Βιολογική βάση της συµπεριφοράς Γεώργιος Ευσταθίου,

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Βιολογική βάση της συµπεριφοράς Γεώργιος Ευσταθίου, gefstath@psych.uoa.gr"

Κόσμος Θεοτόκης
8 χρόνια πριν
Προβολές:

1 Βιολογική βάση της συµπεριφοράς Γεώργιος Ευσταθίου, Συµπεριφορά αποτέλεσµα της συνεχούς αλληλεπίδρασης µεταξύ: α-µεταβλητών: εξωτερικό παρατηρίσιµο περιβάλλον β-µεταβλητών: γνωστικές διεργασίες (συναίσθηµα) γ-µεταβλητών: βιολογικοί παράγοντες παράδειγµα: το βρέφος έχει δύσκολη ιδιοσυγκρασία (γ βρέφος, α µητέρα) η µητέρα νιώθει αδύναµη να το χειριστεί (β µητέρα) η µητέρα αρχίζει να θυµώνει (α βρέφος) το βρέφος κλαίει πιο δυνατά (α µητέρα) α-µεταβλητές Watson (1924): ώστε µου µια δωδεκάδα υγιή και αρτιµελή βρέφη και το δικό µου συγκεκριµένο περιβάλλον µέσα στο οποίο θα τα αναθρέψω και σας εγγυώµαι να πάρω ένα οποιοδήποτε από αυτά στην τύχη και να το εκπαιδεύσω ώστε να γίνει ό,τι διαλέξω: γιατρός, δικηγόρος, έµπορος, ζητιάνος ή κλέφτης, ανεξάρτητα από τα ταλέντα, τις κλίσεις, τις τάσεις και τις ικανότητές του, το επάγγελµα και τη φυλή των προγόνων του. 1

παράδειγµα: το βρέφος έχει δύσκολη ιδιοσυγκρασία (γ βρέφος, α µητέρα) η µητέρα νιώθει αδύναµη να το χειριστεί (β µητέρα) η µητέρα αρχίζει να θυµώνει (α βρέφος) το βρέφος κλαίει πιο δυνατά (α µητέρα)

2 (συνεχίζει) Υπερβαίνω τα δεδοµένα µου και το παραδέχοµαι, αλλά το ίδιο κάνουν και οι υποστηρικτές του αντίθετου και µάλιστα εδώ και πολλές χιλιάδες χρόνια. Παρακαλώ σηµειώστε ότι, όταν θα γίνεται αυτό το πείραµα, θα πρέπει να µπορώ να προσδιορίσω τον τρόπο µε τον οποίο θα µεγαλώσουν τα παιδιά και τον κόσµο µέσα στον οποίο θα ζήσουν. Γνωσιακή αρχή η επίδραση του περιβάλλοντος δεν µπορεί να νοηθεί αναπόσπαστα από την επίδραση των γνωσιακών διεργασιών Barker (1968): Αν και είναι δυνατόν ένα άτοµο να καπνίζει κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας, να χορεύει στο δικαστήριο κατά τη διάρκεια µιας δίκης ή να απαγγέλει ποίηση σε ένα κατάστηµα ηλεκτρικών ειδών, αυτοί οι συνδυασµοί συµπεριφοράς κατάστασης δεν εµφανίζονται σχεδόν ποτέ. περιβάλλον µάθηση o προγεννήτικό περιβάλλον o έρευνες αποστέρησης ερεθισµάτων (bowlby, γατάκια) διάφορες θεωρίες για κανόνες γνωστικής εκτίµησης 2

Γνωσιακή αρχή η επίδραση του περιβάλλοντος δεν µπορεί να νοηθεί αναπόσπαστα από την επίδραση των γνωσιακών διεργασιών Barker (1968): Αν και είναι δυνατόν ένα άτοµο να καπνίζει κατά τη διάρκεια της

