ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Δεξιότητες αυτοεξυπηρέτησης 3 2. Έρευνες.4 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 6. Σουζάνα Καρακώστα, Φιλόλογος

Transcript

1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Δεξιότητες αυτοεξυπηρέτησης 3 2. Έρευνες.4 Συµπεράσµατα 5 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 6

2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο αυτισµός είναι µια αναπτυξιακή διαταραχή του ανθρώπου, µια διαταραχή της ψυχολογικής ανάπτυξης του ατόµου και η οποία περιέχει ποιοτικές δυσκολίες στην κοινωνική κατανόηση, συναισθηµατική αβεβαιότητα και συναλλαγή,όπως επίσης δυσκολίες στον τρόπο επικοινωνίας, ιδιόρρυθµα ενδιαφέροντα, ανοµοιογενή ανάπτυξη γνωσιακών λειτουργιών καθώς και ανακόλουθη επεξεργασία αισθητηριακών προσλήψεων (Pasco, Tohill, 2011). Η αυτοεξυπηρέτηση και η καθηµερινότητα ενός αυτιστικού παιδιού είναι ένας από τους πιο σπουδαίους τοµείς της κοινωνικής συµπεριφοράς τους. Η ανεξαρτησία σε αυτό το κοµµάτι είναι ένας βασικός στόχος αλλά και προτεραιότητα της µάθησης αναλόγως µε την ηλικία και τη σοβαρότητα της κατάστασης του παιδιού (Προκοπάκη,2005). Για τον λόγο αυτό, στα αναλυτικά προγράµµατα που αφορούν παιδιά µε αυτισµό οι τοµείς αυτοί είναι σπουδαίες θεµατικές κατηγορίες και οι κύριοι άξονες στους οποίους στέφονται γονείς και εκπαιδευτικοί (Δροσίνου- Κορέα, 2004). Είναι εµφανές πόσο µεγάλη είναι η αναγκαιότητα της διδασκαλίας των δεξιοτήτων αυτό- εξυπηρέτησης η οποία είναι άρρηκτα συνυφασµένη τόσο µε τα χαρακτηριστικά της συµπεριφοράς του παιδιού όσο και µε το γνωστικό επίπεδο των ατόµων συνολικά (Βαλαµοντοπούλου, Κουτελέκου,2015). Η µεγαλύτερη δυσκολία έγκειται στην αδυναµία κατανόησης της αξίας και του νοήµατος κάποιων βασικών αναγκών του παιδιού όπως φαγητό, ντύσιµο και η προστασία του και έτσι ο εκπαιδευτικός καλείται να διδάξει στους µαθητές τις δεξιότητες εκείνες οι οποίες είναι αναγκαίες για την αυτοδιαχείριση και την κοινωνική τους αναγνώριση (Μπαµπίδη, Παπαδέλη- Κουρτίδου, Παπαδέλη&Χίτογλου- Αντωνιάδου, 2006). Δεν είναι λίγα τα παιδιά εκείνα µε αυτισµό που ενδέχεται να αντιµετωπίζουν σοβαρά προβλήµατα στην προσωπική τους υγιεινή, στη χρήση της τουαλέτας, στο πλύσιµο και το ντύσιµο. Επιπροσθέτως, η συµπεριφορά τους δέχεται επιρροές από κάποιες φοβίες για συγκεκριµένα φαγητά ή τον ύπνο χωρίς πρόγραµµα, χωρίς συγκεκριµένες ώρες. Το καθήκον του εκπαιδευτικού είναι να εντοπίσει τις δυσκολίες του µαθητή και αποπειράται να τις συµπεριλάβει στο εξατοµικευµένο πρόγραµµα του µαθητή το οποίο θα είναι προσαρµοσµένο στις ανάγκες του (Βογινδρούκα,2005).

3 1. ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΑΥΤΟΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗΣ Η διδασκαλία των κοινωνικών δεξιοτήτων αλλά και της φροντίδας του εαυτού έχουν τον κύριο λόγο για τα περισσότερα αυτιστικά παιδιά που δε δύνανται να αποκτήσουν τις βασικές δεξιότητες της ζωής (Προκοπάκη,2005). Ενώ η διδασκαλία για τις δεξιότητες της αυτοεξυπηρέτησης είναι εύκολη, το να εκπαιδευθεί ένα άτοµο για να είναι κοινωνικά επιδέξιο φαίνεται πιο δύσκολο για τον λόγο ότι κάποια πράγµατα µαθαίνονται εξελικτικά και όχι µε βάση τη διδασκαλία. Το µεγαλύτερο µέρος αυτής της µάθησης έχει τα ερείσµατά της στην άµεση αντίληψη και τη διαίσθηση ενώ κατά την πορεία µιας οµαλής ανάπτυξης, καµιά από τις δεξιότητες αυτές δε µαθαίνεται µέσω της εκπαίδευσης (Bowker,Nadia, Hicks, Wells,2010). Οι βασικές δεξιότητας για να εξυπηρετείται µόνο του το παιδί όπως είναι η εκµάθηση της τουαλέτας ή το να ντύνεται και να τρώει µόνο του, είναι κοµµάτι της εργοθεραπείας µε οδηγίες που δίνονται στους γονείς. Είναι πολύ σηµαντικός ο ρόλος του εργοθεραπευτή καθώς µελετάει την ανθρώπινη ανάπτυξη και εξέλιξη καθώς ειδικεύεται στην κοινωνική, συναισθηµατική και νευρο- φυσιολογική εξέλιξη των δυσκολιών του ατόµου (Chan, Jeffrey, Reilly, Mark, 2008). Το πρόγραµµα εκπαίδευσης ενός παιδιού µε αυτισµό δεν έχει ερείσµατα κυρίως σε λειτουργικές τεχνικές αλλά αποτελεί µια διαδικασία στην οποία εµπλέκεται άµεσα ο γονιός ή ο εκπαιδευτής που δηµιουργεί πρόσφορο έδαφος για να αποβάλλει το παιδί την όποια αµηχανία και ανασφάλεια ώστε να ενθαρρύνονται συµπεριφορές και προσπάθεια. Χρειάζεται να επισηµανθεί ότι η τιµωρία φέρνει τα αντίθετα αποτελέσµατα (Pasco,Tohill,2011). Η εκπαίδευση της τουαλέτας δεν αποτελεί µια άκαµπτη και τυποποιηµένη διαδικασία και ο ενήλικας που εµπλέκεται σε αυτό θα πρέπει να είναι ευέλικτος και να δώσει την προσήκουσα σηµασία στην καλλιέργεια της διαπροσωπικής του σχέσης µε το παιδί (Βογινδροούκα,2005). Όσον αφορά το φαγητό, τα παιδιά εκφράζουν τις επιθυµίες τους και τις ανάγκες, καθώς και τους λόγους που δεν επιθυµούν φαγητό κι αυτό γίνεται αρωγός στην κατανόηση διευκολύνοντας τον διάλογο. Οι δυσκολίες των παιδιών µε αυτισµό στην

4 επικοινωνία και την κοινωνική αλληλεπίδραση καθιστούν ατελέσφορες τις καθιερωµένες τεχνικές εκπαίδευσης. Οι ασυνήθιστες αντιδράσεις τους στη γεύση, τη µυρωδιά, την αφή και το χρώµα και σε όλα τα γνωρίσµατα της τροφής που µπορεί να επικεντρώσουν αποκλειστικά την προσοχή τους, αλλάζουν µε µεγάλη δυσκολία (Callahan, Shukla, Magee& Wie,2010). Η αντίδραση στην αλλαγή είθισται να συνοδεύεται από τελετουργική συµπεριφορά και συνεπώς οι γονείς οφείλουν να ελέγχουν αν τοα παιδί έχει κάποιο πρόβληµα υγείας κι αφού αποκλειστεί αυτό το ενδεχόµενο, ξεκινά η συστηµατική παρατήρηση. Πρέπει να υπάρχει σεβασµός στις ιδιαιτερότητες του παιδιού, να καθιστούµε κατανοητό στο παιδί το τι ζητάµε, να µην υπάρχει ένταση πίεση και τιµωρία και να επιβραβεύονται προσπάθειες (Προκοπάκη,2005). Στο ζήτηµα του ύπνου, σπάνια αναφέρονται παιδιά που κοιµούνται πολλές ώρες. Τα προβλήµατα ξεκινούν όταν πρόκειται το παιδί να πάει για ύπνο και όταν αναλώνονται σε άσκοπη νυχτερινή περιφορά και έτσι το πρωί το παιδί δυσκολεύεται να πάει σχολείο κι αυτά πρέπει να συζητηθούν µε κάποιον ειδικό (Δροσίνου-Κορέα,2004). Πέρα από τα φάρµακα για την αντιµετώπιση του προβλήµατος υπάρχουν µέθοδοι όπως ειδικά προγράµµατα που αφορούν τον ύπνο µε επαρκείς και προβλέψιµες ρουτίνες, δραστηριοποίηση του παιδιού στη διάρκεια της µέρας, διαµόρφωση κατάλληλου κλίµατος χωρίς έντονα φώτα και ήχους καθώς και τεχνικές χαλάρωσης (Bowker,Nadia, Hicks& Wells,2010). 2. ΕΡΕΥΝΕΣ Σε µία έρευνα που διεξήχθη το 2010 στο πανεπιστήµιο Μακεδονίας, δόθηκαν ερωτηµατολόγια στους γονείς ενός µικρού αυτιστικού παιδιού µε σκοπό τον βαθµό επίτευξης των στόχων της παρέµβασης, 15 ερωτήσεις µε την κλίµακα likert πέντε σηµείων όπου τα αποτελέσµατα έδειξαν βελτίωση στην κοινωνική και παιγνιώδη συµπεριφορά του παιδιού µε αυτισµό (Pasco,Tohill,2011). Επίσης το 2015 στο σωµατείο «Ροδαυγή» στ Ηράκλειο έγινε µια έρευνα που έχει σαν στόχο την υψηλή λειτουργικότητα του σωµατείου. Στην έρευνα συµµετέχουν άτοµα µε αυτισµό και εθελοντές (7 γυναίκες και ένας άντρας) µε εργαλείο συλλογής δεδοµένων τις ηµιδοµηµένες συνεντεύξεις. Βασικός στόχος του προγράµµατος στο σωµατείο είναι η οργανωµένη, συλλογική και συστηµατική παρέµβαση σε θέµατα ατόµων αυτιστικών

