Ο ι ο ν ε ί... Ανώνυμος παρατηρητής των χελιδονιών στη φυλακή της Πάτρας

Transcript

1 OIONEI KRATOUMENOS 12_Layout 1 27/04/2011 2:49 ΜΜ Page 1 Ο ι ο ν ε ί... ΑΥΛΩΝΑΣ 04 Κ ρατούμενος ΔΙΜΗΝΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΕΙΔΙΚΟΥ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΡΑΤΗΣΗΣ ΝΕΩΝ ΑΥΛΩΝΑ (ΕΚΚΝΑ) ΣΥΛΛΟΓΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΤΟΣ ΚΟΡΥΔΑΛΛΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΣΤΗΡΙΞΗ ΤΗΣ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ ΣΩΦΡΟΝΙΣΤΙΚΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΕΛΛΑΔΑΣ (ΟΣΥΕ) ΕΔΡΑ: ΑΥΛΩΝΑ ΑΤΤΙΚΗΣ Τ.Κ ΤΗΛ./FAX: syekkna@yahoo.gr, osye@otenet.gr, Χρόνος 3ος Αρ. φύλλου 12 Ανώνυμος παρατηρητής των χελιδονιών στη φυλακή της Πάτρας Τα κτήρια των φυλακών είναι κτισμένα και διευθετημένα έτσι ώστε κανείς να μη θέλει να μπει σε αυτά. Για να κυριολεκτούμε, γιατί να θέλει να μπει σε αυτά; Κλειστά από παντού, με κάγκελα και συρματοπλέγματα, ψηλούς και απρόσιτους τοίχους να φωνάζουν δυνατά: μείνε μακριά μας! Στο εσωτερικό τους στεγάζονται άνθρωποι που θα ήθελαν πολύ να βγουν έξω, αλλά προσωρινά δεν μπορούν. Και αν ακόμα το σκεφτούν, αρκούν τα ίδια κάγκελα, τα ίδια συρματοπλέγματα, οι ίδιοι ψηλοί και απρόσιτοι τοίχοι για να τους αποθαρρύνουν. Οι έγκλειστοι μπορούν όμως να αφήσουν τις σκέψεις τους, τις ελπίδες και τα όνειρα να περάσουν τα κάγκελα και να ξεχυθούν στην πόλη, στα βουνά και στο τοπίο έξω από τη φυλακή. Αντίθετα, δεν ξέρω κανέναν ελεύθερο άνθρωπο που να αφήνει τη σκέψη του να περάσει τα κάγκελα και να σκεφτεί, να ελπίσει ή να ονειρευτεί τον εαυτό του στο εσωτερικό της φυλακής. Εξαιρούνται τα αισθήματα και οι σκέψεις που γεννά η παρακολούθηση έργων εικαστικών, θεατρικών ή κινηματογραφικών, μια και οι καλλιτέχνες έχουν τιμήσει αρκετά τους χώρους της φυλακής. Να ταν άραγε η ταραγμένη ζωή τους που τους έστειλε να γνωρίσουν χώρους κλειστούς και ιδρυματικούς ή μήπως η ευαίσθητη ψυχή τους έπιασε τους παλμούς των κλειστών χώρων; Σε κάθε περίσταση, η εικόνα ζωντανού πλάσματος που να θέλει να μπει στη φυλακή μοιάζει απίθανη. Ακόμα και η κίνηση για να βρει φαγητό στην αυλή, όπως οι γάτες και τα σκυλιά, μοιάζει παρακινδυνευμένη. Οι άνθρωποι που αγαπούν τα ζώα στις κλειστές φυλακές είναι μετρημένοι στα δάκτυλα των δύο, το πολύ, χεριών. Δεν θα τα σκεπτόμουν όλα αυτά, αν σε μια από τις μεταγωγές μου στη φυλακή του Αγ. Στεφάνου δεν αντιλαμβανόμουν ξαφνικά ότι σε όλους τους ορόφους της πτέρυγας που διέμενα, υπήρχαν αρκετές χελιδονοφωλιές, και μάλιστα είχαν κτιστεί στο πιο εσωτερικό σημείο κάθε διαδρόμου, στο χωλ του κλιμακοστασίου. Δεν πίστεψα ούτε μια στιγμή ότι κατοικούνται και σκέφτηκα ότι θα είχαν κατασκευαστεί σε περίοδο που κάποια ανοίγματα θα ήταν πιο ευρύχωρα ή θα έλειπαν χωρίσματα. Μα ξάφνου, σε μια από τις μεταγωγές μου στην Πάτρα, ώρα πρωινή, σάστισα όταν είδα μια κίνηση δύο μαύρων σκιών που ταχύτατα μπήκαν από το παράθυρο του διαδρόμου, κάπου 25 μέτρα μακριά, διέσχισαν χωρίς διακοπή ή δισταγμό τα κάγκελα, πλανάρισαν πάνω από τρεις ανε- (Συνέχεια στην 11η σελ.)

2 OIONEI KRATOUMENOS 12_Layout 1 27/04/2011 2:49 ΜΜ Page 2 2 κρατούμενος E d i t o r i a l «Το να πονείς και να το λες, αυτός δεν είναι πόνος, μα να πονείς και να μην κλαις και να το ξέρεις μόνος» Αντικειμενικά, στη βιολογία, τη φυσική, την ηθική και την κοινωνιολογία, οι εκτρωματικές, υβριδικές και γενετικά μεταλλαγμένες τερατογενέσεις αποτελούν πρόβλημα που δημιουργήθηκε από τους ανθρώπους εξαιτίας της παθιασμένης παρορμήσεώς τους να παράγουν κάτι νέο. Στην πορεία όμως, το πείραμα γίνεται τερατούργημα και στρέφεται εναντίον της ίδιας της κοινωνίας και του λαού. Ως εκ τούτου, αντί να έχουμε τα θεμιτά αποτελέσματα, βρισκόμαστε ενώπιον μιας εξελικτικής καταστροφικής κατάστασης που λειτουργεί ενάντια στο λεγόμενο «κοινό συμφέρον» ή, ακόμα πιο δόκιμα, στο «κοινό καλό». Σε τέτοιου είδους περιπτώσεις θα πρέπει να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις ώστε πρωταρχικά αυτού του είδους οι διαδικασίες να πάψουν να εξελίσσονται και να αναδημιουργηθούν εκ νέου ώστε να αποδώσουν προς την επίτευξη των πρωταρχικών τους στόχων. Για παράδειγμα, γενετική τροποποίηση ή μετάλλαξη μπορεί να γίνει σε φυτικής και ζωικής προέλευσης προϊόντα, ακόμα και στο λίπασμα, δηλαδή την κοπριά. Ίσως κάτι τέτοιο να προσπαθεί να πετύχει και η κυβέρνηση, αφού με αφετηρία τις δηλώσεις Πάγκαλου περί κοπριτών δημοσίων υπαλλήλων, ο κύριος Ραγκούσης επιδιώκει να πετύχει το γενετικά μεταλλαγμένο υποκατάστατο του «φτηνού κρατικού υπάλληλου». Ξεχνάει όμως δύο παραμέτρους: πρώτον, την ενδεχόμενη αντίδραση και δεύτερον, ότι η μετάλλαξη έχει μακροχρόνιες παρενέργειες για όλους. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια εντάσσω πρόσφατες συνδικαλιστικές πρακτικές που αγγίζουν τα όρια της αθλιότητας. Πρακτικές ξεπερασμένες, οι οποίες στοχεύουν στην εγκαθίδρυση ακόμα υψηλότερων τειχών και διαχωριστικών γραμμών ανάμεσα σε δύο χώρους με διαφορετικές ιδεολογικές καταβολές, διαφορετικές υπηρεσιακές στοχεύσεις και εντελώς διαφορετικές διεκδικήσεις. Να σημειωθεί όμως κάτι σημαντικό: οι αθλιότητες αυτές δεν αγγίζουν, ούτε αντιπροσωπεύουν την πλατιά μάζα των εργαζομένων, αλλά την κεφαλή τους, η οποία πρόσφατα άλλαξε μορφή, αλλά δυστυχώς παρέμεινε η ίδια. Και αυτή η κεφαλή, που τόσα χρόνια έχει εμποτίσει τους εργαζόμενους με μίσος και μένος εναντίον των συναδέλφων τους στον όμορο χώρο, προσπαθεί ξανά να υψώσει τη φωνή της λάσπης, της προπαγάνδας και των υποχθόνιων ύβρεων. Δελτία τύπου, ανακοινώσεις, δηλώσεις σε εφημερίδες, κανάλια και blogs, ακόμα και διαμαρτυρίες σε βουλευτές και υπουργούς ότι δήθεν προωθείται ο συνδικαλιστικός τους παραμερισμός. Όλα αυτά είναι ψέματα και διαστρεβλώσεις! Και ούτε μία κουβέντα για υπηρεσιακή ευθύνη και λάθος. Ούτε μία ανάληψη ευθύνης. Γι αυτό τον λόγο λοιπόν έχει δίκιο ο Λαζόπουλος, όταν λέει ότι σε αυτόν τον τόπο οι μοναδικοί που αναλαμβάνουν την ευθύνη των πράξεών τους είναι οι τρομοκρατικές οργανώσεις. Εν κατακλείδι, έχω την εντύπωση ότι αυτή η κούρσα, αν ακόμα δεν έχει μπει, τότε σίγουρα κοντεύει να μπει στην τελική ευθεία του τερματισμού και της σύγκρουσης. Σε διαφορετική περίπτωση μάλλον πρέπει να κατέβουμε και εμείς από το αυτοκίνητο, να μπούμε στο δικό μας χαράκωμα και να αρχίζουμε να ντουφεκίζουμε πυρ ομαδόν και σε διάταξη μάχης εκ του συστάδην. Απεύχομαι τέτοιου είδους καταστάσεις και παραμένω προσηλωμένος στις αρχές της συναδελφικής αλληλεγγύης, της εργατικότητας και της διαφορετικής υπηρεσιακής ευθύνης, με αλληλοκατανόηση, συνεργασία και αλληλοσεβασμό. Όσον αφορά αυτούς τους κορυφαίους και κεντρικούς παράγοντες, που χαίρονται από αυτή τη μισαδελφία και την εκτρωματική κατάσταση που έχει δημιουργηθεί, έχω να τους πω ότι το πρόβλημα δεν είναι δήλιο, αλλά έχει πρακτική λύση και κάποια στιγμή θα τους γυρίσει μπούμερανγκ και θα τους χτυπήσει ενωτικά κατακέφαλα. Σπύρος Καρακίτσος Γεν. Γραμματέας ΟΣΥΕ Σωφρονιστικός υπάλληλος ή απλώς δεσμοφύλακας; Η στιγμή που η ονομασία του υπαλλήλου φυλακής άλλαξε από «δεσμοφύλακας» σε «σωφρονιστικός υπάλληλος» χάνεται σε βάθος χρόνου δεκαετιών. Φιλόδοξος ο θεσμοθέτης αυτής της αλλαγής τίτλου, επιφόρτισε με βαρύτερο και δυσκολότερο καθήκον τους σωφρονιστικούς, κάτι παραπάνω από απλούς φύλακες των δεσμών του κάθε κρατουμένου. Ζητούμενο είναι πόσοι από τους νεοπροσλαμβανόμενους σωφρονιστικούς έχουν συναίσθηση αυτής της ευθύνης αλλά και πεδίου δράσης που τους διαφοροποιεί από τους αστυνομικούς. Ο αστυνομικός ασχολείται με τους παραβάτες του νόμου, συλλαμβάνει όσους εντοπίζει, τους παραπέμπει αρμοδίως στη Δικαστική εξουσία και η λειτουργία του περατώνεται. Από κει και πέρα, ο συλληφθείς, εφόσον καταδικασθεί σε χρόνο έκτισης ποινής, περνάει στη δικαιοδοσία του σωφρονιστικού υπαλλήλου, ο οποίος de facto θα ζήσει παράλληλη ζωή με τους κρατουμένους, λειτουργώντας μεν σαν αστυνομικός, αφού επιβλέπει τη μη παράβαση νόμων από τον κρατούμενο, αλλά για ικανό χρονικό διάστημα μπορεί να επιδράσει στη νοοτροπία, ψυχολογία, μετάνοια, τρόπο διαβίωσης, κινητοποίηση για αλλαγές κ.ά του κρατουμένου, εφόσον διαθέτει (ο σωφρονιστικός) κάποια ικανότητα, μόρφωση κ.λπ., εφόσον ενθαρρύνεται ηθικώς και πρακτικώς για κάτι τέτοιο και κακά τα ψέμματα εφόσον είναι και ανάλογου χαρακτήρα. Θα ήταν ουτοπικό να ισχυρισθεί κανείς ότι η κοινωνία μας βρίθει από πολίτες που νοιώθουν την προσφορά σαν βασική ψυχική ανάγκη ανεκτίμητης αξίας. Επίσης ουτοπικό είναι να δεχθούμε ότι η δημοσιοϋπαλληλίστικη νοοτροπία, όπως αναπτύσσεται στη χώρα μας, ευνοεί τέτοιες ευτυχείς συμπεριφορές. Κάπου εδώ όμως έγκειται και το μέγεθος της πρόκλησης, με ανάλογου μεγέθους ανταποδοτική ικανοποίηση για τους τολμούντες. Είναι άδικο να προσπαθήσει κανείς να εξαντλήσει ένα ζήτημα σαν αυτό σε λίγες σειρές κειμένου. Προσωπικές αφηγήσεις ανθρώπων που νοιάζονταν για κάτι παραπάνω από την ολοκλήρωση της βάρδιας δεν συνεισφέρουν πολλά. Ένα πρώτο βήμα είναι να καταλάβουμε όλοι πως από το μετερίζι μας μπορούμε να προσφέρουμε περισσότερα απ όσα το «τυπικό» συμβόλαιο εργασίας μάς υποχρεώνει. Ένα δεύτερο βήμα και τεράστιο είναι να έχουμε την ευφυία να αντιληφθούμε ότι, γι αυτή την προσφορά, μπορεί ο μισθός μας να ναι ο ίδιος αλλά οι «απολαβές» μόνο με ανεκτίμητο πλούτο μπορούν να χαρακτηρισθούν, κάτι που μερικοί το λένε «μετοχές που σε κάνουν καλύτερο άνθρωπο». Ένα τρίτο βήμα είναι να μην αποσιωπούμε τέτοιες σκέψεις παραινέσεις και να τους δίνουμε ζωή... Ποιος ξέρει πόσα ακόμη βήματα θα ανακαλύψουμε στη διαδρομή. Δ. Γ. Κρατούμενος Δίμηνη έκδοση του Συλλόγου Υπαλλήλων Ειδικού Καταστήματος Κράτησης Νέων Αυλώνα Συλλόγων Υπαλλήλων Συγκροτήματος Κορυδαλλού με τη στήριξη της Ομοσπονδίας Σωφρονιστικών Υπαλλήλων Ελλάδος (ΟΣΥΕ) Έδρα: Αυλώνα Αττικής Τ.Κ ΤΗΛ./FAX: syekkna@yahoo.gr osye@otenet.gr ΕΚΔΟΤΕΣ-ΔΙΕΥΘΥΝΤΕΣ Λαμπρόπουλος Κων/νος (Πρόεδρος ΣΥΕΚΚΝΑ) Καρακίτσος Σπυρίδων (Γ. Γραμματέας ΟΣΥΕ) ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ: Αραβαντινός Αντώνης, Λαμπρόπουλος Κων/νος, Καρακίτσος Σπυρίδων, Μπισμπίκης Βασίλης, Βαρβατάκος Νίκος, Παπασπυρόπουλος Κων/νος, Οικονομάκης Μάριος, Δούλος Βασίλης ΔΙΟΡΘΩΣΗ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ: Βαρβατάκος Νίκος ΕΠΙΛΟΓΗ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΙΚΟΝΩΝ: Δούλος Βασίλης * Τα άρθρα δεν εκφράζουν υποχρεωτικά τις απόψεις της εφημερίδας. Κάθε άρθρο πρέπει να είναι ενυπόγραφο, εκτός αυτών που προέρχονται από νυν κρατουμένους, υπό την προϋπόθεση ότι θα αναφέρουν από ποιο κατάστημα κράτησης προέρχονται. Ηλεκτρονική Σελιδοποίηση - Εκτύπωση: Εκδόσεις - Γραφικές Τέχνες Καρπούζη Αριστέα & Υιοί Ο.Ε. Θεοδοσίου 23 Ίλιον τηλ.-fax: & karpouzi@otenet.gr

3 OIONEI KRATOUMENOS 12_Layout 1 27/04/2011 2:49 ΜΜ Page 3 κρατούμενος 3 Νέοι Ορίζοντες «... πολλῶν δ ἀνθρώπων ἴδεν ἄστεα καί νόον ἒγνω...» (Οδύσσεια α, 3) Ας γνωριστούμε Οι Νέοι Ορίζοντες αποτελούν μια νέα στήλη της εφημερίδας «Κρατούμενος». Μια στήλη η οποία, όπως δηλώνει και ο τίτλος της, φιλοδοξεί να αποτελέσει ένα μικρό «λιθάρι» για τη διεύρυνση των οριζόντων του επαγγελματικού μας χώρου. Είναι γεγονός ότι ο σωφρονιστικός χώρος εκδηλώνει συχνά τάσεις εσωστρέφειας, ένα από τα χαρακτηριστικότερα αποτελέσματα της οποίας είναι και η ανεπαρκής πληροφόρηση σε ζητήματα και εξελίξεις που αφορούν τον διεθνή σωφρονιστικό χώρο. Τα σωφρονιστικά συστήματα, για παράδειγμα, όπως και οι ορθές σωφρονιστικές πρακτικές των διαφόρων χωρών (ευρωπαϊκών και μη), αποτελούν κάτι, λίγο ως πολύ, άγνωστο όχι μόνο για τον Έλληνα σωφρονιστικό υπάλληλο, αλλά και για την υπάρχουσα ελληνική σωφρονιστική βιβλιογραφία. Ανεπαρκής επίσης είναι και η πληροφόρηση για τις διάφορες ιδέες που εμπεριέχονται στα έργα (κείμενα) των διαφόρων διεθνών οργανισμών και φορέων. Η παρούσα στήλη αποσκοπεί στην κάλυψη ακριβώς αυτού του κενού. Για την επίτευξη λοιπόν του εν λόγω σκοπού, σε κάθε τεύχος της ανά χείρας εφημερίδας θα παρατίθεται: α) Η περιεκτική περιγραφή του σωφρονιστικού συστήματος κάποιας χώρας του εξωτερικού, ή/και β) Ένα μετεφρασμένο στη γλώσσα μας άρθρο σωφρονιστικού ενδιαφέροντος, συνταχθέν από άτομο που συνθέθηκε ή συνδέεται με το σωφρονιστικό σύστημα κάποιας χώρας του εξωτερικού για παράδειγμα, από μέλος του σωφρονιστικού προσωπικού ή της σωφρονιστικής διοίκησης ή ακόμη και από πρώην κρατούμενο, ή/και γ) Ένα ειδικού σωφρονιστικού ενδιαφέροντος απόσπασμα από το συγγραφικό έργο κάποιου διεθνούς οργανισμού ή οργάνωσης. Πρωταρχική πηγή έμπνευσης αυτής της στήλης αποτέλεσε γενικώς η εξωστρεφής φιλομάθεια της αρχαίας ελληνικής παιδείας και ειδικότερα ο Ομηρικός Οδυσσέας, ο οποίος «πολλῶν δ ἀνθρώπων ἴδεν ἄστεα καί νόον ἒγνω» («πολλών ανθρώπων είδε τις πόλεις και γνώρισε τη νοοτροπία τους») (Οδύσσεια α,3). Στο παρόν τεύχος Στο τεύχος αυτό παρατίθεται ένα απόσπασμα από τη συγγραφική εργασία της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας με τίτλο «Η υγεία στις φυλακές: ένας οδηγός της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας με θέμα τα αναγκαία για την υγεία στις φυλακές»¹ (Κοπεγχάγη, 2007). Η εργασία αυτή αποτελείται από 14 κεφάλαια (το καθένα εκ των οποίων έχει διαφορετική θεματική και έχει συνταχθεί από διαφορετικό συγγραφέα ή συγγραφείς), τα οποία γενικώς πραγματεύονται τις διάφορες όψεις της υγείας στις φυλακές. Το μετεφρασμένο κείμενο που παρατίθεται εδώ αποτελεί μέρος του 14ου - και τελευταίου κεφαλαίου, το οποίο φέρει τον τίτλο «Η προαγωγή της υγείας και η διαχείριση του άγχους των σωφρονιστικών υπαλλήλων» (σελ πρωτοτύπου). Η επιλογή του συγκεκριμένου αποσπάσματος έγινε με γνώμονα την ιδιαίτερη σημασία που έχει για το σωφρονιστικό προσωπικό. Η σημασία αυτή έγκειται στο ότι το εν λόγω απόσπασμα αναδεικνύει, με ιδιαίτερα επιγραμματικό και ευσύνοπτο τρόπο, τα (ψυχικά) προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι στις φυλακές, τονίζοντας, κατ επέκταση, την ανάγκη για λήψη μέτρων με σκοπό την επίλυση αυτών των προβλημάτων. Ελπίζουμε οι επισημάνσεις στις οποίες προβαίνει η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας να τύχουν της ανάλογης προσοχής από την ελληνική Πολιτεία και να της δώσουν το ερέθισμα να ασχοληθεί πιο ενεργά με τα πολυποίκιλα προβλήματα του επαγγελματικού μας κλάδου. 14. Η προαγωγή της υγείας και η διαχείριση του άγχους των σωφρονιστικών υπαλλήλων Heiner Bögemann Βασικά σημεία Οι στρατηγικές για την προαγωγή της υγείας στις φυλακές πρέπει να συμπεριλάβουν τα όλο και πιο σύνθετα ψυχοκοινωνικά προβλήματα των σωφρονιστικών υπαλλήλων το σύνδρομο εργασιακής εξουθένωσης (burnout), την κατανάλωση αλκοόλ και ναρκωτικών ουσιών, το αίσθημα ψυχικής παραίτησης και την αδυναμία αντιμετώπισης τραυματικών εμπειριών οι οποίες οφείλονται σε περιστατικά που συμβαίνουν κατά την εκτέλεση της καθημερινής τους εργασίας. Σε πολλά σωφρονιστικά καταστήματα παρατηρείται ένας υψηλός αριθμός απουσιών από την εργασία εξαιτίας αναρρωτικών αδειών. Επίσης, σε πολλά σωφρονιστικά καταστήματα υπάρχουν εργαζόμενοι οι οποίοι δεν ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για θέματα υγείας, εργαζόμενοι οι οποίοι δεν μπορούν να εκπληρώσουν το σύνολο των εργασιακών τους καθηκόντων και, επίσης, εργαζόμενοι οι οποίοι θα συνταξιοδοτηθούν πρόωρα. Η προαγωγή της υγείας στα σωφρονιστικά καταστήματα θα πρέπει να θεωρείται ως ένα πεδίο συνεχούς προσωπικής ανάπτυξης. Κάτι τέτοιο απαιτεί τη σύνδεση μεταξύ της εργασίας στις φυλακές και της κατάστασης της υγείας των εργαζομένων. Η προαγωγή της υγείας θα πρέπει να αποτελεί μια σταθερή, περιεκτική και διεπιστημονική διαδικασία η οποία θα δίνει έμφαση στην ικανοποίηση που αντλούν οι υπάλληλοι από την εργασία τους. Αν οι εργαζόμενοι αισθάνονται ότι μπορούν να λάβουν βοήθεια σε περίπτωση που τη χρειαστούν και αν λαμβάνονται υπ όψιν οι ατομικές τους ανάγκες, τότε συνήθως αισθάνονται πολύ καλύτερα κάτι που έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση των εργασιακών απουσιών και των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων. Οι προσπάθειες για την προαγωγή της υγείας στις φυλακές μπορούν να βελτιώσουν σε σημαντικό βαθμό την οικονομική κατάσταση των εργαζομένων αφενός και την ποιότητα του επιτελούμενου έργου με τους κρατουμένους, αφετέρου. Εισαγωγή Τα τελευταία χρόνια η υγεία των υπαλλήλων ενός εργασιακού χώρου διαδραματίζει όλο και πιο σημαντικό ρόλο, όχι μόνο στον εμπορικό και τον βιομηχανικό χώρο αλλά και σε κρατικές υπηρεσίες, όπως είναι η αστυνομία. Τα ιδρύματα αισθάνονται σε μεγαλύτερο βαθμό την ευθύνη να μειώνουν το άγχος και τις ασθένειες που οφείλονται στην εργασιακή πίεση. Φράσεις όπως «υγιείς άνθρωποι σε υγιείς επιχειρήσεις» και «αποδοτικότητα μέσω εργασιακής ευεξίας» περιγράφουν ορισμένους σκοπούς της προαγωγής της υγείας στο εσωτερικό ενός εργασιακού χώρου. Ωστόσο, ο κόσμος της εργασίας στις ευρωπαϊκές φυλακές βρίσκεται ακόμα μακριά από αυτόν τον τρόπο σκέψης και δράσης, παρ όλο που η προαγωγή της υγείας και η φροντίδα των μελών του προσωπικού αυτών των ιδιαίτερων εργασιακών χώρων θα μπορούσε να συμβάλει σε πολύ μεγάλο βαθμό στην εξασφάλιση μακροπρόθεσμων οφελών για την κοινωνία. Τα όλο και πιο σύνθετα ψυχοκοινωνικά προβλήματα των μελών του σωφρονιστικού προσωπικού πρέπει να εξεταστούν υπό το πρίσμα της καθημερινής πραγματικότητας του κόσμου των (Συνέχεια στην 4η σελ.)

4 OIONEI KRATOUMENOS 12_Layout 1 27/04/2011 2:49 ΜΜ Page 4 4 κρατούμενος Νέοι Ορίζοντες (Συνέχεια απ την 3η σελ.) φυλακών. Αναμφισβήτητη παράμετρος είναι όχι μόνο ο αυξανόμενος αριθμός απουσιών από την εργασία εξαιτίας κάποιας ασθένειας, αλλά και φαινόμενα όπως το σύνδρομο εργασιακής εξουθένωσης (burnout), η κατανάλωση αλκοόλ και ναρκωτικών ουσιών, το αίσθημα ψυχικής παραίτησης και η αδυναμία αντιμετώπισης τραυματικών εμπειριών που οφείλονται σε περιστατικά της καθημερινής εργασίας (μετατραυματική αγχώδης διαταραχή). Τα φαινόμενα αυτά οδηγούν συχνά ένα μέλος του προσωπικού ή να συνταξιοδοτηθεί πρόωρα ή να συνταξιοδοτηθεί αντιμετωπίζοντας σωματικά και ψυχολογικά προβλήματα. Στη Γερμανία, με την προληπτική αξιολόγηση και την προαγωγή της υγείας θα μπορούσε, ίσως, να αποφευχθεί τουλάχιστον το ένα τρίτο των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων. Το αυξανόμενο άγχος και η διεύρυνση των καθηκόντων στα ευρωπαϊκά σωφρονιστικά καταστήματα είναι ζητήματα που απαιτούν άμεση δράση. Στα τρέχοντα προβλήματα του χώρου περιλαμβάνεται ο υπερσυνωστισμός των κρατουμένων, οι διαπολιτισμικές διαφορές (που συχνά εκφράζονται με βίαιο τρόπο), τα εγκλήματα των συμμοριών που δρουν μέσα στις φυλακές, τα προβλήματα γλώσσας, η χρήση ναρκωτικών ουσιών, η κακή κτηριακή κατάσταση των φυλακών και ένα συχνά ανεπαρκές και με εκπαιδευτικά ελλείμματα προσωπικό. Η έρευνα για την υγεία των σωφρονιστικών υπαλλήλων Η σχέση μεταξύ των συνθηκών εργασίας του προσωπικού σε μια φυλακή και των επιπτώσεών τους στην υγεία δεν έχει γίνει αυτοτελές αντικείμενο συζήτησης στο πλαίσιο της εγκληματολογίας ούτε έχει διερευνηθεί συστηματικά και περιεκτικά από τις κοινωνικές επιστήμες στον ευρωπαϊκό χώρο. Ορισμένες μελέτες που έχουν εκπονηθεί σε αγγλοσαξονικές ή σκανδιναβικές χώρες επικεντρώνονται σε μεμονωμένες όψεις του άγχους, όπως είναι η ιδιότητά του να προκαλεί εργασιακή εξουθένωση. Ποτέ δεν έχουν συζητηθεί πλήρως τα θέματα που αφορούν το άγχος και την κατάσταση της υγείας των μελών του προσωπικού, περιλαμβανομένων και των ζητημάτων που άπτονται της συμπεριφοράς και των σχέσεων. Η παραμέληση της έρευνας για την κατάσταση της υγείας των σωφρονιστικών υπαλλήλων στις ευρωπαϊκές φυλακές έχει προκαλέσει την παραγνώριση ορισμένων προβλημάτων, με αποτέλεσμα την άσκηση δυσμενούς επίδρασης στο όλο σύστημα του εγκλεισμού. Από ορισμένες μελέτες, για παράδειγμα, προκύπτει το ακόλουθο παράδοξο: η έντονη δυσαρέσκεια μεταξύ των μελών του προσωπικού δεν οφείλεται τόσο στο άγχος που απορρέει από την εργασία με τους κρατουμένους, όσο στις οργανωτικές συνθήκες και στη σχέση μεταξύ των εργαζομένων και της διοίκησης. Παράγοντες κινδύνου και άγχος μεταξύ των σωφρονιστικών υπαλλήλων Μέχρι τώρα όλες οι μελέτες για την κατάσταση της υγείας των μελών του σωφρονιστικού προσωπικού σκιαγραφούν εν συντομία διάφορους προβληματικούς τομείς οι οποίοι προκύπτουν από διάφορες μορφές άγχους. Παρ όλα αυτά, το άγχος δεν πρέπει να ειδωθεί ως ένα μεμονωμένο πρόβλημα ενός μεμονωμένου μέλους του προσωπικού, αλλά ως το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης μεταξύ διαφόρων αγχογόνων παραγόντων οι οποίοι χαρακτηρίζουν αυτό το ιδιαίτερο εργασιακό περιβάλλον. Από κοινωνιολογικής απόψεως, οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι εργάζονται σε ένα κλειστό, «ολοπαγές σύστημα» και αναλογίζονται σε μεγάλο βαθμό τον εαυτό τους (Goffman, 1961). Η καθημερινή ζωή των κρατουμένων ρυθμίζει και την καθημερινή εργασία των σωφρονιστικών υπαλλήλων. Η εργασία αυτή χαρακτηρίζεται από αυστηρή ιεραρχία, από αποπροσωποποιημένες σχέσεις μεταξύ των μελών του προσωπικού, καθώς και από διάχυτη γραφειοκρατία. Οι παλιές διοικητικές δομές προκαλούν πρόσθετο άγχος. Σε πολλούς τέτοιους εργασιακούς χώρους παρατηρείται πλήρης έλλειψη επικοινωνίας, όπως μεταξύ της διοίκησης και του φυλακτικού προσωπικού. Οι κατά τόπους διοικητικές δομές και η συμπεριφορά των κατά τόπους μελών της διοίκησης απέναντι στα μέλη του προσωπικού συχνά απέχουν παρασάγγας από τις σύγχρονες μεθόδους διοίκησης προσωπικού. Υπό αυτό το πρίσμα, τα φαινόμενα που αναφέρονται παρακάτω αποτελούν, συχνά, χαρακτηριστικά γνωρίσματα του σωφρονιστικού προσωπικού και έχουν, επομένως, ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Οι εργαζόμενοι στα σωφρονιστικά καταστήματα δυσκολεύονται να δομήσουν μια ταυτότητα που να στηρίζεται στη διαδραμάτιση ενός ενιαίου και εποικοδομητικού ρόλου. Έρχονται αντιμέτωποι με ένα μεγάλο χάσμα μεταξύ της απαίτησης να διαδραματίσουν ενεργό ρόλο στη διαδικασία επανένταξης των κρατουμένων και της πραγματικότητας της ζωής στις φυλακές, η οποία περιορίζει τον εργασιακό τους ρόλο σε απλή παροχή υπηρεσιών και άσκηση φυλακτικών καθηκόντων. Σύμφωνα με αναλύσεις που έχουν πραγματοποιήσει μέλη του σωφρονιστικού προσωπικού για τον εαυτό τους, αλλά και σύμφωνα με την αντίληψη του ευρύτερου κοινωνικού περιβάλλοντος για το εν λόγω προσωπικό και τον ρόλο του, έχει διαπιστωθεί σε ό,τι αφορά αυτόν τον εργασιακό ρόλο αξιοσημείωτη διάσταση ανάμεσα στην ιδιότητα του «φύλακα» και σε αυτήν του «αρωγού». Η έλλειψη σεβασμού και εκτίμησης από την πλευρά του κοινωνικού συνόλου συμβάλλει σε αυτή την αρνητική εργασιακή ταυτότητα, μια ταυτότητα που χαρακτηρίζεται από έκδηλη σύγχυση ρόλων. Εν συγκρίσει με εργαζομένους σε άλλα, κοινωνικού χαρακτήρα επαγγέλματα (φροντίδας ή ασφαλούς φύλαξης), τα μέλη του σωφρονιστικού προσωπικού επικρίνουν συχνότερα την εργασία τους. Η αυστηρή της πλαισίωση, συγκεκριμένα, από κανόνες είναι κάτι που θεωρείται παράγοντας πρόκλησης άγχους. Καθώς οι ευθύνες τους συχνά μειώνονται και περιορίζονται σε καθήκοντα απλής παροχής και φύλαξης, αισθάνονται την έλλειψη εποικοδομητικών προκλήσεων. Επιπροσθέτως, η κακής ποιότητας εργασιακή ατμόσφαιρα (έλλειψη εμπιστοσύνης και διάθεσης για συνεργασία) και οι ανεπαρκείς οργανωτικές δομές επηρεάζουν δυσμενώς την ικανότητα για άντληση εργασιακής ικανοποίησης και μπορούν να προκαλέσουν άγχος. Η εργασιακή ικανοποίηση αυξάνεται μόλις τα μέλη του προσωπικού αποκτήσουν περισσότερα δικαιώματα έκφρασης, αυτονομία, καθώς και επιρροή στα ζητήματα που αφορούν την επίσημη εργασία και τις εργασίες μέριμνας. Η διατάραξη της καθημερινής επικοινωνίας, ιδιαίτερα μεταξύ μελών που ανήκουν σε διαφορετικές ιεραρχικές βαθμίδες, είναι κάτι που προκαλεί άγχος σε πολλά μέλη του προσωπικού. Η παύση της επικοινωνίας πρέπει, επομένως, να θεωρείται συχνός αγχογόνος παράγοντας στον εργασιακό χώρο των φυλακών. Η επαγγελματική στήριξη του προσωπικού (για παράδειγμα, με τη λήψη μέτρων εποπτείας) ενισχύει την ικανότητα για επικοινωνία και, κατ αυτόν τον τρόπο, την ίδια την επικοινωνία. Επιπροσθέτως, η στήριξη αυτή μπορεί να μειώσει τα επίπεδα ανησυχίας, να αποβεί χρήσιμη στις επαφές με τους δύστροπους κρατουμένους, να μειώσει τη σύγχυση που υπάρχει σε ό,τι αφορά τον επαγγελματικό ρόλο και, επίσης, να στηρίξει τις σχέσεις που πλαισιώνονται από αυστηρές ιεραρχικές δομές. Γενικώς, η κοινωνική στήριξη των μελών του σωφρονιστικού προσωπικού είναι ανεπαρκής. Η συγκέντρωση και η αλληλεπίδραση διαφόρων αγχογόνων παραγόντων στον χώρο των φυλακών επιφέρει, μεταξύ του προσωπικού, αύξηση των ενδείξεων εργασιακής εξουθένωσης, όπως μειωμένες ικανότητες και αποπροσωποποίηση. Παρ όλο που όλα τα επαγγέλματα τα οποία συνίστανται στην παροχή βοήθειας αναγνωρίζουν τον, προβληματικό γι αυτά, χαρακτήρα του συνδρόμου εργασιακής εξουθένωσης, το σωφρονιστικό ειδικά - προσωπικό διατρέχει αυξημένο κίνδυνο να εκδηλώσει το συγκεκριμένο αυτό σύνδρομο. Εν συγκρίσει με το ψυχοκοινωνικό προφίλ άλλων εργασιών, η συγκεκριμένη εργασία παροχής βοήθειας επιβάλλει στα άτομα που την επιτελούν ακραία ένταση, εξαιτίας της απαίτησής της τόσο για βοήθεια όσο και για έλεγχο. Ένας σημαντικός παράγοντας που οδηγεί στην εκδήλωση του συνδρόμου εργασιακής εξουθένωσης είναι το γεγονός ότι η εργασία με τους κρατουμένους καταλήγει συχνά σε αποτυχίες. Άξια μνείας στο σημείο αυτό είναι και η ύπαρξη όλο και πιο περίπλοκων κρατουμένων, οι οποίοι είναι όλο και περισσότερο διατεθειμένοι να καταφύγουν στη βία, η οποία γεννά, με τη σειρά της, στους ανθρώπους του εσωτερικού μιας φυλακής ψυχολογικά προβλήματα. Υπάρχουν, επίσης, προβλήματα γλώσσας, ενώ σε πολλές περιοχές υπάρχουν φυλακές με υπερσυνωστισμό κρατουμένων, κάτι που γεννά πρόσθετο άγχος. Οι ελλείψεις σε προσωπικό κάνουν τη φυλάκιση να εξελίσσεται όλο και περισσότερο σε θεσμό ασφαλούς φύλαξης, ένα θεσμό ο οποίος σημειώνει λιγότερες επιτυχίες στο πεδίο των μέτρων επανένταξης (καθοδηγητικές αρχές: φυλακή καθαρή, ασφαλής και πλήρης). Υπάρχουν και άλλοι αρνητικοί παράγοντες, όπως είναι η χαμηλή επιρροή και η έλλειψη συμμετοχής στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, οι ακατάλληλες αποδοχές και το αίσθημα ότι η εργασία αυτή δεν προσφέρει στους εργαζομένους εποικοδομητικές προκλήσεις. Τελικά, όμως, το άγχος που προκαλείται από θεσμικά ελλείμματα, από «διοικητικές πρακτικές», είναι πιο σοβαρό από το άγχος που οφείλεται στην επαφή με τους κρατουμένους. (Επιμέλεια στήλης - μετάφραση αγγλικού πρωτοτύπου: Νίκος Βαρβατάκος) Σημειώσεις 1) Ο τίτλος του πρωτοτύπου είναι Health in prisons: A WHO guide to the essentials in prison health. Το πρωτότυπο κείμενο (στην Αγγλική) παρατίθεται στην ηλεκτρονική διεύθυνση /assets/pdf_file/ 0009/99018/E90174.pdf

5 OIONEI KRATOUMENOS 12_Layout 1 27/04/2011 2:49 ΜΜ Page 5 κρατούμενος 5 Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης ή Ταπεινωτικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας (CPT) Δημόσια δήλωση σχετικά με την Ελλάδα Η παρούσα δημόσια δήλωση γίνεται δυνάμει του Άρθρου 10, παράγραφος 2 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης ή Ταπεινωτικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας Στρασβούργο, 15 Μαρτίου 2011 Δημόσια δήλωση σχετικά με την Ελλάδα (15 Μαρτίου 2011) 1. Από το 1993 ως σήμερα η CPT έχει πραγματοποιήσει δέκα επισκέψεις στην Ελλάδα. Η Επιτροπή συστηματικά επεδίωξε να διατηρεί εποικοδομητικό διάλογο με τις ελληνικές αρχές, διατυπώνοντας κατ' επανάληψη συστάσεις σχετικά με την μεταχείριση και τις συνθήκες κράτησης προσώπων που έχουν στερηθεί την ελευθερία τους. Εν τούτοις, η συνεχιζόμενη απουσία δράσης για να βελτιωθεί η κατάσταση σύμφωνα με τις συστάσεις της Επιτροπής όσον αφορά την κράτηση παρανόμων μεταναστών και την κατάσταση του σωφρονιστικού συστήματος δεν αφήνει στην Επιτροπή άλλη επιλογή από το να καταφύγει στο εξαιρετικό μέτρο της έκδοσης της παρούσας δημόσιας δήλωσης. 2. Στην έκθεση που συντάχθηκε μετά από την επίσκεψή της στην Ελλάδα το 1997, η CPT εξέφραζε ήδη την ανησυχία της όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίον οι ελληνικές αρχές αντιμετώπιζαν την κράτηση των παρανόμων μεταναστών. Η Επιτροπή κατέστησε σαφές ότι η κράτηση παρανόμων μεταναστών «επί εβδομάδες ή και μήνες σε εντελώς ακατάλληλους χώρους, με ανεπαρκή φωτισμό και/ή αερισμό και χωρίς να τους προσφέρεται η δυνατότητα καθημερινής άσκησης σε εξωτερικό χώρο ή οι στοιχειώδεις δραστηριότητες απασχόλησης κατά τη διάρκεια της ημέρας είναι απαράδεκτη και θα μπορούσε να θεωρηθεί ακόμη και απάνθρωπη και ταπεινωτική μεταχείριση.» 3. Οι εκθέσεις που αφορούν τις επισκέψεις του 2005, του 2007, του 2008 και του 2009 περιγράφουν παρόμοια εικόνα των συνθηκών κράτησης των παρανόμων μεταναστών, σε άθλιες συνθήκες, σε αστυνομικά τμήματα και άλλες ακατάλληλες εγκαταστάσεις, πολλές φορές σε εγκαταλελειμμένες αποθήκες, για χρονικό διάστημα έως και έξι μηνών ή και περισσότερο, χωρίς δυνατότητα άσκησης σε εξωτερικό χώρο, χωρίς δραστηριότητες και με ανεπαρκή υγειονομική περίθαλψη. Οι συστάσεις για τη βελτίωση της κατάστασης συνέχισαν εντούτοις να αγνοούνται. Παρά το γεγονός ότι επί σειρά ετών μεγάλος αριθμός παρανόμων μεταναστών εισέρχεται στην Ελλάδα από τα ανατολικά χερσαία και θαλάσσια σύνορα, τίποτα δεν έγινε προς την κατεύθυνση της υιοθέτησης συντονισμένης και αποδεκτής προσέγγισης όσον αφορά την κράτηση και την μεταχείρισή τους. 4. Η απουσία δράσης εκ μέρους των ελληνικών αρχών προς τον σκοπό της συμμόρφωσης με τις συστάσεις της CPT που αφορούν τους παράνομους μετανάστες οδήγησε την Επιτροπή να κινήσει, τον Νοέμβριο του 2008, τη διαδικασία έκδοσης δημόσιας δήλωσης 1. Μετά από την περιοδική επίσκεψη τον Σεπτέμβριο του 2009, η εν λόγω διαδικασία επεκτάθηκε και περιέλαβε και την κατάσταση στις φυλακές. Πράγματι, τα ευρήματα που προέκυψαν κατά τη διάρκεια της εν λόγω επίσκεψης ανέδειξαν το γεγονός ότι οι ανησυχίες που είχε διατυπώσει η CPT σε προηγούμενες εκθέσεις δεν είχαν αντιμετωπισθεί και ότι μάλιστα παρατηρήθηκε περαιτέρω επιδείνωση των συνθηκών κράτησης στις φυλακές. Αξίζει να γίνει ιδιαίτερη αναφορά στον έντονο συνωστισμό σε συνδυασμό με την ανεπαρκή στελέχωση και την ανεπαρκή υγειονομική περίθαλψη. 5. Τον Ιανουάριο του 2010, η CPT είχε υψηλού επιπέδου συνομιλίες με τις ελληνικές αρχές στην Αθήνα με σκοπό να τους τονίσει την κατεπείγουσα ανάγκη δρομολόγησης ουσιαστικού διαλόγου με την Επιτροπή και ανάληψης ενεργειών για να βελτιωθούν οι συνθήκες στις οποίες κρατούνται παράνομοι μετανάστες και τρόφιμοι φυλακών. 6. Οι ελληνικές αρχές συνεχώς διαβεβαίωναν ότι γίνονταν ενέργειες για τη βελτίωση της κατάστασης. Για παράδειγμα, με την επιστολή τους από 23ης Νοεμβρίου 2009 ενημέρωσαν την CPT ότι η διοικητική κράτηση παρανόμων μεταναστών σε αστυνομικά τμήματα και τμήματα συνοριακής φύλαξης θα σταματήσει και ότι, στο μέλλον, οι παράνομοι μετανάστες οι οποίοι υπόκεινται σε διοικητική κράτηση θα φιλοξενούνται αποκλειστικά σε ειδικές προς τούτο εγκαταστάσεις κράτησης. Υποστηριζόταν επίσης ότι η εγκατάσταση κράτησης αλλοδαπών στον Πειραιά, την οποίαν η CPT είχε επανειλημμένως επικρίνει από το 1997, θα κατεδαφίζετο στις αρχές του Δυστυχώς, τα ευρήματα της CPT κατά τη διάρκεια της τελευταίας της επίσκεψης στην Ελλάδα τον Ιανουάριο του 2011 κατέδειξαν ότι οι πληροφορίες που παρέσχον οι αρχές δεν ήταν αξιόπιστες. Στα αστυνομικά τμήματα και στα τμήματα συνοριακής φύλαξης συνεχίζουν να κρατούνται ακόμη περισσότεροι παράνομοι μετανάστες σε ακόμη χειρότερες συνθήκες. Για παράδειγμα, στο αστυνομικό τμήμα και το τμήμα συνοριακής φύλαξης στο Σουφλί, στην περιοχή του Έβρου, τα μέλη του κλιμακίου της Επιτροπής χρειάστηκε να δρασκελίσουν πάνω από ανθρώπους που κείτονταν ξαπλωμένοι στο δάπεδο για να μπορέσουν να προχωρήσουν προς το εσωτερικό του χώρου κράτησης. Βρέθηκαν 146 παράνομοι μετανάστες οι οποίοι συνωστίζονταν σε χώρο 110 τετραγωνικών μέτρων, χωρίς δυνατότητα άσκησης σε εξωτερικό χώρο, χωρίς την παραμικρή δυνατότητα να κινηθούν, με μία μόνο τουαλέτα και ένα ντους εν λειτουργία στη διάθεσή τους. Εξ αυτών οι 65 κρατούντο σε αυτές τις απαράδεκτες συνθήκες για διάστημα άνω των τεσσάρων εβδομάδων και ορισμένοι εξ αυτών για διάστημα άνω των τεσσάρων μηνών. Δεν τους επιτρεπόταν καν να αλλάξουν ρούχα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, γυναίκες κρατήθηκαν στον ίδιο χώρο με τους άνδρες εντός της εγκατάστασης κράτησης. Παρόμοιες συνθήκες επικρατούσαν σχεδόν σε όλες τις εγκαταστάσεις της αστυνομίας που επισκέφθηκε το κλιμάκιο της CPT. Στην ειδική εγκατάσταση υποδοχής στο Φυλάκιο, η οποία κατασκευάστηκε επί τούτου για τους αλλοδαπούς στην περιοχή του Έβρου, παράνομοι μετανάστες, μεταξύ των οποίων ανήλικοι και οικογένειες με μικρά παιδιά, κρατούντο κλειδωμένοι επί εβδομάδες και μήνες σε ρυπαρούς χώρους, υπό συνθήκες συνωστισμού και κινδύνων για την υγεία, σε χώρους σαν κλουβιά, χωρίς δυνατότητα καθημερινής άσκησης σε εξωτερικό χώρο. Όσον αφορά την προαναφερθείσα εγκατάσταση στον Πειραιά, συνεχίζει να λειτουργεί και μάλιστα τον Ιανουάριο του 2011 φιλοξενούσε παράνομους μετανάστες σε πολύ χειρότερες συνθήκες από αυτές που περιγράφηκαν για πρώτη φορά στην έκθεση που συντάχθηκε μετά από την επίσκεψη του Αντίστοιχα, στον χώρο κράτησης στο αεροδρόμιο των Αθηνών συνεχίζουν να κρατούνται άνθρωποι σε συνθήκες παρόμοιες με αυτές τις οποίες το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, στην υπόθεση M.S.S. κατά Βελγίου και Ελλάδος, πρόσφατα έκρινε ότι αποτελούν παράβαση του Άρθρου της 3 Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Καμία ενέργεια δεν έχει γίνει για τη συμμόρφωση με τις συστάσεις που αφορούν τη συγκεκριμένη εγκατάσταση και οι οποίες διατυπώθηκαν για πρώτη φορά από την CPT στην έκθεση που συντάχθηκε μετά από την επίσκεψή της το Η CPT έχει κατ' επανάληψη τονίσει την ανάγκη να θεραπευθούν οι διαρθρωτικές αδυναμίες στην πολιτική κράτησης της Ελλάδας. Η CPT έχει προσπαθήσει να ασκήσει την προληπτική της λειτουργία προτείνοντας πρακτικά μέτρα με τα οποία θα διασφαλιστεί ότι όλοι οι παράνομοι μετανάστες που έχουν στερηθεί την ελευθερία τους κρατούνται σε αξιοπρεπείς συνθήκες. Παρά ταύτα, ως προς τις πολύ σοβαρές ανησυχίες που διατύπωσε, η Επιτροπή προσέκρουσε στην αδράνεια των ελληνικών αρχών. 9. Το αυτό ισχύει όσον αφορά την κατάσταση στις φυλακές. Η CPT διαπίστωσε σταθερή επιδείνωση των συνθηκών ζωής και της μεταχείρισης των κρατουμένων στις φυλακές κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας. Η Επιτροπή εντόπισε αριθμό ουσιαστικών διαρθρωτικών ζητημάτων εξαιτίας των οποίων υπονομεύονται οι προσπάθειες θεραπείας της κατάστασης. Μεταξύ αυτών η έλλειψη στρατηγικού σχεδίου για τη διοίκηση του συστήματος των φυλακών, οι οποίες αποτελούν πολύπλοκα ιδρύματα, η έλλειψη αποτελεσματικού συστήματος εκθέσεων και εποπτείας και η ανεπαρκής διοίκηση του προσωπικού. Στις εκθέσεις της η CPT έχει τονίσει την ακατάλληλη υλικοτεχνική υποδομή, την απουσία δραστηριοτήτων των κρατουμένων και την ανεπαρκή υγειονομική περίθαλψη. Η Επιτροπή διαπίστωσε ότι λόγω της ανεπαρκέστατης στελέχωσης των φυλακών, ο έλεγχος στους κοιτώνες ορισμένων φυλακών που επισκέφθηκε έχει στην πράξη αφεθεί σταδιακά στα χέρια ομάδων ισχυρών κρατουμένων. Τα προβλήματα αυτά επιτείνονται λόγω του σοβαρού συνωστισμού στις περισσότερες ελληνικές φυλακές. 10. Οι ελληνικές αρχές οφείλουν επιτέλους (Συνέχεια στην 6η σελ.)

6 OIONEI KRATOUMENOS 12_Layout 1 27/04/2011 2:49 ΜΜ Page 6 6 κρατούμενος Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης ή Ταπεινωτικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας (CPT) Δημόσια δήλωση σχετικά με την Ελλάδα (Συνέχεια απ την 5η σελ.) να αναγνωρίσουν ότι το σωφρονιστικό σύστημα όπως λειτουργεί σήμερα δεν είναι σε θέση να παράσχει ασφάλεια και προστασία στους κρατούμενους. Οι συζητήσεις με τις αρμόδιες κεντρικές αρχές στην Αθήνα ανέδειξαν την έλλειψη κατανόησης εκ μέρους τους της πραγματικής κατάστασης στα σωφρονιστικά καταστήματα της χώρας. 11. Με τα ευρήματα της επίσκεψης του 2011 επιβεβαιώνεται ότι το ευνομούμενο σωφρονιστικό σύστημα, στο οποίο θεωρητικά αποβλέπει ο νόμος, έχει δώσει τη θέση του στην πρακτική της απλής «αποθήκευσης κρατουμένων». Καμία ενέργεια δεν έχει γίνει στην κατεύθυνση της συμμόρφωσης με τις επανειλημμένες συστάσεις της CPT για τη βελτίωση της κατάστασης στις εγκαταστάσεις που επισκέφθηκε το κλιμάκιο και δη όσον αφορά τις συνθήκες διαβίωσης, τη στελέχωση, τις δραστηριότητες των κρατουμένων και συγκεκριμένες πτυχές της υγειονομικής περίθαλψης, για να μην αναφέρουμε τα φαινόμενα βίας μεταξύ κρατουμένων. Οι συνθήκες είναι ιδιαιτέρως ανησυχητικές στην Άμφισσα, στις ανδρικές φυλακές Κορυδαλλού και στις γυναικείες φυλακές Κορυδαλλού. Ακόμη και σε μια νέα φυλακή, όπως αυτή του Δομοκού, διαπιστώθηκαν πολλά από τα προαναφερθέντα προβλήματα. 12. Η CPT αναγνωρίζει πλήρως την πρόκληση που αντιμετωπίζει η Ελλάδα καθόσον βρίσκεται αντιμέτωπη με συνεχή εισροή παρανόμων μεταναστών τα τελευταία χρόνια. Είναι εξαιρετικά απίθανο ότι το ρεύμα αυτό θα μειωθεί στο αμέσως προσεχές μέλλον. Είναι ζωτικής σημασίας η διεθνής κοινότητα -και ιδίως η Ευρωπαϊκή Ένωση- να συνδράμουν τις ελληνικές αρχές στην αντιμετώπιση της πρόκλησης αυτής. Εν τούτοις, η υποστήριξη αυτή πρέπει να συμβαδίζει με σαφή ανάληψη από τις ελληνικές αρχές δέσμευσης να ανατάξουν την παρούσα κατάσταση. Τα προγράμματα και οι νέοι νόμοι πρέπει να συνοδευτούν από συγκεκριμένες ενέργειες με τις οποίες θα υλοποιηθούν οι απαιτούμενες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Αντίστοιχη δέσμευση εκ μέρους των ελληνικών αρχών απαιτείται όσον αφορά την αναβάθμιση του σωφρονιστικού συστήματος της χώρας. 13. Με την παρούσα δημόσια δήλωση η CPT επιδιώκει να κινητοποιήσει και να συνδράμει τις ελληνικές αρχές ώστε να αναλάβουν αποφασιστικά δράση και να βελτιώσουν τη μεταχείριση των προσώπων που έχουν στερηθεί την ελευθερία τους στην Ελλάδα, σύμφωνα με τις θεμελιώδεις αξίες τις οποίες έχει προσυπογράψει η Ελλάδα ως κράτος μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Προς τον σκοπό αυτόν και στο πλαίσιο της διεκπεραίωσης της αποστολής της, η Επιτροπή δεσμεύεται απαρέγκλιτα να συνεχίσει τον διάλογο με τις ελληνικές αρχές. 1 Το Άρθρο 10, παράγραφος 2, της ιδρυτικής Σύμβασης της CPT προβλέπει ότι: «Εάν το Μέρος δεν συνεργάζεται ή αρνείται να βελτιώσει την κατάσταση σύμφωνα με τις συστάσεις της Επιτροπής, η τελευταία μπορεί, με πλειοψηφία των δύο τρίτων των μελών της και αφού δώσει τη δυνατότητα στο Μέρος να εκθέσει τις απόψεις του, να αποφασίσει να κάνει δημόσια δήλωση σχετικά με το θέμα αυτό». Η ανωτέρω δημόσια δήλωση, στην οποία προέβη για τη χώρα μας η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης ή Ταπεινωτικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας (CPT), υπάρχει στον επίσημο διαδικτυακό της τόπο και ειδικότερα στην ηλεκτρονική διεύθυνση grc/ inf-grc.pdf Η Συντακτική Ομάδα Τ ο σ τ ί γ μ α κ α ι η κ ά θ α ρ σ η Από τον Προβληματισμό και την Αμφισβήτηση στη Θέση και τη Στάση Στην πρώτη μου δημοσίευση, καταλήγοντας στον επίλογο, έκανα λόγο για την κοινωνική έκρηξη που αναμένω να γίνει και η οποία θα είναι έκρηξη, όχι μιας επανάστασης, αλλά μιας πορείας προς την επ-ανάταση με τη συμμετοχή όλων μας. Στο προηγούμενο κείμενο ανέφερα ότι είναι αναγκαία η συμμετοχή όλων, η επικοινωνία και ο διάλογος μεταξύ μας. Τώρα όμως θα προσθέσω ότι η συμμετοχή, η επικοινωνία και ο διάλογος είναι τα όπλα των θαρραλέων, ενώ η Συνέπεια και η Υπομονή, η θωράκιση των Γενναίων. Σε αυτή την κρίσιμη περίοδο, περιμένω τέτοια γνωρίσματα να αντικρίσω, στους θαρραλέους και στους γενναίους που θα μας οδηγήσουν στην ανά(σ)ταση, πότε επιτιθέμενοι στα «κακώς κείμενα», πότε αμυνόμενοι στις επιθέσεις των «βαρβάρων». Έτσι μονάχα η κάθαρση στη γεωγραφική μας εργασιακή θέση θα επέλθει, έτσι μονάχα το στίγμα μας το αρνητικό θα πάψει. Ακολουθώντας πάντα μια συγκεκριμένη και συντεταγμένη πορεία, δίνοντας πάντα το στίγμα μας (παρουσία) και ακολουθώντας τακτικές που θα κινητοποιούν, θα «γυμνάζουν» και θα βελτιώνουν ολάκερο το «σώμα». Χρειάζεται υπομονή, συνάδελφοι, διότι όπως αναφέρει ο Έλληνας φιλόσοφος και συγγραφέας Πλάτων: «το θάρρος δημιουργείται στους ανθρώπους από επιτηδειότητα, από οργή κι από μανία, όπως κι η δύναμη, ενώ η γενναιότητα προέρχεται από τη φύση κι από τη σωστή διάπλαση της ψυχής». Με τον τρόπο αυτό και με αφορμή αυτά που ζουν, οι φιλόσοφοι προχωράνε σε διάκριση των πραγμάτων, με λεπτομερή ανάλυση και περιγραφή, ενώ ο πράος, συνειδητοποιημένος και λαϊκός άνθρωπος μπορεί να περιορίζεται στο «πίσω έχει η αχλάδα την ουρά», αρκεί να έχει, ή από τη φύση του ή από τη σωστή εκγύμναση της ψυχής του, τα στεγανά εκείνα που θα τον διαφυλάξουν στο μέσο μιας καταιγίδας ή έστω ταραχής, όχι για να προλάβει να εκδικηθεί, αλλά για να προκάνει να δει την αποκατάσταση των πραγμάτων. Η ψυχή είπαμε πλάθεται, η φύση της όμως υπάρχει, είτε υπάρχει πλησίον, στο πρέπον και το αρεστό, είτε διαμορφώνεται θετικά ή αρνητικά προς αυτό. Ας το προσέξουμε αυτό και ας σταθούμε λίγο στη δύναμη εκείνη, που μπορεί να αλλοιώνει ή και να διαμορφώνει τα πάντα. Δύναμη που δεν είναι άλλη από τις απλές λέξεις που αρθρώνονται ή αφήνονται να εννοηθούν από τη γλώσσα του σώματος, ως και από τον ορθά δομημένο λόγο. Οι λέξεις, ο λόγος, η επικοινωνία, από τις πρώτες οργανωμένες κοινωνίες ανθρώπων ως σήμερα, αποτέλεσαν το μέσο για την άνοδο των κοινωνιών. Ακόμα και στη Χριστιανική Πίστη δεν είναι τυχαίο ότι ο συγγραφέας της Αποκάλυψης αναφέρει στις πρώτες λέξεις κιόλας του Ευαγγελίου (Ευ-αγγέλιο, χαρμόσυνη είδηση-αγγελία) του ότι «Εν Αρχή ήν ο Λόγος». Εν Αρχή ην ο λόγος, και στην αρχή αυτή θα βρούμε το αίτιο της δημιουργίας των πάντων. Είτε μιλάμε λοιπόν για ανθρώπους και τον λόγο, είτε για Θεούς και τον Λόγο, ένα είναι το πασιφανές, ότι για τη γένεση, τη δημιουργία και την ανάπτυξη των πάντων, ο λόγος, ή έστω Λόγος, είναι το αίτιο δημιουργίας των πάντων. Έτσι περιμένω την πορεία προς την αν-άταση με τη μετοχή όλων μας, για να γνωρίσουμε την Κάθαρση και να γνωρίσουμε την ανάπτυξη. Έτσι περιμένω την αναγέννηση των πάντων, με τη δύναμη του λόγου να έχει καταλυτικό ρόλο. Τέλος, δίχως να έχει καμία σημασία αν πιστεύει κανείς ή όχι σε μια ανώτερη δύναμη, ας κρατήσουμε στη μνήμη μας το χωρίο από το βιβλίο Γένεσις, της Παλαιάς Διαθήκης, όπου μεταξύ άλλων αναφέρεται ότι «Εν αρχή Η δε γή ήτο άμορφος και έρημος και σκότος επί του προσώπου της αβύσσου. Και Πνεύμα Θεού (Λόγος) εφέρετο επί της επιφανείας των υδάτων. Και είπε ο Θεός Γενηθήτω Φώς, και έγινε φώς, και είδε ο Θεός ότι το φώς ήτο καλό». Έτσι ακριβώς περιμένω, με τη δύναμη του λόγου, της επικοινωνίας και της μετοχής όλων μας, να γνωρίσουμε την κάθαρση, να ρίξουμε άπλετο φώς σε σκοτεινές πτυχές, να επαναπροσδιορίσουμε το στίγμα μας και να κάνουμε την υπέρβαση σαν κοινωνία. Κοινωνία που θα δημιουργεί πλέον και θα αφήνει παρακαταθήκες για τους απογόνους της. (Κογεράκης Μανώλης, Κατάστημα Κράτησης Αλικαρνασσού) Scripta manent λέγανε οι αρχαίοι Ρωμαίοι και πρέπει να είχαν δίκιο, διότι ο χρόνος μπορεί ορισμένους να τους κάνει να ξεχνάνε, τα γραπτά όμως μένουν. Πρόσφατα, χάσαμε έναν ακόμη καλό συνάδελφο και φίλο που υπηρετούσε στο Ψυχιατρείο Κρατουμένων Κορυδαλλού ως Υπαρχιφύλακας. Ο Σπύρος Καρατζίνης έφυγε και ξαφνικά και νωρίς! Καλό ταξίδι Σπύρο! Από τη συντακτική ομάδα

7 OIONEI KRATOUMENOS 12_Layout 1 27/04/2011 2:49 ΜΜ Page 7 κρατούμενος 7 Ασαφές μέλλον - Αμήχανο παρόν Γράφει ο Καναβιτσάς Ευάγγελος Ψυχολόγος Msc, Pg Dipl. Καταστήματος Κράτησης Κορυδαλλού Μ ια πρόσφατη προσωπική μου εμπειρία μετέτρεψε σε σκέψεις και λόγια την υποαντίληψή μου για μια κατάσταση που χρόνια έβλεπα να ταλανίζει τους υπόδικους κρατούμενους. Στο πλαίσιο ενός τυπικού ιατρικού check up ζήτησα να εξεταστώ και για ηπατίτιδα γ'. Τα αποτελέσματα θα γίνονταν γνωστά σε τρεις ώρες από τη λήψη του αίματος. Παρεμπιπτόντως, ένιωσα παραπεταμένος και θυμωμένος όταν πληροφορήθηκα πως θα πρέπει να πληρώσω γι αυτή την εξέταση, γιατί το «ταμείο» μας δεν την καλύπτει. Μια εξέταση ρουτίνας σε σχέση με τον χώρο στον οποίο δουλεύουμε, και που η έγκαιρη διάγνωση μπορεί να δράσει σωτήρια τόσο για μας όσο και για τους ανθρώπους που αγαπάμε. Όμως αυτό ανήκει σε ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο, που δεν είναι του παρόντος... Όπως ανέφερα, λοιπόν, το χρονικό διάστημα κατά το οποίο θα έπρεπε να περιμένω για τα αποτελέσματα ήταν περί τις τρεις ώρες. Δεν είχα κάποιο ιδιαίτερο λόγο να φοβάμαι πως μπορεί να έχω μολυνθεί από τον ιό της ηπατίτιδας. Ωστόσο, αυτές οι τρεις ώρες ήταν τουλάχιστον παράξενες. Η συνάντησή μου με έναν φίλο πήρε αναπόφευκτα μια χροιά εφήμερης ελαφρότητας και αποστασιοποίησης. Δεν μπορούσα αυτό το τρίωρο να προγραμματίσω και να σκεφτώ σοβαρά για τον εαυτό μου και για το μέλλον μου. Αν τα αποτελέσματα έβγαιναν θετικά, θα έπρεπε να συμπεριλάβω βιαστικά σε όσα γνώριζα για μένα και την ιδιότητα του πάσχοντα από μια δυσίατη μεταδοτική ασθένεια, με επακόλουθους ραγδαίους περιορισμούς στην καθημερινότητά μου και στα σχέδιά μου για το μέλλον. Επίσης, θα άνοιγα έναν κύκλο αβέβαιων, επώδυνων και ακριβών θεραπειών. Μπροστά σε αυτό το πέπλο, το παρόν μετατράπηκε σε μια πύλη αναχώρησης προς έναν δυνητικά άγνωστο και τρομακτικό προορισμό... Ήτανε τότε που μου ήρθαν στο μυαλό οι υπόδικοι κρατούμενοι. Αν για μένα χρειάστηκαν μόνο τρεις ώρες για να απαλλαγώ από τους φόβους μου, οι υπόδικοι περιμένουν μήνες ή και πάνω από χρόνο για μια απόφαση ενός δικαστηρίου που θα καθορίσει το μέλλον τους: τον τόπο που θα ζήσουν, το πότε θα μπορέσουν να συνεχίσουν την ελεύθερη ζωή τους, το αν θα καταφέρουν να κρατήσουν οικογένειες και αγαπημένα πρόσωπα κοντά τους. Όλον αυτόν τον χρόνο του εγκλεισμού τα στοιχεία εκείνα που δημιουργούν ένα πλέγμα ασφάλειας στη ζωή ενός ανθρώπου, η