Operational Programme Cross-Border Co-operation Bulgaria/Greece Υπηρεσία Διαχείρισης Προγραμμάτων Κοινοτικής Πρωτοβουλίας INTERREG

Transcript

1 Υπουργείο Οικονομίας & Οικονομικών Υπηρεσία Διαχείρισης Προγραμμάτων Κοινοτικής Πρωτοβουλίας INTERREG Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Διασυνοριακής Συνεργασίας Βουλγαρία / Ελλάδα Περιβαλλοντική Μελέτη Συντάχθηκε σύμφωνα με την Οδηγία 2001/42/EΚ για την εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων και προγραμμάτων στο περιβάλλον Version v5.2 Status: 31/07/2007 Status: 31/07/2007 0

2 Γλωσσάρι ακρωνυμίων Ακρωνύμιο ΔΑ ΕΑ ΑΠ ΔΠΣΠ ΔΣΣ ΕΑΣ ΕΕ EMEPA ΕΠ ΕΠ ΕΣ ΕΣΠΑ ΕΤΠΑ ΚΕΚΕ ΚΣ ΜΚΟ ΟΕ ΟΟΣΑ ΟΠ ΠΕΠ ΣΠΔ ΤΔ ΤΣ BG GR IAU IB MOEW MRDPW (MRRB) RIEW SEA ή ΣΕΠΕ Περιγραφή Διαχειριστική Αρχή Ελεγκτική Αρχή Αρχή Πιστοποίησης Διεύθυνση πολιτικής συνοχής για το περιβάλλον Διασυνοριακή συνεργασία Εθνικό αναπτυξιακό σχέδιο Ευρωπαϊκή Ένωση Οργανισμός διαχείρισης δραστηριοτήτων για την προστασία του περιβάλλοντος Επιτροπή παρακολούθησης Επιχειρησιακό πρόγραμμα Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εθνικό στρατηγικό πλαίσιο αναφοράς Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης Κοινή επιτροπή καθοδήγησης έργου Κανονισμός του Συμβουλίου Μη κυβερνητική οργάνωση Ομάδα εργασίας Οργανισμός οικονομικής συνεργασίας και ανάπτυξης Ομάδα προγραμματισμού Περιφερειακό επιχειρησιακό πρόγραμμα Σύστημα πληροφοριών διαχείρισης Τελικός Δικαιούχος Ταμείο συνοχής Βουλγαρία Ελλάδα Εσωτερική μονάδα ελέγχου Ενδιάμεσος φορέας Υπουργείο περιβάλλοντος και υδάτων Υπουργείο περιφερειακής ανάπτυξης και δημοσίων έργων Περιφερειακές επιθεωρήσεις περιβάλλοντος και υδάτων Στρατηγική περιβαλλοντική αξιολόγηση ή Στρατηγική Εκτίμηση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Status: 31/07/2007 1

3 Πίνακας περιεχομένων 0 Μη Τεχνική Περίληψη Εισαγωγή Κύριοι Στόχοι και Περιεχόμενο του Προγράμματος Πεδίο Εφαρμογής και μέθοδος εκτίμησης Ευρύτεροι Περιβαλλοντικοί Στόχοι Στόχοι σε επίπεδο ΕΕ Περιβαλλοντικές θεματικές στρατηγικές Έγγραφα συναφή με την ΣΕΠΕ σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο Παρούσα κατάσταση, τάσεις και πιθανή εξέλιξη χωρίς το πρόγραμμα Τρέχουσα περιβαλλοντική κατάσταση Συναφή έργα διασυνοριακής συνεργασίας (ενδεικτικά) Περιβαλλοντικές τάσεις Μέθοδος και δυσχέρειες της εκτίμησης Μέθοδος εκτίμησης Διαμόρφωση και εκτίμηση εύλογων εναλλακτικών λύσεων Δυσχέρειες της εκτίμησης Εκτίμηση των πιθανών σημαντικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων Συνοχή των αξόνων προτεραιότητας του προγράμματος (έκδ. 3.0) με το 6 ο ΠΔΠ (Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον) Συνάφεια των αξόνων προτεραιότητας του προγράμματος με τα περιβαλλοντικά ζητήματα Πίνακες εκτίμησης Συμπεράσματα της εκτίμησης Περίληψη των συστάσεων Σύστημα παρακολούθησης Σχόλιο σχετικά με το πλαίσιο Προτάσεις βελτίωσης του Συστήματος Παρακολούθησης Δημόσιες Διαβουλεύσεις Status: 31/07/2007 2

4 9.1 Διαβουλεύσεις σχετικά με το έγγραφο πεδίου εφαρμογής της περιβαλλοντικής μελέτης Δημόσιες διαβουλεύσεις Βιβλιογραφία Συμμόρφωση με την Οδηγία 2001/42/EΚ Status: 31/07/2007 3

5 0 Μη Τεχνική Περίληψη Προγραμματισμός και πλαίσιο στρατηγικής εκτίμησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων Η Ειδική Ομάδα Σχεδιασμού του Προγράμματος για τη διασυνοριακή συνεργασία Στόχος 3 ΕΠ ΔΣΣ Βουλγαρία-Ελλάδα ανέπτυξε ένα προσχέδιο επιχειρησιακό πρόγραμμα σύμφωνα με το άρθρο 6 του Κανονισμού ΕΤΠΑ 1083/2006. Η περιοχή του προγράμματος περιλαμβάνει τις περιφέρειες των Blagoevgrad, Smolyan, Kardjali, Haskovo, Δράμας, Έβρου, Καβάλας, Ροδόπης, Ξάνθης, Σερρών και Θεσσαλονίκης. Σύμφωνα με την Οδηγία ΣΕΠΕ (Στρατηγική Εκτίμηση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων ή SEA) 2001/42/EΚ διεξήχθη μια στρατηγική περιβαλλοντική αξιολόγηση. Η παρούσα περιβαλλοντική μελέτη επεξεργάσθηκε ως μέρος της αξιολόγησης βάσει του Παραρτήματος Ι της Οδηγίας ΣΕΠΕ. Η Ειδική Ομάδα Σχεδιασμού συνεργάστηκε στενά με την Ομάδα Αξιολόγησης στην οποία ανατέθηκε η εκ των προτέρων αξιολόγηση του προγράμματος και η σύνταξη της παρούσας περιβαλλοντικής μελέτης. Τρέχουσα κατάσταση του περιβάλλοντος Η περιοχή του προγράμματος χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα μεγάλη ποικιλία φυσικών περιβαλλόντων, αποτελούμενα από μεσογειακές έως αλπικές και ηπειρωτικές ζώνες. Η περιοχή διαθέτει πυκνή δασοκάλυψη αποτελώντας το φυσικό περιβάλλον για πολλά είδη, συμπεριλαμβανομένων μεγάλων θηλαστικών. Οι φυσικοί πόροι και η βιοποικιλότητα προστατεύονται μέσω ενός πυκνού δικτύου προστατευμένων περιοχών και τοποθεσιών NATURA Οι ανθρώπινες δραστηριότητες συγκεντρώνονται στην παράκτια ζώνη και στη βόρεια πλευρά της Ροδόπης. Η εντατική γεωργία, οι μεταφορές, η μόλυνση των υδάτων και η άτακτη πολεοδόμηση αποτελούν τις μεγαλύτερες απειλές. Τα ποτάμια της περιοχής αποτελούν σημαντικά στοιχεία για την φύση και τους ανθρώπους, προκαλούν όμως και μεγάλες πλημμύρες λόγω φυσικών φαινόμενων αλλά και λόγω των παρεμβάσεων μέσω φραγμάτων. Δομή του Επιχειρησιακού Προγράμματος Ο γενικός στρατηγικός στόχος είναι η ανάπτυξη της διασυνοριακής περιοχής διασφαλίζοντας την περιφερειακή συνοχή και ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητα: μέσω της ενδυνάμωσης της ελκυστικότητας της περιοχής - που θα βασιστεί στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής και τη βελτίωση των δομών προσβασιμότηταςκαθώς και Status: 31/07/2007 4

6 μέσω της ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας διά της προαγωγής της επιχειρηματικότητας, της καθιέρωσης δικτύων συνεργασίας και της επένδυσης στους ανθρώπινους πόρους. Το πρόγραμμα θα υλοποιηθεί μέσω τριών κύριων αξόνων προτεραιότητας: Άξονας προτεραιότητας 1: Ποιότητα ζωής Αναβάθμιση και διαχείριση περιβαλλοντικών και πολιτισμικών στοιχείων, υγεία & κοινωνικά θέματα για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής στη διασυνοριακή περιοχή και της ευημερίας των κατοίκων της Άξονας προτεραιότητας 2: Προσβασιμότητα Βελτίωση των δικτύων μεταφορών και επικοινωνιών και διασφάλιση εύκολης και ασφαλούς κυκλοφορίας των αγαθών, υπηρεσιών και ανθρώπων στη διασυνοριακή περιοχή Άξονας προτεραιότητας 3: Ανταγωνιστικότητα & ανθρώπινοι πόροι Τόνωση της επιχειρηματικότητας, επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο και προώθηση της έρευνας και τεχνολογίας με σκοπό την αύξηση της ανταγωνιστικότητας και την ενίσχυση της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης της διασυνοριακής περιοχής. Ένας τέταρτος άξονας προτεραιότητας για την Τεχνική βοήθεια στοχεύει στην υποστήριξη της συνολικής διαχείρισης και στην ομαλή υλοποίηση του προγράμματος. Περιβαλλοντικοί στόχοι στη Βουλγαρία και την Ελλάδα Πραγματοποιήθηκε ανάλυση των βουλγαρικών και των ελληνικών νόμων και στρατηγικών, λαμβανομένων υπόψη των περιβαλλοντικών στόχων των δύο χωρών. Δεδομένου του γεγονότος ότι αμφότερες είναι κράτη μέλη της ΕΕ, οι σχετικές Οδηγίες και Κανονισμοί, καθώς 6ο Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον (ΠΔΠ) εξετάστηκαν ως στοιχεία συναφή με την αξιολόγηση του προγράμματος. Προσθέτως εθνικά έγγραφα, όπως η εθνική στρατηγική για το περιβάλλον (NSEAP) και το σχέδιο δράσης της Βουλγαρίας λήφθηκαν υπόψη. Οι προτεραιότητες του προγράμματος δεν πρέπει να αντιβαίνουν σε κανέναν εθνικό νόμο, οδηγίες και κανονισμούς της ΕΕ ούτε στις προτεραιότητες του 6ου Προγράμματος Δράσης για το Περιβάλλον. Η εκτίμηση κατέδειξε την απουσία ασυμφωνιών σε επίπεδο στόχων του ΕΠ. Μεθοδολογία εκτίμησης επιπτώσεων Για τον κάθε τομέα παρέμβασης αναλύθηκαν οι ενδεχόμενες επιπτώσεις στα συναφή περιβαλλοντικά ζητήματα, με σημείο αναφοράς τα καθοδηγητικά ερωτήματα και τους στόχους προστασίας του περιβάλλοντος σε διεθνές, κοινοτικό ή κρατικό επίπεδο. Οι Τομείς Παρέμβασης του Προγράμματος περιγράφονται σε γενική μορφή. Συνεπώς η πραγματοποίηση μιας ποσοτικής εκτίμησης δεν είναι δυνατή και η εκτίμηση επικεντρώνεται στην ποιοτική Status: 31/07/2007 5

7 περιγραφή των ενδεχόμενων επιπτώσεων (θετικές, ουδέτερες ή αρνητικές) στα συναφή περιβαλλοντικά ζητήματα με αναφορά στην οδηγία ΣΕΠΕ (2001/42/ΕΚ). Η Ομάδα Αξιολόγησης υιοθέτησε μια διαδραστική προσέγγιση στενής συνεργασίας με την Ειδική Ομάδα Σχεδιασμού του Προγράμματος. Έτσι το Πρόγραμμα βελτιώθηκε συνεχώς μέσω του σχολιασμού των προτεινόμενων ενδεικτικών δράσεων, της απαλοιφής δυνητικών πηγών αρνητικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων και της ενδυνάμωσης των στοιχείων περιβαλλοντικής πρόβλεψης και προστασίας. Πιθανές περιβαλλοντικές επιπτώσεις του προγράμματος Ο Άξονας Προτεραιότητας 1 εστιάζει στο περιβάλλον. Ο εν λόγω άξονας λαμβάνει συγκριτικά το μεγαλύτερο ποσοστό των κονδυλίων (46%). Τα έργα που υλοποιούνται βάσει αυτού του άξονα προτεραιότητας αναμένεται να έχουν σαφείς θετικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Παρ όλα αυτά κάποιες παρεμβάσεις δύνανται να έχουν αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις σε θέματα όπως η βιοποικιλότητα και η πολιτιστική κληρονομιά τοπίου. Η εκάστοτε Εθνική νομοθεσία σχετικά με τις Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων αναμένεται να θεραπεύσει τις σχετικές περιπτώσεις. Το πρόγραμμα προβλέπει σε κάθε περίπτωση την διασυνοριακή προσέγγιση σε τέτοιες επεμβάσεις. Ο Άξονας Προτεραιότητας 2 εστιάζει στην προσβασιμότητα. Τα έργα που σχετίζονται με την κατασκευή δρόμων αναμένεται να έχουν, σε ορισμένες περιπτώσεις, αρνητικές επιπτώσεις. Η πλειονότητα αυτών των έργων θα αφορά την ολοκλήρωση των κενών στα δίκτυα μεταφορών κοντά στα σύνορα. Η στρατηγική εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων υπογραμμίζει την ανάγκη της διασυνοριακής προσέγγισης στα πλαίσια της εκτέλεσης της σχετικής υποχρεωτικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων σε κάθε χώρα. Ο Άξονας Προτεραιότητας 3 θεωρείται γενικά ουδέτερος σε ότι αφορά το περιβάλλον. Η εκτίμηση των ενδεχόμενων θετικών ή αρνητικών επιπτώσεων δεν είναι εφικτή για όλους τους τομείς παρέμβασης λόγω της έλλειψης αναλυτικών πληροφοριών σχετικά με τις πιθανές δραστηριότητες. Ωστόσο, οι δραστηριότητες που περιγράφονται στο παρόν έγγραφο αναμένεται να έχουν, λόγω της φύσης τους, περιορισμένες μόνο επιπτώσεις. Εάν το πρόγραμμα υποστηρίξει την παραγωγή υποδομών μεταφορών χωρίς όμως να λαμβάνονται υπόψη οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις, τότε δεν μπορούν να αποκλειστούν πλήρως οι αρνητικές επιπτώσεις στα περιβαλλοντικά ζητήματα διότι μια τέτοια δράση θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του ποσοστού κατάληψης του εδάφους, της κατάτμησης των βιοτόπων καθώς και την πρόσθετη επιβάρυνση μέσω της ρύπανσης της ατμόσφαιρας και της ηχορύπανσης σε ευαίσθητες περιοχές. Η διαχείριση υδάτων μεγάλης κλίμακας, η εφαρμογή τεχνολογιών που ενέχουν κινδύνους (όπως η γενετική μηχανική), η εντατική εκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων ή η υλοποίηση βιομηχανικών πάρκων σε ευαίσθητες περιοχές θα μπορούσαν να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στο τοπίο, στο έδαφος και Status: 31/07/2007 6

8 στη βιοποικιλότητα. Οι επιπτώσεις αυτές πρέπει να λαμβάνονται υπόψη βάσει αυστηρών κριτηρίων επιλογής των επιμέρους έργων. Βασικά αποτελέσματα και συστάσεις Το Πρόγραμμα αποτελεί έγγραφο στρατηγικού χαρακτήρα. Συνεπώς η ποσοτική εκτίμηση δεν είναι δυνατή. Η εκτίμηση επικεντρώνεται στην ποιοτική περιγραφή των ενδεχόμενων επιπτώσεων. Οι περισσότερες προτεραιότητες και τομείς παρέμβασης του προγράμματος θα έχουν θετικές επιπτώσεις στα συναφή περιβαλλοντικά ζητήματα. Σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον δεν αναμένονται. Κατά την υλοποίηση του προγράμματος περιβαλλοντικά κριτήρια επιλογής των επιμέρους έργων θα πρέπει να αναπτυχθούν βάσει των συγκεκριμένων στόχων του προγράμματος και της γενικής βασικής αρχής περί προαγωγής της βιώσιμης ανάπτυξης. Τα καθοδηγητικά ερωτήματα της παρούσας μελέτης μπορούν να αποτελέσουν σημείο εκκίνησης για αυτό τον σκοπό. Για την αποτελεσματική περιβαλλοντική παρακολούθηση σε επίπεδο έργου περιλαμβάνονται κατάλληλα μέτρα, τα οποία και θα υιοθετηθούν στο σύστημα διαχείρισης του προγράμματος. Status: 31/07/2007 7

9 1 Εισαγωγή Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή οδηγία 2001/42/EΚ για την εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων και προγραμμάτων στο περιβάλλον (αναφερόμενη ως Οδηγία ΣΕΠΕ), πραγματοποιείται η Στρατηγική Εκτίμηση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για το ΕΠ Στόχος 3 ΔΣΣ Βουλγαρία-Ελλάδα Στόχος της οδηγίας ΣΕΠΕ είναι η υψηλού επιπέδου προστασία του περιβάλλοντος και η συμβολή στην ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών ζητημάτων στην προετοιμασία και θέσπιση σχεδίων και προγραμμάτων με σκοπό την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης (άρθρο 1). Τα βασικά στοιχεία που απαιτούνται για την πραγματοποίηση μιας στρατηγικής εκτίμησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων βάσει της οδηγίας ΣΕΠΕ είναι ο Προσδιορισμός του πεδίου εφαρμογής 1 (άρθρο 3) που αποσκοπεί στον προσδιορισμό της σχετικής γεωγραφικής περιοχής, της χρονικής περιόδου η οποία θα αντικατοπτρίζει τις τάσεις και τις επιδράσεις και, επίσης, στον προσδιορισμό των σχετικών περιβαλλοντικών ζητημάτων, τα οποία πρέπει να εξεταστούν στο πλαίσιο της ΣΕΠΕ. Επιπλέον, θα καθοριστούν η μέθοδος εκτίμησης και μια μέθοδος διαμόρφωσης και εκτίμησης εύλογων εναλλακτικών λύσεων. Σύμφωνα με την οδηγία πρέπει να υπάρξει και διαβούλευση με τις αρμόδιες για το περιβάλλον αρχές. Βάσει της εκτίμησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων (άρθρα 5 και 8 και Παράρτημα I) εκπονήθηκε περιβαλλοντική μελέτη στην οποία περιλαμβάνονται στοιχεία σχετικά με: τα περιεχόμενα και το επίπεδο λεπτομερειών του σχεδίου ή του προγράμματος το γεωγραφικό πεδίο εφαρμογής του σχεδίου ή του προγράμματος μια περιγραφή των μεθόδων εκτίμησης τις ενδεχόμενες σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον από την εφαρμογή του σχεδίου ή του προγράμματος τις εύλογες εναλλακτικές λύσεις, λαμβανομένων υπόψη των στόχων τα μέτρα μετριασμού των ενδεχόμενων αρνητικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων τη θέση της μελέτης κατά τη διαδικασία λήψης απόφασης Το προκαταρκτικό πρόγραμμα και η περιβαλλοντική μελέτη που συντάχθηκαν τίθονται κατά τη διάρκεια των διαβουλεύσεων, στη διάθεση (άρθρα 6 και 7) των αρχών, του κοινού και των γειτονικών κρατών μελών που ενδέχεται να επηρεαστούν από τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Η περιβαλλοντική μελέτη και οι εκπεφρασμένες γνώμες ελήφθησαν υπόψη κατά τη διάρκεια προετοιμασίας του τελικού Επιχειρησιακού Προγράμματος. 1 Παρασχέθηκε το Δεκέμβριο 2006 Status: 31/07/2007 8

10 Τα κράτη μέλη παρακολουθούν τις σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την υλοποίηση των σχεδίων και των προγραμμάτων προκειμένου, μεταξύ άλλων, να προσδιορίσουν σε πρώιμο στάδιο τυχόν απρόβλεπτες αρνητικές επιπτώσεις καθώς και να έχουν τη δυνατότητα να προβούν στη λήψη των κατάλληλων διορθωτικών μέτρων (Παρακολούθηση, άρθρο 10). Στην παρούσα περιβαλλοντική μελέτη, τα προαναφερθέντα στοιχεία θα περιγραφούν στα ακόλουθα κύρια κεφάλαια: Κύριοι Στόχοι και περιεχόμενο του προγράμματος, όπου σκιαγραφούνται οι βασικότερες λεπτομέρειες που παρέχονται στο ΕΠ, Πεδίο εφαρμογής και μέθοδος εκτίμησης, όπου ορίζεται το πλαίσιο της εκτίμησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων μέσω του προσδιορισμού της περιοχής, του χρόνου και του πεδίου εφαρμογής της εκτίμησης, Ευρύτεροι περιβαλλοντικοί στόχοι, οι οποίοι θέτουν το ΕΠ στην προοπτική των στόχων και κανονισμών της ΕΕ καθώς και των εθνικών, των περιφερειακών και των τοπικών στόχων και κανονισμών, Τρέχουσα κατάσταση, ήτοι, οι τάσεις και η πιθανή εξέλιξη χωρίς το πρόγραμμα, στοιχεία που παρέχουν μια απεικόνιση της τρέχουσας περιβαλλοντικής κατάστασης και των αναμενόμενων τάσεων σε περίπτωση μη υλοποίησης του ΕΠ, Μέθοδος και δυσκολίες της εκτίμησης, ήτοι, παροχή πληροφοριών σχετικά με τα εργαλεία της εκτίμησης και των εφαρμοζόμενων μεθόδων, Εκτίμηση των σημαντικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων, ήτοι, η διαμόρφωση υποθέσεων σχετικά με τις ενδεχόμενες επιπτώσεις των περιγραφόμενων ενδεικτικών δραστηριοτήτων, σε στενή συνεργασία με την ομάδα σύνταξης καθώς και ηεπαναδιατύπωση και προσθήκη προτάσεων για φιλικές προς το περιβάλλον παρεμβάσεις, Σύστημα παρακολούθησης, ήτοι, η διαμόρφωση προτάσεων για τον αποτελεσματικό έλεγχο των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των έργων που υλοποιούνται στο πλαίσιο του προγράμματος, Δημόσιες διαβουλεύσεις, ήτοι, περιγραφή της δημόσιας συζήτησης σχετικά με το ΕΠ, Συμμόρφωση προς την οδηγία 2001/42/EΚ, με παροχή πίνακα αναφοράς όπου πραγματοποιείται αντιστοίχηση των περιεχομένων της περιβαλλοντικής μελέτης με τις απαιτήσεις της οδηγίας. Status: 31/07/2007 9

11 2 Κύριοι Στόχοι και Περιεχόμενο του Προγράμματος Το παρόν σχέδιο της περιβαλλοντικής μελέτης βασίζεται στον προκαταρκτικό ΕΠ Στόχος 3 ΕΠ ΔΣΣ Βουλγαρία-Ελλάδα που παρασχέθηκε στις Ο στρατηγικός στόχος του Στόχου 3 ΕΠ ΔΣΣ Βουλγαρία-Ελλάδα έχει ως εξής: Η ανάπτυξη της διασυνοριακής περιοχής διασφαλίζοντας την περιφερειακή συνοχή και ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητα Αυτός ο γενικός στρατηγικός στόχος αναλύεται σε 2 συγκεκριμένους επιμέρους στόχους, ήτοι Συγκεκριμένος στόχος A: Η ενίσχυση της ελκυστικότητας της περιοχής μέσω της αναβάθμισης της ποιότητας ζωής & της βελτίωσης των δομών προσβασιμότητας και Συγκεκριμένος στόχος B: Η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας μέσω της προώθησης της επιχειρηματικότητας, της δημιουργίας δικτύων συνεργασίας και της επένδυσης στους ανθρώπινους πόρους. Το πρόγραμμα θα υλοποιηθεί μέσω τεσσάρων αξόνων προτεραιότητας: Άξονας προτεραιότητας 1: Ποιότητα ζωής Αναβάθμιση και διαχείριση περιβαλλοντικών και πολιτισμικών στοιχείων, υγεία & κοινωνικά θέματα για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής στη διασυνοριακή περιοχή και για τη βελτίωση της ευημερίας των κατοίκων της Άξονας προτεραιότητας 2: Προσβασιμότητα Βελτίωση των δικτύων μεταφορών και επικοινωνιών και διασφάλιση εύκολης και ασφαλούς κυκλοφορίας των αγαθών, υπηρεσιών και ανθρώπων στη διασυνοριακή περιοχή Άξονας προτεραιότητας 3: Ανταγωνιστικότητα & ανθρώπινοι πόροι Τόνωση της επιχειρηματικότητας, επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο και προώθηση της έρευνας και τεχνολογίας με σκοπό την αύξηση της ανταγωνιστικότητας και την προώθηση της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης της διασυνοριακής περιοχής. Άξονας προτεραιότητας 4: Τεχνική βοήθεια Στόχος είναι η υποστήριξη της συνολικής διαχείρισης και η ομαλή υλοποίηση του προγράμματος. Το πρόγραμμα απευθύνεται στους ακόλουθους δικαιούχους: Υπουργεία και όργανα υπουργείων, περιφερειακές και τοπικές αρχές, μη κυβερνητικές οργανώσεις μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί, ακαδημαϊκά και ερευνητικά ιδρύματα, τοπικά κέντρα υγείας, κρατικοί πολιτιστικοί οργανισμοί, φορείς δημοσίου δικαίου και δημόσιοι οργανισμοί, ευρωπεριφέρειες καιεπιχειρηματικές ενώσεις / οργανισμοί. Status: 31/07/

12 Το πρόγραμμα θα υποστηρίζει ποικιλία τύπων έργου, από τη δημιουργία δικτύων έως την επένδυση σε υποδομές. Εναπόκειται στον αιτούντα φορέα να αναπτύξει την ιδέα του βάσει της περιγραφής που περιλαμβάνεται στη σχετική προτεραιότητα και των διατάξεων της αντίστοιχης πρόσκλησης υποβολής προτάσεων. Κάθε πρόταση για έργο πρέπει να προδιαγράφει τη συμβολή του στους στόχους του προγράμματος μέσω της επιλογής του κατάλληλου συνδυασμού δραστηριοτήτων. Status: 31/07/

13 3 Πεδίο Εφαρμογής και μέθοδος εκτίμησης Ένα από τα βασικότερα στοιχεία για μια εκτίμηση, όπως απαιτείται από την οδηγία ΣΕΠΕ, είναι το Πεδίο εφαρμογής (άρθρο 3). Το Πεδίο εφαρμογής σκοπό έχει τον προσδιορισμό της συναφούς γεωγραφικής περιοχής, τη χρονική περίοδο η οποία θα αφορά τις τάσεις και τα αποτελέσματα, καθώς και τον προσδιορισμό των σχετικών περιβαλλοντικών ζητημάτων, τα οποία πρέπει να εξεταστούν στο πλαίσιο της ΣΕΠΕ. Επιπλέον, θα προσδιοριστούν η μέθοδος εκτίμησης καθώς και μια μέθοδος διαμόρφωσης και εκτίμησης εύλογων εναλλακτικών λύσεων. Για τη μελέτη πεδίου εφαρμογής, σύμφωνα με την οδηγία, πρέπει να υπάρξει διαβούλευση με τις αρμόδιες για το περιβάλλον αρχές. Η διαδικασία προσδιορισμού του πεδίου εφαρμογής στοχεύει στον: καθορισμό της συναφούς γεωγραφικής περιοχής, καθορισμό της χρονικής περιόδου η οποία θα αφορά τις τάσεις και τα αποτελέσματα, καθορισμό των σχετικών περιβαλλοντικών ζητημάτων, τα οποία πρέπει να εξεταστούν στο πλαίσιο της ΣΕΠΕ, τον καθορισμό των κατάλληλων περιβαλλοντικών δεικτών (ή συγκεκριμένων ερωτημάτων) οι οποίοι θα καθοδηγούν την ανάλυση στο πλαίσιο της διαδικασίας ΣΕΠΕ, καθορισμό της μεθόδου εκτίμησης των θετικών ή των αρνητικών επιπτώσεων, καθορισμό της μεθόδου διαμόρφωσης και εκτίμησης εύλογων εναλλακτικών λύσεων. 3.1 Συναφής γεωγραφική περιοχή Η συναφής γεωγραφική περιοχή για τον προσδιορισμό της τρέχουσας κατάστασης του περιβάλλοντος, των τάσεων καθώς επίσης και για την εκτίμηση ενδεχόμενων θετικών ή αρνητικών επιπτώσεων των στόχων, των προτεραιοτήτων και των προτεινόμενων μέτρων καλύπτει τις ακόλουθες περιφέρειες NUTS III: Βουλγαρία: Blagoevgrad, Smolyan, Kardjali, Haskovo Ελλάδα: Δράμα, Έβρος, Καβάλα, Ροδόπη, Ξάνθη (Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης), Σέρρες και Θεσσαλονίκη (Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας) Status: 31/07/

14 Εικόνα 1: επιλέξιμες περιφέρειες NUTS III (Πηγή: Πρόγραμμα INTERACT, 2006) Η εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων θα επικεντρωθεί σε αυτές τις περιφέρειες. Ωστόσο, ορισμένες επιπτώσεις θα εξεταστούν σε ευρύτερο γεωγραφικό πλαίσιο, π.χ. οι επιπτώσεις στην αλλαγή του παγκόσμιου κλίματος. 3.2 Συναφής χρονική περίοδος Οι τάσεις και οι θετικές ή οι αρνητικές επιπτώσεις των στόχων, οι προτεραιότητες και τα προτεινόμενα μέτρα θα εκτιμηθούν κατά την περίοδο προγραμματισμού και πέραν αυτής μέχρι το έτος κατά το οποίο τα περισσότερα από τα έργα που θα χρηματοδοτηθούν από το πρόγραμμα θα πρέπει τελικώς να υλοποιηθούν, ήτοι, μέχρι το Περιβαλλοντικά ζητήματα, στόχοι και καθοδηγητικά ερωτήματα Σύμφωνα με την Οδηγία 2001/42/EΚ/ Παράρτημα 1, στοιχείο στ, προτείνεται να εξεταστούν τα ακόλουθα περιβαλλοντικά ζητήματα: βιοποικιλότητα, πληθυσμός, υγεία του ανθρώπου, πανίδα, χλωρίδα, έδαφος, ύδατα, ατμόσφαιρα, κλιματικοί παράγοντες, υλικά περιουσιακά στοιχεία, πολιτιστική κληρονομιά συμπεριλαμβανομένης της αρχιτεκτονικής και αρχαιολογικής κληρονομιάς, τοπίο και σχέσεις μεταξύ των ανωτέρω παραγόντων.... Για λόγους σαφήνειας, τα σχετικά περιβαλλοντικά ζητήματα μπορούν να ταξινομηθούν ως εξής: Υπόγεια και επιφανειακά ύδατα Έδαφος (και υπέδαφος) Ατμόσφαιρα, κλίμα Πληθυσμός, υγεία του ανθρώπου και προστασία από φυσικούς κινδύνους, Status: 31/07/

15 Πανίδα, χλωρίδα, βιοποικιλότητα, φυσικοί οικότοποι Τοπίο, πολιτιστική κληρονομιά, συμπεριλαμβανομένων των λειτουργικών χρήσεων, Αποδοτικότητα των πόρων και προστασία / βιώσιμη διαχείριση των πόρων, συμπεριλαμβανομένων της διαχείρισης αποβλήτων, των φιλικών προς το περιβάλλον μεταφορών / συστημάτων βιώσιμης κινητικότητας, της ενεργειακής απόδοσης και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Το ΕΠ Στόχος 3 ΔΣΣ Βουλγαρία-Ελλάδα αποτελεί διασυνοριακό πρόγραμμα στο οποίο περιλαμβάνονται περιοχές από τα 2 προαναφερθέντα κράτη μέλη, αλλά το οποίο θα επηρεάσει ενδεχομένως το περιβάλλον σε δύο τουλάχιστον παρακείμενες χώρες (ΠΓΔΜ και Τουρκία). Έτσι, η προσοχή επικεντρώνεται κυρίως στις διεθνείς συμφωνίες και συμβάσεις (π.χ. ΟΗΕ, ΟΟΣΑ) και στις σχετικές οδηγίες και κανονισμούς της ΕΕ. Πίνακας 1: Περιβαλλοντικά ζητήματα και στόχοι προς εξέταση Περιβαλλοντικά ζητήματα Υπόγεια και επιφανειακά ύδατα Σχετικοί περιβαλλοντικοί στόχοι Ορθολογική, ισόρροπη χρήση των υδάτινων πόρων, Προστασία των υπόγειων υδάτων ως πόρου πόσιμου νερού, Συστηματική βελτίωση της χημικής και οικολογικής κατάστασης των ευρωπαϊκών υδάτινων συστημάτων έως το Έδαφος (και υπέδαφος) Προστασία από τη διάβρωση και τη ρύπανση Μείωση των αρνητικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων (π.χ. επανεπιχωμάτωση εκτάσεων) που οφείλονται στη χρήση των φυσικών πόρων σε μια αναπτυσσόμενη οικονομία. Ατμόσφαιρα, κλίμα Μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και των εκπομπών που ευθύνονται για την όξυνση, τον ευτροφισμό και το τροποσφαιρικό όζον, Ενίσχυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, Βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και υλοποίηση του εκτιμώμενου δυναμικού εξοικονόμησης ενέργειας, Προαγωγή της βιώσιμης κινητικότητας και Πληθυσμός, υγεία του ανθρώπου και προστασία από φυσικούς κινδύνους, των συστημάτων μεταφορών. Μείωση των ασθενειών που οφείλονται σε περιβαλλοντικούς παράγοντες, Μείωση του αριθμού των ανθρώπων που εκτίθενται σε μόνιμο θόρυβο, Βελτίωση της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης του κοινού και της ενεργού συμμετοχής του στη λήψη αποφάσεων. Προστασία από τους φυσικούς κινδύνους (π.χ. κίνδυνος πλημμυρών). Σημείο αναφοράς/πηγή Οδηγία πλαίσιο για το νερό (2000/60/EΚ), Οδηγία για τα νιτρικά ιόντα (91/676/EΟΚ), Οδηγία για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων (91/271/EΟΚ), Οδηγία για την ολοκληρωμένη πρόληψη και έλεγχο της ρύπανσης IPPC (96/61/EΟΚ), Οδηγία για το πόσιμο νερό (98/83/EΚ). Θεματική στρατηγική για την προστασία του εδάφους (COM ), Πολιτική για τα απόβλητα της ΕΕ (COM ). UNECE, Σύμβαση για την εκτεταμένη διασυνοριακή ρύπανση της ατμόσφαιρας (CLRTAP), Οδηγία για τα εθνικά ανώτατα όρια εκπομπών για ορισμένους ατμοσφαιρικούς ρύπους (2001/81/EΚ), Θεματική στρατηγική για την ατμοσφαιρική ρύπανση (COM(2005) 446), Σύμβαση πλαίσιο του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή και το πρόσθετο πρωτόκολλο του Κιότο (UNFCCC 1997). Οδηγία της ΕΕ σχετικά με την αξιολόγηση και διαχείριση του περιβαλλοντικού θορύβου (2002/49/EΚ) 6 ο πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον (COM(2001)31 τελικό), Σύμβαση για την πρόσβαση στις πληροφορίες, τη συμμετοχή του κοινού στη λήψη αποφάσεων και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά ζητήματα ( Σύμβαση Aarhus ) (1998), Οδηγία για την πρόσβαση του κοινού σε περιβαλλοντικές πληροφορίες (003/4/EΚ), Πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αξιολόγηση και τη διαχείριση των πλημμυρών (COM ). Status: 31/07/

16 Πανίδα, χλωρίδα, βιοποικιλότητα και φυσικοί οικότοποι Τοπίο, πολιτιστική κληρονομιά, περιλαμβανομένων των λειτουργικών χρήσεων, Αποδοτικότητα των πόρων και προστασία / βιώσιμη διαχείριση των πόρων, συμπεριλαμβανομένων της διαχείρισης αποβλήτων, των φιλικών προς το περιβάλλον μεταφορών / των βιώσιμων συστημάτων κινητικότητας, της ενεργειακής απόδοσης και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας Ανακοπή της απώλειας της βιοποικιλότητας έως το 2010, Προστασία και αποκατάσταση των φυσικών οικοτόπων και των οικολογικά σημαντικών περιοχών για τη διατήρηση της ποικιλίας των ειδών, Συντήρηση και αποκατάσταση της προστατευτικής ικανότητας των οικοσυστημάτων Προστασία της φυσικής και πολιτισμικής κληρονομιάς, Διατήρηση της ποικιλίας, της μοναδικότητας του τοπίου ως πηγής βιοποικιλότητας και για λόγους αναψυχής, Υποστήριξη της βιώσιμης αστικής και περιφερειακής ανάπτυξης και περιορισμός της μετατροπής των αγροτικών εκτάσεων σε αστικές εκτάσεις. Διατήρηση και ενίσχυση της προστασίας των περιοχών που τελούν υπό το καθεστώς προστασίας της UNESCO και των εθνικών πολιτικών, Ελαχιστοποίηση της κατάληψης του εδάφους, της άτακτης αστικής επέκτασης και της απώλειας εδάφους λόγω στεγανοποίησης. Αποσύνδεση της αύξησης του όγκου της κυκλοφορίας από την οικονομική ανάπτυξη, Αποσύνδεση της κατανάλωσης ενέργειας και της κατανάλωσης υλικών αγαθών από την οικονομική ανάπτυξη, Μείωση της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας, Αύξηση του μεριδίου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο πλαίσιο της ακαθάριστης εγχώριας κατανάλωσης ενέργειας, Αύξηση της κατά κεφαλήν παραγωγής ανανεώσιμης ενέργειας, Κατανάλωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας εντός των ορίων αναγέννησής τους. Σύμβαση ΟΗΕ για τη βιολογική ποικιλότητα, Ευρωπαϊκή στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη (απόφαση του Κιέβου για τη βιοποικιλότητα) (COM ), Στρατηγική της ευρωπαϊκής κοινότητας για τη βιοποικιλότητα (COM ), "Οδηγία για τα πτηνά " (79/409/EΟΚ), "Οδηγία για τους οικοτόπους" (92/43/EΟΚ). Ευρωπαϊκή σύμβαση για το τοπίο (ECL), Θεματική στρατηγική για το αστικό περιβάλλον (COM ), Στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη βιώσιμη ανάπτυξη (COM ). Σύμβαση για την παγκόσμια κληρονομιά (1972), Σύμβαση της UNESCO για την προστασία και την προώθηση της πολυμορφίας της πολιτιστικής έκφρασης (2005) Σύμβαση της UNESCO για την προστασία της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς (2003), Οικουμενική διακήρυξη της UNESCO για την πολιτισμική ποικιλία (2001). Σχέδιο δράσης για την ενεργειακή απόδοση (COM ) Οδηγία για την ενεργειακή απόδοση των κτηρίων (2002/91/EΚ), Οδηγία για την προαγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από ανανεώσιμες πηγές (RES) στην εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας (2001/77/EΚ), Λευκή βίβλος για την ευρωπαϊκή πολιτική μεταφορών 2010 (COM ). Το επίπεδο πληροφοριών πρέπει να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της οδηγίας ΣΕΠΕ, η οποία αναφέρει γενικά ότι η περιβαλλοντική μελέτη πρέπει να περιγράφει τις γενικές πτυχές της τρέχουσας κατάστασης του περιβάλλοντος καθώς και τη σχετική εξέλιξη αυτής σε περίπτωση που δεν υλοποιηθεί το πρόγραμμα (Παράρτημα I, στοιχείο β). Οι πληροφορίες αυτές είναι απαραίτητες για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο θα μπορούσε το πρόγραμμα να επηρεάσει το περιβάλλον στην περιοχή. Προσδιορίζει τα βασικά προβλήματα των περιβαλλοντικών ζητημάτων και την πιθανή εξέλιξή τους στο μέλλον. Η περιγραφή της τρέχουσας κατάστασης του περιβάλλοντος και οι τάσεις θα βασιστούν στα επιλεγμένα καθοδηγητικά ερωτήματα / δείκτες (βλέπε πίνακα παρακάτω), κυρίως μέσω προφορικής περιγραφής και περίληψης. Status: 31/07/

17 Πίνακας 2: Καθοδηγητικά ερωτήματα για την εκτίμηση Περιβαλλοντικά ζητήματα Υπόγεια και επιφανειακά ύδατα Έδαφος (και υπέδαφος) Ατμόσφαιρα, κλίμα Πληθυσμός, υγεία του ανθρώπου και προστασία από τους φυσικούς κινδύνους, Πανίδα, χλωρίδα, βιοποικιλότητα, φυσικοί οικότοποι Τοπίο, πολιτιστική κληρονομιά, περιλαμβανομένων των λειτουργικών χρήσεων, Αποδοτικότητα των πόρων και προστασία / βιώσιμη διαχείριση των πόρων, συμπεριλαμβανομένων της διαχείρισης αποβλήτων, των φιλικών προς το περιβάλλον μεταφορών / συστημάτων βιώσιμης κινητικότητας, της ενεργειακής απόδοσης και των ανανεώσιμων ενεργειακών πόρων Καθοδηγητικά ερωτήματα Θα επηρεάσει το ΕΠ την ποιότητα των επιφανειακών και/ή των υπόγειων υδάτων υπό την έννοια που αναφέρεται στην οδηγία πλαίσιο για το νερό ( καλή οικολογική και χημική κατάσταση ); Θα επηρεάσει το ΕΠ την υδρομορφολογία των συστημάτων των ποταμών; Θα επηρεάσει το ΕΠ τη βιώσιμη χρήση των υδάτινων πόρων; Θα συμβάλει το ΕΠ στην προστασία των ιδιοτήτων του εδάφους; Θα επηρεάσει το ΕΠ την κατάσταση των μολυσμένων εκτάσεων; Θα προάγει το ΕΠ τη βιώσιμη διαχείριση αποβλήτων με επίκεντρο την αποφυγή της απόθεσης απορριμμάτων και τη μείωση της επανεπιχωμάτωσης των εκτάσεων; Θα οδηγήσει το ΕΠ σε μείωση των ατμοσφαιρικών ρύπων; Θα οδηγήσει το ΕΠ σε μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου; Θα αυξήσει το ΕΠ την ενεργειακή απόδοση; Θα αλλάξει το ΕΠ τον ρόλο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας; Θα οδηγήσει το ΕΠ σε μείωση των εκπομπών που οφείλονται στις μεταφορές; Θα υποστηρίξει το ΕΠ τις προσπάθειες για τη μείωση των κινδύνων για την υγεία που οφείλονται στο περιβάλλον; Θα προκαλέσει το ΕΠ δραστική μείωση του μεριδίου του πληθυσμού που εκτίθεται στο θόρυβο; Θα ενισχύσει το ΕΠ την προστασία από τους φυσικούς κινδύνους; Υποστηρίζει το ΕΠ το στόχο της ΕΕ για ανακοπή της απώλειας της βιοποικιλότητας; Θα βελτιώσει το ΕΠ την ποιότητα και/ή την ποσότητα των προστατευμένων περιοχών ειδικά αυτών του δικτύου NATURA 2000; Θα διευκολύνει το ΕΠ την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς; Θα υποστηρίξει το ΕΠ την προστασία ή αποκατάσταση του πολύτιμου πολιτιστικού τοπίου; Θα υποστηρίξει το ΕΠ τη βιώσιμη αστική και περιφερειακή ανάπτυξη; Θα επηρεάσει το ΕΠ τη ζήτηση της κατάληψης εδάφους για αστική ανάπτυξη; Θα υποστηρίξει το ΕΠ τα μοντέλα αποδοτικότητας των πόρων και την καινοτομία στην περιοχή; Θα προάγει το ΕΠ τη βιώσιμη διαχείριση των αποβλήτων; Θα προάγει το ΕΠ τις φιλικές προς το περιβάλλον μεταφορές; Θα προάγει το ΕΠ τη χρήση των τοπικά διαθέσιμων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας; Θα προάγει το ΕΠ τον συνδυασμό των ενεργειακών συστημάτων στην περιοχή; Προσδιορισμός των σημαντικών επιπτώσεων στο περιβάλλον Η εκτίμηση συνίσταται σε μια ποιοτική περιγραφή των ενδεχόμενων θετικών ή αρνητικών επιπτώσεων που προκαλούνται από τις προτεραιότητες και τις κατευθύνσεις υποστήριξης ως μέρους του επιχειρησιακού προγράμματος. Η μεθοδική προσέγγιση απαντά στο γενικό ερώτημα: Υπάρχουν σημαντικές θετικές και/ή αρνητικές επιπτώσεις στα περιβαλλοντικά ζητήματα της περιοχής προγραμματισμού που οφείλονται σε ενδεχόμενες δράσεις σχετικές με τις προτεραιότητες και τους Τομείς παρέμβασης (ΤΠ) που επισημαίνονται στο ΕΠ; Για κάθε τομέα παρέμβασης υποβλήθηκαν σε ανάλυση οι πιθανές επιπτώσεις σε περιβαλλοντικά ζητήματα, βάσει των καθοδηγητικών ερωτημάτων (βλέπε πίνακα 2). Αναλύθηκαν, επίσης, οι συσωρευτικές επιπτώσεις, οι συσχετισμοί μεταξύ των περιβαλλοντικών ζητημάτων και θεμάτων περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος (όπως η ενεργειακή απόδοση, η διαχείριση κινδύνου, η αστική ανάπτυξη), τα οποία είναι ενσωματωμένα στους Status: 31/07/

18 συγκεκριμένους στόχους και στις προτεραιότητες του προγράμματος. Τα αποτελέσματα των αναλύσεων παρουσιάστηκαν με τη μορφή μιας μήτρας εκτίμησης και περιληπτικών συμπερασμάτων (βλέπε κεφάλαιο 7). Status: 31/07/

19 4 Ευρύτεροι Περιβαλλοντικοί Στόχοι Σύμφωνα με την οδηγία ΣΕΠΕ (Στρατηγική περιβαλλοντική αξιολόγηση), επιλέχθηκαν τα συναφή περιβαλλοντικά ζητήματα 2 και προσδιορίστηκαν οι σχετικοί περιβαλλοντικοί στόχοι και κανονισμοί που έχουν εδραιωθεί σε διεθνές, κοινοτικό και εθνικό επίπεδο 3. Η ακόλουθη επισκόπηση παρουσιάζει τα επιλεγμένα ζητήματα και τους σχετικούς στόχους για τις βουλγαρικές και ελληνικές περιοχές που εξετάστηκαν. Πρέπει να αναφερθεί ότι σε κάθε πλευρά των συνόρων ισχύουν διαφορετικοί κανόνες και νομοθεσίες. Προκειμένου να διαμορφωθεί κοινό έδαφος για την εκτίμηση, θα χρησιμοποιηθούν αναφορές σε επίπεδο ΕΕ. Χρησιμοποιείται η ακόλουθη δομή αναφοράς: Επίπεδο ΕΕ: Έκτο κοινοτικό πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον (ΠΔΠ 6) Εθνικό επίπεδο: Εθνικά στρατηγικά πλαίσια αναφοράς για τη Δημοκρατία της Βουλγαρίας και την Ελληνική Δημοκρατία Περιφερειακό επίπεδο: Περιφερειακά επιχειρησιακά προγράμματα των επιλέξιμων περιοχών Άλλες πηγές: Εκθέσεις του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος, δίκτυα NATURA 2000, κτλ. 4.1 Στόχοι σε επίπεδο ΕΕ Προκειμένου να εκτιμηθεί η συνέπεια του Στόχου 3 ΕΠ Βουλγαρία-Ελλάδα με τους περιβαλλοντικούς στόχους που έχει υιοθετήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση, το ακόλουθο πλαίσιο περιβαλλοντικής πολιτικής της ΕΕ θα χρησιμοποιηθεί ως σημείο αναφοράς: o Το έκτο κοινοτικό πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον (ΠΔΠ6) 4, που καθορίζει τους βασικούς περιβαλλοντικούς στόχους και προτεραιότητες βάσει μιας εκτίμησης της κατάστασης του περιβάλλοντος 5 και των κυρίαρχων τάσεων, συμπεριλαμβανομένων των ζητημάτων που προκύπτουν και τα οποία απαιτούν την καθοδήγηση της Κοινότητας. Λαμβάνοντας υπόψη την απαιτούμενη εκτίμηση της Προστιθέμενης Αξίας για την Ευρώπη που εξετάζεται στην εκ των προτέρων αξιολόγηση, το ΠΔΠ6 θεωρείται ότι αποτελεί εγγύηση για την πλήρη εκμετάλλευση των κονδυλίων ΔΣΣ σε ένα διασυνοριακό πλαίσιο. Στόχος του ΠΔΠ6 είναι η προαγωγή της ενσωμάτωσης των περιβαλλοντικών 2 Οδηγία ΣΕΠΕ, Παράρτημα 1, στοιχείο (στ) 3 Οδηγία ΣΕΠΕ, Παράρτημα 1, στοιχείο (ε) 4 Απόφαση αρίθ. 1600/2002/EΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 22ας Ιουλίου Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος Κατάσταση και προοπτικές 2005 Status: 31/07/

20 ζητημάτων σε όλες τις κοινοτικές πολιτικές και η συμβολή στην επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης σε όλη την Κοινότητα. o Οι επτά Θεματικές Στρατηγικές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σύμφωνα με τις απαιτήσεις του προαναφερθέντος ΠΔΠ6. Το Πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον προσδιορίζει τις ακόλουθες τέσσερις προτεραιότητες, οι οποίες θα περιγραφούν αναλυτικά παρακάτω: Προτεραιότητα 1: Κλιματική αλλαγή Στόχος: έμφαση στην κλιματική αλλαγή ως μια εξαιρετική πρόκληση για τα επόμενα 10 και πλέον χρόνια και συμβολή στο μακροπρόθεσμο στόχο της σταθεροποίησης των συγκεντρώσεων των αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα σε επίπεδα που θα αποτρέπουν την επικίνδυνη ανθρωπογενή παρέμβαση στο κλιματικό σύστημα, αποτρέποντας, κατ αυτόν τον τρόπο, και τις αφύσικες μεταβολές του κλίματος της γης. Προτεραιότητα 2: Φύση και βιοποικιλότητα Στόχος: η προστασία, η διατήρηση, η αποκατάσταση και η ανάπτυξη της λειτουργίας των φυσικών συστημάτων, των φυσικών οικοτόπων, της άγριας χλωρίδας και πανίδας με στόχο την ανακοπή της ερημοποίησης και της απώλειας της βιοποικιλότητας, συμπεριλαμβανομένης της προστασίας των γενετικών πόρων, τόσο σε ευρωπαϊκή όσο και σε παγκόσμια κλίμακα. Προτεραιότητα 3: Περιβάλλον, υγεία και ποιότητα ζωής Στόχος: η συμβολή στη διαμόρφωση ενός υψηλού επιπέδου ζωής και κοινωνικής ευημερίας για τους πολίτες, μέσω ενός περιβάλλοντος όπου το επίπεδο της ρύπανσης δεν έχει αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία του ανθρώπου και στο περιβάλλον καθώς και μέσω της ενθάρρυνσης μιας βιώσιμης αστικής ανάπτυξης. Προτεραιότητα 4: Φυσικοί πόροι και απόβλητα Στόχος: η καλύτερη ενεργειακή απόδοση και η διαχείριση των πόρων και των αποβλήτων προκειμένου να διαμορφωθούν περισσότερο βιώσιμα μοντέλα κατανάλωσης και παραγωγής, αποσυνδέοντας κατ αυτόν τον τρόπο τη χρήση των πόρων και την παραγωγή αποβλήτων από τον ρυθμό της οικονομικής ανάπτυξης και στοχεύοντας στο να διασφαλιστεί ότι η κατανάλωση των ανανεώσιμων και μη ανανεώσιμων πόρων δεν θα υπερβαίνει τις αντοχές του περιβάλλοντος. Αυτές οι προτεραιότητες αναλύονται περαιτέρω σε στόχους και πιθανές δράσεις. Λαμβανομένου υπόψη του χαρακτήρα του ΕΠ Στόχου 3 Βουλγαρία-Ελλάδα , οι εν λόγω στόχοι και δράσεις θα κατηγοριοποιηθούν βάσει: της διασυνοριακής συνάφειάς τους και Status: 31/07/

21 των δυνατοτήτων για δράση στο πλαίσιο ενός Στόχου 3 ΕΠ. Η κατηγοριοποίηση πραγματοποιείται με χρήση τακτικής κλίμακας (ordinal scalar) από 0 (μη συναφές) έως 3 (ιδιαίτερα συναφές). Κατ αυτόν τον τρόπο, οι πλέον συναφείς και σημαντικοί παράγοντες σκιαγραφούνται και λαμβάνονται υπόψη στο πλαίσιο της διαδικασίας ΣΕΠΕ. Πίνακας 3: Οι προτεραιότητες του ΠΔΠ και η συνάφεια με τη διασυνοριακή συνεργασία Συνάφεια με τη διασυνοριακή συνεργασία Δυνατότητες δράσης στο πλαίσιο του Στόχου 3 ΕΠ Προτεραιότητα 1: Κλιματική αλλαγή, Στόχοι: 0,67 1,00 Επικύρωση και εφαρμογή του πρωτοκόλλου του Κιότο για τη σύμβαση πλαίσιο του ΟΗΕ σχετικά με την κλιματική αλλαγή και εκπλήρωση των δεσμεύσεων για τη μείωση των εκπομπών έως το σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990 για την Ευρωπαϊκή Κοινότητα στο σύνολό της, 0 0 Πραγματοποίηση έως το 2005 εμφανούς προόδου στην επίτευξη των δεσμεύσεων του πρωτοκόλλου του Κιότο, 2 2 Τοποθέτηση της Κοινότητας σε αξιόπιστη θέση προκειμένου να μπορεί να συνηγορήσει υπέρ μιας διεθνούς συμφωνίας που θα αφορά αυστηρότερους στόχους μείωσης για τη δεύτερη περίοδο δέσμευσης που καθορίζεται στο πρωτόκολλο του Κιότο. 0 1 Προτεραιότητα 2: Φύση και βιοποικιλότητα, Στόχοι: 2,5 2,5 Ανακοπή της υποβάθμισης της βιοποικιλότητας έως το 2010, συμπεριλαμβανομένης της πρόληψης και του μετριασμού των επιπτώσεων των επεκτατικών αλλοχθόνων ειδών και των αλλοχθόνων γενοτύπων, 2 2 Προστασία και κατάλληλη αποκατάσταση της φύσης και της βιοποικιλότητας από την καταστρεπτική ρύπανση, 3 3 Διατήρηση, κατάλληλη αποκατάσταση και βιώσιμη χρήση του θαλάσσιου περιβάλλοντος, των ακτών και των υγροτόπων, 2 2 Διατήρηση και κατάλληλη αποκατάσταση των περιοχών με σημαντική αξία τοπίου, συμπεριλαμβανομένων των καλλιεργούμενων και των ευαίσθητων περιοχών, 3 3 Διατήρηση των ειδών και των οικοτόπων, με ειδική μέριμνα για την πρόληψη της κατάτμησης των οικοτόπων, 3 3 Προαγωγή της βιώσιμης χρήσης του εδάφους, με ειδική μέριμνα για την πρόληψη της διάβρωσης, της υποβάθμισης, της ρύπανσης και της ερημοποίησης, 2 2 Προτεραιότητα 3: Περιβάλλον, υγεία και ποιότητα ζωής, Στόχοι: 1,625 1,875 Επίτευξη καλύτερης κατανόησης των απειλών για το περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία, 2 3 Συμβολή στην καλύτερη ποιότητα ζωής μέσω μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης με επίκεντρο τις αστικές ζώνες, 1 1 Στόχευση στο να επιτευχθεί μέχρι το 2020 η παραγωγή και χρήση των χημικών ουσιών μόνο κατά τρόπους που δεν έχουν σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία και το περιβάλλον, 0 0 Υποκατάσταση των επικίνδυνων χημικών ουσιών με ασφαλέστερες ή ασφαλέστερες εναλλακτικές τεχνολογίες που δεν συνεπάγονται τη χρήση χημικών ουσιών, 1 1 Μείωση των επιπτώσεων των παρασιτοκτόνων στην υγεία του ανθρώπου και στο περιβάλλον, 2 2 Επίτευξη επιπέδων ποιότητας των υπόγειων και επιφανειακών υδάτων χωρίς σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις και κινδύνους και βιώσιμους ρυθμούς εκμετάλλευσης των υδάτινων πόρων, 3 3 Επίτευξη επιπέδων σε ό,τι αφορά την ποιότητα της ατμόσφαιρας χωρίς σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις και κινδύνους, 2 2 Ουσιαστική μείωση του αριθμού των ανθρώπων που υφίστανται τακτικά τα μακροπρόθεσμα επίπεδα μέσου όρου θορύβου (από την κυκλοφορία). 2 3 Προτεραιότητα 4: Φυσικοί πόροι και απόβλητα, Στόχοι 1,75 2,5 Στόχευση στο να διασφαλιστεί ότι η κατανάλωση των πόρων και οι σχετικές επιπτώσεις δεν υπερβαίνουν τις αντοχές του περιβάλλοντος καθώς και αποσύνδεση της οικονομικής ανάπτυξης από τη χρήση των πόρων, 1 2 Επίτευξη σημαντικής συνολικής μείωσης των όγκων αποβλήτων, 2 2 Σημαντική μείωση των ποσοτήτων αποβλήτων που απορρίπτονται, 2 3 Ενθάρρυνση της εκ νέου χρησιμοποίησης των αποβλήτων που συνεχίζουν να παράγονται. 2 3 Ο πίνακας υποδεικνύει σαφώς ότι οι προτεραιότητες Φύση και βιοποικιλότητα και Φυσικοί πόροι και απόβλητα θα μπορούσαν και πρέπει να αντιμετωπιστούν στο πλαίσιο του προγράμματος Στόχου 3. Οι πιθανές δράσεις που παρατίθενται στο ΠΔΠ6 θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως αναφορά για τα πεδία δραστηριοτήτων στο πλαίσιο των συγκεκριμένων προτεραιοτήτων του ΕΠ. 4.2 Περιβαλλοντικές θεματικές στρατηγικές Βάσει των τεσσάρων προτεραιοτήτων, το Έκτο πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον απαιτούσε από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα να ετοιμάσει θεματικές στρατηγικές που να καλύπτουν τους ακόλουθους επτά τομείς: Status: 31/07/

22 1. Ατμοσφαιρική ρύπανση (εγκρίθηκε στις 21/09/2005) Το θέματα αυτό εμπίπτει (κυρίως) στην Προτεραιότητα 3 του ΠΔΠ6 ( Περιβάλλον, υγεία και ποιότητα ζωής ). Η θεματική στρατηγική (εγκρίθηκε στις 21/09/2005) καθορίζει τους στόχους για την υγεία και το περιβάλλον καθώς και τους στόχους μείωσης των εκπομπών για τους κύριους ρύπους. Προκειμένου να επιτευχθούν οι καθορισμένοι στόχοι έως το 2020, θα πρέπει να υπάρξει μείωση, σε σχέση με τις εκπομπές του 2000, των: SO 2 : -82% NOx: -60% VOCs: -51% αμμωνία: -27% πρωτογενή ανόργανα σωματίδια 2,5 : -59%. Οι πιθανές δράσεις περιλαμβάνουν βελτιώσεις της νομοθεσίας για το περιβάλλον, απλοποίηση της νομοθεσίας για την ποιότητα της ατμόσφαιρας, αναθεώρηση της οδηγίας για τα ανώτατα εθνικά όρια εκπομπών, συνοχή με τις άλλες πολιτικές για το περιβάλλον, περιλαμβανομένης της ενσωμάτωσης των ζητημάτων της ποιότητας της ατμόσφαιρας σε άλλους τομείς πολιτικής όπως η ενέργεια, οι μεταφορές, η γεωργία και, τελευταία αλλά εξίσου σημαντικά, τα Διαρθρωτικά Ταμεία. 2. Πρόληψη και ανακύκλωση αποβλήτων (εγκρίθηκε στις 21/12/2005) Αυτό το θέμα εμπίπτει (κυρίως) στην Προτεραιότητα 4 του ΠΔΠ6 ( Φυσικοί πόροι και απόβλητα ). Ο μακροπρόθεσμος στόχος της θεματικής στρατηγικής (εγκρίθηκε στις 21/12/2005) είναι να καταστεί η ΕΕ μια κοινωνία ανακύκλωσης, η οποία επιδιώκει τη μείωση των ποσοτήτων αποβλήτων και χρησιμοποιεί τα εναπομένοντα απόβλητα ως πόρο. Στις πιθανές δράσεις περιλαμβάνονται η μείωση των επανεπιχωματώσεων των εκτάσεων, η ανάκτηση ενέργειας από τα απόβλητα, η έμφαση στην πλήρη εφαρμογή της υφιστάμενης νομοθεσίας, η απλοποίηση και ο εκσυγχρονισμός της υφιστάμενης νομοθεσίας, η εισαγωγή του τρόπου σκέψης της διά βίου ανακύκλωσης στην πολιτική για τα απόβλητα, η προαγωγή περισσότερο φιλόδοξων πολιτικών πρόληψης στη δημιουργία αποβλήτων, η αυξημένη εστίαση στη γνώση και την πληροφόρηση, η ανάπτυξη κοινών προτύπων αναφοράς για την ανακύκλωση και η περαιτέρω επεξεργασία της πολιτικής της ΕΕ για την ανακύκλωση. 3. Προστασία και διατήρηση του θαλάσσιου περιβάλλοντος (εγκρίθηκε στις 24/10/2005) Αυτό το θέμα εμπίπτει (κυρίως) στην Προτεραιότητα 2 του ΠΔΠ6 ( Φύση και βιοποικιλότητα ). Στόχος της θεματικής στρατηγικής (εγκρίθηκε στις 24/10/2005) είναι η προστασία και η αποκατάσταση των ωκεανών και θαλασσών της Ευρώπης και η διασφάλιση ότι οι ανθρώπινες δραστηριότητες διεξάγονται κατά βιώσιμο τρόπο ούτως ώστε οι τρέχουσες Status: 31/07/

23 και οι μέλλουσες γενεές να μπορούν να απολαύσουν και να ωφεληθούν από την ύπαρξη βιολογικά ποικιλόμορφων και δυναμικών ωκεανών και θαλασσών που θα είναι καθαρές, ασφαλείς, υγιείς και παραγωγικές. 4. Προστασία του εδάφους (εγκρίθηκε στις 22/09/2006) Αυτό το θέμα εμπίπτει (κυρίως) στην Προτεραιότητα 2 του ΠΔΠ6 ( Φύση και βιοποικιλότητα ). Η θεματική στρατηγική (σε εξέλιξη) πρέπει να θέτει ποιοτικούς και ποσοτικούς στόχους καθώς και να προσδιορίζει τα μέσα επίτευξης αυτών, προκειμένου: να τεθεί τέλος στη συσσώρευση ουσιών στο έδαφος οι οποίες αποτελούν κίνδυνο για το περιβάλλον και τη υγεία να αντιστραφεί η επικίνδυνη τάση προς τη διάβρωση, τη συμπύκνωση και τη στεγανοποίηση, την αφαίρεση και ρύπανση του εδάφους να προστατευτεί ο ρόλος του εδάφους ως αποθηκευτικού χώρου CO 2, διασφαλίζοντας τους υδάτινους πόρους και προφυλάγοντας τη βιοποικιλότητα να προστατευτεί το έδαφος για τη βιώσιμη παραγωγή τροφίμων και ανανεώσιμων πόρων. 5. Βιώσιμη χρήση των παρασιτοκτόνων (εγκρίθηκε στις 12/07/2006) Αυτό το θέμα εμπίπτει (κυρίως) στην Προτεραιότητα 3 του ΠΔΠ6 ( Περιβάλλον, υγεία και ποιότητα ζωής ). Η θεματική στρατηγική (σε εξέλιξη) καθορίζει τους στόχους της ως εξής: ελαχιστοποίηση των κινδύνων για την υγεία και το περιβάλλον λόγω της χρήσης παρασιτοκτόνων βελτίωση των ελέγχων της χρήσης και διανομής παρασιτοκτόνων μείωση των επιπέδων επιβλαβών δραστικών ουσιών, ειδικότερα μέσω της αντικατάστασης των πιο επικίνδυνων εξ αυτών με εναλλακτικές ασφαλέστερες ουσίες (συμπεριλαμβανομένων των μη χημικών) ενθάρρυνση της φυτικής παραγωγής με μειωμένη χρήση ή άνευ χρήσης παρασιτοκτόνων καθιέρωση ενός διαφανούς συστήματος αναφοράς και ελέγχου της προόδου, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης των κατάλληλων δεικτών. 6. Βιώσιμη χρήση των πόρων (εγκρίθηκε στις 21/12/2005) Αυτό το θέμα εμπίπτει (κυρίως) στην Προτεραιότητα 4 του ΠΔΠ6 ( Φυσικοί πόροι και απόβλητα ). Ο συνολικός στόχος της θεματικής στρατηγικής (εγκρίθηκε στις 21/12/2005) είναι η μείωση των αρνητικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων που οφείλονται στη χρήση φυσικών πόρων σε μια αναπτυσσόμενη οικονομία, μια έννοια που αναφέρεται ως αποσύνδεση. Στις δράσεις περιλαμβάνονται η βελτίωση της κατανόησης και της γνώσης μας σχετικά με τη χρήση των ευρωπαϊκών πόρων, τις αρνητικές επιπτώσεις της για το περιβάλλον και η σημασία Status: 31/07/

24 της για την ΕΕ και τον κόσμο. Η ανάπτυξη εργαλείων ελέγχου και κατάρτισης αναφορών περί της προόδου στην ΕΕ, στα κράτη μέλη της και στους οικονομικούς τομείς, η προαγωγή της εφαρμογής στρατηγικών προσεγγίσεων και διαδικασιών, τόσο στους οικονομικούς τομείς όσο και στα κράτη μέλη και η ενθάρρυνσή τους να αναπτύξουν σχετικά σχέδια και προγράμματα, η αύξηση της ευαισθητοποίησης μεταξύ των εμπλεκομένων μερών και των πολιτών σχετικά με τις σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις για το περιβάλλον λόγω της χρήσης των πόρων. 7. Αστικό περιβάλλον (εγκρίθηκε στις 11/01/2006) Αυτό το θέμα εμπίπτει στην Προτεραιότητα 2 του ΠΔΠ6 ( Περιβάλλον, υγεία και ποιότητα ζωής ). Τα μέτρα που παρέχονται στο πλαίσιο της θεματικής στρατηγικής (εγκρίθηκε στις 11/01/2006) στοχεύουν στην καλύτερη εφαρμογή των υφιστάμενων πολιτικών και της νομοθεσίας της ΕΕ για το περιβάλλον σε τοπικό επίπεδο, μέσω της υποστήριξης και ενθάρρυνσης των τοπικών αρχών να υιοθετήσουν μια πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση σε ό,τι αφορά την αστική διαχείριση καθώς και μέσω της πρόσκλησης των κρατών μελών να υποστηρίξουν αυτή τη διαδικασία και να εκμεταλλευτούν τις ευκαιρίες που προσφέρονται σε επίπεδο ΕΕ. Εάν εφαρμοστεί σε όλα τα επίπεδα, η στρατηγική θα συμβάλει εντέλει στη βελτίωση της ποιότητας του αστικού περιβάλλοντος, καθιστώντας τις πόλεις ελκυστικότερες και υγιέστερες για να ζουν, να εργάζονται και να επενδύουν οι άνθρωποι, ενώ θα συμβάλει και στη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων που έχουν οι πόλεις στο ευρύτερο περιβάλλον. Στις δράσεις περιλαμβάνονται η καθοδήγηση σχετικά με την ολοκληρωμένη περιβαλλοντική διαχείριση, η καθοδήγηση σχετικά με τα σχέδια βιώσιμων αστικών μεταφορών, η υποστήριξη της ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών σε επίπεδο ΕΕ, μια διαδικτυακή πύλη της Επιτροπής για τις τοπικές αρχές, η εκπαίδευση, η άντληση γνώσεων από άλλα κοινοτικά προγράμματα υποστήριξης (πολιτική συνοχής, έρευνα). 4.3 Έγγραφα συναφή με την ΣΕΠΕ σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο Στο πλαίσιο της περιόδου προγραμματισμού , διατίθεται μεγάλος αριθμός εγγράφων τεκμηρίωσης, εκθέσεων και προκαταρκτικών προγραμμάτων. Λαμβανομένου υπόψη του διασυνοριακού χαρακτήρα του ΕΠ, επιχειρήθηκε η άντληση πληροφοριών από πηγές που διατίθενται σε συγκριτική μορφή στη Βουλγαρία και την Ελλάδα. Οι πηγές αυτές είναι: Status: 31/07/

25 Πίνακας 4: Εθνικά και περιφερειακά έγγραφα τεκμηρίωσης Εθνικό επίπεδο Περιφερειακό επίπεδο Βουλγαρία Εθνικό σχέδιο ανάπτυξης Εθνικό στρατηγικό πλαίσιο αναφοράς της Δημοκρατίας της Βουλγαρίας Εθνική στρατηγική για το περιβάλλον (NSEAP) και Σχέδιο δράσης Εθνικό σχέδιο στρατηγικής για την αγροτική ανάπτυξη Εθνικό πρόγραμμα αγροτικού περιβάλλοντος (NAEP) για τη Βουλγαρία Εθνικό πρόγραμμα για τη διαχείριση των αποβλήτων Εθνική στρατηγική για τη διαχείριση και την ανάπτυξη του τομέα ύδατος στη Βουλγαρία μέχρι το 2015 ΕΠ περιβάλλον ΕΠ Περιφερειακή ανάπτυξη. Σχέδιο περιφερειακής ανάπτυξης για τη νότιο-κεντρική περιοχή σχεδιασμού, για την περίοδο Σχέδιο περιφερειακής ανάπτυξης για τη νότιο-δυτική περιοχή σχεδιασμού, για την περίοδο Ελλάδα Εθνικό στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης της Ελληνικής Δημοκρατίας Εθνικό στρατηγικό πλαίσιο αναφοράς της Ελληνικής Δημοκρατίας ΕΠ Περιβάλλον και βιώσιμη ανάπτυξη ΕΠ Προσβασιμότητα Σχέδιο χωροταξικής ανάπτυξης της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας Σχέδιο χωροταξικής ανάπτυξης της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας- Θράκης ΠΕΠ Μακεδονία και Θράκη. Άλλο Τόποι και δίκτυα NATURA 2000, Ευρωπεριφέρειες Καίριο στοιχείο κατά την περίοδο προγραμματισμού είναι τα εθνικά στρατηγικά πλαίσια αναφοράς (ΕΣΠΑ). Εφόσον το σχετικό με το περιβάλλον περιεχόμενο του ΕΣΠΑ είτε είναι συμβατό με συγκεκριμένες πολιτικές και σχέδια για το περιβάλλον (π.χ. Εθνική στρατηγική για το περιβάλλον ), είτε παρέχει τις κατευθυντήριες γραμμές για το σχετικό ΕΠ (π.χ. ΕΠ Περιβάλλον), τα ΕΣΠΑ θα χρησιμοποιηθούν ως σημεία αναφοράς για τις σχετικές πολιτικές και τα ζητήματα περιβάλλοντος στο πλαίσιο του πεδίου εφαρμογής της ΣΕΠΕ (Στρατηγική Περιβαλλοντική Αξιολόγηση). Status: 31/07/

26 5 Παρούσα κατάσταση, τάσεις και πιθανή εξέλιξη χωρίς το πρόγραμμα Σε αυτό το κεφάλαιο παρέχεται μια περίληψη της περιβαλλοντικής κατάστασης και των σχετικών τάσεων που αντικατοπτρίζουν τη διάρθρωση των περιβαλλοντικών ζητημάτων, όπως παρουσιάζονται στον Πίνακα Τρέχουσα περιβαλλοντική κατάσταση Υπόγεια και επιφανειακά ύδατα: Η περιοχή χαρακτηρίζεται από μεγάλο αριθμό σημαντικών ποταμών και ταμιευτήρων νερού. Οι σημαντικότεροι εξ αυτών, από ανατολάς προς δυσμάς, είναι οι Έβρος, Άρδας Νέστος και Στρυμόνας. Εικόνα 2: Οι ποταμοί της περιοχής του προγράμματος (Πηγή: ιδία εικόνα) Ο ποταμός Έβρος έχει μήκος 480 km και είναι το μακρύτερο ποτάμι που κυλά αποκλειστικά στο εσωτερικό των Βαλκανίων. Οι πηγές του βρίσκονται στα όρη Rila της Δυτικής Βουλγαρίας, το ποτάμι κυλά προς τα νοτιοανατολικά, περνάει μεταξύ των Βαλκανίων Όρεων και της Ροδόπης, από το Plovdiv και την Αδριανούπολη (Edirne-Τουρκία), κατά μήκος των συνόρων, κοντά στις Καστανιές, από όπου στρέφεται νότια για να χυθεί στο Αιγαίο πέλαγος σχηματίζοντας δέλτα. Ο ποταμός Tundzha είναι ο κύριος παραπόταμός του και ο Άρδας ένας άλλος. Το κάτω τμήμα της διαδρομής του ποταμού Έβρου αποτελεί τμήμα των βουλγαροελληνικών συνόρων και το μεγαλύτερο τμήμα των ελληνοτουρκικών συνόρων. Η κοιλάδα του άνω Έβρου είναι μια κύρια οδός, από τα ανατολικά προς τα δυτικά, για τη Βουλγαρία. Το τμήμα του ποταμού που δεν είναι πλεύσιμο, χρησιμοποιείται για παραγωγή ηλεκτρικής Status: 31/07/

27 ενέργειας και για άρδευση. Οι ταμιευτήρες στον ποταμό περιλαμβάνουν το φράγμα του Κυπρίνου. Οι πηγές του Άρδα βρίσκονται στη βουλγαρική πλευρά των ορέων της Ροδόπης, κοντά στην πόλη Smolyan. Ο ποταμός κυλά 290 χιλιόμετρα προς ανατολάς, περνώντας από τις πόλεις Kardzhali και Ivaylovgrad και μέσα από την Ελλάδα, στο βόρειο τμήμα του νομού Έβρου. Στη συνέχεια, εισέρχεται στον ποταμό Maritza/Έβρος, ακριβώς δυτικά της Αδριανούπολης στην Τουρκία. Το τμήμα του ποταμού στη Βουλγαρία είναι μήκους 241 km και έχει τρία υδροηλεκτρικά και αρδευτικά φράγματα, το φράγμα Kardzhali, το Studen Kladenets και το Ivaylovgrad, και είναι ο μακρύτερος ποταμός της οροσειράς της Ροδόπης. Δύο σημαντικά φράγματα, τα Studen Kladenets και Kardzhali καθώς και λίμνες - ταμιευτήρες στον Άρδα βρίσκονται κοντά στην πόλη Kardzhali. Ο ποταμός Νέστος έχει μήκος 230 km, εκ των οποίων 126 km στη Βουλγαρία και τα υπόλοιπα στην Ελλάδα. Πηγάζει στα όρη Rila και χύνεται στο Αιγαίο, κοντά στη νήσο Θάσο. Κυλά μέσα από βαθιά φαράγγια προς το Αιγαίο, μέσα από μεταμορφικούς κυρίως σχηματισμούς. Σχηματίζει, επίσης, χαράδρες στη Rila και στο Pirin. Στο τέλος, το κύριο ρεύμα διασκορπίζεται στην παράκτια πεδιάδα της Χρυσούπολης και διευρύνεται ως δελταϊκό σύστημα με λίμνες σχηματίζοντας το Δέλτα του Νέστου. Ο μακρύτερος παραπόταμος του Νέστου είναι ο ποταμός Dospat. Οι όχθες του ποταμού καλύπτονται κυρίως από φυλλοβόλα δέντρα που εκτείνονται έως το ήμισυ της διαδρομής μεταξύ Βουλγαρίας και Ελλάδας, όπου σχηματίζουν το σημερινό όριο της ελληνικής Μακεδονίας-Θράκης, καθώς και το όριο μεταξύ των νομών Καβάλας και Ξάνθης. Ο Dospat πηγάζει από τη Βουλγαρία, από το ύψους μέτρων της Rozov vrah ("Ροζ κορυφή") και κυλά νοτιο-ανατολικά μέχρι το φράγμα Dospat, μετά το οποίο στρέφεται νοτιοδυτικά για να συνεχίσει προς νότο και να χυθεί στον ποταμό Νέστο, ως παραπόταμος εξ αριστερών στην ελληνική επικράτεια, ακριβώς νότια των ελληνο-βουλγαρικών συνόρων. Ο ποταμός έχει υδρογραφική λεκάνη 633,5 km². Σημαντικοί ποταμοί που χύνονται στο Νέστο είναι ο ποταμός Iztok που κυλά μέσα από την κοιλάδα Razlog και έχει πολυάριθμους μικρότερους παραπόταμους, τους Pleshka, Bezbozhka, Retije και Kamenitsa, Breznitsa και Korpitsa. Στο ελληνικό έδαφος, τα σημαντικότερα φράγματα είναι αυτά του Θησαυρού, της Πλατανόβρυσης και του Τέμενου. Ο ποταμός Στρυμόνας έχει υδρολογική λεκάνη km². Πηγάζει από το όρος Vitosha στη Βουλγαρία κυλάει πρώτα προς δυσμάς, κατόπιν προς νότο, εισέρχεται στην ελληνική επικράτεια στο χωριό Κούλα και χύνεται στο Αιγαίο, κοντά στην Αμφίπολη της νομαρχίας Σερρών. Το μήκος του ποταμού είναι 415 km (εκ των οποίων τα 290 km στη Βουλγαρία, γεγονός που τον καθιστά τον πέμπτο μακρύτερο της χώρας). Σημαντικοί παραπόταμοί του είναι οι Vlachina, Sandanska Bistritsa, ο οποίος σχηματίζει μεγάλη κοιλάδα, έχει πολλούς άλλους παραπόταμους και διέρχεται από τις πόλεις Status: 31/07/

28 Sandanski, Melnishka και Pirinska Bistritsa, και αποτελεί σύνορο μεταξύ Βουλγαρίας και Ελλάδας στο νότο. Ένα από τα κύρια προβλήματα που προκαλούν οι ποταμοί είναι οι ετήσιες πλημμύρες, ειδικά στην αρχή της άνοιξης. Το Μάρτιο του 2005 και 2006, τα κατώτερα τμήματα των ποταμών Άρδα και Έβρου πλημμύρισαν τις περιοχές που βρίσκονται σε χαμηλό υψόμετρο, ιδιαίτερα την περιοχή Καστανιές, την οποία και μετέτρεψαν σε λιμνοθάλασσα. Η ένωση των νερών του Έβρου πλημμύρισαν δρόμους και κτήρια, συμπεριλαμβανομένων των οικιών, με αποτέλεσμα να παγιδευτούν άνθρωποι στα σπίτια τους. Αιτία για τις πλημμύρες ήταν οι βαριές, σε επίπεδα ρεκόρ, χιονοπτώσεις στη Βουλγαρία που προκάλεσαν την υπερχείλιση των τριών φραγμάτων στη λεκάνη του Άρδα και, στη συνέχεια, πλημμύρισαν τον ποταμό Έβρο. Και στις δυο περιπτώσεις, οι προειδοποιήσεις έφτασαν πολύ αργά στις γειτονικές χώρες. Λαμβανομένης υπόψη της συνολικής ποιότητας των επιφανειακών και των υπόγειων υδάτων, η κατάσταση του περιβάλλοντος μπορεί να χαρακτηριστεί καλή. Ιδιαίτερα ο ποταμός Έβρος έχει συγκέντρωση θρεπτικών στοιχείων 5 φορές μεγαλύτερη από αυτήν του ποταμού Νέστου. Τα νερά του Έβρου είναι κατάλληλα για άρδευση και, με ορισμένους περιορισμούς, για ύδρευση. Το νερό του Νέστου είναι κατάλληλο για άρδευση και για ύδρευση. Ο Άρδας είναι κατάλληλος κυρίως για άρδευση. Ο Στρυμόνας είναι, βασικά, κατάλληλος για ύδρευση και ικανοποιεί τις απαιτήσεις της κατηγορίας A1 σύμφωνα με την οδηγία 75/440/ΕΟΚ. Η λίμνη Βιστωνίδα παρουσιάζει υψηλές συγκεντρώσεις φωσφορικών αλάτων και διατρέχει κίνδυνο λόγω ευτροφισμού. Η γεωργία και, σε μικρότερο βαθμό, η δασοκομία (90% σχεδόν του συνόλου των αναγκών σε νερό), συμβάλλουν σημαντικά στη ρύπανση με θρεπτικά στοιχεία. Έχει διαπιστωθεί ότι η γεωργία αποτελεί τον βασικό συντελεστή σε θρεπτικά στοιχεία στο γλυκό νερό και στα υπόγεια ύδατα, ακολουθούμενη από τα αστικά λύματα. Η Βουλγαρία αντιμετωπίζει ακόμη έλλειψη υποδομών. Σε ορισμένους ποταμούς, το ποσοστό των μη επεξεργασμένων λυμάτων αγγίζει το 80%. Ως αποτέλεσμα, ορισμένοι ποταμοί, ταμιευτήρες νερού και παράκτιες θαλάσσιες περιοχές τελούν υπό τον κίνδυνο του ευτροφισμού, λόγω των υψηλών επιπέδων θρεπτικών στοιχείων από αστικά και γεωργικά λύματα. Το Βουλγαρικό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα για το Περιβάλλον είναι σχεδιασμένο για να αντιμετωπίσει ακριβώς αυτές τις αδυναμίες. Στην Ελλάδα, το 3ο Κοινοτικό πλαίσιο στήριξης απέφερε μείζονες βελτιώσεις στις υποδομές παροχής νερού και αστικών λυμάτων. Η Λεκάνη απορροής ποταμών του Δυτικού Αιγαίου είναι πολύ σημαντική για την ανάπτυξη της περιοχής, δεδομένων των φυσικών πόρων και του δυναμικού για βιώσιμη ανάπτυξη και τουρισμό. Η σημασία της λεκάνης απορροής αντικατοπτρίζεται στη συνεργασία μεταξύ των κυβερνήσεων της Βουλγαρίας και της Ελλάδας σε ότι αφορά συμφωνίες για τη ροή του νερού, με την πρώτη διμερή συμφωνία να έχει υπογραφτεί το Τη συμφωνία αυτή ακολούθησε μια δεύτερη, το 1991, για την υλοποίηση προγραμμάτων ελέγχου της ποιότητας και της ποσότητας όλων των διασυνοριακών ποταμών. Μια τρίτη συμφωνία Status: 31/07/

29 υπογράφτηκε το 1995 για περίοδο 35 ετών που αφορούσε την ποσότητα των υδάτων του ποταμού Mesta/Νέστος που πρέπει να διατίθεται στα ελληνο-βουλγαρικά σύνορα. Στο πλαίσιο της κυβερνητικής συμφωνίας έχει συσταθεί μια μόνιμη βουλγαρο-ελληνική επιτροπή για την εξοικονόμηση του νερού. Έδαφος (και υπέδαφος): Η περιοχή του προγράμματος χαρακτηρίζεται από πολύ μεγάλο αριθμό διαφορετικών τύπων εδάφους, από προσχωσιγενείς παράκτιες περιοχές έως βουνά καρστικών σχηματισμών και ζώνες από γρανίτη. Οι ζώνες των ποταμών και οι περιοχές των δέλτα χαρακτηρίζονται από ζώνες άμμου και χαλικιών περιορισμένης διαπερατότητας. Οι περιοχές των βουνών περιλαμβάνουν τεράστια ποικιλία εδαφών με ασβεστολιθικούς σχηματισμούς, μεταμορφικούς σχηματισμούς, προσχωσιγενή στοιχεία, κτλ. Υπάρχει μεγάλος αριθμός κοιτασμάτων, από λιγνίτη μέχρι χρυσό και υδράργυρο. Το μάρμαρο αποτελεί, επίσης, σημαντικό παράγοντα ανάπτυξης, ακολουθούμενο από την τύρφη και εκτεταμένες γεωθερμικές εκτάσεις με άμεσο δυναμικό εκμετάλλευσης. Σημειακοί κίνδυνοι υφίστανται κυρίως λόγω της βιομηχανικής ρύπανσης, των χρήσεων της εντατικής γεωργίας που προκαλούν εξασθένιση του εδάφους, των παρασιτοκτόνων και των ορυχείων (ανοιχτά ορυχεία λιγνίτη). Η διάβρωση δεν αποτελεί εκτεταμένη απειλή στην περιοχή, υπάρχουν ωστόσο σημεία κινδύνου στις παράκτιες ζώνες που απειλούνται από την υφαλμύριση. Ατμόσφαιρα, κλίμα: Η ποιότητα της ατμόσφαιρας είναι, σε γενικές γραμμές, καλή. Υπάρχουν επικίνδυνα σημεία λόγω κυρίως των βιομηχανικών δραστηριοτήτων, αλλά οι επιπτώσεις είναι περιορισμένες. Η έντονη εκμετάλλευση των φυσικών πόρων της περιοχής, οι τοξικές αναθυμιάσεις από τη μεγάλη αλυσίδα θερμοηλεκτρικών μονάδων προκαλούν υψηλές εκπομπές οξειδίων του αζώτου και ρύπανση με αμμωνία, π.χ. στην περιοχή του Haskovo. Αξιοσημείωτη εξαίρεση αποτελεί η μητροπολιτική περιοχή της Θεσσαλονίκης λόγω της υψηλής συγκέντρωσης μεταφορικών, οικονομικών και βιομηχανικών δραστηριοτήτων. Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου έχουν μειωθεί ουσιαστικά στη Βουλγαρία. Οι κύριες αιτίες για τη μείωση αυτή είναι, πέραν των κυβερνητικών πολιτικών για τη μετάβαση στην οικονομία της αγοράς, η αναδιάρθρωση της βιομηχανίας, η ιδιωτικοποίηση και η φιλελευθεροποίηση, η μείωση του πληθυσμού και η μείωση του ΑΕΠ. Στην Ελλάδα οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου σημειώνουν σταθερή αύξηση κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, με σημαντικότερες εκπομπές αυτές των CO 2 και CH 4. Η παραγωγή και χρήση της ενέργειας, η απόρριψη αποβλήτων και η γεωργία αποτελούν τις βασικές αιτίες για τις εκπομπές. Πρόσφατες προβλέψεις υποδεικνύουν ότι με τη σταθερή υλοποίηση του σχεδίου της για το 2003, η Ελλάδα θα πλησιάσει στην επίτευξη του στόχου της. Μια επικείμενη εκτίμηση του σχεδίου αποτελεσματικότητας θα υποδείξει εάν και κατά πόσο χρειάζεται να εφαρμοστούν οι μηχανισμοί του Κιότο. Status: 31/07/

