Αν ο Αριστοτέλης ήταν διευθύνων σύμβουλος Δοκίμια για την ηγεσία και τη διοίκηση Χαριδήμος Κ. Τσούκας

Transcript

1 Αν ο Αριστοτέλης ήταν διευθύνων σύμβουλος Δοκίμια για την ηγεσία και τη διοίκηση Χαριδήμος Κ. Τσούκας Στο βιβλίο ο συγγραφέας αναφέρεται για διάφορες μεγάλες εταιρίες πως συμπεριφέρονται σαν πολίτες στην κοινωνία, αλλά και το πώς θα πρέπει να συμπεριφέρονται σύμφωνα με τον Αριστοτέλη. Ο Αριστοτέλης «καταδικάζει» όσους φτιάχνουν εταιρίες με μόνο όφελος το κέρδος αντί το κοινό καλό. Προσωπικά θα συμφωνήσω με αυτή την «καταδίκη» γιατί ο πρώτιστος και πιο σημαντικός σκοπός μιας εταιρίας είναι να κάνει τη ζωή του απλού πολίτη πιο εύκολη αλλά και με τον δικό της τρόπο να τον βοηθά καθημερινά στην ζωή του. Όπως για παράδειγμα μια φαρμακευτική εταιρία να έχει ως σκοπό της το καλό του «συμπολίτη» της και όχι το πώς θα πάρει περισσότερα χρήματα από αυτόν. Οι εταιρίες, επίσης, πρέπει να είναι ηθικές ως προς την κοινωνία. Δηλαδή, τον συμπολίτη και συνάνθρωπό τους, δείχνοντας έτσι με τις πράξεις τους το ήθος τους. Ο συγγραφές γράφει για μια δική του προσωπική εμπειρία, πολύ παραδειγματική, με τον ταξιτζή ο οποίος για μένα είναι ένας σωστός και ηθικός πολίτης που κάνει τη δουλειά του με αξιοπρέπεια χωρίς να θέλει να βλάψει ή να κοροϊδέψει τον συμπολίτη του. Κάπως έτσι θα πρέπει να λειτουργούν και οι εταιρίες. Μια εταιρία η οποία θέλει να μείνει στην αγορά για αρκετό καιρό, θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη της και την αγορά ως σύνολο, γιατί όπως λέει και ο συγγραφέας: «..στο κάτω κάτω μια εταιρία η οποία δεν λαμβάνει υπόψη της την αγορά δεν θα μακροημερεύσει». Μια εταιρία-ηγέτης (και όχι μόνο) θα πρέπει να παρακινεί τους εργαζομένους της να δουλεύουν για τον ίδιο στόχο όλοι μαζί, για το κοινό καλό. Να τους κάνει να καταλάβουν ότι το δικό τους καλό είναι άμεσα συνδεδεμένο με το καλό της κοινωνίας ολόκληρης, μιας και είναι μέλη της. Ο συγγραφέας προσωποποιώντας τις εταιρίες στους ανθρώπους μιλά για την πολυπλοκότητα, τονίζοντας πως ο άνθρωπος που θέλει να πετύχει δεν επαναπαύεται στο αίσθημα της ασφάλειας, αλλά προσπαθεί συνέχεια για το καλύτερο ζώντας έτσι στην αβεβαιότητα που του προκαλεί η πραγματικότητα. Ένας πολύπλοκος άνθρωπος χαρακτηρίζεται από αμφιθυμία, αυτογνωσία, χιούμορ, αυτοσαρκασμό, ειρωνεία και αναστοχαστικότητα. Έτσι όταν συναναστρέφεται με άλλους και κυρίως με άτομα που συνεργάζεται και που δουλεύουν μαζί με τον τρόπο του να τους προβληματίζει παρακινώντας τους έτσι να ψάξουν από μόνοι τους να λύσουν τους προβληματισμούς τους. Βοηθώντας τους έτσι να κατανοήσουν πλήρως κάποιες περιστάσεις και όλοι μαζί να καταφέρουν τον ψηλότερο τους στόχο στην εταιρία τους (ή γενικά σε μια κοινωνία). Πιστεύω πως η πολυπλοκότητα είναι χαρακτηριστικό των ηγετών, των ανθρώπων που ξέρουν πως τίποτα δεν είναι εύκολο και απλό. Είναι

2 για τους ανθρώπους εκείνους που θέλουν να φτάσουν το άπιαστο και προσπαθούν πάρα πολύ γι αυτό. Τι όμως μπορεί να χαρακτηρίζει βαθύτερα έναν ηγέτη?! Ένας ηγέτης είναι αυτός που είναι ψυχικά ώριμος και προσπαθεί να επιτύχει μέσω της εταιρίας στην οποία υπάρχει. Τι εννοώ με αυτό? Όπως αναφέρει και ο συγγραφέας: «Ο καλός ηγέτης, ψυχικά ώριμος καθώς είναι, γνωρίζει ότι η μεγαλύτερη επιτυχία του είναι να γίνουν οι συνεργάτες του καλύτεροι από αυτόν». Είναι αυτός που δημιουργεί κλίμα εμπιστοσύνης ανάμεσα στους συνεργάτες του αλλά και σ αυτόν. Να τον εμπιστεύονται και να τους εμπιστεύεται. Να τους δημιουργήσει γενικότερα, ένα κλίμα εμπιστοσύνης, δημοκρατίας, όπου θα μπορούν να συνεργάζονται αυθόρμητα και ομαδικά. Να μπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες, γνώμες και εμπειρίες για το δικό τους καλό. Να τους ενσωματώσει το στόχο της εταιρίας με τον δικό του τρόπο, να έχουν τα ίδια πιστεύω και να προχωρούν όλοι προς την ίδια κατεύθυνση. Με αυτό τον τρόπο θα οδηγηθεί ο ηγέτης σαν άτομο, αλλά και οι συνεργάτες του στην επιτυχία και γενικότερα στην επιτυχία ολόκληρης της εταιρίας. Αντίθετα αν ο ηγέτης είναι καιροσκόπος τότε σίγουρα δεν θα πετύχει όπως ένας καλός ηγέτης (όπως τον χαρακτηρίζει και στο βιβλίο ο συγγραφέας). Ο καιροσκόπος είναι επικίνδυνος γιατί δεν θα κτίσει σχέσεις με ιδανικά, αξίες και αρχές ανάμεσα στους συνεργάτες του και σ αυτόν, αλλά και γενικά σε μια επιχείρηση. Οπότε, η επιχείρηση δε θα έχει γερά θεμέλια για να μπορεί να αντιμετωπίζει διάφορες καταστάσεις γεμάτες αβεβαιότητα, όπως υπάρχουν τη σήμερον ημέρα. Είναι πολύ πιθανόν, επίσης, να υπάρχουν συγκρούσεις μεταξύ των συνεργατών και όχι συνεργασία και οργάνωση. Άρα, ένας καιροσκόπος είναι άμεσα καταστροφικός για τις επιχειρήσεις αφού περισσότερο θα σκέφτεται την θέση που έχει και πως από εκεί μπορεί να ασκήσει εξουσία και πως έχει δύναμη. Ακόμα, θα σκέφτεται και την αμοιβή που του δίνει αυτή η θέση. Στη σημερινή εποχή, υπάρχουν πολλά τέτοια χαρακτηριστικά ηγετών (καιροσκοπικών ηγετών) μιας και κατά την άποψή μου ο κόσμος έγινε απίστευτα υλιστής και αυτό που τον νοιάζει περισσότερο είναι αν παίρνει περισσότερα χρήματα από τον γείτονά του ή αν έχει καλύτερο αυτοκίνητο από αυτόν. Αυτοί οι σημερινοί ηγέτες δεν προωθούν τη συνεργασία, την εμπιστοσύνη, την οργάνωση, την αλληλεγγύη μεταξύ των συνεργατών, με σκοπό το κοινό καλό αλλά και το δικό τους και συνήθως οι περισσότεροι συνεργάτες τους τους αντιπαθούν. Η κοινωνική ευθύνη των επιχειρήσεων είναι ένα θέμα που όσο περνούν τα χρόνια, απασχολεί όσο και περισσότερο κόσμο. Αυτό γιατί περισσότερος κόσμος μορφώνεται, μαθαίνει πάρα πολλά πράγματα, θέλει να γνωρίζει όσα περισσότερα μπορεί, ψάχνεται για πληροφορίες. Με την πάροδο του χρόνου ο καθένας μας θέλει να αποκτήσει πλήρης έλεγχο του εαυτού του, γι αυτό και θέλουμε να παίρνουμε

