COVER 56:Layout 1 7/26/10 5:14 PM Page 1 ΦΑΚΕΛΟΣ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡA

Transcript

1 ΦΑΚΕΛΟΣ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡA

2

3 AΠΡΙΛΙΟΣ-ΜΑΪΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2010 ΤΕΥΧΟΣ 56 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Φάκελος Κρουαζιέρα Συνέντευξη Γιωργος Ανωμερίτης Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος Ο.Λ.Π., τ. Υπουργός Ναυτιλίας Περιήγηση στη ΒΡΕΜΗ 9 Συνέντευξη Γιάννης Τζωάννος Καθηγητής Πανεπιστημίου, τ. Γενικός Γραμματέας ΥΕΝ Συνέντευξη Πάνος Σωτηρίου Κρύση Παλάσση 14. Ημερολόγιο ΗΑΤΤΑ 21. Iστορικά Γραφεία 21. Συνεργασία με άλλους συνδέσμους 22. Τα Νέα του ΤΑΝΠΥ 25. Η στήλη του φοροτεχνικού μας συμβούλου Γιάννη Καραφά 26. H σελίδα της Π.Ε.ΤΑ.Γ.Α. ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΤΩΝ ΕΝ ΕΛΛΑΔΙ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ & ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΩΝ ΓΡΑΦΕΙΩΝ (ΗΑΤΤΑ) ΙΩΣΗΦ ΡΟΓΩΝ 11, ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ , FAX: hatta@hatta.gr, ΕΚΔΟΤΗΣ: ΜΑΡΙΟΣ ΚΑΜΜΕΝΟΣ ΔHMIOYPΓIKO EΠIMEΛEIA - ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝΤΥΠΟΥ: ΓIΩPΓOΣ A. XPIΣTOΦIΔHΣ «MELLON advertising» Tηλ Απόψεις, γνώμες και εκτιμήσεις που τυχόν εκφράζονται σε κείμενα συνεργατών του περιοδικού, δεν απηχούν κατ ανάγκη εκείνες του Συνδέσμου ή της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού. 3

4

5 editorial Μ Όλοι μαζί ετά την υποβολή παραίτησης από την κα Αργυρώ Φίλη, για προσωπικούς λόγους, εξελέγη ομόφωνα στη θέση του Προέδρου του ΗΑΤΤΑ ο κ. Γεώργιος Τελώνης. Με την νέα σύνθεση του Δ.Σ., τη θέση του Β Αντιπροέδρου του Συνδέσμου ανέλαβε ο κος Βασίλης Κοντός, ενώ την θέση του Γενικού Εφόρου ο κος Νίκος Κελαϊδίτης. Το σύνολο των μελών του Δ.Σ. εκφράζει προς την απερχόμενη Πρόεδρο τις βαθύτατες ευχαριστίες και την εκτίμηση του για το έργο της καθ όλη τη διάρκεια της θητείας της στο Σύνδεσμο. Μάλιστα, όπως τόνισε χαρακτηριστικά ο κος Τελώνης: "Με χαμηλούς τόνους η κα Φίλη προώθησε το έργο του Συνδέσμου μας και έκανε ουσιαστικά βήματα, σε μια περίοδο μάλιστα που χαρακτηρίζεται δύσκολη για τον Τουρισμό μας. Εργαστήκαμε με συλλογικό πνεύμα και διάθεση για δημιουργία". Ο νέος Πρόεδρος του Δ.Σ., Γιώργος Τελώνης δήλωσε ακόμα: "Υπάρχει πολλή και ουσιαστική δουλειά που πρέπει να γίνει, τα γεγονότα και οι εξελίξεις τρέχουν και χρειάζονται συνεχή εγρήγορση". Για τον λόγο αυτό κάλεσε τα μέλη του Δ.Σ. να συνεχίζουν να εργάζονται συλλογικά προς αυτή την κατεύθυνση. Η σύνθεση του νέου Δ.Σ. του ΗΑΤΤΑ έχει ως εξής: Πρόεδρος: Γιώργος Τελώνης Αντιπρόεδροι: Ιωακείμ Ιωακειμίδης - Βασίλης Κοντός - Γιάννης Παπαδάκης Γενικός Γραμματέας: Μάριος Καμμένος Ταμίας: Γιώργος Λουμίτης Γενικός Έφορος: Νίκος Κελαϊδίτης Μέλη: Νίκος Βισβίκης, Κωνσταντίνος Γκιόκας, Γιώργος Μαρούτσος, Σίμος Παπαηλίας, Ελένη Παπαδοπούλου, Βασιλική Σκάγια, Βαγγέλης Σταυρόπουλος, Λύσανδρος Τσιλίδης. Εν μέσω καλοκαιρινής περιόδου, ευχόμαστε σε όλους τους συναδέλφους μας καλές δουλειές και αισιοδοξία. Σας καλούμε να συνεργαστούμε όλοι μαζί - γιατί όλοι μαζί μπορούμε να τα καταφέρουμε. 5

6 ΦΑΚΕΛΟΣ ΚΡΟΥ Γιώργος Ανωμερίτης Πάνος Σωτηρίου Γιάννης Τζωάννος Κρύση Παλάσση "Ο Σύνδεσμός μας, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, ανέδειξε το θέμα της Κρουαζιέρας, με την διοργάνωση δύο μεγάλων διεθνών συνεδρίων, στα οποία συμμετείχαν άνθρωποι του χώρου από όλο τον κόσμο. Στα πλαίσια της συμμετοχής μας στην Επιτροπή Θαλάσσιου Τουρισμού, προσκομίσαμε εντυπωσιακά στοιχεία και επιχειρήματα για τα οφέλη της χώρας μας από την ανάπτυξη της διεθνούς κρουαζιέρας. Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, η ελληνική κυβέρνηση προωθεί σχετική νομοθετική ρύθμιση. Ευχόμαστε το Ελληνικό Κοινοβούλιο να εξετάσει το θέμα με την πρέπουσα σοβαρότητα και να προτάξει το εθνικό συμφέρον πάνω από επιμέρους ρυθμίσεις που θα δημιουργήσουν προσκόμματα. Η Ελλάδα έχει όλα τα απαραίτητα πλεονεκτήματα για να γίνει το κέντρο της κρουαζιέρας στην ΝΑ Ευρώπη, προς όφελος της εθνικής οικονομίας και της ανάπτυξης της Ελληνικής Περιφέρειας". Γιάννης Καζούλης Ανδρέας Στυλιανόπουλος Γιώργος Κουμπενάς Γιώργος Τελώνης Πρόεδρος ΗΑΤΤΑ 6

7 ΑΖΙΕΡA 7

8 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΝΩΜΕΡΙΤΗΣ Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος Ο.Λ.Π., τ. Υπουργός Ναυτιλίας Το θέμα της "άρσης του καμποτάζ" δεν είναι κανούργιο. Συζητιέται εδώ και χρόνια και φαίνεται ότι έχουμε φτάσει στην ώρα λήψης της απόφασης. Πείτε μας την άποψή σας. Ως Πρόεδρος της Ειδικής Επιτροπής, η οποία συνεστήθη για τη διερεύνηση της άρσης του cabotage για πλοία τα οποία φέρουν μη κοινοτική σημαία, παρέδωσα στο αρμόδιο Υπουργείο Πόρισμά μου. Το Πόρισμα αυτό συντάχθηκε αφού προηγουμένως ακροασθήκαμε 19 φορείς της ναυτιλίας και του τουρισμού και εξετάσαμε τα ειδικά καθεστώτα ορισμένων τουριστικών χώρων. Η άρση του cabotage απαιτεί νομοθετική ρύθμιση, η οποία θα πρέπει να εξετάζει τις διμερείς ναυτιλιακές συμφωνίες με χώρες τρίτων νηολογίων, αφού εμπλεκόμενες δεν είναι μόνο οι Λιμενικές Αρχές μιας κοινοτικής χώρας, αλλά και η σημαία του πλοίου νηολόγησης, οι διεθνείς κανονισμοί και συνθήκες (Ε.Ε., ΙΜΟ, ΙΤF, ILO κ.λ.π.). Όπως έχω πολλές φορές δηλώσει οι φορείς του τουρισμού και της ναυτιλίας οφείλουν να βρουν κοινή συνισταμένη, η οποία να εξυπηρετεί τα συμφέροντα όλων. Εξάλλου, ούτε μεταξύ των φορέων του τουρισμού υπάρχει κοινή γλώσσα (άλλα επιδιώκουν οι διοικούντες τις εταιρίες κρουαζιέρας, άλλα οι πράκτορες, άλλα οι τρίτοι φορείς), όπως άλλωστε και μεταξύ των φορέων της ναυτιλίας και της ναυτεργασίας. Πιστεύω ότι από φέτος, ώστε να μπορούν να προγραμματισθούν οι κυκλικοί πλόες του 2011, η άρση του cabotage θα ρυθμιστεί νομοθετικά. Τέλος, να θυμίσω ότι για πλοία με κοινοτική σημαία το cabotage έχει αρθεί. Εν μέσω οικονομικής δυσχέρειας για την Ελλάδα, η κρουαζιέρα είναι ένα κομμάτι του τουρισμού που θα μπορούσε να εγγυηθεί μια ανάσα στα οικονομικά μας. Οι υποδομές του ΟΛΠ αρκούν για να στηρίξουν την κρουαζιέρα; Έχουμε καταρτίσει το επενδυτικό μας πρόγραμμα , του οποίου βασικός άξονας είναι η μετατροπή με υποδομές του Λιμένα Πειραιά σε μια Πύλη Τουρισμού και Πολιτισμού. Ήδη με τη λειτουργία του Εμπορευματικού Σταθμού Ι του ΟΛΠ, τη συμμετοχή μας στο προγραμματισμένο Εμπορευματικό Κέντρο Θριασίου, τη σιδηροδρομική διασύνδεση του Εμπορευματικού Σταθμού Ικονίου με το Θριάσιο και το νέο Car Terminal, καθιστούμε μαζί με την Cosco Στον χώρο της κρουαζιέρας και του τουρισμού / πολιτισμού, ήδη αρχίσαμε να εκτελούμε τις πρώτες συμβάσεις το Εμπορευματικό Λιμάνι του Πειραιά σε κύρια Πύλη διακίνησης εμπορευματοκιβωτίων για τις γύρω περιοχές. Στον χώρο της κρουαζιέρας και του τουρισμού / πολιτισμού, ήδη αρχίσαμε να εκτελούμε τις πρώτες συμβάσεις (α) για την επέκταση του νότιου λιμένα, ως κύριου λιμένα κρουαζιέρας για μεγάλα πλοία, δαπάνης 230 εκ. Ευρώ, με νέα terminals κ.λ.π.,(β) τη δημιουργία στο βόρειο λιμάνι διεθνούς μαρίνας για megayachts (γ) δημιουργία Ξενοδοχειακού συγκροτήματος 5* στη θέση Παγόδα, (δ) τη δημιουργία Συνεδριακού και Εκθεσιακού Κέντρου, (ε) την εγκατάσταση monorail περιμετρικά του λιμένος, (στ) νέα θέση από το 2011 ελλιμενισμού κρουαζιερόπλοιου στον Άγιο Νικόλαο, (ζ) επέκταση του σταθμού επιβατών κρουαζιέρας (Κανέλλου), (η) νέο terminal στο κτίριο Παγόδα και (θ) δημιουργία Πολιτιστικής Ακτής στις περιοχές της Ηετιώνιας Ακτής, με Μουσεία, θεματικό πάρκο, ανακαίνιση αρχαιολογικού χώρου, χώρους καινοτομίας και εκθέσεων κ.λ.π.. Όπως βλέπετε ο Πειραιάς αλλάζει μορφή και άξονας θα είναι η κρουαζιέρα και οι επισκέπτες του λιμανιού, οι οποίοι συνολικά (αφιξοαναχωρήσεις) το 2015 θα ξεπεράσουν τα 30 εκατ. Επιβάτες. Ποιες είναι οι επόμενες ενέργειες που πρέπει να κάνουμε ώστε να πετύχουμε μεγαλύτερη προσβασιμότητα των κρουαζιεροπλοίων στα λιμάνια μας (και κυρίως στο λιμάνι του Πειραιά), και να μεγιστοποιήσουμε τα οφέλη μας από την κρουαζιέρα; Εάν ο Πειραιάς είναι η βάση των αποβιβάσεων, τότε πρέπει να δούμε προοπτικά (α) τη βελτίωση των υποδομών των λοιπών λιμανιών (β) τη δημιουργία ειδικής ελεύθερης ζώνης για τις τροφοδοσίες, (γ) τη μόνιμη αλλαγή των κυκλοφοριακών ρευμάτων (νέο μετρό, υπογειοποίηση, νέες θέσεις στάθμευσης) κ.α.. Θα πρέπει επίσης μέσα από την Ένωση Λιμένων Ελλάδας να ενισχύσουμε τις βασικές υποδομές υποδοχής στα μεγάλα λιμάνια, δημιουργία μαζί με τις εταιρίες κρουαζιέρας νέων λιμένων σε άλλα νησιά πέραν των συνήθων προορισμών, να επιλύσουμε θέματα δρομολογίων και αφιξοαναχωρήσεων και βελτίωση υποδομών σε κύριους προορισμούς (π.χ. νέο τελεφερίκ σε Οία και Φηρά Σαντορίνης, σήραγγα σε Αθηνιό, λιμάνι Μυκόνου, Πάτμου κ.λ.π.). Ο ΟΛΠ διαθέτει την υποδομή, την τεχνογνωσία και είναι πρόθυμος να συνεργασθεί με τις εξειδικευμένες θυγατρικές των εταιριών κρουαζιέρας για τη βελτιστοποίηση του τουριστικού προϊόντος. 8

