8 th Lecture. M.Sc. Bioinformatics and Neuroinformatics Brain signal recording and analysis

Transcript

1 8 th Lecture M.Sc. Bioinformatics and Neuroinformatics Brain signal recording and analysis

2 Νευροανάδραση Ο όρος Νευροανάδραση (Neurofeedback), επίσης γνωστός και ως ΗΕΓ Βιοανάδραση, αναφέρεται σε μια πρακτική εκπαίδευσης με τη χρήση ηλεκτρονικών συσκευών, όπου οι συμμετέχοντες μαθαίνουν να αποκτούν εκούσιο έλεγχο ορισμένων παραμέτρων της εγκεφαλικής τους δραστηριότητας όπως αυτή καταγράφεται από το ηλεκτροεγκεφαλογράφημα Η Νευροανάδραση είναι ένας εξειδικευμένος τομέας της Βιοανάδρασης και αντλεί πληροφορίες από το βασικό Ηλεκτροεγκεφαλογράφημα (EEG) έτσι ώστε να δείξει στον εκπαιδευόμενο τα τρέχοντα πρότυπα στον εγκεφαλικό του φλοιό και να προσδιορίσει τις ανωμαλίες στις λειτουργίες του

3 Νευροανάδραση Τόσο η Νευροανάδραση όσο και η Βιοανάδραση, είναι ολιστικές θεραπείες βασισμένες στην παραδοχή ότι οι αλλαγές στο μυαλό και στα συναισθήματα επηρεάζουν το σώμα και οι αλλαγές στο σώμα επίσης επηρεάζουν αντίστροφα το μυαλό και τα συναισθήματα. Δίνεται έμφαση στην εκπαίδευση των ανθρώπων να έχουν αυτοέλεγχο, να αποκτήσουν επίγνωση, να αυξήσουν τον έλεγχο του μυαλού και του νευρικού συστήματος.

4 Λειτουργία της Νευροανάδρασης Η Νευροανάδραση είναι μια μη παρεμβατική, ανώδυνη διαδικασία όπου ευαίσθητες ηλεκτρονικές συσκευές μετράνε τη συχνότητα και την ένταση της εγκεφαλικής ηλεκτρικής δραστηριότητας του εγκεφάλου. Η πληροφορία στέλνεται άμεσα σε υψηλής ταχύτητας υπολογιστή, ο οποίος επεξεργάζεται τις πληροφορίες και παρουσιάζει τις πληροφορίες σε σχέση με την εγκεφαλική δραστηριότητα στο άτομο με οπτικό και ακουστικό τρόπο. Με τη συνεχή πληροφορία, την προπόνηση και την πρακτική, το άτομο μαθαίνει να ελέγχει και να αλλάζει την εγκεφαλική ηλεκτρική δραστηριότητα και να βελτιστοποιεί την εγκεφαλική λειτουργία.

5 Πώς ανακαλύφθηκε Η Νευροανάδραση αποτελεί ένα υπέροχο παράδειγμα τυχαίας επιστημονικής ανακάλυψης. Στα τέλη του '60, ο Dr. Barry Sterman (UCLA, School of Medicine), είχε αφιερώσει μέρος των ερευνών του στην εκπαίδευση γατιών - πιο συγκεκριμένα πειραματιζόταν με την αύξηση των αισθητηριοκινητικών ρυθμών στον εγκέφαλό τους (SMR). Αυτοί οι ρυθμοί κυμαίνονται από Hz και παρ' ότι αποτελούν τμήμα των κυμάτων Βήτα (12-30 Hz), γίνεται διαχωρισμός μεταξύ των λόγω ορισμένων μοναδικών ιδιοτήτων που εμφανίζονται στις συγκεκριμένες συχνότητες (12-15 Hz).

6 Πώς ανακαλύφθηκε Ο Dr. Sterman ονόμασε αυτά τα κύματα "αισθητηριοκινητικός ρυθμός" (Sensory Motor Rhythm), επειδή ανιχνεύονται πολύ εύκολα στην αισθητηριοκινητική περιοχή του εγκεφαλικού φλοιού και επειδή τα συγκεκριμένα κύματα φαίνεται ότι αντανακλούν την αισθητική και την κινητική δραστηριότητα. Εκείνη την περίοδο, η NASA, ανέθεσε στον Dr. Sterman τη διερεύνηση ενός προβλήματος που είχαν με μία ουσία (hydrazine), την οποία χρησιμοποιούσαν ως καύσιμη ύλη στους πυραύλους των επανδρωμένων διαστημικών αποστολών. Πιο συγκεκριμένα, υπήρχαν ενδείξεις ότι αυτό το καύσιμο ήταν υπεύθυνο για την πρόκληση επιληπτικών κρίσεων.