3 μόνοι μας τις διάφορες αποφάσεις μας από την ηλικία που μας επιτρέπεται και μετά. Ο άνθρωπος ψάχνει να μάθει τα δικαιώματά του σε όλους τους τομείς και μαθαίνει τι είναι καλό γι αυτόν και τι όχι και ιδιαίτερα σε θέματα που δεν ελέγχει πλήρως αυτός αλλά παρέχονται ή γίνονται από άλλος. Όπως για παράδειγμα όταν εργοστάσια ή βιομηχανίες ρίχνουν τα απόβλητά τους στη θάλασσα. Αυτό είναι κακό για τον ανθρώπινο παράγοντα αλλά δεν είναι κάτι που μπορεί να το ελέγξει ο Α ή ο Β αλλά είναι ευθύνες των επιχειρήσεων και όσων το προκαλούν. Με τη σημερινή εξέλιξη του ανθρώπου μπορεί να μάθει πολλά πράγματα για το τι κάνει μια επιχείρηση που τον ενδιαφέρει. Μπορεί μέσω των πληροφοριών που θα βρει να μάθει για τον κοινωνικό της χαρακτήρα, δηλαδή, τι προσφέρει και τι όχι στην κοινωνία, να μάθει ποιες πράξεις της ωφελούν τον ίδιο αλλά και την κοινωνία γενικότερα. Γι αυτό όπως αναφέρει και ο συγγραφέας: «Η αγορά του Άνταμ Σμίθ συναντά σήμερα την αγορά του Αριστοτέλη, κι αυτό υποχρεώνει τις επιχειρήσεις να ακούνε την κοινωνία». Προσωπικά, το ότι οι εταιρίες είναι αναγκασμένες να έχουν ένα ηθικό χαρακτήρα προς την κοινωνία, μου δίνει ένα αίσθημα ασφάλειας αλλά ταυτόχρονα και αμφιβολίας γιατί ποτέ δεν ξέρεις τι μπορεί να συμβεί. Πιστεύω πως ο χαρακτήρας μιας εταιρίας εξαρτάτε από τον ηγέτη της. Γιατί αυτός είναι που αποφασίζει γι αυτήν και που την καθοδηγεί. Αν είναι καλός ηγέτης προσπαθεί για τον ηθικό χαρακτήρα της επιχείρησης, αν όμως δεν είναι καλός και δεν τον ενδιαφέρει τότε η επιχείρηση δε θα προβάλλεται ως κοινωνικά ηθική. Ένα εξίσου σημαντικό στοιχείο για την επιτυχία μιας επιχείρησης είναι οι υπάλληλοι της. Οι υπάλληλοι μιας εταιρίας και κυρίως αυτοί που έρχονται σε επαφή με τους πελάτες (που αποτελούν την αγορά), μαθαίνουν πληροφορίες από αυτούς. Τις παίρνουν μέσα από τα παράπονά τους, που μέσω αυτών εκφράζουν τις ανάγκες και επιθυμίες τους για το προϊόν που μπορεί η επιχείρηση να μην τα σκέφτηκε καν πιο πριν. Επίσης, μαθαίνουν ιδέες από αυτούς που μπορεί να μην τα σκέφτηκε η επιχείρηση από μόνη της. Με άλλα λόγια η επιχείρηση μέσω των υπάλληλών της που έρχονται σε επαφή με τον έξω κόσμο μαθαίνει τις ανάγκες της αγοράς. Το μόνο που έχει να κάνει η επιχείρηση είναι να εκμεταλλευτεί σωστά αυτές τις πληροφορίες από τους πελάτες της. Σε ένα από τα δοκίμια του ο συγγραφέας μιλά για την παγκοσμιοποίηση της οικονομίας όπου την χαρακτηρίζει με μια λέξη κυβερνο-οικονομία. Όπως αναφέρει, η κυβερνο-οικονομία έχει 2 γνωρίσματα: 1) ο διαρκώς αυξανόμενος παγκόσμιος χαρακτήρας