οικογένεια, η εργασία, οι περιουσίες, οι φίλοι, απειλούνται από άγνωστο χρόνο διαβρωτικής απουσίας. Οι υπόδικοι τον καιρό της αναμονής του δικαστηρίου τους δεν έχουν παρόν, ακριβώς γιατί δεν έχουν καμιά απολύτως σταθερή εικόνα για το μέλλον. Δεν ξέρουν για το τι πρέπει να προετοιμάζονται και δεν ξέρουν αν πρέπει να ενισχύουν τις σχέσεις τους εκτός φυλακής ή αν πρέπει να μπουν σε μια διαδικασία απώλειας και πένθους. Οτιδήποτε ξέρουν για το παρόν τους είναι προσωρινό. Ακόμη και οι σχέσεις τους με τους συγκρατούμενούς τους δεν μπορούν να έχουν την έννοια του βάθους, μιας και ξέρουν πως σύντομα είτε θα αποφυλακιστούν είτε θα μεταχθούν σε φυλακή καταδίκων. Ζουν λοιπόν ένα εφήμερο παρόν εν αναμονή ενός ανεξέλεγκτου μέλλοντος. Η κατάσταση αυτή είναι υπαρξιακά δυσβάστακτη, σαφώς πιο ψυχοφθόρα ακόμα και από μια καταδικαστική απόφαση που τους δίνει μια κάποια δυνατότητα πρόβλεψης και σχεδιασμού για το μέλλον και εγκαθίδρυσης σταθερών σχέσεων με τους δικούς τους και με συγκρατούμενους. Το σωφρονιστικό μας σύστημα εφαρμόζει τη στέρηση ελευθερίας σαν τρόπο τιμωρίας και σωφρονισμού. Η παρατεταμένη υποδικία ωστόσο δεν στερεί μόνο την προσωρινή ελευθερία από τους υπόδικους αλλά και κάθε δυνατότητα αυτοπροσδιορισμού τους σε σχέση με το μέλλον τους. Οι υπόδικοι ζουν εφήμερα, υιοθετούν τους νόμους της φυλακής στο πλαίσιο της ανάγκης τους για προσαρμογή σε ένα ομαδικό αλλά τελικά πολύ μοναχικό παρόν, μιας και το ατομικό τους μοναδικό παρόν έχει συνθλιβεί στις συμπληγάδες πέτρες της υπαρξιακής χωροχρονικής ασάφειας. Το σχολείο δεύτερης ευκαιρίας, τα προγράμματα απεξάρτησης και η ατομική ψυχολογική υποστήριξη μπορεί να διασκεδάσουν αυτό το υπαρξιακό κενό δίνοντας μια διάσταση νοήματος και χρησιμότητας στον χρόνο που διαρκεί η υποδικία τους. Δυστυχώς, όλα αυτά φτάνουν να καλύψουν έναν πολύ μικρό αριθμό υποδίκων και συνήθως απευθύνονται σε όσους έχουν ήδη δομημένο ένα προσωπικό και κοινωνικό σύστημα ψυχολογικής αυτοάμυνας. Συνοψίζοντας, η παρατεταμένη υποδικία στερεί από τους κρατούμενους τη δυνατότητα πρόβλεψης του μέλλοντός τους, και το παρόν τους χρωματίζεται από την άγονη ελαφρότητα και ανευθυνότητα του εφήμερου. ΝΟΜΙΚΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΓΙΑ ΝΕΟΥΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ Πρόγραμμα Νομική Βοήθεια για Νέους Ευπαθών Κοινωνικών Ομάδων Αν είσαι νέος έως 30 ετών και χρειάζεσαι νομική βοήθεια αλλά δεν έχεις τους αναγκαίους οικονομικούς πόρους, η Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς μέσω του προγράμματος «Νομική Βοήθεια για Νέους» μπορεί να καλύψει την εκπροσώπησή σου τόσο εξωδικαστικά όσο και ενώπιον των δικαστηρίων. Απαραίτητη προϋπόθεση για να επωφεληθείς από το πρόγραμμα είναι: ή να ανήκεις σε μία από τις παρακάτω κατηγορίες: 1. Ανήλικοι Παραβάτες 2. Κακοποιημένοι ανήλικοι και νέοι έως 30 ετών 3. Πρόσφυγες έως 30 ετών 4. Παλιννοστούντες έως 30 ετών 5. Νέοι θεραπευόμενοι από τοξικές ουσίες έως 30 ετών, που βρίσκονται στο στάδιο της κοινωνικής επανένταξης ή έχουν ολοκληρώσει αναγνωρισμένο πρόγραμμα απεξάρτησης. ή/και η υπόθεσή σου να έχει ως αντικείμενο: 1. Εργασία Ανηλίκων 2. Παράνομη Διακίνηση και Εμπορία ανθρώπων (trafficking and smuggling) έως 30 ετών 3. Χρήση απαγορευμένων ουσιών από νέους έως 30 ετών Σε αυτή την περίπτωση μπορείς να επικοινωνήσεις με τους φορείς οι οποίοι είναι ενταγμένοι στο Πρόγραμμα Νομικής Βοήθειας για Νέους (δείτε τη λίστα), για να πληροφορηθείς πού, πώς και ποιος ακριβώς μπορεί να σου παράσχει νομική βοήθεια. Τις υποθέσεις χειρίζονται νέοι δικηγόροι έως 35 ετών. Το ηλικιακό αυτό κριτήριο δεν τηρείται για περιπτώσεις στις οποίες θα απαιτείται παράσταση δικηγόρου παρ Αρείω Πάγω. Οι νέοι δικηγόροι που επιθυμούν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στο πλαίσιο του προγράμματος, μπορούν να επικοινωνούν για περισσότερες πληροφορίες με τους κατά τόπους υπευθύνους των φορέων (δείτε τη λίστα) που είναι ενταγμένοι στο Πρόγραμμα Νομικής Βοήθειας για Νέους. Φορείς ενταγμένοι στο Πρόγραμμα Νομικής Βοήθειας για Νέους Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών Υπεύθυνη κ. Μαίρη Μαντούβαλου, τηλ Δικηγορικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης Υπεύθυνη κ. Ουρανία Μυρωτή, τηλ , Δικηγορικός Σύλλογος Καλαμάτας Υπεύθυνος κ. Δημήτρης Καούνης, τηλ Δικηγορικός Σύλλογος Κω Υπεύθυνος κ. Μιχαήλ Μπλλίρης, τηλ , Δικηγορικός Σύλλογος Σερρών Υπεύθυνη κ. Βασιλική Ψάλτου, τηλ , Δικηγορικός Σύλλογος Τρικάλων Υπεύθυνος κ. Δημήτρης Κοντογιάννης, τηλ Δικηγορικός Σύλλογος Χαλκίδας Υπεύθυνη κ. Ευγενία Βούλγαρη, τηλ , Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς Διεύθυνση Κοινωνικής Συμμετοχής Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής & Αγωγής Αχαρνών 417, Αθήνα Τηλέφωνο: , Φαξ:

8 OIONEI KRATOUMENOS 12_Layout 1 27/04/2011 2:49 ΜΜ Page 8 8 κρατούμενος ΣΩΦΡΟΝΙΣΤΙΚΟΣ ΥΠΑΛΛΗΛΟΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Θα ξεκινήσω με την κατακλείδα του κ. Ζαχαρία Καρατζά στο βιβλίο του «Ξεφυλλίζοντας το ημερολόγιο ενός σωφρονιστικού υπαλλήλου»: «... είναι πολύ οδυνηρό να είσαι άνθρωπος και να εκτελείς καθήκοντα φύλακα, ανθρωποφύλακα, δεσμοφύλακα, νυχτοφύλακα και ένα σωρό άλλα ρετσινωμένα επίθετα, συνώνυμα του βασανιστή...». Πόσοι είναι άραγε εκείνοι οι φορείς, επιστημονικοί και μη, που έχουν ασχοληθεί με τον ρόλο του σωφρονιστικού υπαλλήλου, τον βαθμό του κινδύνου με τον οποίο έρχεται διαρκώς αντιμέτωπος, αλλά και με τις ιδιότητες εκείνες υπό τις οποίες καλείται καθημερινώς να αντιμετωπίζει τα προβλήματα των εγκλείστων, άλλοτε ως ψυχολόγος, μερικές φορές ως κοινωνικός λειτουργός, και πόσοι από μας δεν χρειάστηκε άλλοτε να διαδραματίσουν τον ρόλο του φίλου, του πατέρα ή του αδερφού προκειμένου να βοηθήσουν στην αποτροπή μιας ψυχικής κατάρρευσης ή της επερχόμενης κατάθλιψης κάποιου έγκλειστου; Σκοπός του άρθρου είναι να τονίσει ότι άνθρωποι με δικαιώματα είναι και οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι, που με τα λίγα μέσα που διαθέτουν καλούνται να λειτουργήσουν σε μια διαφορετική κοινωνία, μια ρέπλικα θα λέγαμε της κανονικής, όπου έχουν τοποθετηθεί με σκοπό να διασφαλίσουν την παραμονή ανθρώπων που βρίσκονται εκεί παρά τη θέλησή τους. Ο σωφρονιστικός υπάλληλος αποτελεί ένα επίτευγμα της κοινωνίας, όπου με τις πολυδιάστατες ιδιότητές του θα μπορούσε ίσως να θεωρηθεί ένας θα λέγαμε «ελβετικός σουγιάς». Με τη μόνη διαφορά ότι δεν είναι ένα άψυχο μηχάνημα που το γρασάρεις. Το άγχος που απορρέει απ την αίσθηση κινδύνου που νιώθει ο υπάλληλος λόγω των καταστάσεων που αντιμετωπίζει καθημερινά στα καταστήματα κράτησης και η αίσθηση της βίας που ελλοχεύει σε κάθε γωνιά αυτών, είναι στοιχεία που συνθέτουν το εργασιακό του περιβάλλον και κατ επέκταση το άτομο αυτό καθεαυτό. Σε αυτά τα προβλήματα έρχεται να προστεθεί η έλλειψη προσωπικού, που οξύνει την επαγγελματική αστάθεια, καθώς επίσης και το γεγονός ότι η κοινωνία δεν αναγνωρίζει τη σπουδαιότητα αυτού του επαγγέλματος. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η μελέτη των Γ. Κουλιεράκη και Δ. Αγραφιώτη σχετικά με τις συνθήκες στρες των σωφρονιστικών υπάλληλων στα καταστήματα κράτησης. Στην εν λόγω μελέτη τους αναφέρεται ότι σε έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί σε εννέα χώρες οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι παρουσιάζουν, λόγω στρες, τα εξής: Συμπεριφορές απόσυρσης: νέοι υπάλληλοι δηλαδή που παραιτούνται σε διάστημα έξι μηνών. Σωματικά προβλήματα: υπέρταση, καρδιακές ενοχλήσεις, αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακές νόσους και γαστρεντερικές διαταραχές. Μάλιστα αναφέρεται από μελετητές ότι, συγκριτικά με άλλα επαγγέλματα, ο κίνδυνος αυτοκτονίας τον οποίο διατρέχουν οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι είναι τρεις φορές μεγαλύτερος από τον κίνδυνο να σκοτωθούν κατά τη διάρκεια της εργασίας τους. Αρνητικές στάσεις: αίσθημα αποξένωσης, ανίας, απαισιοδοξίας και μη ικανοποίησης απ το επάγγελμα. Επαγγελματική εξουθένωση: συνδέεται με εντάσεις στα καταστήματα κράτησης, με τα αυξημένα εργασιακά καθήκοντα, με την απειλή βίας και επιθέσεις από κρατούμενους και με την έλλειψη ορθής επικοινωνίας με τη διοίκηση ή με τους συναδέλφους. Επιπλέον, μείζονος σημασίας αποτελούν τα αποτελέσματα των προαναφερόμενων σχετικά με τα στοιχεία που συνθέτουν την εξουθένωση των σωφρονιστικών υπαλλήλων (συναισθηματική εξάντληση, αποπροσωποποίηση, αίσθηση για επιτεύγματα), όπου το μεγαλύτερο ποσοστό υπαλλήλων έθεσε την αποπροσωποποίηση σε πολύ υψηλά επίπεδα. Όλα αυτά λοιπόν δηλώνουν απερίφραστα την ανάγκη για εξυγίανση του σωφρονιστικού συστήματος, για επιπλέον εκπαίδευση των υπαλλήλων, για σεμινάρια αντιμετώπισης στρες και κρίσεων, για πρόσληψη προσωπικού, καθώς και την ανάγκη να μας εξασφαλιστεί ένα περιβάλλον εργασίας αντάξιο της σπουδαιότητας αυτού του επαγγέλματος. Γιατί ο σωφρονιστικός υπάλληλος είναι κι εκείνος άνθρωπος εκ του «άνω+θρώσκω», τείνω δηλαδή ψηλά, μπροστά, με στόχους και με αισιοδοξία. Ταμπουρατζής Ιωάννης, αντιπρόεδρος Συλλόγου Υπαλλήλων Κ. Κ. Νεάπολης Κρήτης Σ κ ο ύ ρ α χ ρ ώ μ α τ α Του Γιάννη Κατσιλάμπρου Τους είδα να μπαίνουν στο επισκεπτήριο με τα μάτια «φορτισμένα» άλλο να λεν τα λόγια τους κι άλλο η ζωγραφιά στο πρόσωπό τους... γεμάτη σκούρα χρώματα που αυτός τους είχε δώσει γεμάτη σκούρα χρώματα που καθόλου δεν άξιζαν Τους είδα να μπαίνουν στο επισκεπτήριο με δάκρυα στα μάτια σκουπίζοντάς τα, αμήχανα, σε μια στιγμή που νόμισαν πως δεν τους έβλεπε... Κι είναι τα ίδια μάτια, μα διαφορετικά τα δάκρυα από εκείνα της χαράς που πριν χρόνια είχαν κυλήσει όταν τον είχαν πρωτοδεί βρέφος ακόμα, όταν τον είχαν κρατήσει στην αγκαλιά τους Και πόσα όνειρα δεν έκανε εκείνη όταν τον έβλεπε να θηλάζει λαίμαργα όταν του χάριζε μαζί με το πρωτόγαλα όλου του κόσμου την αγάπη όταν του χάριζε τη ζωή... Και ιερή υπόσχεση του είχαν δώσει να είναι εκεί, να τον στηρίζουν και στις ευχάριστες, μα και στις δυσάρεστες στιγμές του και στις χαρές, μα και στις λύπες του Μα τέτοιες λύπες; Πώς θα μπορούσαν άραγε να τις φανταστούν; Θα μπορούσαν να χαρούν με τη γέννησή του αν ήξεραν πως μαζί της θα γεννιόταν ένας θάνατος;...ένας φόνος;...έστω χωρίς δόλο, μα φόνος; Θα τον ξαναγεννούσαν; Τέτοιες ή παρόμοιες πρέπει να ήταν οι σκέψεις του, γιατί τον έβλεπα να αναπνέει με δυσκολία να μην αντέχει να βλέπει τον πόνο που τους προκάλεσε... τα όνειρά τους που δε βγήκαν αληθινά τους εφιάλτες τους που ξεπεράστηκαν από την αλήθεια Κι αυτό που δεν άντεχε ακόμη περισσότερο αυτό που τον έπνιγε ήταν ότι παρ όλα αυτά αυτοί στέκονταν εκεί προσπαθώντας να τον στηρίξουν με κάθε τρόπο αγαπώντας τον ακόμα και εκτιμώντας τον!!! Είδα τα μάτια του να παίρνουν δύναμη από την παρουσία τους από την ύπαρξή τους Τα ίδια μάτια που έπαιρναν δύναμη όταν τους έβλεπε να πλαισιώνουν και να φωτίζουν την κάθε στιγμή της ζωής του Τους θυμήθηκε να τον κοιτάνε συγκινημένοι... την πρώτη μέρα του σχολείου στο αεροδρόμιο, που επέστρεφε από τις σπουδές στην αίθουσα αναμονής, στο μαιευτήριο τότε που εκείνοι θα γίνονταν παππούς και γιαγιά τότε που ακόμα η γέννηση του γιου τους έφερνε μόνο γέννηση «Τα παιδιά;», ρώτησε... «Πώς είναι;» Τα είδα τα δύο μικρά αγγελούδια να κοιτούν με τα βλέμματα απορημένα και τις καρδούλες πονεμένες... Με τα ίδια μάτια που κοιτούσαν παλιά, πνιγμένα στην ευτυχία Και τώρα, με το πελώριο «ΓΙΑΤΙ;» ζωγραφισμένο στην έκφρασή τους με τα ίδια σκούρα χρώματα που γέννησε η πράξη του με το πελώριο «ΓΙΑΤΙ;» χαραγμένο στην ψυχή τους για τώρα και για πάντα με όλες τις υποσχέσεις του προδομένες... Άδικο. Άδικο. Άδικο. Για εκείνους. Για εκείνα. Για εκείνη. Τον είδα να μην αντέχει άλλο να γράψει να σκύβει και να κοιτάει τα χέρια του με απορία.

9 OIONEI KRATOUMENOS 12_Layout 1 27/04/2011 2:49 ΜΜ Page 9 κρατούμενος 9 Βιβλοιονεί Παρουσιάσεις Από τον Βασίλη Δούλο Νικόλαος Κ. Κουλούρης Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΑΝΕΝΤΑΞΗ ΤΗΣ ΦΥΛΑΚΗΣ (2009, Νομική Βιβλιοθήκη) Με την παρούσα εργασία, ο Νικόλαος Κουλούρης επιδιώκει να καλύψει ένα μέρος από το κενό που έχει αφήσει η επιστημονική αποχή απο τη συστηματική προσέγγιση των σωφρονιστικών νομοθετημάτων των τελευταίων ετών και πραγματεύεται : α) τον βαθμό στον οποίο οι διατάξεις του σωφρονιστικού δικαίου είναι προσανατολισμένες στη σύγκλιση των συνθηκών διαβίωσης των κρατουμένων με τις συνθήκες του κοινωνικού βίου των προσώπων τα οποία δεν στερούνται την προσωπική ελευθερία τους, β) τις συνθήκες που δυσχεραίνουν ή εμποδίζουν την παραπάνω σύγκλιση καθιστώντας τη φυλακή έναν κλειστό, απρόσιτο κοινωνικό χώρο απόρριψης, και γ) τον βαθμό στον οποίο η ελληνική σωφρονιστική πολιτική είναι εναρμονισμένη με τα διεθνώς καθιερωμένα πρότυπα σωφρονιστικής πολιτικής. Για τον σκοπό αυτό το βιβλίο παρουσιάζει, με έναν ευσύνοπτο τρόπο που δεν φείδεται ουσίας, τα βασικά διεθνή κείμενα σωφρονιστικής πολιτικής, όπως είναι : οι Κανόνες Μεταχείρισης Κρατουμένων του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) και του Συμβουλίου της Ευρώπης, οι Ευρωπαϊκοί Σωφρονιστικοί Κανόνες του Συμβουλίου της Ευρώπης, οι στοιχειώδεις όροι για τη διοίκηση των φυλακών και τη μεταχείριση των κρατουμένων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων (CPT) και οι κατευθυντήριες σημειώσεις για τη σωφρονιστική μεταρρύθμιση του Διεθνούς Κέντρου Μελετών για τις Φυλακές (ICPS). Σ αυτά προστίθενται, ως πολύτιμες πηγές, εκθέσεις του Συνηγόρου του Πολίτη (ΣτΠ) και της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (Ε.Ε.Δ.Α.). Όπως είναι φυσικό, δεν θα μπορούσαν να λείπουν από αυτή την εργασία οι αναφορές στα ελληνικά νομοθετικά κείμενα που καθορίζουν την ελληνική σωφρονιστική πολιτική. Το βιβλίο ξεκινάει με τους στόχους που θέτει το Υπουργείο Δικαιοσύνης και διατείνεται ότι εφαρμόζει από το 2000 και μετά στον τομέα της σωφρονιστικής πολιτικής. Οι στόχοι αυτοί συνοψίζονται στους εξής δύο: α) Στην αποσυμφόρηση των φυλακών, κυρίως μέσω της κατασκευής νέων καταστημάτων κράτησης, και β) στην ομαλή επανένταξη των κρατουμένων με παρεμβάσεις εκπαιδευτικού χαρακτήρα. Εν συνεχεία το βιβλίο καταγράφει την ελληνική πραγματικότητα στον τομέα των φυλακών και αναδεικνύει την ελάχιστη βελτίωση που, παρά τα μέτρα που παίρνει το Υπουργείο Δικαιοσύνης, έχει συντελεστεί τόσο στο ζήτημα της αποσυμφόρησης των φυλακών όσο και στο ζήτημα της ομαλής επανένταξης των κρατουμένων στους κόλπους της κοινωνίας κατά τέτοιον τρόπο ώστε να αποφεύγονται από μέρους τους νέες παραβατικές συμπεριφορές. Το Διεθνές Κέντρο Μελετών για τις Φυλακές (ICPS) Μετά από αυτή την παρουσίαση των στόχων και πολιτικών του Υπουργείου Δικαιοσύνης και τις δυσκολίες επίτευξης θετικών αποτελεσμάτων, το βιβλίο παρουσιάζει τα βασικά διεθνή κείμενα σωφρονιστικής πολιτικής ξεκινώντας από το Διεθνές Κέντρο Μελετών για τις Φυλακές (ICPS) και τις κατευθυντήριες σημειώσεις που εξέδωσε για τη μεταρρύθμιση των φυλακών. Με την έκδοση αυτών των σημειώσεων το Κέντρο προσφέρει ένα πλαίσιο γνώσεων και έναν οδηγό δοκιμασμένων πρακτικών, προκειμένου να αξιοποιηθούν από διάφορες δημόσιες υπηρεσίες, μη κυβερνητικές οργανώσεις, φορείς και ιδιώτες που αναλαμβάνουν να αναπτύξουν σχεδιασμένες πρωτοβουλίες στον χώρο των φυλακών. Αυτές οι σημειώσεις κατατάσσονται σε διάφορους τομείς όπως είναι π.χ. η εκπόνηση στοχευμένων δράσεων και η μέτρηση των αποτελεσμάτων τους, η αντιμετώπιση του προβλήματος του υπερπληθυσμού των φυλακών, η εξασφάλιση της νομιμότητας στη λειτουργία των φυλακών, η υπαγωγή του τομέα των φυλακών σε πολιτικό έλεγχο με την αποστρατιωτικοποίησή τους, η στρατολόγηση και η εκπαίδευση του προσωπικού, ο εξανθρωπισμός της μεταχείρισης των κρατουμένων, ο εξωτερικός έλεγχος και η εξέταση καταγγελιών, η ενθάρρυνση της συμμετοχής του κοινωνικού στρώματος, η ανάπτυξη εναλλακτικών κυρώσεων κ.ά. Στη συνέχεια του βιβλίου ο συγγραφέας του μας ενημερώνει ότι για καθέναν από αυτούς τους τομείς το ICPS έχει συντάξει ειδικό έντυπο στο οποίο παρουσιάζονται συνοπτικά οι σημαντικότερες παράμετροι του κάθε προβλήματος και παρατίθενται οι κατάλληλες πρακτικές λύσεις με βάση τη διεθνή εμπειρία. Στις σελίδες που ακολουθούν ο Νικόλαος Κουλούρης μάς παρουσιάζει τα κυριότερα σημεία των τομέων αυτών. Σε ό,τι αφορά το προσωπικό των φυλακών, το ICPS, ανάμεσα σε άλλα, αναφέρει ότι η σχέση μεταξύ υπαλλήλων και κρατουμένων είναι το κλειδί για μια καλή διαχείριση της φυλακής, με ευπρέπεια και ανθρωπιστικό πνεύμα. Η επαγγελματική εκπαίδευση του προσωπικού είναι εξίσου απαραίτητη τόσο κατά την περίοδο της πρόσληψης και πριν από την ανάληψη των καθηκόντων όσο και σε μεταγενέστερο στάδιο για την ανάπτυξη ειδικών δεξιοτήτων. Οι δε εκπαιδευτές πρέπει να είναι πρόσωπα που να έχουν επίγνωση του χώρου και των συνθηκών λειτουργίας των φυλακών, ώστε να μπορούν πιο υπεύθυνα να μεταδώσουν τις γνώσεις τους. Έτσι, το ICPS καταλήγει στο ότι οι υπάλληλοι των φυλακών μπορούν με την κατάλληλη εκπαίδευση να μετατραπούν από παθητικούς εκτελεστές εντολών σε δημιουργικούς συμβούλους και οργανωτές πρωτοβουλιών. Αξίζει τέλος να σημειωθεί η αναφορά ότι το προσωπικό χρειάζεται αναγνώριση του έργου που προσφέρει και ένα σαφές πλαίσιο καθορισμού των παραμέτρων αποδεκτής συμπεριφοράς. H Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων (CPT) Επόμενος σταθμός του βιβλίου είναι η παρουσίαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης ή Ταπεινωτικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας του Συμβουλίου της Ευρώπης (CPT). Για τη CPT σημαντικά θέματα που αφορούν τα δικαιώματα των κρατουμένων μέσα στη φυλακή είναι : η ποιότητα ζωής και οι συνθήκες κράτησης, ο υπερπληθυσμός των κρατουμένων και ο έλεγχός του με μέτρα που περιορίζουν τον αριθμό των εγκλείστων αντί να τον αυξάνουν, η καταλληλότητα του προσωπικού των φυλακών και η ικανότητά του να καλλιεργεί ένα θετικό κλίμα επικοινωνίας με τους κρατουμένους, οι πλήρεις υγειονομικές υπηρεσίες, η ιδιαίτερη μεταχείριση σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες όπως είναι οι ανήλικοι και οι γυναίκες κρατούμενες. Τα θέματα αυτά επεξηγούνται από τη CPT καλύτερα στις σελίδες που ακολουθούν, όπου, μεταξύ άλλων, προβάλλεται ως επιτακτική η ανάγκη να καλλιεργούνται θετικές σχέσεις μεταξύ του προσωπικού της φυλακής και των κρατουμένων, διότι περιορίζεται μ αυτόν τον τρόπο η πιθανότητα να συμβαίνουν βίαια περιστατικά με επακόλουθο την κακομεταχείριση. Επίσης αποδίδεται ιδιαίτερη σημασία στη διατήρηση επαρκών επαφών των κρατουμένων με το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον, συνεχίζοντας κατ αυτόν τον τρόπο τις σχέσεις τους με την οικογένεια και τους στενούς φίλους τους. Τέλος η CPT αναγνωρίζει ότι η μακρόχρονη στέρηση της ελευθερίας μπορεί να έχει αποκοινωνικοποιητικά αποτελέσματα, αφού, εκτός από τον ιδρυματισμό, οι κρατούμενοι που έχουν καταδικαστεί σε ισόβια κάθειρξη κινδυνεύουν να χάσουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες, την αυτοεκτίμησή τους και να αποκτήσουν σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα. Για τον λόγο αυτό η CPT προτείνει οι κρατούμενοι αυτοί να έχουν πρόσβαση σε ένα ευρύ φάσμα οργανωμένων δραστηριοτήτων και γενικά να νοηματοδοτείται ο χρόνος της ποινής τους με εξατομικευμένα σχέδια κράτησης και κατάλληλη ψυχοκοινωνική υποστήριξη, ούτως ώστε να διατηρηθούν σε κατάσταση που θα επιτρέπει την προετοιμασία τους για την αποφυλάκιση. Οι Κανόνες του ΟΗΕ Μετά την παρουσίαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων, σειρά έχει η συνοπτική παρουσίαση των Στοιχειωδών Κανόνων Μεταχείρισης Κρατουμένων του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Οι κανόνες του ΟΗΕ αναγνωρίζουν ότι ο εγκλεισμός ενός ανθρώπου σε φυλακή έχει καταθλιπτικό χαρακτήρα, καθώς το άτομο χάνει το δικαίωμα της αυτοδιάθεσής του απ τη στιγμή που στερείται την ελευθερία του. Για τον λόγο αυτό, οι κανόνες του ΟΗΕ επιζητούν, πέρα από τον διαχωρισμό των κρατουμένων κα την τήρηση της πειθαρχίας στη φυλακή, τον περιορισμό των διαφορών μεταξύ της διαβίωσης στη φυλακή και της ελεύθερης διαβίωσης, καθώς και να λαμβάνονται μέτρα για την προοδευτική επάνοδο του κρατουμένου στον κοινωνικό βίο. Τονίζεται δε ότι ο κρατούμενος δεν πρέπει να αποκλείεται από την κοινωνία, αλλά να εξακολουθεί να αποτελεί μέλος της, και γι αυτό κρίνεται σκόπιμο να υπάρχει συνεργασία κοινωνικών οργανώσεων και υπηρεσιών εντός και εκτός φυλακής, που να προσανατολίζονται στην αναπροσαρμογή του κρατουμένου. Οι Ευρωπαϊκοί Σωφρονιστικοί Κανόνες Στη συνέχεια του βιβλίου ο Νικόλαος Κουλούρης μάς παρουσιάζει τους Ευρωπαϊκούς Σωφρονιστικούς Κανόνες του Συμβουλίου της Ευρώπης, εξηγώντας τους λόγους για τους οποίους δημιουργήθηκαν οι κανόνες αυτοί και ποιο είναι το περιεχόμενό τους. Έτσι, πληροφορούμαστε ότι στο παράρτημα των συστάσεων της Επιτροπής των Υπουργών της Ευρωπαϊκής Ένωσης περιλαμβάνονται 108 σωφρονιστικοί κανόνες, κατανεμημένοι σε οκτώ τμήματα. (Συνέχεια στην 10η σελ.)

10 OIONEI KRATOUMENOS 12_Layout 1 27/04/2011 2:49 ΜΜ Page κρατούμενος Βιβλοιονεί Παρουσιάσεις Από τον Βασίλη Δούλο (Συνέχεια απ την 9η σελ.) Το πρώτο τμήμα περιλαμβάνει όλα τα εγχειρήματα που έχουν αναληφθεί στο πλαίσιο των διεθνών οργανισμών και οργάνων για την κατάστρωση ενός πλαισίου που θα διέπει τη μεταχείριση των κρατουμένων. Το δεύτερο τμήμα καλύπτει διάφορα ειδικά θέματα διαβίωσης και μεταχείρισης των κρατουμένων, όπως είναι η εισαγωγή τους στη φυλακή, η υγιεινή, ο ιματισμός, η νομική αρωγή, η επικοινωνία με τον έξω κόσμο, η εργασία, η εκπαίδευση, οι γυναίκες κρατούμενες, οι ανήλικοι κρατούμενοι κ.ά. Το τρίτο τμήμα των κανόνων είναι αφιερωμένο στην υγεία των κρατουμένων, στην ιατροφαρμακευτική τους περίθαλψη και στο έργο που θα πρέπει να επιτελούν οι υγειονομικές υπηρεσίες των φυλακών. Το τέταρτο τμήμα των κανόνων αναφέρεται στην τήρηση της ευταξίας στη φυλακή και προσδιορίζει θέματα ασφαλείας, προστασίας και πειθαρχίας. Το πέμπτο τμήμα τονίζει τον χαρακτήρα της σωφρονιστικής υπηρεσίας, που πρέπει να είναι δημόσια και ανεξάρτητη από στρατιωτικές, αστυνομικές ή ανακριτικές υπηρεσίες, και επισημαίνει ότι το έργο των σωφρονιστικών υπαλλήλων δεν πρέπει να είναι μόνο η φύλαξη αλλά και η διευκόλυνση της επανένταξης των κρατουμένων στην κοινωνία, μετά την έκτιση της ποινής τους, μέσω ενός προγράμματος θετικής μέριμνας και βοήθειας. Το έβδομο τμήμα των κανόνων είναι αφιερωμένο στους κρατουμένους χωρίς δίκη, δηλαδή στους προσωρινά κρατουμένους. Τέλος, το όγδοο τμήμα των κανόνων, όπως μας ενημερώνει ο Ν. Κουλούρης, καθορίζει το καθεστώς κράτησης των καταδίκων κρατουμένων, το οποίο θα σχεδιάζεται έτσι ώστε να τους καθιστά ικανούς να ζουν μια υπεύθυνη ζωή, απαλλαγμένη από το έγκλημα. Έτσι, σχολιάζοντας το περιεχόμενο των κανόνων αυτών, ο Ν. Κουλούρης καταλήγει στο ότι οι Ευρωπαϊκοί Σωφρονιστικοί Κανόνες καλούν τις σωφρονιστικές υπηρεσίες να διαμορφώσουν όχι μόνο πολιτισμικά ανεκτές συνθήκες κράτησης, αλλά συνθήκες σύγκλισης ή εξομοίωσης της διαβίωσης στη φυλακή με τη διαβίωση έξω απο αυτήν. Τα Ελληνικά Νομοθετικά Δεδομένα Από την ύλη του βιβλίου δεν θα μπορούσαν να λείπουν τα ελληνικά νομοθετικά δεδομένα τα οποία συναντώνται στο Σύνταγμα, σε επικυρωμένες διεθνείς συμβάσεις, στον Σωφρονιστικό Κώδικα του έτους 1999, στον Ποινικό Κώδικα, στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, στον Οργανισμό του Υπουργείου Δικαιοσύνης του έτους 2000, στους Εσωτερικούς Κανονισμούς Λειτουργίας των γενικών καταστημάτων κράτησης και ειδικών καταστημάτων κράτησης νέων των ετών 2003 και 2005 και σε διάφορους άλλους νόμους, προεδρικά διατάγματα και υπουργικές αποφάσεις. Το ερώτημα που θέτει ο συγγραφέας του βιβλίου είναι κατά πόσο το εγχώριο θεσμικό πλαίσιο έχει επεξεργασθεί τα κείμενα τα οποία ενέπνευσαν τους Ευρωπαϊκούς Σωφρονιστικούς Κανόνες και αν θέλει και μπορεί να πορευθεί μαζί τους. Επίσης υπάρχει ειδικό κεφάλαιο που αναφέρεται στον εξωτερικό έλεγχο του σωφρονιστικού μας συστήματος και στις προσπάθειες που έχουν κάνει πάνω σ αυτό το θέμα η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (Ε.Ε.Δ.Α.), ο Συνήγορος του Πολίτη (ΣτΠ) και ο Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών(Δ.Σ.Α.). Κλείνοντας το βιβλίο αυτό ο συγγραφέας του Ν. Κουλούρης, τονίζει τη σημασία της ενίσχυσης κάθε πρωτοβουλίας που θα στοχεύει στην κοινωνική (επαν)ένταξη της φυλακής, δηλαδή στη συνάντηση του καθεστώτος κράτησης με τις συνθήκες του κοινωνικού βίου, ιδιαίτερα εκείνες που αναπτύσσουν την προσωπικότητα, ενισχύουν την αυτονομία των κρατουμένων και προωθούν τη διαφάνεια. Μέσα από την παραβολή των διεθνών σωφρονιστικών κειμένων και την αντιπαραβολή τους με τα ελληνικά σωφρονιστικά νομοθετήματα, επιχειρείται να μπορέσει ο αναγνώστης να διακρίνει τις ελλείψεις της ελληνικής σωφρονιστικής πολιτικής και να κατανοήσει την αναγκαιότητα της πλήρους εναρμόνισης των δικών μας σωφρονιστικών νομοθετημάτων με τα διεθνή σωφρονιστικά κείμενα και τις διεθνείς πρακτικές προς όφελος ενός δικαιότερου, ασφελέστερου και ανθρωπιστικού σωφρονιστικού συστήματος. Ο συμβιβασμός είναι ένα κατηφορικό μονοπάτι Αν η κοινωνία έχει μεταμφιεστεί σε ένα «εύφορο χωράφι» για την ανάπτυξη της εγκληματικότητας, τότε οι φυλακές είναι θερμοκήπιο για την αναβάθμιση και τον πολλαπλασιασμό της. Μπορεί η φτώχεια, η ανέχεια και η αδικία, συνδυαζόμενες με την απουσία ηθικής και αρχών που προέρχονται από την έλλειψη παιδείας, να κάνουν την κοινωνία «εύφορη γη», όμως η ανισονομία της δικαιοσύνης και το κατ' ευφημισμόν «σωφρονιστικό σύστημα» είναι αυτά που μετατρέπουν τις φυλακές σε θερμοκήπιο εγκληματικότητας διότι συνδυάζονται και με την περιθωριοποίηση, που στις περισσότερες περιπτώσεις αλλοιώνει ή καταστρέφει ό,τι σου έχει απομείνει. Αρκετά χρόνια τώρα χύνεται μελάνι και γίνονται συζητήσεις επί συζητήσεων σε διάφορες επιτροπές εγκληματολόγων, μελέτες και έρευνες με συνέπεια την ανασύνταξη του σωφρονιστικού κώδικα. Ομως, δεν υπάρχει σοβαρός επιστήμονας περί αυτών που να πιστεύει ότι χρειάζονται περαιτέρω έρευνες και μελέτες. Αντιθέτως... πράξεις χρειάζονται και προσεκτικές επιλογές που με αποφασιστικότητα θα γίνουν πράξεις. Πιστεύω ότι όσοι διαβάζουν την εφημερίδα σας πιθανόν γνωρίζουν καλύτερα από εμένα τα προβλήματα των φυλακών, ανεξάρτητα αν ορισμένοι μπερδεύονται με τα συντεχνιακά τους και θεωρούν ότι το «σωφρονιστικό σύστημα» έγινε και υπάρχει για να εξασφαλίσουν μια θέση στο δημόσιο. Η κοινωνία, αφού δεν κατάφερε να προφυλάξει τα παιδιά της, έκανε τις φυλακές για να προφυλαχθεί από αυτά. Με αυτό το σκεπτικό φτάσαμε στο σημείο το παιδί μιας μάνας να τραβάει την τσάντα μιας μάνας ενός άλλου παιδιού και να την σέρνει κάτω για να της πάρει τα λεφτά για να αγοράσει ναρκωτικά από ένα άλλο παιδί μιας άλλης μάνας. Αυτό είναι σίγουρα ένα μεγάλο πρόβλημα που διογκώνεται και πονάει τον κοσμάκη, όχι μόνο λόγω του ότι κάποια οικογένεια μπορεί να έχει έναν φυλακισμένο, αλλά επειδή η έλλειψη κοινωνικής ασφάλειας είναι ένα είδος στέρησης της ελευθερίας. Γι' αυτό, λοιπόν, πρέπει η κοινωνία να διαχειριστεί τα «κακά παιδιά» της, μια που δεν αντέχει να τα σκοτώσει. Πρέπει να νοιαστεί, αν όχι για αλτρουιστικούς λόγους, τουλάχιστον για λόγους κοινής ωφέλειας. Όμως, επειδή όλα αυτά τα διαχειρίζεται το πολιτικό σύστημα που επέλεξε -με όποιον τρόπο έχει μάθει να επιλέγει- η ίδια η κοινωνία, από αυτό πρέπει να ζητήσει τις ευθύνες. Δεν πρέπει να παραχωρεί την ευκαιρία να μετατρέπει τα μειονεκτήματα που έχει το σύστημα διακυβέρνησης σε πλεονεκτήματα και να αντιμετωπίζει την εγκληματικότητα με καταστολή. Καταστολή που επιτρέπει νέους ρουσφετολογικούς διορισμούς, νέες δαπάνες για ανύπαρκτους εξοπλισμούς με νέες προμήθειες ημετέρων. Και το χειρότερο; Νέες στρατιές παιδιών-γενίτσαρων, που βαράνε τους συνταξιούχους γιατί διαμαρτύρονται που κάποιες από τις συντάξεις των γερόντων έγιναν μηχανάκια για την ομάδα ΔΙΑΣ, σούπερ κοριοί για την ΕΥΠ και μισθοί αστυνομικών που προστατεύουν τα δεκανίκια του συστήματος ή ακόμη και στρατιωτικά κονδύλια για να κυνηγήσουν τον πάλαι ποτέ... πατροπαράδοτο φίλο της πρωθυπουργικής οικογένειας Μουαμάρ Καντάφι. Δεν θεωρώ σκόπιμο, όπως προανέφερα, να αραδιάσω τα προβλήματα των φυλακών, που εσείς τα γνωρίζετε καλά, μια που οι ζωές σας εφάπτονται με τις δικές μας, έστω στην κιγκλίδα. Όμως, είναι στο χέρι σας να προσπαθήσετε για καλύτερες φυλακές αρθρώνοντας λόγο και επιβάλλοντας τον λόγο σας σε άσχετους εισαγγελείς και λοιπούς φαρισαίους των λοιπών διευθύνσεων. Αν είστε ενωμένοι -ως εκ του ότι είναι ειδική η δουλειά σας- δεν μπορούν να μη σας ακούσουν. Εντοπίστε και παραμερίστε τους «αυτοκράτορες» σωφρονιστικούς. Πολύ καλά κάνατε και πετάξατε τα ρόπαλα από τα χέρια σας, πετάξτε τα όμως και από τα μυαλά σας και στη θέση τους βάλτε βιβλία. Η ποιοτική αναβάθμιση των συνθηκών της δουλειάς σας θα βοηθήσει και τους κρατούμενους. Υ.Γ. Όλα αυτά, αφού έχουμε φυλακές που βέβαια θέλουν γκρέμισμα -μια και καλή φυλακή δεν υπάρχει- όμως ταυτόχρονα χρειάζεται και κατασκευή «φραγμάτων» αξιοπρέπειας και αυτοσεβασμού από το μυαλό έως και την ψυχή μας... Βασίλης Στεφανάκος Κατάδικος Πέμπτη, 24 Μαρτίου 2011

11 OIONEI KRATOUMENOS 12_Layout 1 27/04/2011 2:49 ΜΜ Page 11 κρατούμενος 11 Ο Χρήστος Γιανναράς γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε στα Πανεπιστήμια της Αθήνας, της Βόννης και της Σορβόννης (Παρίσι). Δίδαξε Φιλοσοφία, Πολιτιστική Διπλωματία και Συγκριτική Οντολογία σε πανεπιστήμια της Γαλλίας, της Ελβετίας, της Ελλάδας. Επιφυλλιδογραφεί σε εφημερίδες παρεμβαίνοντας στην πολιτική και κοινωνική επικαιρότητα. Αναδημοσίευση από την εφημερίδα Καθημερινή, 8/3/2011 Επηρεαζόμαστε αναπόφευκτα από τον συντομογραφικό χαρακτήρα της δημοσιογραφικής πληροφόρησης, τον τρόπο μετάδοσης των «ειδήσεων». Αντιλαμβανόμαστε τα κοινωνικά μας προβλήματα με αφαιρετικές απλουστεύσεις, σε πολύ γενικές γραμμές. Ολοι οι «ενήμεροι» πολίτες πάσχουμε, περισσότερο ή λιγότερο, από την ασθένεια που νομοτελειακά πλήττει τους κεντρικούς διαχειριστές των κοινών, ακόμα και τους πιο ανιδιοτελείς: τη θεώρηση των προβλημάτων in vitro. Σπάνιο να συναντήσει κανείς έμπειρο γνώστη («από πρώτο χέρι») της δυσλειτουργίας συγκεκριμένου κοινωνικού χώρου ή κρατικού λειτουργήματος. Που να είναι ταυτόχρονα ικανός να «μεταγγίσει» την εμπειρία του: να επιλέξει τις βασικές συντεταγμένες, αλλά και τις χαρακτηριστικές (παραδειγματικές) λεπτομέρειες που καθιστούν τα περιγραφόμενα μεθεκτά, ψηλαφητά από όλους. Για να αντιληφθούμε π.χ. οι πολλοί τι συμβαίνει στο ελλαδικό «Σωφρονιστικό Σύστημα», αν πρόκειται για δυσλειτουργίες και ανεπάρκειες ή για ένα πραγματικό αδιέξοδο, χρειαζόμαστε, σίγουρα, κάποιες βασικές πληροφορίες: ποια είναι, λ.