30 Στην περιοχή του προγράμματος, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου είναι γενικά χαμηλότερες σε σχέση με τους μέσους εθνικούς όρους. Σημειώνεται σημαντική μείωση των εκπομπών του SO 2. Βελτιώσεις στη θέρμανση και η μείωση των βιομηχανικών δραστηριοτήτων συνέβαλλαν στην περιορισμένη ζήτηση σε ορυκτά καύσιμα. Οι εκπομπές NO x επίσης μειώνονται. Σε αυτό συνέβαλαν οι βελτιώσεις που έχουν επέλθει στους στόλους των αυτοκινήτων. Η αναμενόμενη αύξηση των οδικών μεταφορών θα έχει αρνητικές επιπτώσεις σε αυτή την περιοχή. Οι εκπομπές CO είναι σταθερές. Το Όζον (O 3 ) αποτελεί, επίσης, επιμέρους πρόβλημα που επιτείνεται λόγω των επιπτώσεων της υπερθέρμανσης του κλίματος. Τα σωματίδια της ατμόσφαιρας (ΡΜ 10 ) επίσης μειώνονται λόγω της μείωσης των βιομηχανικών δραστηριοτήτων. Οι οδικές μεταφορές αναμένεται επίσης να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στη συγκεκριμένη περιοχή. Η γεωγραφική τοποθεσία και η μορφολογία της περιοχής συμβάλουν, επίσης, στη διαμόρφωση μιας μεγάλης σειράς κλιματικών συνθηκών. Οι παράκτιες ζώνες είναι κυρίως μεσογειακές, ενώ η ενδοχώρα χαρακτηρίζεται κυρίως από ηπειρωτικό και, ενίοτε, αλπικό κλίμα. Τα όρη της Ροδόπης σχηματίζουν ένα φράγμα στην επίδραση του Αιγαίου. Αυτό το φράγμα και η συνάντηση θερμών και ψυχρών αέριων μαζών προκαλούν συχνές βροχοπτώσεις στη διάρκεια του χειμώνα και χιονόπτωσεις στα μεγάλα υψόμετρα. Το μικροκλίμα επιτρέπει τη διατήρηση της έντονης χιονοκάλυψης για μεγάλα χρονικά διαστήματα, με αποτέλεσμα να υπάρχει η δυνατότητα χειμερινών δραστηριοτήτων αναψυχής. Οι θερμοκρασίες μπορεί να πέσουν μέχρι και στους -30 C το χειμώνα, ενώ το καλοκαίρι υπάρχει μεγάλη διασπορά τιμών στα βουνά και στις παράκτιες ζώνες. Πληθυσμός, υγεία του ανθρώπου και προστασία από φυσικούς κινδύνους: Σε γενικές γραμμές, οι δείκτες της υγείας των ανθρώπων δεν διαφέρουν σημαντικά από τους εθνικούς μέσους όρους. Κύρια αιτία ανησυχίας αποτελεί η ρύπανση των ποταμών και οι επιπτώσεις της στην υγεία των ανθρώπων. Τα αστικά, γεωργικά και βιομηχανικά λύματα αποτελούν σοβαρή απειλή για τον πληθυσμό. Μια δεύτερη πτυχή, σε αυτή την κατεύθυνση, είναι ο κίνδυνος από τις συχνές πλημμύρες και οι συνεπαγόμενοι κίνδυνοι για την ανθρώπινη ζωή. Η απόθεση απορριμμάτων είναι, επίσης, σε μεγάλο βαθμό ανεξέλεγκτη, με σημαντικό αριθμό χωματερών και περιορισμένο αριθμό χώρων υγειονομικής ταφής. Τελευταίο και εξίσου σημαντικό είναι το ζήτημα των οδικών μεταφορών που έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία των ανθρώπων μέσω της ατμόσφαιρας, της ηχορύπανσης, της παραγωγής απορριμμάτων και της χρήσης της γης. Ο δρόμος Θεσσαλονίκης-Σόφιας μέσω Σερρών και του Blagoevgrad είναι ο κύριος άξονας που ενώνει τις δύο χώρες και αποτελεί σημαντικό επιβαρυντικό παράγοντα για τις παρακείμενες περιοχές, κάτι που αναμένεται να επιταθεί. Η Εγνατία οδός αποτελεί, επίσης, ένα φορτωμένο άξονα πρόκλησης ηχορύπανσης για τον πληθυσμό. Οι περιφερειακές περιοχές δεν υφίστανται σημαντικές επιπτώσεις αλλά η Status: 31/07/

31 αυξανόμενη της ιδιοκτησία αυτοκινήτων, η αύξηση του ΑΕΠ και οι νέες συνδέσεις που υλοποιούνται βάσει ποικίλων ΕΠ με χρηματοδότηση της ΕΕ αναμένεται να συσσωρεύουν προβλήματα. Οι ετησίως επαναλαμβανόμενες πλυμμήρες στις αρχές της άνοιξης στις λεκάνες απορροής των Άρδα και Έβρου αποτελούν την σημαντικότερη απειλή από φυσικούς κινδύνους (βλέπε σημείο υπόγεια και επιφανειακά ύδατα). Η ολοκληρωμένη διαχείριση υδάτων καθώς και η συντονισμένη παρακολούθηση και τα συστήματα προειδοποιήσεως θα πρέπει να βελτιωθούν σε διασυνοριακή βάση. Πανίδα, χλωρίδα, βιοποικιλότητα και φυσικοί οικότοποι: Το μέγεθος και η τοπογραφία της περιοχής συμβάλουν στην παρουσία μεγάλου αριθμού ειδών και βιοτόπων. Διακρίνονται τρεις κύριες ζώνες: η μεσογειακή στις παράκτιες ζώνες, τις πεδιάδες και τις κοιλάδες των ποταμών, η αλπική στις ορεινές ζώνες και η ηπειρωτική στις περιοχές, κυρίως, βόρεια του φράγματος της Ροδόπης. Σε απόσταση 150 km από τις παράκτιες ζώνες συναντάται μια τεράστια ποικιλία οικοσυστημάτων. Οι επιπτώσεις από τις ανθρώπινες δραστηριότητες στα οικοσυστήματα ποικίλουν. Ορισμένες ζώνες υφίστανται έντονη εκμετάλλευση (π.χ. οι παράκτιες ζώνες, το δέλτα του Νέστου και τα αστικά συγκροτήματα βόρεια της οροσειράς της Ροδόπης. Σε αυτή την περιοχή τα ενδημικά οικοσυστήματα έχουν εξαφανιστεί και το περιβάλλον επηρεάζεται σχεδόν εξ ολοκλήρου από την ανθρώπινη δραστηριότητα. Σε άλλες περιοχές, τα οικοσυστήματα έχουν παραμείνει άθικτα για χιλιάδες χρόνια, καθιστώντας την περιοχή μια από τις πλουσιότερες και με τη μεγαλύτερη βιοποικιλότητα σε ολόκληρη την ήπειρο. Status: 31/07/

32 Εικόνα 3: Βιογεωγραφικές ζώνες, ζητήματα βιοποικιλότητας (Πηγή: Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος (EEA), 2005) Στην ανατολική πλευρά, σημαντικές περιοχές είναι τα παραποτάμια δάση του τριγώνου Maritza/Έβρου και Άρδα, με ζώνες φωλεοποίησης για τα αποδημητικά πουλιά, τους θηρευτές και τα σπουργίτια, το δάσος της Δαδιάς και το δέλτα του Maritza/Έβρου. Ιδιαίτερα το δέλτα είναι μια από τις σημαντικότερες ζώνες στην περιοχή με τεράστια συγκέντρωση ειδών και βιοτόπων. Δυτικότερα, η λιμνοθάλασσα του Πόρτο Λάγος και η κοιλάδα του κάτω Mesta/Νέστου αποτελούν εξίσου πολύτιμες ζώνες. Πολλές περιοχές τελούν υπό την προστασία της συνθήκης RAMSAR, ενώ ορισμένα είδη έχουν ταξινομηθεί από τη IUCN (Διεθνής ένωση για τη διατήρηση της φύσης και των φυσικών πόρων) ως απειλούμενα. Το δάσος του Φρακτού στη Δράμα έχει αναγνωριστεί ως ένα από σημαντικότερα δασικά οικοσυστήματα. Status: 31/07/

33 Εικόνα 4: Οι τοποθεσίες NATURA 2000 στην Ελλάδα και την Βουλγαρία (Πηγή: Ελληνικό Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων, Υπουργείο περιφερειακής ανάπτυξης και δημοσίων έργων της Βουλγαρίας 2007) Στο βόρειο τμήμα βρίσκονται τα δύο από τα τρία εθνικά πάρκα της Βουλγαρίας, ήτοι το Pirin και το Rila, καθώς και το μοναστήρι του εθνικού πάρκου Rila. Τα τρία αυτά πάρκα χαρακτηρίζονται από το πλούσιο τοπίο τους και τους σχηματισμούς του ανάγλυφου, μεγάλο αριθμό λιμνών υψιπέδων, καθώς και από την πλούσια ποικιλία βλάστησης και ζωικών ειδών στα οποία περιλαμβάνονται ορισμένα ενδημικά και/ή προστατευόμενα είδη. Το μεγαλύτερο είναι το εθνικό πάρκο Pirin. Με έτος δημιουργίας το 1962, το πάρκο περιλήφθηκε στη λίστα παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO το 1983 και, μετά την ψήφιση ενός νόμου για τις προστατευόμενες περιοχές, ανακηρύχθηκε εθνικό πάρκο, καταλαμβάνοντας έκταση 403,32 km². Στην περιοχή υπάρχουν, επίσης, έντεκα φυσικές ελεγχόμενες ζώνες που διατηρούν τα αιωνόβια δέντρα τους, τη σπάνια βλάστηση και τα ζωικά είδη: Julen, Baiovy Dupky Jinjiritza, Parangalitza, δάση του μοναστηριού Rila, Orelyak, Tisata, Sokolata, Kongura, Alibotush, Konsky Dol και Temnata Gora. Ένα άλλο σημαντικό σημείο από περιβαλλοντική άποψη είναι η οροσειρά της Ροδόπης, όπου διαβιούν 66 είδη παγκόσμιας σημασίας, συμπεριλαμβανομένων πολλών ενδημικών ειδών των Βαλκανίων. Η δυτική Ροδόπη είναι μια από τις λίγες περιοχές στην Ευρώπη όπου μπορούν να βρεθούν ακόμη η καφέ αρκούδα, ο αίγαγρος, ο λύκος και το κόκκινο ελάφι στο φυσικό τους περιβάλλον. Τα δάση καλύπτουν περισσότερο από το 70% της περιοχής της δυτικής Ροδόπης, Status: 31/07/