των οικονομικών δραστηριοτήτων και 2) η παγκοσμιοποίηση των οικονομικών δραστηριοτήτων είναι εφικτή εξαιτίας των κυριολεκτικά ιλιγγιωδών αλμάτων στο χώρο των επικοινωνιών. Ο κόσμος σήμερα έχει αλλάξει δραματικά σε σχέση με τον κόσμο πριν από 100 χρόνια. Αυτό οφείλεται στη δραματική αύξηση της τεχνολογίας, που έπαιξε σημαντικό ρόλο στη παγκοσμιοποίηση. Οι επιχειρήσεις έγιναν ακόμη πιο πολύπλοκες για να μπορούν να εξυπηρετούν κάθε ανάγκη του πελάτη. Έτσι ώστε να μην τους χάνουν. Επίσης, είναι σημαντικό να

4 έχουν υπάλληλους σε όλες τις βαθμίδες της ιεραρχίας που να έχουν αρκετές γνώσεις έτσι ώστε να τη βοηθούν να είναι πιο πετυχημένη αλλά και να καταφέρνουν και με αυτόν τον τρόπο να ικανοποιούν όλες τις ανάγκες των πελατών. Στις σύγχρονες επιχειρήσεις τείνει να χάνεται η πυραμίδα ιεράρχησης και ο εξουσιαστικός χαρακτήρας και λειτουργούν όλοι περισσότερο σαν ένα δίκτυο αξίας. Η προσωπική μου άποψη γι αυτό είναι ότι η κίνηση αυτή είναι πολύ σωστή γιατί έτσι τα άτομα μεταξύ τους ανταλλάζουν τις γνώσεις και τις απόψεις τους και υπάρχει η «αυθόρμητη συνεργασία». Εξαλείφεται ο φόβος εξουσίας από τους υφισταμένους στους προϊσταμένους και αντικαθίσταται από αισθήματα ασφάλειας και συνεργασίας. Όμως, θα πρέπει να υπάρχει εποπτεία από τους ηγέτες για το καλό της εταιρίας, αλλά σε λογικά πλαίσια και με τρόπο συνεργασίας. Σίγουρα όμως, δεν θα αποκλείονται οι συγκρούσεις μεταξύ των υπαλλήλων, ούτε τα αισθήματα αμυντικής συμπεριφοράς των ατόμων όταν θα νιώσουν κάποτε ότι προσβάλλονται. Όπως όμως ανάφερα προηγουμένως, πιστεύω πως όλα εξαρτώνται από τον χαρακτήρα του ηγέτη. Αν θέλει να τους ωθήσει στην συνεργασία, στην ανταλλαγή γνώσεων και να μην τους φέρνει σε σημεία σύγκρισης μεταξύ τους αλλά ισότιμης σχέσης. Επίσης, πρέπει να τους ενθαρρύνει να παίρνουν πρωτοβουλίες σε ότι έχει να κάνει με την επιχείρηση, μιας και σήμερα η αβεβαιότητα μιας επιχείρησης μεταφέρεται και στους υπαλλήλους της. Γι αυτό και πρέπει ανάλογα με τις γνώσεις τους οι υπάλληλοι να παίρνουν και δικές τους πρωτοβουλίες. Η επιστήμη του χάους βοηθά τις επιχειρήσεις να έχουν μια στατική συμπεριφορά προς την κοινωνία. Δηλαδή, να μην συμπεριφέρονται στους πελάτες τους με διαφορετικό τρόπο αλλά με τον ίδιο σε όλους. Με λίγα λόγια οι επιχειρήσεις πρέπει να χαρακτηρίζονται με τάξη, οργάνωση και προβλεψιμότητα ειδάλλως θα ζουν σε ένα χάος. Και το χάος ισούται με πολλή αβεβαιότητα και είναι πολύ επικίνδυνο για τις επιχειρήσεις. Κυρίως στις μέρες μας, γιατί υπάρχει αυξανόμενος ανταγωνισμός σε όλους τους τομείς και οι επιχειρήσεις θα πρέπει να κάνουν πολύ προσεκτικές κινήσεις και να τις εκτιμούν σωστά. Η θεωρία του χάους χαρακτηρίζεται από απρόβλεπτες συμπεριφορές. Μετά τις επιστημονικές και τεχνολογικές ανακαλύψεις που εμφανίστηκαν μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ο κόσμος έγινε πιο δημιουργικός. Σε ένα κόσμο με νέες στάσεις και συμπεριφορές ο οποίος αναγνωρίζει πλέον και αποδέχεται την αβεβαιότητα και την απροβλεψιμότητα που προκύπτουν από το χάος. Ο κόσμος έχει μια θετική και πιο δυναμική στάση προς την απροβλεψιμότητα και την αβεβαιότητα. Κατ εμένα, οι στάσεις αυτές είναι στάσεις εκσυγχρονισμένες οι οποίες μας βοηθούν και στην πρόληψη αλλά και στην

5 πρόβλεψη. Μας βοηθούν να έχουμε ένα χαρακτήρα ήρεμο και γεμάτο υπομονή σε τυχόν απρόβλεπτες καταστάσεις που μπορεί να μας συμβούν οποιαδήποτε στιγμή. Η θεωρία του χάους βοήθησε, επίσης, στην ανάπτυξη της οργάνωσης μέσα στις επιχειρήσεις. Να βλέπουν την οργάνωση σαν ένα σύνολο δυναμικά διαμορφωμένων και εξελισσόμενων σχέσεων. Αυτό τους βοηθά να επικεντρώνουν το ενδιαφέρον τους στην ανθρώπινη συμπεριφορά που υπάρχει έξω από την εταιρία τους και πως αυτό επηρεάζει εσωτερικά την επιχείρηση. Ο μάνατζερ είναι αυτός που διοικεί ολόκληρη την επιχείρηση, αυτός που οργανώνει τα πάντα. Σύμφωνα με τον συγγραφέα: «Ο μάνατζερ δεν στέκει εξωτερικά ως προς τα φαινόμενα που διοικεί για να παρέμβει εργαλειακά σε αυτά, αλλά αποτελεί μέρος τους - τα συν-διαμορφώνει, τα συν επηρεάζει με τις πράξεις του». Δηλαδή, όλα περνούν από το χέρι του μάνατζερ, και τα καλά αλλά και τα κακά. Γι αυτό πρέπει να διερωτάται αν κάπου φταίει αυτός (κυρίως όταν είναι άσχημες καταστάσεις), αν μπορεί να το διορθώσει και πώς. Θα είναι πιο σωστό να βλέπει τις καταστάσεις αντικειμενικά και όχι όπως αυτός θέλει να τα βλέπει. Κάποτε οι επιχειρήσεις θεωρούν ότι χρειάζονται ανασχηματισμό, για να αλλάξει ο τρόπος οργάνωσής τους και να γίνεται πιο αποδοτικός. Στο βιβλίο, ο συγγραφέας, λέει πως οι περισσότερες επιχειρήσεις που προσπάθησαν να κάνουν ανασχηματισμό δεν τα κατάφεραν, Γιατί κάποιες φορές στον ανασχηματισμό τους έβλεπαν πως κάποιες εργασίες ήταν αχρείαστες και τις σταματούσαν, χάνοντας έτσι και τους υπάλληλους τους. Αυτό τους στοίχησε στην καινοτομία τους, δεν τους άφησε να εκμεταλλευτούν τις νέες ευκαιρίες που τους εμφανίζονταν. Ο λόγος όμως που ήθελαν να κάνουν ανασχηματισμό ήταν κυρίως η μείωση του εργατικού κόστους. Άρα, συμπεραίνουμε ότι οι επιχειρήσεις πριν να πάρουν αποφάσεις για ανασχηματισμό της οργάνωσής τους πρέπει να κάνουν ανάλυση του περιβάλλοντος τους εσωτερικά αλλά και εξωτερικά, για να δουν αν τους συμφέρει να προβούν σε μια τέτοια κίνηση και να μην τους στοιχήσει η εταιρία τους και οι δραστηριότητές τους (να μην νικηθούν από τους ανταγωνιστές τους ή να μην χάσουν πελάτες λόγω αυτής τους της κίνησης). Στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου, ο κ. Χ. Τσούκας, μιλά για τις επιχειρήσεις της