7 Πώς ανακαλύφθηκε Ο Dr. Sterman άρχισε να μελετάει την επίδραση της ουσίας πάνω σε πειραματόζωα (γάτες). Παρατήρησε ότι μία ομάδα γατιών παρουσίαζε αντίσταση στις επιληπτικές κρίσεις. Ύστερα από έρευνα διεπίστωσε ότι αυτές οι γάτες είχαν εκπαιδευθεί, στα προηγούμενα πειράματα του, στην αύξηση των SMR κυμάτων. Περαιτέρω έρευνα αποκάλυψε ότι αυτή η εκπαίδευση είχε εφαρμογή και στον άνθρωπο.

8 Πώς ανακαλύφθηκε Συγκεκριμένα αποδείχθηκε ότι άνθρωποι οι οποίοι έπασχαν από επιληψία και είχαν εκπαιδευθεί στην αύξηση των SMR κυμάτων παρουσίαζαν λιγότερες επιληπτικές κρίσεις. Πολλοί επιληπτικοί οι οποίοι ήταν υπερκινητικοί και ανήσυχοι είχαν μία εμφανέστατη βελτίωση στα συγκεκριμένα συμπτώματα. Ο Dr. Joe Lubar εφάρμοσε την SMR εκπαίδευση σε παιδιά με υπερκινητικά συμπτώματα έχοντας καταπληκτικά αποτελέσματα.

9 Πού χρησιμοποιείται Διάφοροι παράγοντες ωθούν τον εγκέφαλό μας σε αποκλίσεις ως προς τον τρόπο οργάνωσης και ελέγχου βασικών λειτουργιών. Οι παράγοντες αυτοί συνοψίζονται στους εξής: - Κληρονομικότητα - Γεννητικοί παράγοντες - Τραυματισμοί - Συναισθηματικοί παράγοντες - Περιβαλλοντικοί παράγοντες - Διατροφικές συνήθειες

10 Τροποποίηση εγκεφάλου Η απόδοσή μας καθορίζεται από το πόσο αρμονικά λειτουργεί ο εγκέφαλός μας. Σε συνδυασμό με την ικανότητα του εγκεφάλου μας να μαθαίνει νέους τρόπους ως προς τη τροποποίηση της λειτουργίας του (νευροπλαστικότητα), μας δίνει τη δυνατότητα να διαχειριστούμε αποτελεσματικά ένα πολύ μεγάλο ποσοστό δυσλειτουργικών καταστάσεων. Συνήθως τροποποιούνται είναι λειτουργικές ανεπάρκειες και όχι δομικές.

11 Τροποποίηση εγκεφάλου Οι μέθοδοι τροποποίησης της εγκεφαλικής λειτουργίας αφορούν: Την τροποποίηση μέσω εκπαίδευσης/ενίσχυσης νέων συμπεριφορών Την τροποποίηση της χημικής λειτουργίας του εγκεφάλου μέσω φαρμάκων Την τροποποίηση της ηλεκτρικής λειτουργίας του εγκεφάλου μέσω νευροανάδρασης

12 Πώς λειτουργεί η Νευροανάδραση Ο εγκέφαλος είναι εξαιρετικά ευπροσάρμοστος και έχει απεριόριστες μαθησιακές ικανότητες. Είναι σε θέση να βελτιώνει την απόδοσή του, μέσω της διαδικασία της αυτορρύθμισης, υπό την προϋπόθεση ότι θα λαμβάνει τα απαραίτητα μηνύματα σχετικά με τις αλλαγές που πρέπει να γίνουν. Αυτό επιτυγχάνεται τροφοδοτώντας τον εγκέφαλο με πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας του και παροτρύνοντάς τον, μέσω της επιβράβευσης, να προβεί στις επιθυμητές αναπροσαρμογές.

