ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Transcript

1 ΤΕΙ ΛΑΡΙΣΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΡΓΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΡΓΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ» «ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ ΣΤΑΘΜΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΠΟ ΒΙΟΜΑΖΑ, ΣΕ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ (G.I.S), ΜΕ ΤΗ ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ ