην Ελλάδα Εταιρική Διάχυση Γνώσης Μητρική Θυγατρική Total 80 Test Statistics a,b Εταιρική Διάχυση Γνώσης Chi-Square df 2 Asymp. Sig..045 a. Kruskal Wallis Test b. Grouping Variable: Πεδίο Δράσης Εταιρειών Εμπορίας Πετρελαιοειδών Έχουμε p-value=0,045 οπότε απορρίπτουμε τη μηδενική υπόθεση, ότι δηλαδή οι μέσοι είναι ίδιοι για όλες τις κατηγορίες. Βλέπουμε ότι για τις θυγατρικές υπάρχει πολύ μεγαλύτερη διάχυση και αυτό στατιστικά σημαντικό. 75 Σελίδα

76 Κεφάλαιο Συμπεράσματα Η έρευνα που πραγματοποιήσαμε είχε στόχο να μελετήσει τις οδούς και τους τρόπους διάχυση της γνώσης στο εσωτερικό εταιρειών εμπορίας πετρελαιοειδών που δραστηριοποιούνται Ελλάδα είτε σαν μητρικές είτε σαν θυγατρικές. Σε ένα δείγμα τριών εταιρειών καταφέραμε να εξασφαλίσουμε 80 συμμετοχές. Από αυτές το 11,25% αφορούν εταιρείες οι οποίες δραστηριοποιούνται μόνο στην Ελλάδα, το 50% αφορά εταιρείες οι οποίες διατηρούν την μητρική στην Ελλάδα ενώ παράλληλα δραστηριοποιούνται στο εξωτερικό μέσω θυγατρικών και τέλος το 38.75% αφορά εταιρείες πετρελαιοειδών οι οποίες αποτελούν θυγατρικές μεγαλύτερων ομίλων του εξωτερικού. Σύμφωνα με την στατιστική ανάλυση των δεδομένων μας παρατηρείται διάχυση γνώσης και τεχνολογίας μεταξύ μητρικών και θυγατρικών κατά ένα μεγάλο ποσοστό της τάξης του 90%. Όσον αφορά συγκεκριμένες τεχνικές απόκτησης και διάχυσης γνώσης, οι εταιρείες χρησιμοποιούν περισσότερο υπηρεσίες blueprinting και λιγότερο υπηρεσίες αντίστροφης μηχανικής και απόκτησης τεχνολογίας μέσω αδειοδότησης. Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο είναι η ερώτηση ανοιχτού τύπου κατά την οποία οι υπάλληλοι κλήθηκαν να συμπληρώσουν τυχόν πλεονεκτήματα που προκύπτουν από την «συμμαχία» μητρικής και θυγατρικών. Κάποιες από τις απαντήσεις σχετίζονταν με ανταλλαγή τεχνογνωσίας, κοινές διαφημιστικές καμπάνιες, οικονομίες κλίμακας έχοντας ως αποτέλεσμα και την εξοικονόμηση πόρων. Από τα αποτελέσματα των συσχετίσεων και τη σύγκριση της κάθε τεχνικής ξεχωριστά προκύπτει ότι, ανεξαρτήτου εφαρμογής της κάθε τεχνικής οι εταιρείες υποστηρίζουν τη διάχυση γνώσης. Σχετικά με την οργανωσιακή κουλτούρα των επιχειρήσεων παρατηρούμε ότι υψηλό επίπεδο εμπιστοσύνης και επικοινωνίας μεταξύ των υπάλληλων των επιχειρήσεων σχετίζεται θετικά με την διάχυση της γνώσης. Επίσης, οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται μέσω θυγατρικών ανταλλάσουν πληροφορίες ενώ αυτές που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα, γνωρίζουν την ύπαρξη διάχυσης γνώσης αλλά δεν συμμετέχουν σε αυτήν. Αυτό μπορεί να εξηγηθεί μέσω του ανταγωνισμού καθώς οι εταιρείες με θυγατρικές αναγκάζονται, λόγω της μεγαλύτερης αγοράς που απευθύνονται, να βρίσκονται σε διαρκή διάχυση πληροφοριών προκειμένου να αντιμετωπίσουν το συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Επίσης παρατηρούμε ότι μετακινήσεις προσωπικού στις εταιρείες σχετίζονται θετικά με την διάχυση γνώσης. Αυτό μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι εταιρείες είναι καλό να επιζητούν τις μετακινήσεις των υπαλλήλων είτε από μητρική σε θυγατρική είτε το αντίθετο, καθώς η διάχυση γνώσης που επιτυγχάνεται βοηθάει την κάθε εταιρία εξοικονομώντας πόρους, δίνοντάς της ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα. 76 Σελίδα