9 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Καθηγητής Πανεπιστημίου, τ. Γενικός Γραμματέας ΥΕΝ Ήσασταν για αρκετά χρόνια εκπρόσωπος της Πολιτείας, από τη θέση του Γενικού Γραμματέα του Υ.Ε.Ν. Ποια είναι η άποψή σας για το θέμα της άρσης του καμποτάζ; Γύρω από την υπόθεση της απελευθέρωσης του καμποτάζ εξακολουθεί να υπάρχει ακόμα αρκετή σύγχυση στο ευρύ κοινό. Η κίνηση αυτή ξεκίνησε το 1992 με τον Κανονισμό 3577,που αποτελεί προέκταση της δημιουργίας της ενιαίας Ευρωπαικής αγοράς, με τη κατάργηση των περιορισμών στην παροχή υπηρεσιών. Η Ελλάδα είχε πετύχει τότε μια μακρά μεταβατiκή περίοδο προσαρμογής με διαφοροποίηση όσον αφορά τους óρους και τις προθεσμίες ανάμεσα στην κρουαζίερα και τις ακτοπλοικές συγκοινωνίες με τα νησιά. Στην πρώτη περίπτωση,που αφορά μόνο τις κυκλικές κρουαζιέρες στον Ελλαδικό χώρο,η πρόσβαση είναι ελεύθερη για τα Κοινοτικά πλοία από το 1999,με όρους λειτουργίας της χώρας της σημαίας. Αντίθετα,στην ακτοπλοία η απελευθέρωση άρχισε να ισχύει από το 2004 και με όρους της χώρας υποδοχής. Είναι φανερό ότι οι ρυθμίσεις αυτές αντανακλούν συμβιβασμούς ανάμεσα σε συγκρουόμενα συμφέροντα,τόσο ανάμεσα στα κράτη μέλη,όσο και ανάμεσα σε συντελεστές παραγωγής ενός της χώρας: O βασικός στόχος ήταν να δοθεί αρκετός χρόνος προσαρμογής στους εγχώριους κλάδους προς τον επερχόμενο διεθνή ανταγωνισμό,πα- τις απωλειες εσόδων και θέσεων που τούτο σενεπάγεται για τον εύρυτερο τουριστικό τομέα. Ειδικότερα η ρύθμιση να ισχύσουν στην ακτοπλοία οι όροι της χώρας υποδοχής,κατά παρεκκλιση του Κοινοτικού κεκτημένου, αποσκοπούσε στην προστασία του δημόσιου αγαθού,που είναι η εξασφάλιση της γεωγραφικής συνοχής της χώρας,της απόσκοπτης εξυπηρέτησης των νησιωτών κι'η προστασια θέσεων εργασίας για τους Ελληνες ναυτικούς. Σήμερα πλέον το ζητόυμενο θεσμικά είναι για την κρουαζιέρα η επέκταση της δυνατότητας προσβασης στις κυκλικές κρουαζιέρες και στα πλοία με μη Κοινοτική σημαία. Με δεδομένη την οικονομική συγκυρία της χώρας μας,θεωρώ ότι, η κίνηση αυτή αποτελεί μονόδρομο. Άλλωστε η επέκταση αυτή διευρύνει την τουριστική αγορά σε ποιότικες υπη- ΦΑΚΕΛΟΣ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑ ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΖΩΑΝΝΟΣ Σήμερα πλέον το ζητoύμενο θεσμικά είναι για την κρουαζιέρα η επέκταση της δυνατότητας προσβασης στις κυκλικές κρουαζιέρες και στα πλοία με μη Κοινοτική σημαία. ρεσίες,δημι- ουργόντας θέσεις εργασίας και προστιθέμενη αξία,χωρίς να ανατρέπονται ουσιαστικά οι υπαρχουσες συνθήκες ανταγωνισμού,αφού ούτωςη άλλως τα υπό Κοινοτική σημαία πλοία έχουν το δικαίωμα πρόσβασης. Οι υποδομές των λιμανιών της Ελλάδας, είναι κατάλληλες ώστε να μπορούμε να προσφέρουμε τις υπηρεσίες που απαιτεί η διεθνής αγορά της Κρουαζιέρας; Όπως όλοι το βιώνουμε οι λιμενικές εγκαταστάσεις υστερούν σε σχέση με τις σύγχρονες απαιτήσεις για ποιοτικές συγκοινωνίες. Επείγει η υλοποίηση του ολοκληρωμένου προγράμματος παρεμβάσεων που έχει εκπονηθεί πριν από λίγα χρόνια. Με τη σημερινή έλλειψη δημοσίων κεφαλαίων,η χηματοδότηση μπορεί να εξασφαλισθεί μέσω ΣΔΙΤ. Η εισροή ιδιωτικών κεφαλαίων για νέες επενδύσεις στο χώρο αυτό θα είναι ιδιαίτερα ευεργετικός για την εθνική οικονομία. Πόσο διαφορετικός είναι ο τρόπος που αντιμετωπίζει τα ζητήματα του νευραλγικού τομέα "θαλάσσιος τουρισμός" ένας καθηγητής πανεπιστημίου, από αυτόν ενός μέλους της κυβέρνησης; Πιστεύω, ότι, στην άσκηση πολιτικής το θεωρητικό υπόβαθρο βοηθεί την πράξη,μέσω της διδικασίας ορθολογικής λήψεως αποφάσεων.οι κανονιστικές παρεμβάσεις πρέπει να είναι αποτελεσματικές με την έννοια της επίτευξης των στοχων με τις ελάχιστες δυνατόν αρνητικες παρενεργειες.τα αναλυτικά εργαλεία που προσφέρει η θεωρία,όπως τα οικονομικά της κοινωνικής ευημερίαςκι η θεωρία της δημόσιας επιλογής,διεύκολυνουν τη λήψη τέτοιων αποφάσεων,αρκει να υπάρχει επαφή με τούς ανθρώπους της πράξης. 9

10 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Σύμβουλοι Θαλάσσιου Τουρισμού ΠΑΝΟΣ ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΚΡΥΣΗ ΠΑΛΑΣΣΗ Το θέμα της "άρσης του καμποτάζ" δεν είναι κανούργιο. Συζητιέται εδώ και χρόνια και φαίνεται ότι έχουμε φτάσει στην ώρα λήψης της απόφασης. Πείτε μας την άποψή σας. ΠΑΝΟΣ ΣΩΤΗΡΙΟΥ : Η κατάργηση του προστατευτισμού άρχισε να συζητιέται κάπως πιό σοβαρά ως αίτημα την τελευταία πενταετία, γιατί πριν ήταν ένα θέμα περίπου ταμπού στην Ελλάδα. Η αλήθεια είναι ότι ως σύγχρονη Ευρωπαϊκή τουριστική χώρα αργήσαμε υπερβολικά να κατανοήσουμε ότι είναι προς όφελος όλων να φύγει αυτός ο αντι-αναπτυξιακός βραχνάς. Το ζητούμενο όμως σήμερα δεν είναι μόνο ένα απλό νομοθέτημα, αλλά και μία ριζική αλλαγή στην νοοτροπία αντιμετώπισης της κρουαζιέρας. Φανταστείτε ότι εδώ και μία δεκαετία βρίσκεται σε εξέλιξη η πιο συνταρακτική ανάπτυξη στην ιστορία της Μεσογειακής κρουαζιέρας και εμείς επιμέναμε πεισματικά στην απωθητική μας στάση, αφήνοντας άλλες χώρες να επωφελούνται εις βάρος μας. Μια καλή ευκαιρία που παρουσιάστηκε για να καταργηθεί πιο έγκαιρα το καμποταζ ήταν το 2004, όταν δηλαδή κατέρρευσε η «προστατευμένη» Ελληνική κρουαζιέρα του Πειραιά. Δεν την εκμεταλλευτήκαμε δυστυχώς, γιατί τότε λίγοι είχαν αντιληφθεί πόσο καίρια είχαν συμβάλλει στην καταστροφή του «εθνικού» μας κλάδου η ασυμβατότητα του μονοπωλίου με την σύγχρονη κρουαζιέρα και το άγονο τέλμα που είχε δημιουργήσει η τόσο πολύχρονη απουσία ανταγωνισμού. Ένα τέλμα που καταδίκασε κάθε ελπίδα βιωσιμότητας της Ελληνικής κρουαζιέρας, αφού εγκλωβίστηκε στις αναχρονιστικές λειτουργικές συνθήκες που καθιέρωσαν η αυταπάτη αλλά και το αντάλλαγμα - της «μη αναγκαίας» ανταγωνιστικότητας. Τέλος πάντων, αν το 2004 είχε φύγει από τη μέση το καμποτάζ, η ανάπτυξη της κρουαζιέρας στην χώρα μας θα είχε κάνει άλματα και σήμερα η Ελλάδα θα απολάμβανε μια εύρρωστη οικονομική δραστηριότητα με ήδη κεκτημένη αναπτυξιακή ταχύτητα. Σκεφτείτε πόσο χρήσιμο θα ήταν αυτό στην δύσκολη περίοδο που διανύουμε. Όσο για το «αν φαίνεται ότι έχουμε φτάσει στην ώρα λήψης της απόφασης» που λέτε, αυτό ως τώρα το έχουμε δεί μόνο σε επίπεδο εξαγγελιών. Φοβούμαι ότι το νομοσχέδιο που οδεύει προς την Βουλή είναι προσκολλημένο σε ένα σκεπτικό αδειοδότησης και απλώς θέτει κάποιους όρους παιχνιδιού που παραπέμπουν ευθέως στην αποτυχημένη λογική με την οποία εφαρμόζεται ως τώρα το ήδη ισχύον θεσμικό πλαίσιο για τις Κοινοτικές σημαίες. Αλήθεια, διερωτήθηκε κανείς γιατί δεν έχουμε δεί ακόμη πραγματική ανάπτυξη στο υποτιθέμενα ελεύθερο Ευρωπαϊκό homeporting; Αυτό που συνήθως παρατηρείται - και ειδικά στις σπάνιες περιπτώσεις που γίνεται μια δοκιμαστική απόπειρα homeporting στον Πειραιά - είναι η διέγερση ενός πολυεπίπεδου συστήματος απώθησης, ενός ρεφλέξ εκδίωξης που με τον ένα ή άλλο τρόπο στο τέλος επιτυγχάνει τον σκοπό του. Τελευταία το βιώσαμε αυτό με την περίπτωση του Ζενιθ, που ήρθε με σκοπό να μείνει, είδε το γνωστό «έργο» και του χρόνου θα κάνει homeporting αλλού. Αν δεν κάνω λάθος, φέτος είχε προγραμματίσει 33 απο-επιβιβάσεις στον Πειραιά, οπότε ας κάτσει κάποιος να υπολογίσει πόσα εκατομμύρια ευρώ χάνονται για την Ελληνική οικονομία από αυτό το ένα πλοίο... αλλά και πόσοι κλάδοι επηρεάζονται έμμεσα και άμεσα από κάθε τέτοια απώλεια. Και ας μην πούμε για την εικόνα που προσλαμβάνει η οποιαδήποτε ξένη εταιρεία που σκέπτεται να αποτολμήσει homeporting στην χώρα μας. Τέλος πάντων, η νέα μεταρρύθμιση του θεσμικού πλαισίου για την κρουαζιέρα θα είχε νόημα μόνο αν κατέληγε στο να ισχύει στην Ελλάδα - αλλά και να εφαρμόζεται κατα γράμμα - ακριβώς ό,τι ισχύει και στις υπόλοιπες χώρες της Μεσογείου. Τότε μόνο θα γινόταν η χώρα μας πραγματικά ανταγωνιστική για το ξένο homeporting και ελκυστική για τις επενδύσεις των μεγάλων διεθνών ομίλων του κλάδου. Τελεία και παύλα. Το 2006 και το 2008 διοργανώσαμε μαζί δύο διεθνή Συνέδρια Κρουαζιέρας εδώ στην Αθήνα, το δεύτερο με συνδιοργανωτές την SEATRADE όπου μεταξύ άλλων παρουσιάσαμε σε σχεδιαστές προγραμμάτων κρουαζιέρας απ' όλο τον κόσμο, τους προορισμούς της Ελλάδας. Τι έχει αλλάξει από τότε; ΠΑΝΟΣ ΣΩΤΗΡΙΟΥ : Όπως γνωρίζετε, το γραφείο μας ασχολείται με την άρση του καμποτάζ από το 1996, όταν ακόμη υπήρχε ένας πολύ ψηλός τοίχος γύρω απο το θέμα αυτό και η πληροφόρηση της κοινής γνώμης ήταν σχεδόν ανύπαρκτη, αν όχι και καμμιά φορά κατευθυνόμενη. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ένας πολυετής προστατευτισμός εδραιώνει εσωστρεφείς νοοτροπίες και συστημικά κεκτημένα που δεν μετακινούνται εύκολα γιατί αυτό κοστίζει πολιτικά. Όσο λοιπόν επικρατούσε περιορισμένη αντίληψη για το τι είναι σύγχρονη κρουαζιέρα, τι γινόταν στην Μεσόγειο και τι δυνητικά έσοδα διακυβεύονταν, ήταν εύκολο να παρασύρρεται η Ελλάδα σε μια περιθωριακή ραστώνη, νομίζοντας ότι έχει την πολυτέλεια να κρατά εσωτερικές ισορροπίες μέσω ξεπερασμένων συνταγών ανάπτυξης. Το 2005 κάναμε μια συζήτηση για το θέμα αυτό με τον πρώην Πρόεδρο σας κ. Γιάννη Ευαγγέλου και πρέπει να πούμε ότι ήταν από τους λίγους που κατάλαβαν τότε την σημασία που είχε για τον Ελληνικό Τουρισμό - και την οικονομία μας γενικότερα - η κατάργηση του καμποταζ για την κρουαζιέρα. Έκτοτε, η συμβολή του ΗΑΤΤΑ στην προώθηση αυτού του ζητήματος υπήρξε καταλυτική και αν σήμερα φτάσαμε στο να δημοσιεύονται πιο αντικειμενικά στοιχεία για την κρουαζιέρα, στο να υπάρχει νέα πολιτική αντιμετώπιση του ζητήματος, αλλά και μια πιο καθαρή αντίληψη της κοινής γνώμης, οφείλεται σε πολύ μεγάλο βαθμό στην «συμμαχία» αυτή. Τα 2 διεθνή συνέδρια που έγιναν με κύριο διοργανωτή τον ΗΑΤΤΑ ήταν πρωτοπόρες προσπάθειες 10

11 ΦΑΚΕΛΟΣ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑ για την Ελλάδα και έφεραν μια επανάσταση που, όπως προελέχθη, οδήγησε σε μια νέα συναντίληψη για την οικονομική σημασία που έχει η κρουαζιέρα για την χώρα μας. Δεν είναι και λίγο αυτό... Θυμάστε κάποια εποχή στην Ελλάδα να βρίσκεται η Κρουαζιέρα "στην καλή της περίοδο", να κατέχει δηλαδή το κομμάτι που της αρμόζει στον Τουρισμό μας; Ποια πολιτική μεθόδευση αλλάζει σήμερα σε σχέση με τότε; ΚΡΥΣΗ ΠΑΛΑΣΣΗ : Φυσικά υπήρξε και ήταν αυτό που λέμε Χρυσή Εποχή της Ελληνικής Κρουαζιέρας, αναφερόμενοι κυρίως στην δεκαετία του 80. Όλοι την νοσταλγούμε εκείνη την εποχή, ειδικά όσοι απο εμάς την έζησαν και επαγγελματικά. Μην ξεχνάμε ότι ανάμεσα στους πρωτοπόρους της κρουαζιέρας διεθνώς ήταν ορισμένοι σημαντικοί Έλληνες εφοπλιστές που έπαιξαν κυρίαρχο ρόλο στην διαμόρφωση της σύγχρονης παγκοσμιοποιημένης βιομηχανίας. Όμως οι εποχές άρχισαν να αλλάζουν πολύ και σχεδόν βίαια κατα την δεκαετία του 90, όταν σχηματοποιήθηκαν πια οι τεράστιοι εισηγμένοι όμιλοι που κυριάρχησαν με το μέγεθος και την εμπορική γκάμα που απέκτησαν μέσω συγχωνεύσεων και εξαγορών. Στη συνέχεια, αντλώντας χρηματιστηριακά κεφάλαια, μπήκαν σε μια ξέφρενη ανάπτυξη που συνοδεύτηκε από ένα αδιάκοπο κύμα νέων κατασκευών και έτσι άλλαξε ριζικά η μορφή του προϊόντος, ενώ η κρουαζιέρα ωρίμασε και ως βιομηχανία. Στα μέσα της δεκαετίας του 90 ήταν ήδη αδύνατο για τις Ελληνικές μικρο-μεσαίες εταιρείες να επιβιώσουν στην mainstream αγορά. Τότε, τα πολύ επιτυχημένα «διεθνή» Ελληνικά brands πουλήθηκαν, ενώ άλλα επέλεξαν την ασφάλεια του καμποτάζ και ταμπουρώθηκαν στο μονοπώλιο του Πειραιά. Όμως κανένα καμποταζ δεν μπορούσε πια να διαφυλάξει την βιωσιμότητα μιας τοπικής βιομηχανίας που δεν ήταν πια ανταγωνιστική με τα σύγχρονα δεδομένα. Δυστυχώς, όταν παρουσιάστηκε μια μοναδική ευκαιρία για ζωτικές επενδύσεις στην Ελληνική κρουαζιέρα απο την Carnival Corp, το κλίμα της εποχής ήταν αποτρεπτικό. Έτσι, στο τέλος επωφελήθηκε η Ιταλία που βίωσε μια εντυπωσιακή αναβίωση του εθνικού της κλάδου - κυρίως απο ξένες επενδύσεις - και σήμερα έχει έναν υπερσύγχρονο στόλο στη σημαία της. Μόνο στην Ελλάδα δεν είχαμε καταλάβει που οδηγούσαν τότε οι εξελίξεις και συντηρούσαμε την μάταιη ελπίδα κάποιας δια μαγείας αναγέννησης του παρελθόντος. Όλες οι άλλες χώρες εκτός του ότι δεν τους ταλαιπωρούσε κάποιο ιδιότυπο θεσμικό πλαίσιο - ανοίχτηκαν στο παιχνίδι και ακολούθησαν πολύ επικερδώς την νέα εποχή που διαμορφωνόταν. Θα έλεγε κανείς ότι η Ελλάδα αποτελεί τον ιδανικό προορισμό κρουαζιέρας για τους επισκέπτες του εξωτερικού. Παρ' όλα αυτά βρίσκεται σε θέση σκληρού ανταγωνισμού με τις γειτονικές χώρες. Ποια είναι τα βήματα που πρέπει να γίνουν ώστε να προσελκύσουμε μεγαλύτερο αριθμό επισκεπτών; ΚΡΥΣΗ ΠΑΛΑΣΣΗ : Όντως η Ελλάδα έχει μοναδικά χαρίσματα ως προορισμός κρουαζιέρας και δεν είναι τυχαίο που σήμερα είναι δεύτερη σε επιβατο-επισκέψεις τρανζιτ σε όλη την Μεσόγειο. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην ασυνήθιστη ποικιλία που προσφέρει, ειδικά με το μοναδικό της αρχιπέλαγος. Μόνο η Καραϊβική μπορεί κάπως να συγκριθεί, αλλά και πάλι υπερτερεί η Ελλάδα λόγω μικρών αποστάσεων, μεγαλύτερης ποικιλίας παραστάσεων και αίσθησης ασφάλειας του επισκέπτη. Επίσης, η χώρα μας έχει κομβικά λιμάνια μεγάλης στρατηγικής σημασίας για το homeporting της Ανατολικής Μεσογείου, όπως είναι ο Πειραιάς, το Ηράκλειο και η Θεσσαλονίκη. Ένα σημαντικό θέμα που προκύπτει είναι το γεγονός ότι η Ελλάδα ως τώρα δεν έχει κάνει τίποτε το ουσιαστικό για την προβολή της στον Θαλάσσιο Τουρισμό. Με τον ΗΑΤΤΑ έχουμε πολλές φορές συζητήσει για την ανάγκη ενός εξειδικευμένου φορέα προβολής και μάλιστα τον είχαμε βαφτίσει CRUISEin- GREECE, όνομα που λανσάραμε στο συνέδριο του Είναι πολύ σημαντικό - και αυτονόητο για άλλες χώρες που έχουν παρόμοιους φορείς το να γίνεται μια σωστά σχεδιασμένη προβολή που να απευθύνεται στοχευμένα στους διάφορους υπο-κλάδους του Θαλάσσιου Τουρισμού. Όσο για τον ίδιο τον φορέα, εκτός απο σχεδιασμό μάρκετινγκ και οργάνωση προβολής, θα πρέπει να παίξει και ένα πιο πολυδιάστατο ρόλο που θα συνενώνει τους εμπλεκόμενους ιδιωτικούς και κρατικούς φορείς, τις αυτοδιοικήσεις των προορισμών, τους οργανισμούς λιμένων, τις μαρίνες, κλπ., σε μια προπάθεια στοιχειοθέτησης ρεαλιστικών προτάσεων για την επίλυση προβλημάτων που υπάρχουν ή που θα προκύψουν απο μελλοντική ανάπτυξη. Επανερχόμενοι στην προβολή, αυτό που πρέπει να έχουμε πάντα κατα νού είναι ότι η εμπορικότητα ενός δρομολογίου κρουαζιέρας εξαρτάται πολύ από τον βαθμό ποικιλίας και πολυ-πολιτισμικότητας που προσφέρει. Δηλαδή, όσες πιο πολλές χώρες και πολιτισμούς περιλαμβάνει, τόσο πιο ελκυστικό γίνεται και αυτό είναι διαχρονικός κανόνας. Η αποδοτικότερη πολιτική προβολής για προορισμούς τρανζιτ έχει αποδειχθεί ότι είναι η ομαδοποίηση τους σε διακριτές περιοχές ενδιαφέροντος και οι συνέργειες αμοιβαίας ανταποδοτικότητας. Σε καμμία περίπτωση δεν πρέπει τα λιμάνια τρανζιτ να μπαίνουν στην λογική του μεταξύ τους ανταγωνισμού, ακόμη και με γειτνιάζοντα λιμάνια άλλων χωρών που «παίζουν» στην ίδια περιοχή με αυτά. Αν καταφέρουν όλοι μαζί να αναδείξουν την περιοχή τους, τότε κερδίζουν όλοι όσοι εμπεριέχονται σε αυτήν. Αυτό γιατί οι εταιρείες κατ αρχήν προσελκύονται απο την όλη εμπορική εικόνα μιας περιοχής και μετά συγκεκριμενοποιούν σε ποιά λιμάνια θα προσεγγίσουν τα πλοία τους. Μάλιστα, για λόγους καθαρά εμπορικούς, αλλάζουν τακτικά τα λιμάνια προσέγγισης των δρομολογίων τους και για αυτό η επιτυχία μιας περιοχής επιμερίζεται. Ακόμη και πολύ μικρά νησιά που δεν έχουν αυτόνομες δυνατότητες υποδοχής κρουαζιεροπλοίων, μπορούν να επωφεληθούν και παράλληλα να εμπλουτίσουν την τουριστική αξία της «ομάδας» τους ως εκδρομικοί προορισμοί απο τα παραπλήσια λιμάνια τρανζιτ. Βέβαια, όσον αφορά το homeporting, εκεί τα λιμάνια διαφορετικών χωρών μιας περιοχής ανταγωνίζονται πολύ σκληρά και για αυτό ελπίζουμε ότι θα βγούν απο την μέση τα εμπόδια που σήμερα αγκυλώνουν την ουσιαστική ανάπτυξη των δικών μας κομβικών λιμανιών.

12 ΣΧΟΛΙΑ Γιάννης Καζούλης Η άποψη μου είναι ότι πρέπει όλοι μας να αντιληφθούμε πως η άρση του καμποτάζ πρέπει να γίνει άμεσα διότι η αύξηση των κρουαζιεροπλοίων που θα επισκέπτονται την χώρα μας με οποιαδήποτε σημαία (ευρωπαϊκή ή μη), έχοντας το δικαίωμα να κάνουν κυκλικές κρουαζιέρες στη Μεσόγειο με βάση το λιμάνι του Πειραιά, θα αυξήσει τρομακτικά την κίνηση στο πρώτο λιμάνι της χώρας. Επίσης, θα υπάρξει και μεγάλη αύξηση στην κίνηση σε ξενοδοχεία, αρχαιολογικούς χώρους, τουριστικά μαγαζιά, εστιατόρια κλπ. Η κίνηση αυτή, σε πολλές περιπτώσεις, δεν θα αφορά μόνο την ευρύτερη περιοχή της Αθήνας αλλά και την Ελλάδα ολόκληρη, με την ανάλογη εισροή και διασπορά του συναλλάγματος. Αρκετοί θα είναι εκείνοι που θα συνεχίσουν τις διακοπές τους μετά την κρουαζιέρα. Θα πρέπει να είναι όλοι ενήμεροι ότι η Κροατία έχει αρχίσει να γίνεται ένας σημαντικός προορισμός για τις κρουαζιέρες. Αυτή τη στιγμή όμως, υπάρχει ένα σημαντικό πρόβλημα διότι η πρόσβαση στο αεροδρόμιο τους είναι περιορισμένη. Το ίδιο συμβαίνει και με το αεροδρόμιο της Βενετίας. Εμείς στην Ελλάδα έχουμε ένα καταπληκτικό αεροδρόμιο που εξυπηρετεί όλον τον κόσμο. Αυτό το όπλο στη φαρέτρα μας, πρέπει να το λάβουμε σοβαρά υπόψη μας και να το εκμεταλλευτούμε στο έπακρο, δίνοντας άδεια σε πλοία με ξένες σημαίες ώστε να μπορούν, μεταχειριζόμενοι το λιμάνι του Πειραιά, να κάνουν κυκλικές κρουαζιέρες. Και είναι βέβαιο ότι, μετά την άρση του καμποτάζ, ένας αριθμός ξένων κρουαζιεροπλοίων που μεταχειρίζονται τον Πειραιά σαν home port, θα ενδιαφερθούν για την πρόσληψη Ελληνικού προσωπικού για όλες τις κατηγορίες. Θα δημιουργηθεί η ανάγκη γι αυτό. Πρέπει να μην χάσουμε και αυτή την τελευταία ευκαιρία. Χάσαμε ήδη από την Βαρκελώνη, την Κωνσταντινούπολη και την Μάλτα που επιτρέπουν την είσοδο σε όλα τα πλοία. Η άποψη μου είναι ότι το κράτος, αντί οποιουδήποτε πολιτικού κόστους που σίγουρα θα είναι προσωρινό, θα πρέπει άμεσα να καταργήσει το καμποτάζ προς όφελος της χώρας μας. Ας σταματήσουν πια οι διάφοροι υπεύθυνοι να προσπαθούν να βρουν μεσοβέζικες λύσεις που δεν θα λύσουν το πρόβλημα ποτέ και θα βρισκόμαστε πάντα ουραγοί των εξελίξεων. Κλείνοντας, πιστεύω ότι μόλις η πολιτεία καταργήσει το καμποτάζ, είναι απαραίτητο να προσκαλέσει όλους τους υπεύθυνους των εταιρειών που ασχολούνται με τις κρουαζιέρες, να τους γίνει επίσημη ανακοίνωση και να ανταλλαγούν απόψεις για το από εδώ και πέρα. Πρέπει όλοι μας να το παλέψουμε προτού είναι πολύ αργά. Είμαστε στο «παρά δύο». Το «και πέντε» δεν είναι καθόλου μακρυά και θα είναι καταστρεπτικό για τη χώρα. Γιάννης Καζούλης Intermed Travel Services S.A. Ανδρέας Στυλιανόπουλος A ρση του καμποτάζ για όλο τον κόσμο σημαίνει ότι εκτός από τις διεθνώς αποδεκτές συμβάσεις αξιοπλοΐας, ασφάλειας και προστασίας περιβάλλοντος, η Ελλάδα δεν θα επιβάλλει πλέον κανένα άλλο όρο ή περιορισμό για το homeporting οιουδήποτε κρουαζιεροπλοίου. Ότι δηλαδή ισχύει σε όλες τις άλλες χώρες της περιοχής μας. Όσο για τις εθνικότητες του πληρώματος ή την σύνθεση τους, αυτό θα αφορά μόνο την εταιρεία και την χώρα της σημαίας που φέρει το πλοίο της. Επειδή ακούστηκαν κάποια περίεργα περι «Ιταλικού» μοντέλου: στην Ιταλία ένα πλοίο οιασδήποτε σημαίας μπορεί ελεύθερα να κάνει κυκλική κρουαζιέρα με αφετηρία Ιταλικό λιμάνι, αλλά ακόμη και να απο-επιβιβάσει επιβάτες σε οποιοδήποτε στάδιο του δρομολογίου του, είτε σε Ιταλικό λιμάνι, ή οιασδήποτε άλλης χώρας. Σε καμμία περίπτωση δεν προσπαθεί η Ιταλία να επιβάλλει τους ναυτικούς της με το ζόρι ή να απαιτήσει δεσμεύσεις επί των δρομολογίων ενός πλοίου, θέτοντας όρους είτε χρονικούς είτε υποχρεωτικού αριθμού προσεγγίσεων. Ο λόγος που απασχολούνται χιλιάδες Ιταλοί ναυτικοί από θυγατρικές εταιρείες πολυεθνικών ομίλων κρουαζιέρας δεν είναι αποτέλεσμα θεσμικών εκβιασμών, αλλά ανταγωνιστικότητας των ίδιων των ναυτικών. Ούτως ή άλλως, όταν μια εταιρεία κάνει homeporting σε μια χώρα, πάντα προσλαμβάνει και τοπικούς ναυτικούς γιατί είναι εύλογο επιχειρησιακά, όμως είναι στο χέρι της πόσους θα χρησιμοποιήσει και ποιές ειδικότητες. Όσο για την Ιταλική σημαία, οι απαιτήσεις σε απασχόληση Ιταλών κινούνται σε πολύ χαμηλά επίπεδα (γύρω στο 10%). Η ανταγωνιστικότητα της σημαίας της πέτυχε να προσελκύσει πολλά κρουαζιερόπλοια πολυεθνικής πλοιοκτησίας, γιατί αντί να επιχειρείται το πνίξιμο ενός κλάδου με ασύμφορα ποσοστά ακριβών πληρωμάτων σε λίγα πλοία, πράγμα που κατέστρεψε τον πάλαι ποτέ εθνικό μας κλάδο, εκεί το βάρος διαιρείται ανώδυνα και τα πλοία παραμένουν βιώσιμα και κερδοφόρα. Η Ελλάδα δεν έχει πρόβλημα προσεγγίσεων, αφού είναι ο δεύτερος σε επισκεψιμότητα προορισμός στην Μεσόγειο. Το πρόβλημα είναι οι αποεπιβιβάσεις, όπου δηλαδή και το μεγαλύτερο οικονομικό όφελος από την κρουαζιέρα. Στην Ελλάδα των 4,3 εκ. επιβατο-επισκέψεων (2008) μόνο ένα 6,5% των επιβατών που έκαναν κρουαζιέρα στην Ευρώπη απο-επιβάστηκαν σε Ελληνικό λιμάνι. Στην Ιταλία που σε επισκεψιμότητα μόλις μας ξεπερνά με διαφορά, απο-επιβιβάστηκαν σε λιμάνια της το 40%. Εκεί έγκειται η συντριπτική διαφορά σε έσοδα, αφού από τις συνολικές άμεσες δαπάνες των εταιρειών στην Ευρώπη που το 2008 ήταν 14,3 δις η Ιταλία άρπαξε το 30,4% ή 4,3 δις, ενώ η Ελλάδα μόλις μάζεψε το 3,3% ή 472 εκατομμύρια. Μάλιστα, ένα μεγάλο ποσοστό από τα έσοδα της Ιταλίας προέρχονται απο homeporting για κρουαζιέρες της Ανατολικής Μεσογείου, που εμείς χάνουμε λόγω καμποτάζ. Αυτό καλείται να βελτιώσει το νομοσχέδιο και όχι να θέσει ακατάληπτους όρους για πόσα 24ωρα θα παραμένει ένα πλοίο στα χωρικά μας ύδατα ή πόσα Ελληνικά λιμάνια θα πιάνει και πόσο θα διαρκεί κάθε προσέγγιση. Υποχρέωση απασχόλησης απροσδιόριστου αριθμού Ελλήνων ναυτικών: Φτάνει να εξετάσει κανείς την περίπτωση της Βραζιλίας, για να καταλάβει ποια θα είναι η αντίδραση της διεθνούς κρουαζιέρας. Το πρόβλημα δεν είναι οι Έλληνες αξιωματικοί γέφυρας και μηχανής ή ακόμη και οι ναύτες και τα κατώτερα πληρώματα μηχανής, γιατί αυτοί είναι περιζήτητοι και καλά εκπαιδευμένοι, οπότε η απελευθέρωση τους συμφέρει 100%. Το πρόβλημα είναι τα ξενοδοχειακά πληρώματα, που όχι μόνο έχουν συμβατικές απαιτήσεις εκτός πραγματικότητας, αλλά έχουν μείνει και πίσω σε εκπαίδευση. Αυτό είναι και το κύριο deal breaker της μεταρρύθμισης που επιχειρείται. Τέλος, προς τι οι πενταετείς συμβάσεις; Αν δεν είναι προαιρετικές και δεν συνοδεύονται με σημαντικά κίνητρα, δεν έχουν κανένα νόημα και είναι όρος απωθητικός. Είναι το αντίθετο με ό,τι κάνουν οι περισσότερες άλλες χώρες, που στην ουσία προσφέρουν συμφωνίες με κίνητρα (π.χ. στις 25 συνεχόμενες απο-επιβιβάσεις ένα ποσοστό έκπτωσης απο τα λιμενικά τέλη). Εδώ επιχειρείται το αντίθετο, ήτοι να δεσμευτούν οι εταιρείες για μια πενταετία με αντάλλαγμα επαχθείς όρους, όπως η υποχρεωτική απασχόληση Ελλήνων με Ελληνικές συμβάσεις και ασαφή ποσοστό, κεφαλιάτικο χαράτσι για την εκπαίδευση ναυτικών που επιβάλλονται κλπ. Ανδρέας Στυλιανόπουλος, Διευθύνων Σύμβουλος Navigator Travel & Tourist Services Ltd. 12

13 Γιώργος Κουμπενάς 9 Ιουλίου: Υποδοχή τριών κρουαζιεροπλοίων στο Κατάκολο Όμιλος «Πολιτεία Ήλιδας Ολυμπίας» με την υποστήριξη του ΗΑΤΤΑ ΦΑΚΕΛΟΣ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑ Η κρουαζιέρα και οι δραστηριότητες γύρω από αυτήν αποτελούν αναμφισβήτητα ένα σημαντικό κεφάλαιο για την Ελληνική οικονομία με σημαντικές προοπτικές και ειδικότερα αυτή τη δύσκολη οικονομική περίοδο. Από την άλλη, όλοι πρέπει να αντιληφθούν ότι η κρουαζιέρα είναι ένας πολυσύνθετος συνδυασμός της ναυτιλίας και του τουρισμού με αρκετές ιδιομορφίες που απαιτεί ειδικές γνώσεις και τεράστιες επενδύσεις σε πλοία, ανθρώπινο δυναμικό και αντίστοιχες υποδομές. Ειδικότερα όσον αφορά την ανάπτυξη της στον Ελλαδικό χώρο υπάρχει ένα ευρύ φάσμα ανασταλτικών παραγόντων που θα πρέπει να εξεταστούν και να μελετηθούν εις βάθος από εξειδικευμένο φορέα, προκειμένου να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα, προς όφελος της εθνικής οικονομίας και όλων των εμπλεκομένων. Συνοπτικά οι ανασταλτικοί αυτοί παράγοντες είναι οι λιμενικές υποδομές οι σταθμοί υποδοχής, οι αεροπορικές συνδέσεις, η γραφειοκρατία που ταλανίζει και αυτόν τον τομέα αλλά και η καλλιέργεια της ιδέας, η εκπαίδευση και εμπέδωση της «φιλοσοφίας» της κρουαζιέρας για όλους τους εμπλεκομένους. Αν δεν ληφθούν αυτά υπόψη, η απελευθέρωση της κρουαζιέρας δεν επαρκεί για την μέγιστη αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων που προσφέρει η θέση και οι φυσικές ομορφιές της χώρας μας. Θεωρούμε ότι η άρση του καμποτάζ, είναι σίγουρα ένα βήμα προς την ανάπτυξη, ένα «άνοιγμα» στις αγορές της κρουαζιέρας, αλλά δεν είναι «πανάκεια» όπως έχει αναχθεί πρόσφατα. Επιπλέον και πριν από οτιδήποτε άλλο, θα έπρεπε να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα για την ανταγωνιστικότητα του Ελληνικού πλοίου και της Ελληνικής σημαίας, δίνοντας τα αναγκαία κίνητρα ώστε να καταστεί ανταγωνιστική απέναντι στις σημαίες των υπολοίπων Ευρωπαϊκών και άλλων σημαιών. Χώρες όπως η Ιταλία έχουν συνειδητοποιήσει εγκαίρως ότι τα μέγιστα οφέλη υπάρχουν όταν συνδυάζονται η διαχείριση των πλοίων, η απασχόληση εθνικών πληρωμάτων και η δραστηριοποίηση των πλοίων στα λιμάνια της χώρας. Ο συνδετικός κρίκος όλων των ανωτέρω είναι η εθνική σημαία. Και εδώ πρέπει να τονίσω ότι η ελληνική σημαία δεν είναι μόνο ένα σύμβολο, έχει ουσία και εθνικό λόγο ύπαρξης στα πλοία που πλέουν στις Ελληνικές θάλασσες και προσεγγίζουν στους αναμφισβήτητα μοναδικούς προορισμούς κρουαζιέρας που προσφέρει η χώρα μας. Για να έχει όμως συνέχεια και ουσιαστική σημασία πρέπει να υπάρχουν και Έλληνες ναυτικοί ώστε να διατηρηθεί η απαραίτητη τεχνογνωσία και ο δεσμός με τη χώρα μας. Και αυτό είναι εθνικό μας καθήκον. Αλίμονο μας αν φτάσουμε στο σημείο, στο ζωτικό χώρο της Ελλάδας να πλέουν πλοία με κάθε είδους σημαία εκτός από την Ελληνική, για την οποία είμαστε περήφανοι που κυματίζει στα τέσσερα κρουαζιερόπλοια της Louis Hellenic Cruises και ευχόμαστε τα πλοία αυτά να μην είναι οι τελευταίοι πρεσβευτές της Ελληνικής εν πλω φιλοξενίας. Γιώργος Κουμπενάς Γενικός Διευθυντής Επιχειρήσεων Louis Cruises Την Παρασκευή 9 Ιουλίου με την έλευση τριών κρουαζιεροπλοίων στο Κατάκωλο, τουρίστες επισκέφθηκαν την Αρχαία Ολυμπία και όλες τις γύρω περιοχές. Η «Πολιτεία Ήλιδας Ολυμπίας», ο όμιλος των Ηλείων για τον πολιτισμό και την ανάπτυξη, άδραξε την ευκαιρία και διοργάνωσε μια μεγαλειώδη γιορτή στην παραλία καλώντας όλες τις τοπικές αυτοδιοικήσεις, τους τοπικούς συλλόγους, τους επαγγελματίες των γύρω περιοχών, καθώς και τα ξενοδοχεία, που ανταποκρίθηκαν αμέσως στο κάλεσμα. Ο ΗΑΤΤΑ στήριξε αυτή την γιορτή του εθελοντισμού με μεγάλη χαρά και ικανοποίηση, με την πεποίθηση ότι η κίνηση αυτή δημιούργησε τις άριστες συνθήκες που επιθυμούμε για να αλλάξει επιτέλους η σκοτεινή και μίζερη εικόνα της χώρας μας που προσπαθεί τον τελευταίο καιρό να αποδιοργανώσει τον Τουρισμό μας. Στις επικοινωνίες μας με την κα Σοφία Κοντογιάννη, λίγες μέρες πριν την Παρασκευή 9 Ιουλίου, είδαμε μια γυναίκα δραστήρια, ενθουσιασμένη με το γεγονός αυτό που προετοίμαζε πυρετωδώς, πεπεισμένη για το θετικό και ουσιαστικό του αποτέλεσμα. Οι επισκέπτες της χώρας μας ενθουσιάστηκαν με την έκπληξη που τους περίμενε στο λιμάνι. Χόρεψαν μαζί με τα χορευτικά συγκροτήματα, γεύτηκαν τα τοπικά εδέσματα, κράτησαν παραδοσιακά προϊόντα για να τα δοκιμάσουν... και εισέπραξαν μια έμπρακτη «Καλημέρα». Γ. Κοντογιάννης (βουλευτής Ηλείας, τ. Υφυπουργός): «Να ξεκινούν κρουαζιέρες από το Κατάκολο και να δημιουργηθεί χώρος υποδοχής τουριστών» Ο πρώην Υφυπουργός κάλεσε την πολιτεία και τους αρμόδιους φορείς σε συνεργασία με τις μεγάλες εταιρίες διοργάνωσης κρουαζιέρας να διερευνήσουν το ενδεχόμενο να μετατραπεί το Κατάκολο σε «home port» δηλαδή λιμάνι αφετηρία για κρουαζιέρες ευρύτερα στο χώρο της Μεσογείου. Η εξέλιξη αυτή εκτιμάται ότι θα ενισχύσει το ακαθάριστο ΑΕΠ της χώρας περίπου κατά ένα δις ευρώ. Μ. Παρασκευόπουλος (δήμαρχος Πύργου): «Ετοιμάζουμε ένα κέντρο υποδοχής τουριστών, που εντάσσεται στο ΕΣΠΑ». «Πέρα από αυτό χρειαζόμαστε την προσοχή και το ενδιαφέρον της πολιτείας, για να δημιουργήσουμε τα μεγάλα έργα υποδομής που θα κατοχυρώσουν το Κατάκολο, ως το μεγαλύτερο λιμάνι κρουαζιέρας στην Ελλάδα». Τ. Λιβαδά (πρόεδρος Πολιτιστικού Κέντρου Λεχαινών): «Θα προσπαθήσουμε να συμμετέχουν πολλές κυρίες με σπιτικά εδέσματα και αν ξαναγίνει θα προσπαθήσουμε να περιοποιηθούμε όλους όσους έρχονται στον τόπο μας και τους θεωρούμε φιλοξενούμενους, όπως στο σπίτι μας». 13

14 ημερολόγιο του HATTA Περί γαστρονομίας... Στις 19 Απριλίου διοργανώθηκε, στο Παλαιό Φρούριο της Κέρκυρας, συζήτηση από την διεθνή ΜΚΟ Culture Polis (Φόρουμ της Ευρώπης των Πολιτισμών, παράρτημα Αδριατικής και Ιονίου), με θέμα «Γαστρονομία, Πολιτισμικό και Οικονομικό Αγαθό». Ο Βασίλης Κοντός στην εισήγησή του τόνισε μεταξύ άλλων: «Το γεγονός της Μεσογειακής διατροφής αποδεικνύεται σωτήριο για την υγεία μας και εφόσον παράλληλα συνάδει με την καλλιέργεια μικρής και τοπικής κλίμακας, κάνει καλό και στην οικονομία». Στο Ζάππειο μια μέρα Απριλίου 2 Μαΐου, η διοργάνωση του Τουριστικού Πανοράματος στο Ζάππειο. Το Ζάππειο είναι ιδανικός χώρος για εκθέσεις, ο καιρός ήταν καλός... αλλά η κίνηση μάλλον μέτρια εφέτος στην τουριστική αυτή έκθεση. Είτε γιατί συνέπεσε με τις πρώτες ανακοινώσεις των οικονομικών μέτρων της κρίσης, είτε με την Πρωτομαγιά και τις απεργιακές κινητοποιήσεις, πάντως το ενδιαφέρον δεν ήταν τόσο ζωηρό όσο άλλες χρονιές. Ο ΗΑΤΤΑ συμμετείχε σε συνεργασία με τον HAPCO σε κοινό περίπτερο. Συνάντηση με τη Μάγια Τσόκλη... στα γραφεία του ΗΑΤΤΑ, την Τετάρτη 12 Μαΐου, είχε το Προεδρείο του Δ.Σ. του ΗΑΤΤΑ. Ήταν μια θαυμάσια ευκαιρία για να εκτεθούν οι προβληματισμοί του κλάδου μας στην βουλευτή του ΠΑΣΟΚ, να αναζητηθούν απαντήσεις σε ερωτήματα και ανησυχίες λόγω της οικονομικής κρίσης και να ληφθούν υποσχέσεις για το μέλλον του Τουρισμού. Η Μάγια Τσόκλη είναι διατεθειμένη να στηρίξει με όλη της τη δύναμη την πορεία του τουρισμού και σε αυτό φυσικά- μας βρίσκει συνοδοιπόρους της. Μνημόνιο ελληνοτουρκικής συνεργασίας... υπογράφηκε μεταξύ της τουρκικής αποστολής συμμετέχοντος του Basaran Ulusoy (TUR- SAB) και της Ελλάδας, παρουσίας της τότε Υφυπουργού Άντζελας Γκερέκου, μετά το Ελληνοτουρκικό Επιχειρηματικό Φόρουμ, στις 14 Μαΐου. Ο Λύσανδρος Τσιλίδης, μέλος του Δ.Σ. του ΗΑΤΤΑ, συμμετείχε στο φόρουμ. "Στο επόμενο τεύχος μας θα επανέλθουμε με εκτενέστερη αναφορά στο θέμα αυτό". Ένα μοναδικό φεστιβάλ έθεσε υπό την αιγίδα του ο ΗΑΤΤΑ, στις 4-6 Ιουνίου: Το 3ο Διεθνές Φεστιβάλ Ρυζιού στις Σέρρες. Ο Μάριος Καμμένος, Γενικός Γραμματέας του Δ.Σ. του ΗΑΤΤΑ, στην εισήγησή του στο Συνέδριο που είχε θέμα του τη Γαστρονομία- τόνισε μεταξύ άλλων: «Η γαστρονομία τόσο στον σαν εξειδικευμένο τουριστικό προϊόν, 14 Το πρόγραμμα φιλοξενίας... Αζέρων δημοσιογράφων κρατικών και ιδιωτικών καναλιών και εντύπων σχετικών με τον τουρισμό, στήριξε ο ΗΑΤΤΑ. Ήταν μια πρωτοβουλία του ΕΟΤ να φιλοξενήσει τους δημοσιογράφους, μετά από συζήτηση με την πρεσβεία μας στο Αζερμπαϊτζάν. Το ενδιαφέρον ιδιαιτέρως του κου Γ. Πουσσαίουεκφράστηκε μετά την επίσκεψή του στο Αζερμπαϊτζάν, όπου μαζί με τον ΗΑΤΤΑ (τον οποίο εκπροσώπησε η διευθύντρια κα Άννα Ανυφαντή), συμμετείχαν σε κοινό περίπτερο στην έκθεση AITF στο Μπακού. Οι δημοσιογράφοι φιλοξενήθηκαν σε ξενοδοχεία των Αθηνών, επισκέφθηκαν τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους της περιοχής της Αθήνας (Ακρόπολη, Σούνιο, Μουσείο Ακρόπολης κ.ά.) και επισκέφθηκαν κεντρικά εστιατόρια και άλλους χώρους. Στα πλαίσια της επίσκεψής τους πήραν συνέντευξη από εκπροσώπους του ΕΟΤ και του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού. Οι δημοσιογράφοι από το Αζερμπαϊτζάν σκοπό είχαν εκτός της επίσκεψής τους στην Αθήνα- να γνωρίσουν και την Κρήτη, η οποία εγκαινιάζει την πρώτη απ ευθείας πτήση τσάρτερ σύνδεση με το Μπακού. Για τον λόγο αυτό έμειναν τρεις ημέρες και εκεί, στα Χανιά και στο Ηράκλειο. Οι εντυπώσεις των δημοσιογράφων ήταν άριστες και δήλωσαν ικανοποιημένοι από το οργανωτικό κομμάτι της διαμονής τους, ευχαριστώντας τον ΕΟΤ και τον ΗΑΤΤΑ για την φιλοξενία που τους πρόσφεραν. Η αγορά του Αζερμπαϊτζάν είναι ένας στόχος στον οποίο έχει επικεντρωθεί ο ΗΑΤΤΑ τον τελευταίο καιρό, και αυτό λόγω του μεγάλου ενδιαφέροντος των Αζέρων για την Ελλάδα. Είμαστε βέβαιοι ότι μετά από αυτό το ταξίδι των δημοσιογράφων θα ενταθεί το ενδιαφέρον τους μια και θα εμπλουτιστεί και με περισσότερες λεπτομέρειες τουριστικού περιεχομένου. Ήδη κάποιες ενδείξεις είχαν ήδη φανεί από την έκθεση AITF, όπου ο ΗΑΤΤΑ στο περίπτερό του έλαβε πολλά μηνύματα ενδιαφέροντος από Αζέρους επισκέπτες, για διάφορους τουριστικούς προορισμούς της χώρας μας. Οι Αζέροι ως τουρίστες- είναι άνθρωποι που αγαπούν την πολυτέλεια, τα ακριβά ξενοδοχεία και εστιατόρια και γενικά αγαπούν να ταξιδεύουν στη χώρα μας.

15 όσο και σαν συστατικό στοιχείο στα συμβατικά προγράμματα, αποτελεί για πολλούς προορισμούς βασικό τουριστικό πόρο. Στην Ελλάδα, συνολικά, δεν έχει συμβεί αυτό. Πρέπει να κερδίσουμε το χαμένο χρόνο». Στην Αθήνα και την Ύδρα... διοργάνωσαν Συνέδριο με θέμα «Πολιτισμός και Τουρισμός: Μία νέα προσέγγιση», η Μάγια Τσόκλη και η Πέμυ Ζούνη, σε μια προσπάθειά τους να τονώσουν την γενικότερη αίσθηση αισιοδοξίας για τον Τουρισμό. Ήταν μια ενδιαφέρουσα και σημαντική προσπάθεια. Στην Ύδρα συμμετείχε ο Βασίλης Κοντός, Γενικός Έφορος του Δ.Σ. του ΗΑΤΤΑ. Γνωριμία με τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου Φίλες και Φίλοι, Συνάντηση με τον νέο Υφυπουργό... κο Γιώργο Νικητιάδη, είχαν την Τετάρτη 16 Ιουνίου, μέλη του Δ.Σ. του ΗΑΤΤΑ, με μια μεγάλη ατζέντα θεμάτων προς συζήτηση. Η συζήτηση είχε αρχικά ενημερωτικό χαρακτήρα, ώστε ο νέος Υφυπουργός να αντιληφθεί το μέγεθος των προβληματισμών του κλάδου, και έπειτα στράφηκε στους τρόπους με τους οποίους μπορούν να μεθοδευτούν και να δρομολογηθούν κάποια ζητήματα. Πιο συγκεκρι μένα: η έλλειψη ρευστότητας στις τουριστικές επιχειρήσεις και η καθυστέρηση στις επιδοτήσεις τουριστικών λεωφορείων. Το θέμα της άρσης του cabotage για την κρουαζιέρα, ο συνεδριακός τουρισμός, η visa Schengen, η ΚΤΕΛ Α.Ε. και η επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου. Από τη συζήτηση με Βασιλική Σκάγια Dayrise Holidays, Θεσσαλονίκη - Μέλος Δ.Σ. στην Κέρκυρα. Με τον τουρισμό ασχολήθηκα από μικρή ηλικία λόγω «Γεννήθηκα της οικογενειακής επιχείρησης. Οι γονείς μου, θυμάμαι, πάντα με ένα χαμόγελο εξυπηρετούσαν τους πελάτες του ξενοδοχείου. Το κληρονομήσαμε και εμείς τα παιδιά. Αγάπη και φιλοξενία στον επισκέπτη. Έφυγα στο Λονδίνο για σπουδές στον τουρισμό, την εποχή που οι Άγγλοι τουρίστες είχαν κατακλύσει τα νησιά μας. Εργάστηκα κοντά στους πρώτους μεγάλους tour operators. Στη συνέχεια, για οικογενειακούς λόγους, βρέθηκα στη Θεσσαλονίκη όπου ίδρυσα με τον σύζυγο μου την δική μου επιχείρηση». Το όραμά μου για τον τουρισμό, είναι να βελτιώσουμε την αποδοτικότητα μας, παρουσιάζοντας νέες δυνατότητες, νέες αγορές και υποστηρίζοντας τη δημιουργικότητα -και πάνω απ όλα την αμέριστη αξία των πελατών. Θα ήθελα να δω κάποια μέρα τα τουριστικά γραφεία στην Ελλάδα να έχουν την αξία που τους ταιριάζει. Να σταματήσουμε να λειτουργούμε ατομικά και διασπαστικά, γιατί μέχρι σήμερα μόνο αρνητικά αποτελέσματα βλέπουμε. τον Υφυπουργό, προέκυψαν δεσμεύσεις για ανοιχτή συνάντηση του Υπουργείου με τον κλάδο μας καθώς και η δρομολόγηση της επίλυσης των παραπάνω ζητημάτων και της εκτενούς συνεργασίας μας στο εξής. Διοικητικό Συμβούλιο με την παρουσία του Προέδρου του ΣΕΤΕ... κο Νίκο Αγγελόπουλο. Το έργο μας, το όραμά μας για τον Τουρισμό και οι επιδιώξεις μας είναι στοιχεία κοινά που καθορίζουν τις κινήσεις μας. Η παρουσία του κου Αγγελόπουλου στα γραφεία του ΗΑΤΤΑ και συγκεκριμένα κατά τη διάρκεια του Διοικητικού Συμβουλίου, σηματοδοτεί μια στενότερη συνεργασία, προς αυτή την κατεύθυνση.... Ο ΗΑΤΤΑ -σαν θεσμικό όργανο που είναι- και που μόνο αυτός έχει την ιδιότητα να εκπροσωπεί απόλυτα τον κλάδο, να μπορέσει να γίνει σφραγίδα της ποιότητας και της πιστότητας.... Να δούμε ένα πιο ουσιαστικό Υπουργείο Τουρισμού και λειτουργούς που να βάλουν θεμέλιους λίθους με προοπτική.... Αυτή την δύσκολη περίοδο, ο ιδιωτικός τομέας χρειάζεται την υποστήριξη του δημόσιου τομέα, με επενδύσεις, πρωτοπόρα ηγεσία και κατευθύνσεις, ώστε η Ελλάδα να γίνει ένας 12μηνος προορισμός. Περισσότερη μέριμνα για καθαρές πόλεις, για τουριστικές πόλεις, και όχι πόλεις που η έννοια της ανάπτυξης περνάει από συμβούλια εξοικονόμησης προσωπικών αγαθών των εκάστοτε.... Επιστροφή στην παλιά καλή εποχή, όπου το χαμόγελο του νησιώτη ή του ανθρώπου της πόλης ήταν η διαφήμιση του τουριστικού μας προϊόντος.... Χρειαζόμαστε αλλαγή νοοτροπίας, αγωγή ευγένειας και επαγγελματισμό των απασχολουμένων στο τουρισμό. Χρειαζόμαστε ένα Υπουργείο Παιδείας που να βάλει σαν στόχο να κάνει το τουριστικό επάγγελμα ζητούμενο στόχο από όλους τους νέους για να το ακολουθήσουν. Να δούμε οδηγούς λεωφορείων και ταξί επιτέλους να έχουν σπουδάσει το επάγγελμα που κάνουν.... Απαραίτητα το χαμόγελο, η εργατικότητα και η εντιμότητα στις προσφερόμενες υπηρεσίες, η προστασία του περιβάλλοντος και ανάπτυξη στις νέες μορφές τουρισμού. 15

16 ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΗ ΒΡΕΜΗ Βιομηχανική, τεχνολογικά ανεπτυγμένη, με καλή μνήμη των παραδόσεων, αρχιτεκτονικά πιστή στην γεωμετρική αρμονία, πράσινη και ήρεμη. Η Βρέμη είναι μια πόλη που χαίρει της αγάπης και εκτίμησης των κατοίκων της: Την έχουν στολίσει με πινελιές και μικρές λεπτομέρειες αχνάρια ιστορίας, θρύλων και παράδοσης. Βαδίζεις και θαυμάζεις ένα κτήριο για το χρώμα του και ξάφνου βλέπεις ένα μικρό αγαλματάκι, που παραπέμπει σε κάποιο θρύλο της πόλης. Μια πόλη για επισκέπτες με χιούμορ! 16 T Το μεγάλο ποτάμι Weser διασχίζει την πόλη και την χωρίζει σε δύο τμήματα που συνδέονται με μεγάλες και μικρές γέφυρες. Στην μία όχθη, η παλιά πόλη, ήταν κάποτε περιτειχισμένη. Τώρα τα τείχη καταργήθηκαν και τη θέση τους πήραν καταπράσινα άλση, ιδανικά για περίπατο, ξεκούραση και τρέξιμο. Βέβαια η δόμηση έχει κρατήσει την λογική του τείχους σε κάποια σημεία, γι αυτό θα πρέπει να έχεις ακριβή χάρτη ή καλή μνήμη για να βρεις τα δρομάκια που θα σε οδηγήσουν σε κάποια έξοδο! Βασικό αξιοθέατο της παλιάς πόλης, η πλατεία Marktplatz. Εδώ βρίσκεται ο καθεδρικός ναός του Αγίου Πέτρου, το Δημαρχείο με την παραδοσιακή πρόσοψη γεμάτη γλυπτά και διακόσμηση και το μοναδικό μοντέρνο κτήριο της Βουλής. Αν δείτε τους ντόπιους να περνούν από την πίσω πλευρά του καθεδρικού ναού και να φτύνουν σε μια πέτρα που έχει χαραγμένο ένα σταυρό, μην βιαστείτε να τους κακοχαρακτηρίσετε: πρόκειται για έναν θρύλο που κρατά από το μεσαίωνα. Μια γυναίκα-δολοφόνος πολλών ανθρώπων κάηκε σε εκείνο το σημείο και η συνήθεια των ντόπιων έχει αυτό το σκοπό, να ξορκίσει το κακό. Μπροστά από το Δημαρχείο βρίσκεται το άγαλμα του ιππότη Ρολάνδου, ο οποίος είναι επίτηδες στραμμένος να κοιτάζει το ναό απέναντι, σαν μια προειδοποίηση στον κάποτε πρίγκιπα και αρχιεπίσκοπο, ότι η πόλη είναι πλέον και θα παραμείνει ελεύθερη από την κυριαρχία του. Οι κάτοικοι της Βρέμης θεωρούν ότι όσο είναι εκεί ο Ρολάνδος, η πόλη θα είναι πάντα ελεύθερη. Και για να είναι ακόμη πιο σίγουροι, έχουν ένα δεύτερο ίδιο άγαλμα κρυμμένο στο υπόγειο του δημαρχείου... Αν θελήσετε να ξαναγυρίσετε κάποια στιγμή στη Βρέμη, ο θρύλος λέει ότι πρέπει να ακουμπήσετε τα γόνατα του Ρολάνδου! Στο δημαρχείο μπορεί κανείς να ακολουθήσει μια από τις πολλές τακτικές ξεναγήσεις, γιατί είναι ένας χώρος που αξίζει τον κόπο να ασχοληθεί κανείς. Στο υπόγειό του βρίσκεται το Ratskeller, το κελάρι που φιλοξενεί ως να ωριμάσουν πάνω από 600 είδη γερμανικού κρασιού. Εδώ υπάρχει επίσης και εστιατόριο σε όμορφα διακοσμημένους χώρους, αλλά και πιο ιδιωτικά τραπέζια: προσοχή, εδώ η παράδοση δεν επιτρέπει σε κανέναν να είναι διαχυτικός! Είναι μια τοπική παράδοση που πρέπει να σεβαστεί κανείς... Το μοντέρνο κτήριο της Βουλής δημιούργησε αντιδράσεις όταν σχεδιάστηκε, καθώς υπήρχε ο φόβος ότι θα χαλάσει την γενική εικόνα της παράδοσης της παλιάς πόλης. Παρ όλα αυτά, το αποτέλεσμα είναι αρμονικό, γιατί στην επιφάνειά του από τζάμι καθρεφτίζεται η παράδοση ούτως ή άλλως. Το σήμα κατατεθέν της Βρέμης, κυρίως στην παλιά πόλη, είναι τα μικρά μαγαζάκια που υπάρχουν

17 Η Βρέμη με δυο λόγια... Το μεγαλύτερο μέρος της ταινίας Νοσφεράτου γυρίστηκε στη Βρέμη Μια όμορφη καφετέρια είναι ένας παλιός μύλος ανακατασκευασμένος, με όμορφο χρώμα, στον χώρο όπου παλιά βρίσκονταν τα τείχη. Μην ξεχάσετε να φάτε κρέπες στην κρεπερί εν πλω! παντού, και κυρίως στους πλακόστρωτους δρόμους. Ο δρόμος Böttcherstrasse, που δημιούργησε ο μεγάλος έμπορος του καφέ Ροζέλιους, είναι πραγματικά όμορφος. Το κάθε κτήριο έχει το δικό του χρώμα. Ένα από αυτά στεγάζει το σπίτι του Ροζέλιους, που έχει μετατραπεί σε μουσείο, ένα άλλο το μουσείο της ζωγράφου Paula Becker-Modersohn, εκεί βρίσκεται και το Casino της πόλης, καθώς και πολλά γραφικά μαγαζάκια. Στην πλατεία, δίπλα, οι καφετέριες είναι ένα καλό σημείο για να καθίσεις και να απολαύσεις τους ήρεμους ρυθμούς των κατοίκων της Βρέμης. Πίσω από τον ναό του Αγίου Πέτρου βλέπει κανείς και το άγαλμα των Τραγουδιστάδων της Βρέμης, από το γνωστό παραμύθι των αδελφών Γκρημ. Και εδώ σιγουρεύει κανείς την επιστροφή του στην πόλη, αγγίζοντας τα δύο μπροστινά πόδια του γαϊδάρου... Κι αν δεν θυμηθείτε να πιάσετε τα πόδια του γαϊδάρου ή τα γόνατα του Ρολάνδου, για να είναι βέβαιη η επιστροφή σας κάποια στιγμή στην πόλη... φτύστε απλώς μέσα στο ποτάμι. Οι κάτοικοι της Βρέμης θέλουν να είναι σίγουροι ότι δεν θα χαθεί καμμιά ευκαιρία γι αυτό... Και μια καινοτομία για τους τουρίστες: Μπορούν να προμηθευτούν ειδικές συσκευές με ακουστικά από το Γραφείο Τουρισμού και να ακολουθήσουν τη διαδρομή του Audio-Tour. Σε συγκεκριμένα σημεία της διαδρομής, μπορούν να ακούσουν σε αρκετές γλώσσες μια σύντομη «ξενάγηση» για το σημείο στο οποίο βρίσκονται. Στη μέση του ποταμού δημιουργείται μια μικρή χερσόνησος, πλακοστρωμένη και με μοντέρνα κτίρια σε παραδοσιακή αρχιτεκτονική γραμμή. Το ποτάμι έχει μεγάλη τουριστική κίνηση, καθώς οι βόλτες με το καραβάκι είναι τακτικότατες. Απέναντι από την παλιά πόλη, βρίσκεται το μοντέρνο τμήμα με τα πανεπιστήμια, τα μουσεία, τα εργοστάσια. Εδώ υπάρχει το εργοστάσιο κατασκευής και γευσιγνωσίας της μπύρας BECK S. Το εργοστάσιο στεγάζει και τους στάβλους με τα άλογα, καθώς παλιότερα η μεταφορά της μπύρας γινόταν με κάρα. Άλλα μεγάλα εργοστάσια που θα βρείτε εδώ είναι αυτό της Airbus, της Mercedes κ.ά. Η Βρέμη είναι η δεύτερη σε ανάπτυξη πόλη μετά το Αμβούργο, για τη Βόρεια Γερμανία. Επίσης, αγαπά πολύ το διάστημα και αυτό το αντιλαμβάνεται κανείς από το αεροδρόμιο ακόμα, όπου μπορεί να δει σε μικρογραφία τον διαστημικό σταθμό τμήμα του οποίου κατασκευάστηκε στην πόλη. Ένα από τα μουσεία που αξίζει να επισκεφθείτε είναι το μουσείο Τεχνολογίας, που έχει σχεδιαστεί σε σχήμα φάλαινας. Εδώ γίνονται πειράματα ανοιχτά, στα οποία μπορεί να συμμετέχει ο επισκέπτης. Στα εστιατόρια της Βρέμης γεύεται κανείς συνήθως θαλασσινά σε διάφορες συνταγές, όπως γαρίδες, καβούρια κ.ά. Και φυσικά την μπύρα που κατασκευάζεται εκεί, ή το κρασί για το οποίο οι κάτοικοι είναι υπερήφανοι. Ακολουθώντας μια βόλτα δυόμιση ωρών με καραβάκι από το Bremehaven στη Βόρεια Θάλασσα, όπου εκβάλλουν τα νερά του Weser, συναντά κανείς τον φάρο Roter Sand. Είναι ένας φάρος μέσα στη θάλασσα, στην κυριολεξία, μια και δεν υπάρχει κομμάτι γης να τον συνδέει πουθενά! Σε αυτό τον φάρο, μπορούν να διανυκτερεύσουν μια παρέα έως έξι ατόμων. Ποτέ όμως κάποιος μόνος του... για ευνόητους λόγους. Αυτός ο φάρος έχει και μια λυπητερή ιστορία, καθώς οι μετανάστες της Βρέμης που έφευγαν για την Αμερική τον αγαπούσαν ιδιαίτερα: ήταν το τελευταίο σημείο της πατρίδας τους που αντίκρυζαν φεύγοντας μέσω θαλάσσης. Πώς βρίσκει ένας ανύπαντρος άντρας νύφη στη Βρέμη;.. Σε συγκεκριμένη γιορτή, αρχίζει να σκουπίζει τα σκαλιά του καθεδρικού ναού. Σταματάει μόνο όταν τον φιλήσει μια κοπέλα! Και οι γυναίκες;.. Γυαλίζουν τα πόμολα του ναού, με παρόμοιο αποτέλεσμα...! 17

18

19 ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΑ «ΙΣΤΟΡΙΚΑ» ΓΡΑΦΕΙΑ Μάχη Δρόσου Madro Travel Σκόπελος «Ο Τουρισμός είναι τρία πράγματα: τόπος service αυτάρκεια» ΤΠριν από αρκετά χρόνια, όταν ήμουν ακόμα στην 3η Γυμνασίου, μας έγινε μια πρόταση να αξιοποιήσουμε την παραθαλάσσια περιουσία μας, δηλαδή να δημιουργήσουμε ξενοδοχειακή μονάδα. Πρόταση σοβαρή. Έτσι, κάποιος έπρεπε να έχει γνώσεις για να λειτουργήσει αυτό το όνειρο. Σπούδασα ξενοδοχειακές επιχειρήσεις στη Ρόδο, με καλή πρακτική άσκηση στο Rhodos Palace και αλλού. Τελειώνοντας, ήρθαν έτσι τα πράγματα και δεν προέκυψε η επένδυση, οπότε άρχισα εργάζομαι στο Elunda Beach το Από εκεί στη Μεγάλη Βρετάνια. Μεγάλα σχολεία. Οι προσωπικές επιλογές, παρ όλο που είχα πολύ καλές προτάσεις από τη Μεγάλη Βρετάνια, με έφεραν πίσω στη Σκόπελο. Τότε οι συνθήκες στο νησί ήταν τέτοιες που δεν μπορούσα να ασχοληθώ με το ξενοδοχείο που είχα σπουδάσει και έτσι άνοιξα το γραφείο το Στη Σκόπελο τότε ερχόταν κόσμος που αγαπούσε τον τόπο, ήταν ταξιδευτές και όχι τουρίστες. Το περιβάλλον ήταν σχετικά αρνητικό, γιατί η Σκόπελος είχε πάντα αυτάρκεια και έτσι δεν δεχόταν εύκολα την μετάλλαξη σε «τόπο τουριστικό». Θυμάμαι χαρακτηριστικά, όταν έδινα ένα voucher σε κάποιον και υπήρχε π.χ. προκαταβολή 300 δρχ., ερχόταν ο ιδιοκτήτης και έλεγε «τρέχα στην τράπεζα ήρθαν 300 δρχ.» - ούτε το voucher δεν ήξεραν να διαβάζουν. Το γραφείο τότε ήταν ένα σούπερ μάρκετ, πρακτορεύαμε, εισιτήρια κ.λπ. Το 1985 ήρθαν τα δελφίνια του Λιβανού, πρακτορεύσαμε τα δελφίνια και επιβεβαιώθηκαν και επαγγελματικά κάποιες οικολογικές ευαισθησίες σε πρώιμες εποχές. Αισθανόμασταν την ανάγκη να εδραιώσουμε κάθε νησί ως τουριστικό προορισμό και ως επακόλουθο όλοι φτάναμε σε ένα βήμα παραπάνω από αυτό που θέλαμε. Για παράδειγμα, πιέζαμε τον Λιβανό να φέρει ferry boat, και μας έλεγε «θα γίνει ζημιά στον τόπο αν φέρουμε στο νησί αυτοκίνητα. Κρατήστε ήπιους τόνους». Από τότε τα πράγματα διαφοροποιήθηκαν. Σημαντικό είναι να διατηρήσουμε τον τόπο ως έχει και να επιλέγεται ως προορισμός: Όχι κατ ανάγκην, κατ επιλογήν δηλαδή. Να ξέρεις πού πάς και τί περιμένεις. Εδώ και οκτώ χρόνια περίπου, επειδή έχουμε εξαιρετικά καλντερίμια σε όλο το νησί, που μοιάζουν με αυτά στο Ζαγόρι, επιλέξαμε να κάνουμε 2-3 περπατήματα και να «υιοθετήσουμε» ένα-δύο απ αυτά ο καθένας. Με συμμετοχή εθελοντική ή με ένα ποσοστό από τις εκδρομές, να διορθώσουμε κομμάτια τους, ώστε να τα αναδείξουμε. Είναι καλντερίμια με φυτευτές πέτρες χωρίς καθόλου τσιμέντο. Ήταν μια πρόταση του Δήμου αλλά απορρίφθηκε από την Περιφέρεια που φοβήθηκε μήπως τα οικειοποιηθούμε! Προσπαθούμε να αναδείξουμε τα wetlands, κάνουμε ένα ημερολόγιο ηλεκτρονικό μέσα στο οποίο προβάλουμε τις προσπάθειές μας: Προσπαθούμε να οργανώσουμε μια «πράσινη εβδομάδα», να έρχονται δηλαδή εδώ κάποιοι άνθρωποι που για μία εβδομάδα δεν θα χρησιμοποιήσουν καθόλου αυτοκίνητο ή μηχανάκι μόνο ποδήλατο. Ενισχύουμε εναλλακτικές μορφές τουρισμού που ξεκινούν δειλά-δειλά, όπως οι βόλτες με γαϊδουράκια κ.λπ. Η προβολή γίνεται στις σελίδες των γραφείων μας. Προβάλλεται η παραγωγή η παραδοσιακή στον τόπο για να ενισχύσουμε την τοπική οικονομία. Υπάρχουν ακόμη και συμμετοχές από τον δήμο και εθελοντικές, για την φύλαξη των δασών και στις καταστολές πυρκαγιών. Σχέδια μακροπρόθεσμα με έναν κοινό άξονα: την ευαισθητοποίηση και την πράξη. Γιατί ο τουρισμός είναι τρία πράγματα: τόπος, σέρβις, αυτάρκεια. 19

20