13 Περιπτώσεις εφαρμογής Αλκοολισμό (Εθισμούς) Διαταραχή ελλειμματικής Προσοχής (ΑDD)/υπερκινητικότητας (ADHD) Άγχος Χρόνια Κόπωση Χρόνιοι Πόνοι Επιληψία Εγκεφαλικά επεισόδια Κατάθλιψη Διαταραχές Ύπνου Διαταραχές Λόγου

14 Νευροαναδαραση Η Νευροανάδραση είναι μια εκπαιδευτική διαδικασία, ένα είδος εκπαίδευσης δεξιοτήτων. Ο υπολογιστής λειτουργεί ως προπονητής προκειμένου να μας βοηθήσει να φέρουμε τον εγκέφαλό μας σε μια συγκεκριμένη κατάσταση «χαλαρής εστίασης». Η διαδικασία μάθησης για την εκπαίδευση των εγκεφαλικών κυμάτων είναι η ίδια με τη διαδικασία μάθησης γενικά και βασίζεται στην επανάληψη.

15 Σύστημα Νευροαναδρασης Το σύστημα αποτελείται από δύο υπολογιστές οι οποίοι παίρνουν πληροφορίες μέσω οπτικής ίνας από ένα ηλεκτροεγκεφαλογράφο. Στον υπολογιστή του εκπαιδευτή της νευροανάδρασης γίνεται μια ανάλυση των εγκεφαλικών κυμάτων που καταγράφονται από τα ηλεκτρόδια Η οθόνη του εκπαιδευτή βρίσκεται, συνήθως, πίσω από τον εκπαιδευόμενο. Έτσι μπορεί να ελέγχει την πορεία της εκπαιδευτικής συνεδρίας χωρίς να αποσπά την προσοχή του εκπαιδευόμενου.

16 Παρατηρήσεις Εντοπίζονται, κατά την αρχική αξιολόγηση, οι αποκλίσεις από το Μ.Ο. ως προς το εύρος (την ένταση) των εγκεφαλικών κυμάτων, Καθορίζονται τα πρωτόκολλα εκπαίδευσης βάσει των επικρατουσών συχνοτήτων εγκεφαλικών κυμάτων,των αποκλίσεων τους ως προς το εύρος τους σύμφωνα με τις νόρμες, και των συνεπαγόμενων νοητικών, συναισθηματικών & φυσιολογικών συμπτωμάτων. Υπάρχουν συγκεκριμένα πρωτόκολλα κατάλληλα για διαφορετικές καταστάσεις. Το κάθε πρωτόκολλο καθορίζεται βάσει των ιδιαιτέρων αναγκών του ατόμου. Υπάρχει η συνεχής παρακολούθηση και καταγραφή της πορείας των συνεδριών και η παρέμβαση τις κατάλληλες χρονικές στιγμές.

17

18 Πώς διεξάγεται η εκπαίδευση Η εγκεφαλική δραστηριότητα καταγράφεται και οι επιθυμητές αλλαγές, δηλαδή τα επιθυμητά μοτίβα του ΗΕΓ, επιβραβεύονται με ένα βιντεοπαιχνίδι. Ο εκπαιδευόμενος βλέπει τη δυναμική απεικόνιση του πλάτους των εγκεφαλικών του κυμάτων. Η ανάδραση παρουσιάζεται στον εκπαιδευόμενο είτε οπτικά με τη μορφή ενός ηλεκτρικού παιχνιδιού ή με τη μορφή στηλών που αυξομειώνονται σε μια οθόνη, είτε με τη μορφή ηχητικών σημάτων σε υψηλή, μέτρια ή χαμηλή συχνότητα.

19 Πώς διεξάγεται η εκπαίδευση Τοποθετείται ηλεκτρόδια στο τριχωτό μέρος της κεφαλής και ένα ηλεκτρόδιο σε κάθε αυτί. Αφού φορέσει τα ακουστικά, μέσω των οποίων λαμβάνει άμεση ηχητική ανάδραση, ο εκπαιδευόμενος αρχίζει να παίζει το παιχνίδι Οι μεταβλητές των παιγνιδιών τροποποιούνται στιγμιαία από την εγκεφαλική δραστηριότητα που καταγράφεται από τα ηλεκτρόδια, η οποία με τη σειρά της εξαρτάται από τη ροή πληροφοριών που έρχεται από συγκεκριμένα εγκεφαλικά συστήματα