χ., η χωρητικότητα των φυλακών και ποιος ο (απίστευτα υπέρτερος) αριθμός φυλακισμένων σήμερα. Ποιες οι ποσοτικές αναλογίες Ελλήνων και αλλοδαπών φυλακισμένων, ισοβιτών, βαρυποινιτών και ελαφροποινιτών, η ποικιλότητα των φυλών και εθνοτήτων, το ποσοστό των δραπετεύσεων κατά τις ημέρες «αδείας» που όλοι «δικαιούνται», το ημερήσιο κόστος κάθε φυλακισμένου για το Δημόσιο (3,5 ευρώ, εδώ και πολλά χρόνια) κ.λπ. κ.λπ. Χρειαζόμαστε όμως Συνεγερτική επίγνωση και κάποιες ενδεικτικές λεπτομέρειες. Όπως, λ.χ., ότι στα κελιά που προορίζονταν για τρία άτομα εγκαταβιώνουν σήμερα επτά ή και εννέα, ότι μεγάλος αριθμός φυλακισμένων κοιμούνται στο δάπεδο χωρίς στρώμα, ότι η ανακούφιση της αθλιότητας των συνθηκών είναι εμπορεύσιμη, ότι πραγματικοί δήμιοι, φόβος και τρόμος των φυλακισμένων, είναι οι «σκληροί» συγκρατούμενοι και οι φυλετικοί «αντίπαλοι», ότι διευθυντές και φύλακες τρέμουν επίσης τους «σκληρούς» και τα εξωτερικά «δίκτυα» που αυτοί καθοδηγούν μέσα από τις φυλακές, ότι ο τρόπος οργάνωσης του «σωφρονιστικού» συστήματος οδηγεί στο να υποτροπιάζει το 80% περίπου των αποφυλακιζομένων, ότι στο αδιέξοδο (στην αδυναμία κάθε πραγματικής αλλαγής) συμβάλλει καίρια η δυσλειτουργία και της Δικαιοσύνης, κ.λπ. κ.λπ. Τέτοιοι «κύκλοι», δαντικοί, εφιαλτικής κόλασης, φαύλοι κύκλοι παγιωμένων αδιεξόδων, με αποδεδειγμένα μάταιη κάθε ενδεχόμενη προσπάθεια «βελτίωσης» ή ανατροπής, υπάρχουν σε πάμπολλες πτυχές του κρατικού στην Ελλάδα «συστήματος». Οι πολλοί δεν έχουμε ούτε καν δημοσιογραφική πληροφόρηση. Και είναι σπάνια η ευκαιρία να συναντήσει κανείς έμπειρο γνώστη τόσο των βασικών συντεταγμένων όσο και των παραδειγματικών λεπτομερειών που να καθιστούν γνωστούς τους πολλαπλούς εφιάλτες, πραγματικά βασανιστικά κολαστήρια ανθρώπων, που το κράτος αδυνατεί (ή δεν ενδιαφέρεται) να εξαλείψει. Το παρεμπόριο, π.χ., των πτυχίων Ιατρικής και Παιδαγωγικών Ακαδημιών από χώρες πρώην «σοσιαλιστικών» παραδείσων: πρέπει να ακούσει κανείς μαρτυρίες για τα χρυσοπληρωμένα κυκλώματα που εξασφάλιζαν πτυχία, χωρίς ο Ρωμιός κανακάρης να φοιτήσει ποτέ ή να εξεταστεί. Ποιες πιέσεις, ποιους εκβιασμούς ή απειλές ασκούσαν κορυφαίοι της κομματοκρατίας στους εξεταστές του ΔΙΚΑΤΣΑ, για να αναγνωρίσουν πτυχία πλασματικά. Πόσοι γιατροί άμοιροι σπουδών ασκούν επάγγελμα σήμερα στην ελλαδική αγορά αποτελώντας, κυριολεκτικά, δημόσιο κινδυνο, πόσες χιλιάδες «δάσκαλοι», απόφοιτοι μόνο λυκείου μισθοδοτούνται από το ελλαδικό κράτος για να στραβώνουν παιδιά. Ποια κυβέρνηση να μας απαλλάξει από τον κατεστημένο πια εφιάλτη, και πώς; Αλληλοδιάδοχοι οι κύκλοι των κολάσεων στην καθημερινότητα του πολίτη, δίχως ελπίδα να παταχθεί ποτέ η φαυλότητα. Υπάρχουν ακόμα Filippino Lippi «Ο Άγιος Παύλος επισκέπτεται τον Άγιο Πέτρο στη φυλακή» Cappela Brancacci, Santa Maria del Carmine Φλωρεντία Του Χρήστου Γιανναρά νοσοκομεία με θαλάμους των επτά ή και εννέα κρεβατιών, με τους συγγενείς να διημερεύουν και να διανυκτερεύουν γύρω από κάθε κρεβάτι, να πλένουν ρούχα στο πανάθλιο κοινό λουτράκι και να τα στεγνώνουν πάνω στα καλοριφέρ, το νοσηλευτικό προσωπικό ελάχιστο και συχνά με αδιαφορία απάνθρωπη την ίδια ώρα που εκατοντάδες κρατικών υπαλλήλων διατίθενται για να «επιβλέπουν» τον κρετινισμό και την ψυχανωμαλία των γηπέδων. Πλήθος «ειδήσεων», αλλά ποια εμπειρική γεύση έχουν οι κρατούντες για τη ντροπή του εξευτελισμού και βασανισμού ανήμπορων ανθρώπων στα ιατρεία του ΙΚΑ, στις ουρές για την έγκριση φαρμάκων από τον ΟΠΑΔ; Ποιος μπόρεσε ποτέ να περιγράψει τον τρόμο της ανασφάλειας και τον πανικό της ανημπόριας που ζουν χιλιάδες πολίτες όταν «καλούνται να παρουσιαστούν» στις εφορίες ή διαπραγματεύονται με την πολεοδομία; Πόσο στυγνό φασισμό γεννάει η απουσία κάθε κριτικού ελέγχου της δημοσιοϋπαλληλίας, πόσο ριζικά διαφορετική και τελεσφόρα θα ήταν η λειτουργία του κράτους, αν κάθε χρόνο κάποιοι υπάλληλοι απολύονταν μόνο εξαιτίας της συμπεριφοράς τους προς τους πολίτες; Η επιφυλλίδα θα ήθελε να μπορούσε να δείξει το πώς οι δαντικοί «κύκλοι» της κόλασης στην καθημερινότητα των σχέσεων του πολίτη με το κράτος συνδέονται αλυσιδωτά και συγκροτούν ένα ενιαίο αδιέξοδο, μια τελεσίδικη καταδίκη του κρατικού μας σχήματος σε αφανισμό. Όλα αρχίζουν και τελειώνουν στη γάγγραινα που συνιστούν τα κατ ευφημισμόν «πολιτικά μας κόμματα»: η ανικανότητα και φαυλότητα της κρατικής μηχανής έχει την καταγωγή της στο «πελατειακό σύστημα»: στο γεγονός ότι τα κόμματα «πουλάνε» κρατικές θέσεις εισπράττοντας ψήφους. Για να ελέγχουν τη συνέχιση εξάρτησης της ψήφου του πελάτη, τον μαντρώνουν σε ποιμνιοστάσια κομματικού «συνδικαλισμού». Ο κομματικών προδιαγραφών δημοσιοϋπαλληλικός συνδικαλισμός είναι τα Ες-Ες των κομμάτων: στρατός κατοχής της χώρας, εφιάλτης αντικοινωνικής λοιμικής. Αποκλείουν την αξιοκρατία και κάθε ποιοτικό έλεγχο, εξαρθρώνουν τη λειτουργικότητα του κράτους και ελαχιστοποιούν την παραγωγικότητα, νομιμοποιούν την ανομία, την κατάφωρη κοινωνική αδικία, κάθε στοιχειώδη ευταξία, κάθε ανθρώπινη στόχευση πέρα από την εγωτική απληστία. Οι υγιείς δυνάμεις της ελληνικής κοινωνίας, αν υπάρχουν, θα βγουν στην πλατεία Συντάγματος μόνο αν καταλάβουν πως ό,τι ήταν για την Αίγυπτο ο Μουμπάρακ και για την Τυνησία ο Μπεν-Αλή, είναι για την Ελλάδα σήμερα τα κόμματα. Όλα. Ανώνυμος παρατηρητής των χελιδονιών στη φυλακή της Πάτρας (Συνέχεια απ την 1η σελ.) μιστήρες οροφής που δούλευαν ταχύτατα κάπου ένα μέτρο από το ταβάνι, πέρασαν τα κάγκελα της κιγκλίδας πάλι χωρίς κανένα δισταγμό και στάθηκαν τιτιβίζοντας στη φωλιά που είχε κτιστεί στη γωνία που σχημάτιζε η πλάκα της οροφής και ένα δοκάρι. Ο προορισμός τους προφανής, η φωλιά και τα ανοικτά στόματα των μικρών τους, που περίμεναν. Τρία ανοικτά στόματα, πεινασμένα τιτιβίσματα και λίγες φρέσκες κουτσουλιές στο δάπεδο επιβεβαίωναν της εικόνας το αληθές. Πώς στο καλό διάλεξαν ένα τέτοιο μέρος; Καλά το απάγκιο δοκάρι σε οποιαδήποτε οικοδομή. Καλά η επιλογή μιας θέσης κοντά σε βάλτους και νερά και λάσπη και έντομα. Είχε τόσες τέτοιες τοποθεσίες στους εξωτερικούς τοίχους της φυλακής. Τόσες αποθήκες στη βιομηχανική περιοχή του Αγίου Στεφάνου. Τόσα αγροτικά κτήρια και τροφή στον εύφορο κάμπο της Αχαγιάς. Γιατί άραγε στο βάθος του σκοτεινού διαδρόμου, μέσα από δύο καγκελάδες και τρεις ανεμιστήρες; Γιατί πάνω από 25 μέτρα με ταλαιπωρημένους κρατούμενους που σκυφτά περπατούν πάνω κάτω, σκυφτά κουβαλάνε το φαΐ τους, σκυφτά κάνουν τη γυμναστική τους, παίζουν ντόμινο, συζητάνε τις υποθέσεις τους, κρέμονται στα βραχνά τηλέφωνα; Ή μήπως ακριβώς για όσους σκύβουν από τις δυσκολίες ήρθαν τα χελιδόνια της Πάτρας για να τους τραβήξουν το βλέμμα από τα χαμηλά και το ενδιαφέρον προς τα ψηλά; Να μιλήσω για έκπληξη; Να μιλήσω για συγκίνηση; Να μιλήσω για ξέσπασμα συναισθήματος; Δεν μπορώ να ανακαλέσω την ένταση των συναισθημάτων μου εκείνη τη στιγμή. Η εικόνα ήταν εκεί και εμφανίστηκε ξαφνικά μπροστά μου. Το συναίσθημα πλημμύρισε ακράτητο και τίμησε τη στιγμή. Αλλά αυτό που μου έμεινε είναι το παράδοξο της ζωής που έγινε έρωτας και πέταγμα και τάισμα μικρών και αγάπη από το μικρό και ασήμαντο ως το άπειρο. Ευχαριστώ την τύχη που μέσα στους τοίχους της φυλακής με έκανε να αποφύγω την απομόνωση στα ψηλά τείχη του ποιητή και γι αυτή την ευλογία, τα φτερά των χελιδονιών της Πάτρας ήταν από τις σημαδιακότερες επιρροές. Κρατούμενος στο Ψ.Κ.Κ.

12 OIONEI KRATOUMENOS 12_Layout 1 27/04/2011 2:49 ΜΜ Page 12 κρατούμενος 12 «Ματιά στο παρελθόν» Σ το παρόν τεύχος αναδημοσιεύουμε επιστολή η οποία στάλθηκε από έναν ανώνυμο, πρώην συνάδελφο στην εφημερίδα «Σωφρονιστικός Υπάλληλος» και δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο του 1982 (αριθμός φύλλου 9, σελ. 3). Θυμίζουμε στους φίλους αναγνώστες μας ότι η προαναφερθείσα εφημερίδα εκδόθηκε, επί ένα χρονικό διάστημα, από την ΠΕΥΣΑΚ τον, αντίστοιχο της σημερινής ΟΣΥΕ, συνδικαλιστικό φορέα. Η επιστολή αυτή αφηγείται τις πρώτες εμπειρίες που έζησε στο εργασιακό περιβάλλον της φυλακής ο άγνωστος συνάδελφος, εμπειρίες που (σύμφωνα με τα όσα συνάγονται από τα γραφόμενά του) τοποθετούνται χρονικά στα τέλη της δεκαετίας του Πέρα από τα πραγματολογικά πληροφοριακά στοιχεία που περιέχει, αποτελεί μια πολύτιμη μαρτυρία της ψυχολογίας ενός ένστολου εργαζομένου στις φυλακές ο οποίος, τη στιγμή αυτής της μαρτυρίας, είχε ήδη εργαστεί στη σωφρονιστική υπηρεσία επί δύο δεκαετίες - του 60 και του 70. Με κάποια δόση ποιητικής διάθεσης, θα μπορούσαμε να παρομοιάσουμε την εν λόγω μαρτυρία με μια διαυγή, κρυστάλλινη σταγόνα νερού στο μεγάλο ποτάμι της ιστορίας μας της ιστορίας του επαγγελματικού μας χώρου και κλάδου. Το πόσα και ποια από αυτά που καταγράφει ο πρώην συνάδελφος συμβαίνουν και σήμερα, είναι κάτι που αφήνουμε στον νυν συνάδελφο αναγνώστη μας να συμπεράνει μόνος του. Το αν η περιγραφό- μενη ψυχολογία του πρώην συναδέλφου μας ανταποκρίνεται στη σημερινή, γενικότερη ψυχολογία του σωφρονιστικού προσωπικού, είναι κάτι που αφήνουμε στους πολιτικούς μας προϊσταμένους να συμπεράνουν μόνοι τους λαμβάνοντας υπ όψιν και άλλες συναφείς πληροφορίες, κάποιες εκ των οποίων δημοσιεύονται στο ανά χείρας τεύχος (βλ. άρθρο Ι. Ταμπουρατζή, σελ. 8, και στήλη «Νέοι Ορίζοντες», σελ. 3-4). Εμείς, από την πλευρά μας, ως συντακτική ομάδα, θα περιοριστούμε στο να ευχαριστήσουμε εκείνον τον άγνωστο συνάδελφο για τη μαρτυρία του και να του υποσχεθούμε ότι θα προσπαθήσουμε να εκπληρώσουμε την ηθική επιταγή που μας κληροδότησε: «Να μη γίνει το πικρό ψωμί που τρώμε πικρότερο», όπως έγραψε στον επίλογο της επιστολής του. Ως «οιονεί κρατούμενοι» κι εμείς, σήμερα, 30 περίπου χρόνια αργότερα, θα προσθέταμε «να μη γίνει πικρότερο» το ψωμί όχι μόνο το δικό μας αλλά και των εγκλείστων και εντέλει του κοινωνικού συνόλου, στο οποίο ανήκουν τόσο αυτοί όσο κι εμείς. Η Συντακτική Ομάδα