77 Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των παλινδρομήσεων η έδρα της εταιρείας, το πεδίο δράσης της αλλά και ο ανταγωνισμός σχετίζονται θετικά με διάχυση γνώσης. Επίσης, μέσω του ερωτηματολογίου, λάβαμε κάποιες ενδιαφέρουσες απαντήσεις για τα πλεονεκτήματα της έδρας στην περίπτωση των θυγατρικών. Σύμφωνα με αυτούς ότι η έδρα της εταιρείας παίζει ρόλο καθώς: Επηρεάζει την κουλτούρα των εργαζομένων Συνεισφέρει γεωπολιτικά και οικονομικά στην ανάπτυξη του ομίλου Ενδέχεται να βρίσκεται κοντά στους μεγάλους ανταγωνιστές συμβάλλοντας στην παραγωγή και διάχυση της γνώσης Ενδέχεται να βρίσκεται κοντά σε μεγάλους προμηθευτές και πελάτες Επίσης, η δημιουργία ομάδων μεταξύ διαφόρων τμημάτων καθώς και οι ατομικοί παράγοντες σχετίζονται θετικά με τα κίνητρα διάχυσης γνώσης. Η εικόνα που έχουμε δείχνει ότι οι εταιρείες που θεωρούν ότι οι ομαδικές συζητήσεις και η συνεργασία μεταξύ των συναδέλφων βελτιώνουν την επικοινωνία και την αποδοτικότητα, παρέχουν συγκεκριμένα κίνητρα ανταμοιβής στους υπαλλήλους ώστε να συμμετέχουν σε ομάδες. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί εύκολα και αβίαστα να επιτυγχάνεται διάχυση γνώσης και τεχνολογίας. Όσον αφορά στο σύστημα ανταμοιβής, μεγαλύτερη σημασία δίνεται στις ευκαιρίες ανταμοιβής μέσα από ομαδικές εργασίες και συνεργασίες. Για αυτό το λόγο οι εταιρίες θα πρέπει να επενδύσουν σε αυτό το κομμάτι καθώς είναι αυτό που θα εξασφαλίσει την αποδοτικότητα των υπαλλήλων και την επιθυμία τους να συμμετέχουν αυτοβούλως στη διάχυση γνώσης. Γενικώς παρατηρείται αυξανόμενο ενδιαφέρον για τους ρόλους στη στρατηγική και τα χαρακτηριστικά των πολυεθνικών θυγατρικών επιχειρήσεων. Μέσα λοιπόν από την ικανότητα των εταιριών να μεταφέρουν πολύτιμες γνώσεις στις στο εσωτερικό αλλά και προς τις θυγατρικές τους, επέρχεται η επιτυχία και η στρατηγική ανάπτυξη. H αποφυγή επανάληψης σφαλμάτων και οι γρήγορες αποφάσεις μπορούν να δώσουν ταχύτητα στις διαδικασίες και άρα ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Οι επιχειρήσεις αποκτούν άμεση πρόσβαση σε καινούργιες αγορές και με τον συνδυασμό πολιτικών marketing και management, μπορούν να οδηγήσουν μια εταιρεία σε ανάπτυξη και αύξηση πωλήσεων. 77 Σελίδα