20 Πώς διεξάγεται η εκπαίδευση Το επίπεδο δυσκολίας των παιγνιδιών αυξάνεται προοδευτικά, ώστε να επιτυγχάνεται ο στόχος που τίθεται από τα πρωτόκολλα εκπαίδευσης. Κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης παίρνουμε πληροφόρηση για τη δραστηριότητα του εγκεφάλου μας με οπτικό και ακουστικό τρόπο, έτσι ώστε επιβραβευόμαστε όταν επιτυγχάνουμε το στόχο ή ωθούμαστε να τροποποιήσουμε την δραστηριότητα αυτή στην αντίθετη περίπτωση. Όσο μεταβάλλει τη συχνότητα των εγκεφαλικών κυμάτων, τόσο το παιχνίδι κυλάει γρηγορότερα και πιο ευχάριστα.

21 Προσδοκώμενα αποτελέσματα Αύξηση χαλάρωσης Ενισχυμένη δημιουργικότητα. Αντοχή σε υψηλό φόρτο εργασίας Δυνατότητα συγκέντρωσης Καλύτερη ανταπόκριση στα ερεθίσματα. Αυτό ρύθμιση. Συναισθηματικός έλεγχος

22 Πόσο καιρό διαρκεί η εκπαίδευση Η Νευροανάδραση είναι συντελεστική μάθηση, γι' αυτό τα αποτελέσματα εμφανίζονται σταδιακά. Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα πρώτα σημάδια βελτίωσης εμφανίζονται σε συνεδρίες. Η ολοκλήρωση της εκπαιδεύσεως κυμαίνεται από ή παραπάνω συνεδρίες, αναλόγως με τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων.

23 Πόσο καιρό διαρκεί η εκπαίδευση Στην περίπτωση της διαταραχής ελλειμματικής προσοχής (ADD) και της υπερκινητικότητας (ADHD), χρειάζονται τουλάχιστον 40 συνεδρίες, ή ακόμη περισσότερο για τις σοβαρές περιπτώσεις Το σφίξιμο των δοντιών ανταποκρίνεται, συνήθως, σε 20 συνεδρίες. Ορισμένα συμπτώματα εγκεφαλικών βλαβών ανταποκρίνονται σε λιγότερες από 20 συνεδρίες (ποιότητα ύπνου, κόπωση, χρόνιοι πόνοι), ενώ άλλα, όπως η λειτουργία της μνήμης, απαιτούν περισσότερη εκπαίδευση.

24 Στόχος Ο βασικός στόχος της Νευροανάδρασης είναι να εκπαιδεύσει τον ασθενή να μειώσει την αργή δραστηριότητα κυμάτων και/ή να αυξήσει τη γρήγορη δραστηριότητα κυμάτων, χρησιμοποιώντας συχνά συμπεριφοριστικές αρχές όπως για παράδειγμα τη θετική ενίσχυση στο πλαίσιο της διαδικασίας

25 Πρωτόκολλα Η Νευροανάδραση περιλαμβάνει δύο βασικές εκπαιδεύσεις: 1. SMR/Low Beta training υψηλών συχνοτήτων (12-15 Hz) χρησιμοποιείται για την φυσιολογικοποίηση της εγκεφαλικής λειτουργίας καλλιεργεί τη συγκέντρωση 2. Alpha-Theta training χαμηλών συχνοτήτων (4-12 Hz) χρησιμοποιείται για na καλλιεργήσει τη χαλάρωση. Χρησιμοποιείται σε πολλές περιπτώσεις στις οποίες ο εγκέφαλος παρουσιάζει ορισμένες δυσλειτουργίες.

26 Alpha/Theta Training Το πρωτόκολλο Alpha/Theta Training χρησιμοποιείται συχνά για να παράγει μια κατάσταση χαλάρωσης. Οι συνεδρίες Alpha/Theta Training συνήθως διαρκούν μια ώρα ή και περισσότερο. Καθώς προχωρά η συνεδρία, υπάρχει συχνά μια μετάβαση από την κυριαρχία του ρυθμού άλφα στην κυριαρχία του ρυθμού θήτα ( "crossover"). Ο εκπαιδευόμενος περνάει ένα διάστημα στην κατάσταση θήτα η οποία είναι εξαιρετικά χαλαρή Όταν ο ρυθμός θήτα ενισχύεται, μπορεί να οδηγήσει σε όλο και πιο βαθιά επίπεδα ενσυναίσθησης Το πρωτόκολλό αυτό ενισχύει μια κατάσταση χαλάρωσης αλλά ταυτόχρονα και πνευματικής εγρήγορσης

27 Αισθησιοκινητικός ρυθμός (SMR) Είναι ουσιαστικά ο άλφα ρυθμός στον αισθησιοκινητικό φλοιό (στα ηλεκτρόδια Cz, C3, C4) σε ζώνη συχνοτήτων από 12 έως 15 Hz..

28 SMR (Low beta) Training Η εκπαίδευση με ενίσχυση του ρυθμού SMR (Low beta) είναι ένα πολύ κοινό πρωτόκολλο εκπαίδευσης Χρησιμοποιείται συχνά για τη θεραπεία της ADD / ADHD, για επιληψία, ή άλλες διαταραχές που υποδεικνύουν ότι ο εγκέφαλος έχει πρόβλημα στην οργάνωση της δραστηριότητας. Συνήθως εφαρμόζεται στη δεξιά πλευρά (C4), και συνεδρίες διαρκούν από 15 έως 30 λεπτά. Μετά από μια εκπαίδευση SMR (Low Beta), οι εκπαιδευόμενοι μπορεί να αισθάνονται χαλαροί αλλά ταυτόχρονα σε πνευματική εγρήγορση, οργάνωση και είναι αποτελεσματικοί σε πνευματικές διαδικασίες.

29 Beta training Ενεργοποιεί τον εκπαιδευόμενο και του παρέχει μια πολύ ενθαρρυντική εμπειρία. Ο ρυθμός Beta συχνά εκπαιδεύεται από αριστερή πλευρά (C3) Πιθανές αρνητικές παρενέργειες μπορεί να περιλαμβάνουν υπερδιέγερση και ευερεθιστότητα. Για αυτό το Beta training διαρκεί από 5 έως 10 λεπτά. Μια σύντομη περίοδο εκπαίδευσης Beta μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο τέλος μιας τυπικής συνεδρίας νευροανάδρασης για να φέρει τον εκπαιδευόμενο σε μια κατάσταση γεμάτη ενέργεια και εγρήγορση.

30 Squash Protocols Αυτά τα πρωτόκολλα προσπαθούν να ωφελήσουν τον εγκέφαλο καταστέλλοντας την παραγωγή των ρυθμών του εγκεφάλου.. Με την εκπαίδευση του εγκεφάλου για να καταστείλει τους EEG ρυθμούς, ενισχύουμε την ανεξάρτητη συμπεριφορά των νευρώνων του φλοιού, σε αντίθεση με συγχρονισμένη ομαδική συμπεριφορά τους. Το πρωτόκολλο Squash μπορεί να εφαρμοστεί σε οποιοδήποτε μέρος του εγκεφάλου. Ωστόσο, προτείνονται συγκεκριμένες θέσεις, όπως οι πρόσθιες περιοχές και η κεντρική περιοχή.

31 Mind-Mirror Training Αυτό το είδος της εκπαίδευσης που αναφέρεται με το όνομα ενός εμπορικού προϊόντος που χρησιμοποιεί αυτό το είδος της οθόνης. Ονομάζεται όμως μια οποιαδήποτε εκπαίδευση που χρησιμοποιεί ένα πλήρες φάσμα EEG. Αυτό γίνεται συχνά με έναν επιβλέποντα που βοηθά το χρήστη να κατανοήσει και να ερμηνεύσει την φασματική οθόνη. Με την εκμάθηση του χρήστη να αναγνωρίζει τις κυματομορφές που παράγονται στην οθόνη, ο εκπαιδευόμενος μπορεί να αποκτήσει επίγνωση των νοητικών καταστάσεων του

32 Πρωτόκολλο: Ενίσχυση του SMR ρυθμού/ συμπίεση του θήτα ρυθμού Σε αυτό το πρωτόκολλο, οι εκπαιδευόμενοι ενθαρρύνονται να αναπτύξουν τον έλεγχο της συμπεριφοράς τους μαθαίνοντας πώς να αυξήσουν την παραγωγή του SMR ρυθμού (12-15 Hz) σε ένα από τα δυο ηλεκτρόδια που είναι τοποθετημένα ακριβώς επάνω από τον κινητικό φλοιό (C3 ή C4). Ταυτόχρονα θα πρέπει να συμπιέσουν τη θήτα δραστηριότητα.

33 Πρωτόκολλο: Ενίσχυση του SMR ρυθμού/ συμπίεση του θήτα ρυθμού Η ανάδραση εξαρτάται από την επιτυχία του ασθενούς στον έλεγχο του πλάτους της θήτα ή της SMR δραστηριότητας από τον χρόνο που παραμένει σε επιθυμητά πλάτη ο SMR ή / και ο θήτα ρυθμός σε σχέση με αρχικά τα επίπεδα της εγκεφαλικής δραστηριότητας Εφαρμόζεται σε ADHD (με κύρια συμπτώματα την υπερκινητικότητα και την παρορμητικότητα)

34 Πρωτόκολλο: Συμπίεση του Θήτα/ Ενίσχυση του Βήτα 1 ρυθμού Στις μελέτες που χρησιμοποίησαν αυτή τη διαδικασία, οι εκπαιδευόμενοι επιβραβεύονται για την συμπίεση του θήτα ρυθμού (4-8 Hz) με παράλληλη ενίσχυση της Βήτα 1 δραστηριότητας (16-20 Hz). Οι μετρήσεις αφορούν Cz με δυναμικό αναφοράς τον μέσο όρο των δύο λοβών των αυτιών FCZ-PCZ με δυναμικό αναφοράς το δυναμικό του ενός αυτιού, CZ-PZ με δυναμικό αναφοράς το δυναμικό του ενός αυτιού.

35 Παραλλαγή του πρωτόκολλου: Συμπίεση του Θήτα/ Ενίσχυση του Βήτα 1 ρυθμού Σε αυτό το πρωτόκολλο η συμπίεση του θήτα καθώς και η ενίσχυση του βήτα ελέγχονται στο ηλεκτρόδιο C3. Η ανάδραση που παρέχεται είναι ανάλογη της δυνατότητας του ασθενούς να ελέγξει το πλάτος (μv) της θήτα και βήτα δραστηριότητας.

36 Πρωτόκολλο: Ενίσχυση του SMR / Συμπίεση του Βήτα 2 ρυθμού Ενισχύουν τον SMR ρυθμό, ενώ ταυτόχρονα να συμπιέζουν την Βήτα-2 (22-30 Hz) δραστηριότητα. Οι καταγραφές παρατηρούνται στο ηλεκτρόδιο C4 με δυναμικό αναφοράς το μέσο δυναμικό των λοβών των αυτιών. Αφορά ασθενεις με ADHD-H (τύπος στον οποίο κυριαρχεί η υπερκινητικότητα και οι παρορμήσεις)

37 Low Frequency vs. High Frequency Training Υπάρχουν δύο βασικές κατευθύνσεις

38 Low Frequency Training Όταν οι χαμηλές συχνότητες (άλφα ή θήτα) ενισχύονται (Low Frequency Training) η εκπαίδευση μπορεί να οδηγήσει σε καταστάσεις χαλάρωσης, και ταυτόχρονα πνευματικής διέγερσης ή μπορεί να οδηγήσει σε βαθύτερα επίπεδα συνείδησης. Σε ακραίες περιπτώσεις, η εκπαίδευση χαμηλών συχνοτήτων μπορεί να προκαλέσει λήθαργο. Σε κοινά πρωτόκολλα εκπαίδευσης, είτε ο ρυθμός άλφα ή ο ρυθμός θήτα (ή και οι δύο) μπορεί να ανταμείβονται, ώστε ο χρήστης να ενισχύει αυτά τα κύματα

39 High Frequency Training Στην εκπαίδευση με την ενίσχυση υψηλών συχνοτήτων, (SMR-Low Beta ή Beta ) ενισχύεται μια κατάσταση εγρήγορσης και πνευματικής οργάνωσης. Η εκπαίδευση γίνεται συνήθως για μικρότερες συνεδρίες ή οι συνεδρίες να σπανέ σε μικρότερα διαστήματα (2 ή 3 λεπτά), που χωρίζονται από σύντομες περιόδους ανάπαυσης, μερικές φορές ονομάζεται "microbreaks". Σε ακραίες περιπτώσεις, η εκπαίδευση αυτή μπορεί να προκαλέσει υπερδιέγερση ή ευερεθιστότητα.