Ελλάδας που από ότι κατάλαβα λίγο ή πολύ δεν διαφέρει η νοοτροπία τους από αυτή των κυπριακών επιχειρήσεων. Τι εννοώ με αυτό?! Όπως λέει και ο συγγραφέας, οι επιχειρήσεις της Ελλάδας έχουν ένα συντηρητικό χαρακτήρα που δεν τις βοηθά να δουν το καλό της επιχείρησης τους και να πάρουν ανάλογες αποφάσεις. Δεν τις αφήνει να ψάξουν και να πάρουν αποφάσεις σύμφωνα με τα καθημερινά γεγονότα στην οικονομία και να δουν που στέκεται η δική τους εταιρία και πως μπορούν να την κάνουν να είναι όσο περισσότερο βιώσιμη γίνεται και να μην την επηρεάσουν σε μεγάλο ποσοστό αρνητικές

6 καταστάσεις που μπορεί να έρθουν στο μέλλον. Με τη συντηρητικότητα που τις διακατέχει δεν υπάρχουν περιθώρια για πρωτοβουλίες από τα διοικητικά στελέχη, παρά μόνο κοιτάζουν το παρελθόν και εφησυχάζονται σκεπτόμενοι πως αφού παλιά τα πήγαιναν καλά θα τα πάν και στο μέλλον. Όμως, κανείς δεν ξέρει τι μπορεί να συμβεί αύριο ή την επόμενη στιγμή και το έχουμε δει πολλές φορές αυτό. Επίσης, ένα σημαντικό σημείο που μου κέντρισε το ενδιαφέρον και το ταύτισα με τις κυπριακές επιχειρήσεις είναι το ότι οι επιχειρήσεις της Ελλάδας έχουν στα στελέχη τους συγγενείς και φίλους. Αυτό και αν είναι άξιο προβληματισμού γιατί κάποιες επιχειρήσεις δεν προχωρούν μπροστά. Γιατί οι ιδιοκτήτες τους σκέφτονται το ατομικό τους συμφέρον και τω συγγενών και φίλων, άσχετα αν έχουν γνώσεις και εμπειρίες στον τομέα της συγκεκριμένης επιχείρησης. Προφανώς δεν τους ενδιαφέρει πραγματικά η μακροζωία της επιχείρησής τους. Καταληκτικά, το βιβλίο αυτό μου άρεσε πολύ γιατί μιλά περισσότερο για χαρακτηριστικά των επιχειρήσεων και των στελεχών τους, σε όποια βαθμίδα της ιεράρχησης και να βρίσκονται και εξηγά ποια είναι η σημασία τους στην κοινωνία. Πως αυτοί οι παράγοντες επηρεάζουν την κοινωνία είτε θετικά είτε αρνητικά. Επίσης, τα παραδείγματα που ανέφερε ο συγγραφέας στα διάφορα δοκίμια του βιβλίου για να κάνει πιο απλές κάποιες θεωρίες και να γίνουν πιο κατανοητές, αλλά και να τονίσει ότι κάποιες συμπεριφορές είναι και στα πιο απλά επαγγέλματα όχι μόνο στις επιχειρήσεις. Αυτό που μου έμεινε, είναι ότι ο χαρακτήρας της επιχείρησης θα εξαρτάται πάντα από τα άτομα που την απαρτίζουν, ξεκινώντας από τον ηγέτη μέχρι και τον πιο απλό υπάλληλο της. Όλα σχεδόν, έχουν να κάνουν με τον χαρακτήρα του ηγέτη, ο στόχος του για την συγκεκριμένη επιχείρηση, πως αυτός βλέπει κάποια πράγματα και πως με τον τρόπο του θα τα ενσωματώσει στους υπαλλήλους του και όλα θα προβάλλονται μέσω της επιχείρησης στην κοινωνία. Άρα, αν ο Αριστοτέλης ήταν διευθύνων σύμβουλος, ο επιχειρηματικός χαρακτήρας των επιχειρήσεων θα ήταν εντελώς διαφορετικός. Οι επιχειρήσεις θα διακρίνονταν για το ήθος και την ηθική τους προς την κοινωνία. Μαριλένα Γιουσελλή Α.Τ. :