5 αλλά και µε νοητική υστέρηση και απαραίτητος όρος τα άτοµα να µπορούν να αυτόεξυπηρετηθούν και να είναι εκπαιδεύσιµα, κάτι το οποίο επιβεβαιώνεται από τα αποτελέσµατα της έρευνας αφού κάποιοι από τους εθελοντές είναι εργοθεραπευτές (Βαλαµοντοπούλου, Κουτελέκου,2015). Μια άλλη έρευνα που διεξήχθη από φοιτητές του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης το 2014 µε θέµα τον αυτισµό και την άσκηση, µε δείγµα δεκαπέντε γονείς (δέκα µητέρες και 8 µπαµπάδες) µε ερωτηµατολόγια που περιείχαν ερωτήσεις ανοιχτού τύπου, οι γονείς απάντησαν ότι η άσκηση βοηθάει πολύ στην εργοθεραπεία των αυτιστικών παιδιών και τα µυούν στην επιθυµία να εξυπηρετούνται µόνα τους, κυρίως ό,τι αφορά τα ρούχα τους, να ντύνονται και να γδύνονται (Βαλαµοντοπούλου, Κουτελέκου,2009) Μια έρευνα η οποία βασίστηκε πάνω σε ειδικές µελέτες του Πανεπιστηµίου του Γέιλ το 2015 από τον δόκτωρ Βόλκµαν δείχνει ότι ο αυτισµός µπορεί να παρατηρηθεί µε ειδικά όργανα από τους 4 πρώτους µήνες της ζωής του παιδιού, όµως οι περισσότεροι γονείς απάντησαν ότι αντιλαµβάνονται τα αυτιστικά χαρακτηριστικά περίπου στους 18 µήνες και τότε ξεκινάει η παρέµβαση και είθισται να παρατηρείται παλινδρόµηση, δηλαδή απώλεια ικανοτήτων και επίσης διαπιστώθηκε σηµαντική καθυστέρηση στη διάγνωση. Πέραν τούτου µόνο το 50% διαγιγνώσκεται ως την ηλικία των 5 ετών αν και 93% των γονέων είχαν παρατηρήσει συµπτώµατα από τα τρία πρώτα χρόνια (Βαλαµοντοπούλου, Κουτελέκου,2015). ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η ανάπτυξη των δεξιοτήτων αυτό- εξυπηρέτησης είναι πολύ σηµαντική για την βελτίωση και εξέλιξη του παιδιού µέσα στον χρόνο. Χρειάζεται ειδικά παρεµβατικά προγράµµατα και δράσεις από τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς που θα τα τηρούν κατά γράµµα µε υποµονή και ζήλο για να µπορέσουν να ανταπεξέλθουν στις ανάγκες του παιδιού σεβόµενοι τις ιδιαιτερότητές του. Αυτό σηµαίνει ότι τα προγράµµατα θα πρέπει να αποβλέπουν στην επίτευξη των στόχων τους και να υπάρχει επικοινωνία και συχνές συναντήσεις γονέων µε τους ειδικούς καθώς ειδικά µέσα από την εργοθεραπεία το παιδί να σηµειώνει πρόοδο. Όπως είναι φυσικό χρειάζονται κάποιες τεχνικές συµπεριφοράς εκ µέρους των εµπλεκόµενων σε αυτό ενηλίκων όπως είναι η υποµονή, η απουσία τιµωρίας, η συνεχής ενθάρρυνση και επιβράβευσή τους.

6 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ελληνική

7 Βαλαµουτοπούλου,Χρ., Κουτελέκου, Ι. (2015). Το σύνδροµο Asperger στα παιδιά. Το βήµα του Ασκληπιού, 8, Δροσίνου- Κορέα, Μ. (2004) Μελέτη πάνω στον αυτισµό. Επιθεώρηση Επιστηµονικών και εκπαιδευτικών θεµάτων,4, Βογινδρούκα, Ι. (2005). Πραγµατολογικές δεξιότητες σε παιδιά µε Αυτισµό, Ψυχολογία (ΕΛΨΕ), 12, Μπαµπίδη, Δ. Παπαδέλη- Κουρτίδου, Χ., Παπαδέλη, Χ. &Χίτογλου- Αντωνιάδου, Μ. (2006). Προσπάθεια προσέγγισης του αιτιοπαθογενειακού υπόβαθρου του αυτισµού, Εγκέφαλος, 44 (2), Προκοπάκη, Κ. (2005). Αυτισµός- διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές. Νέα δεδοµένα στην κατανόηση της παθογένειας. Ιατρικό βήµα, 98, Ξένη : Bowker, A. Nadia, M., Hicks, R. Wells, K. (2010). Treatments for autism, parental choices and perceptions of change. Journal Autism Disorder, 10, Callahan, K. Shurka, S. Magee, M. Wie, M. (2010). Aba versus teacch, the case for defining and validating comprehensive treatment models in autism. Journal autism Dev disord, 40, 74-78

8 Chan, Jeffrey, M. Reilly& Mark F. (2008). A social stories intervention package for students with autism in inclusive classroom settings. Journal of applied behavior analysis, 41(3), Pasco, G. Tohill, C. (2011). Predicting progress in picture exchange communication system (pecs) use by children with autism, Journal long commun disord, 46 (1),