78 5.2. Προτάσεις για Άσκηση Πολιτικής Έπειτα από την ανάλυση των αποτελεσμάτων, είναι σημαντικό να διατυπώσουμε κάποιες προτάσεις για την βελτίωση της λειτουργίας επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον κλάδο εμπορίας πετρελαιοειδών, καθώς και να δώσουμε μερικά ερεθίσματα για μελλοντικές έρευνες. Αρχικά θα επικεντρωθούμε στην εκμετάλλευση του άυλου παραγωγικού συντελεστή, γνώση, μέσα από την διάχυσή της. Εφόσον η οργανωσιακή κουλτούρα αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της διάχυσης γνώσης σε μια εταιρία, θα πρέπει κάθε επιχείρηση να φροντίζει για τη δημιουργία περιβάλλοντος που να ευνοεί την ανταλλαγή των γνώσεων. Πολιτιστικά πρότυπα, πρακτικές και διαδικασίες που οικοδομούν την συλλογική συνεργασία και την εμπιστοσύνη είναι κάποια από τα χαρακτηριστικά που εξασφαλίζουν τη συμμετοχή κάθε υπάλληλου στο διαμοιρασμό της γνώσης και της εμπειρίας καθώς είδαμε ότι οι ατομικοί παράγοντες σχετίζονται θετικά με τη διάχυση. Συνεπώς η κουλτούρα και οι πολιτικές των εταιρειών θα πρέπει να διαμορφώνονται με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να στηρίζουν αυτές τις απόψεις. Βεβαίως η αλλαγή της κουλτούρας θέλει αρκετό χρόνο και αποτελεί ένα δύσκολο εγχείρημα, όμως οι διοικήσεις των οργανισμών θα πρέπει να επικεντρωθούν στον τομέα αυτό δημιουργώντας τις συνθήκες για γρήγορη και αποτελεσματική διάχυση γνώσης. Επιπλέον τα κίνητρα αποτελεί την βάση για την θετική συμπεριφορά και τελικά την πραγμάτωση κάθε διαδικασίας, για αυτό και συγκεκριμένες μορφές ανταμοιβής θα πρέπει να συζητηθούν και να διερευνηθούν. Σε κάθε περίπτωση η διατμηματική συνεργασία βελτιώνει την επικοινωνία μεταξύ των εργαζομένων για αυτό και κάθε εταιρία θα πρέπει να παρέχει κατάλληλα εφόδια που θα ενισχύουν τη συνεργασία αυτή. Ολοκληρώνοντας θεωρούμε ότι η αξιοποίηση του πόρου «γνώση» μέσω της διάχυσης θα αποτελέσει ένα κύριο στήριγμα επιβίωσης, ανάπτυξης και βελτίωσης σε μια εποχή κρίσης και ριζικών τεχνολογικών αλλαγών. Γνωρίζοντας ότι οι υλικοί πόροι είναι περιορισμένοι για τις επιχειρήσεις, παραμένει λοιπόν στις διοικήσεις τους να αξιοποιήσουν την δύναμη της γνώσης που είναι κρυμμένη στο ανθρωπινό δυναμικό. 78 Σελίδα

79 Ελληνική Βιβλιογραφία 1) Καρνάτσος Χρ. Σπυρίδων, (2012), Διπλωματική Εργασία «Διεθνή Δίκτυα Παραγωγής και Τεχνολογική Ανάπτυξη» Global Production Networks GPN, Πανεπιστήμιο Πατρών, Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 2) Λαζαρίδου Νικολέτα, (2011) Πτυχιακή Εργασία «Η Αγορά των Πετρελαιοειδών Προϊόντων στην Ελληνική Οικονομία» Α.Τ.Ε.Ι. Θεσσαλονίκης Σχολή Διοίκησης και Οικονομίας Τμήμα Λογιστικής, ) Παρασκευά Ευδοκία, (2009), Διπλωματική εργασία «Οργανωσιακή Κουλτούρα και Περιβάλλον. Διεύρυνση Καλών Πρακτικών και Επιχειρήσεις Καινοτομίας στην Ελλάδα» 4) Χαβελεμς Παναγιώτης, (2013), Διπλωματική Εργασία «Η Διάχυση Γνώσης στις Ελληνικές Εξαγωγικές Επιχειρήσεις», Πανεπιστήμιο Πατρών Ξένη Βιβλιογραφία 1) Ackoff, R. L.,(1989), From data to wisdom. Journal of Applied Systems Analysis 15, ) Alavi, M. and Leidner, D. E. (2001), "Review: Knowledge Management and Knowledge Management Systems: Conceptual Foundations and Research Issues," MIS Quarterly, 25 (1), ) Al-Alawi A.I., Al-Marzooqi N. Y. and Mohammed Y. F. (2007), Organizational culture and knowledge sharing: critical success factors, Journal of Knowledge Management, 11 (2), ) Boote A. S., (1981) Reliability testing of psychographic scales, Five point or seven point? Anchored or Labeled?", Journal of Advertising Research, 21, ) Chow, W.S. and Chan, L.S. (2008), Social network, social trust and shared goals in organizational knowledge sharing, Journal of Information and Management, 45, ) Day, G. S. and Wensley, R. (1988). Assessing advantage: a framework for diagnosing competitive superiority, Journal of Marketing, 52, ) Davenport, T. H. and Prusak, L. (1998), Working Knowledge: How Organizations Manage What They Know, Harvard Business School Press, Boston. 79 Σελίδα

80 8) Dieter Ernst, Linsu Kim, (2002), Global Production Networks, knowledge diffusion and local capability formation, 2002, σελ ) Earl, M. (2001), Knowledge Management Strategies: Toward a Taxonomy, Journal of Management Information Systems, 18, ) Eisenhardt, Κ. Μ. and Kathleen M. (1989), "Making Fast Strategic Decisions in High- Velocity Environments," Academy of Management Journal, 32 (3), ) Evangelista P., Esposito E., Lauro V. and Raffa M. (2010), The adoption of knowledge management systems in small firms, Electronic Journal of Knowledge Management, 8, ) Gupta, A. K. and Govindarajan, V. (2000), Knowledge Management s Social Dimension: Lessons from Nucor Steel, Sloan Management Review, 42 (1), ) Jay H. Bernstein, The Data-Information, «Knowledge-Wisdom Hierarchy and its Antithesis», Kingsborough Community College, ) Lages L, Silva G. and Styles C. (2009), Relationship Capabilities, Quality, and Innovation as Determinants of Export Performance, Journal of International Marketing, 17 (4), ) Murray J., Gao G. and Kotabe M. (2009), Market orientation and performance of export ventures: the process through marketing capabilities and competitive advantages, Academy of Marketing Science, 11, ) Neil M. Coe, Peter Dicken (2008), Global production networks: realizing the potential, Published by Oxford University Press ) Noble, C. H. and Mokwa M. P. (1999), "Implementing Marketing Strategies: Developing and Testing a Managerial Theory," Journal of Marketing, 63 (10), ) Ruggles, R., (2000) "The State of the Notion: Knowledge Management in Practice," California Management Review, ) Sheng Wang, Raymond A. Noe, (2009), Knowledge sharing: A review and directions for future research, Human Resource Management Review 20 20) Wasko, M. M. and Faraj, S. (2005), Why Should I Share? Examining Social Capital and Knowledge Contribution in Electronic Networks of Practice, MIS Quarterly, 29 (1), ) W.R. King (ed.), (2009) «Knowledge Management and Organizational Learning,3 Annals of Information Systems 4», Springer Science and Business Media, LLC 80 Σελίδα

81 Ηλεκτρονικές Πηγές 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) 10) 11) 12) 13) 81 Σελίδα

82 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Παρακάτω παραθέτουμε το Ερωτηματολόγιο με τη μορφή που παραδόθηκε στους υπαλλήλους των εταιρειών που συμμετείχαν στην έρευνα. Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων Πατρών Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα MBA Η Διάχυση Γνώσης στις Ελληνικές Εταιρείες Εμπορίας Πετρελαιοειδών Ερωτηματολόγιο Διπλωματικής Εργασίας Ρηγάλος Χαράλαμπος Με γνώμονα την εταιρεία που εργάζεστε παρακαλώ να απαντήσετε στις ερωτήσεις με τη μεγαλύτερη δυνατή πληρότητα και ειλικρίνεια. Η προσωπική σας γνώμη είναι αυτή που μας ενδιαφέρει και η συνεργασία σας είναι σημαντική για την επιτυχία 82 Σελίδα