3 β-µεταβλητές προσφέρουν τη δυνατότητα να µειώσουµε την εξάρτησή µας από εξωτερικές περιβαλλοντικές και βιολογικές συνθήκες η επίδρασή τους µεγαλύτερη στον Α από τα άλλα ζώα, η Σ των οποίων ελέγχεται περισσότερο από α και γ µεταβλητές Lorentz: αποτύπωση Στερεότυπα προγράµµατα συµπεριφοράς (ένστικτα): ειδοειδικές αλληλουχίες αντιδράσεων που από τη στιγµή της έκλυσης συνεχίζονται µέχρι την ολοκλήρωσή τους o Υπάρχουν στερεότυπα προγράµµατα συµπεριφοράς στον Α; Οικουµενικές συµπεριφορές (που εκδηλώνονται σε όλα τα µέλη του Α είδους ανεξάρτητα από την εµπειρία τους) Εκφράσεις προσώπου µωρών που γεννήθηκαν τυφλά (χαρά, λύπη, 3-4 µήνες: θυµός, έκπληξη) Εκφράσεις προσώπου που υποδηλώνουν βασικά συναισθήµατα (επιβιωµατική αξία έκφρασης προσώπου π.χ. αηδία=αποβολή τροφής) Αντανακλαστικά (ιδιότητες ΣΠΣ) o Επιγονατίδας o Κατάποσης (µερικός έλεγχος, 20 min, 10 συνεχόµενες φορές) o Αντίδραση αιφνιδιασµού o Χασµουρητό (~ 6 sec) o Αρχέγονα (αναζήτησης και θηλασµού, δραγµού, babinsiki) Θεωρία της ετοιµότητας (preparedness) Ορισµένα ερεθίσµατα προκαλούν έµφυτο φόβο o φίδια > αυτοκίνητα Seligman (1971): προετοιµασία οργανισµού για επιβίωση Μεγάλη βιολογική προτεραιότητα στην εγκατάσταση φοβίας Φαινόµενο της αποστροφικής γεύσης 3

ολοκλήρωσή τους o Υπάρχουν στερεότυπα προγράµµατα συµπεριφοράς στον Α; Οικουµενικές συµπεριφορές (που εκδηλώνονται σε όλα τα µέλη του Α είδους ανεξάρτητα από την εµπειρία τους) Εκφράσεις προσώπου

4 γ-µεταβλητές (βιολογικό υπόβαθρο) Hebb (1949): Όλη η ανθρώπινη συµπεριφορά, από τα απλά αντανακλαστικά ως τις ανώτερες γνωστικές λειτουργίες, βασίζεται σε βιολογικές διεργασίες. Άβολη σκέψη υϊσµός βιολογικό ψυχολογικό βιολογικό = µηχανιστικό και προκαθορισµένο Μονισµός Ο εγκέφαλος είναι µια µηχανή και η συνείδηση σχετίζεται µε τη λειτουργία του Προβλέψιµη συµπεριφορά στα κατώτερα είδη τα γονίδια καθορίζουν σε πολύ µεγάλο βαθµό τη δοµή του ΝΑ και κατ επέκτασιν τη συµπεριφορά ανώτερα είδη: αναδόµηση της µικροδοµής του εγκεφάλου βάσει της εµπειρίας τους o Νευρωνικός δαρβινισµός: κατά την ανάπτυξη του ΚΝΣ σχηµατίζεται τεράστιος αριθµός νευρώνων και η εµπειρία καθορίζει τον τελικό αριθµό νευρώνων και τις µεταξύ τους συνδέσεις o Μάθηση: ρύθµιση δραστηριότητας συγκεκριµένων συνάψεων (NMDA υποδοχείς) ηλαδή η εµπειρία αφήνει ίχνη στο ΚΝΣ, αλλάζει τη µικροδοµή του εγκεφάλου Skinner: Όταν µαθαίνουµε αλλάζουµε εν κάνουµε ψυχοθεραπεία στην αθάνατα ψυχή 4

κατώτερα είδη τα γονίδια καθορίζουν σε πολύ µεγάλο βαθµό τη δοµή του ΝΑ και κατ επέκτασιν τη συµπεριφορά ανώτερα είδη: αναδόµηση της µικροδοµής του εγκεφάλου βάσει της εµπειρίας τους o Νευρωνικός

5 γ-µεταβλητές (γενετικές προδιαθέσεις) η συµπεριφορά καθορίζεται από την αλληλεπίδραση γονιδίων περιβάλλοντος συνεχές µεταξύ έµφυτων και µαθηµένων συµπεριφορών MacLean: Τριπλός εγκέφαλος των θηλαστικών o ερπετικός (αυτόµατες λειτουργίες) o παλαιοθηλαστικός (επιβίωση, συναίσθηµα) o νεοθηλαστικός (ανώτερες) δυνατότητα καταστολής αντανακλαστικών συµπεριφορική γενετική γονότυπος φαινότυπος, εύρος αντίδρασης (=προδιαθέσεις) µέθοδοι διερεύνησης κληρονοµισιµότητα Έµµεσοι τρόποι επιρροής: o επιλογή περιβάλλοντος o διαµόρφωση περιβάλλοντος και εµπειριών Γενετικές επιδράσεις o προσωπικότητα ( ) o ψυχικές διαταραχές καταχρήσεις o σεξουαλικός προσανατολισµός (David Reimer) o νοηµοσύνη ( ) o βάρος Το παράδειγµα της προσωπικότητας o κληρονοµικότητα όταν o.20 λάθος µέτρησης µετριέται στην o περιβάλλον ανατροφής ενήλικη ζωή ηλαδή µη ερµηνεύσιµο o τι έχει βρεθεί ότι δεν παίζει ρόλο προσωπικότητα γονέων, φιλοσοφία ανατροφής, παρουσία απουσία αριθµός ερεθισµάτων όπως βιβλία, τηλεόραση, όπλα κλπ. 5

εύρος αντίδρασης (=προδιαθέσεις) µέθοδοι διερεύνησης κληρονοµισιµότητα Έµµεσοι τρόποι επιρροής: o επιλογή περιβάλλοντος o διαµόρφωση περιβάλλοντος και εµπειριών Γενετικές επιδράσεις o προσωπικότητα (.

6 o αδέλφια µε διαφορετικά γονίδια και περιβάλλον = όχι οµοιότητα στην προσωπικότητα o διαφορετικά γονίδια και ίδιο περιβάλλον = λίγο πιο όµοια o µονοζυγωτικά αδέλφια στο ίδιο περιβάλλον = όχι σηµαντικά πιο ίδια από ό,τι αν µεγαλώναν σε διαφορετικό περιβάλλον ΠΡΟΣΟΧΗ: µονοζυγωτικοί στο ίδιο περιβάλλον =.50 οµοιότητα +.20 σφάλµα µέτρησης =.70 το υπόλοιπο.30 δεν εξηγείται ούτε από τα κοινά γονίδια, ούτε από το κοινό περιβάλλον ανατροφής θεωρία εξέλιξης αρβίνος (1871) Η καταγωγή και η εξέλιξη των ειδών εξέλιξη: η από γενιά σε γενιά µετάλλαξη των γονιδιακών ακολουθιών ενός πληθυσµού γονίδιο: τµήµα του DNA που καθορίζει µια λειτουργία ή µια ιδιότητα µηχανισµός o επικράτηση των χαρακτηριστικών ατόµων που αναπαράγονται συχνότερα (ανεύρεση τροφής, αντιµετώπιση εχθρών, ελκυστικότερα κλπ.) αρχές o Όχι άχρηστα ή επίκτητα χαρακτηριστικά o Ναι ελκυστικότητα και δυνατότητα επιβίωσης Ερωτήµατα o Ισχύει στον Α; o Με ποιον τρόπο το άγχος, η κατάθλιψη ή οι διαταραχές προσωπικότητας είναι προσαρµοστικά; Γιατί τα έχουµε; 6

30 δεν εξηγείται ούτε από τα κοινά γονίδια, ούτε από το κοινό περιβάλλον ανατροφής θεωρία εξέλιξης αρβίνος (1871) Η καταγωγή και η εξέλιξη των ειδών εξέλιξη: η από γενιά σε γενιά µετάλλαξη των

7 στρες φυγή ή µάχη ενεργοποιείται σε καταστάσεις κινδύνου απαίτησης και προετοιµάζει τον οργανισµό για ανάληψη σωµατικής δράσης o φυγή, πάλη, πάγωµα Σύµφωνα µε τη θεωρία του τριπλού εγκεφάλου το αντανακλαστικό υπόκειται στον έλεγχο του φλοιού Κατά συνέπεια ενεργοποιείται από οτιδήποτε εκληφθεί ως στρεσογόντος παράγοντας είτε απαιτείται σωµατική δράση είτε όχι Φυσιολογία o ΚΝΣ ΑΝΣ o συµπαθητικό παρασυµπαθητικό o αντίρροπη λειτουργία µαζική εκφόρτιση εξήγηση πανικού συµπτωµάτων αγχωδών διαταραχών 7

Κατά συνέπεια ενεργοποιείται από οτιδήποτε εκληφθεί ως στρεσογόντος παράγοντας είτε απαιτείται σωµατική δράση είτε όχι

Σχετικά έγγραφα

Βιολογική ερμηνεία της προσωπικότητας - Νικόλαος Γ. Βακόνδιος - Ψυχολόγος

Βιολογική ερμηνεία της προσωπικότητας - Νικόλαος Γ. Βακόνδιος - Ψυχολόγος Είναι εντυπωσιακό ότι ετυμολογικά η λέξη «ψυχή» προέρχεται από το αρχαιοελληνικό ρήμα «ψύχω» ( «πνέω»), ότι αρχικό περιεχόμενο της έννοιας της ψυχής επομένως υπήρξε η «πνοή», δηλαδή η βιολογική λειτουργία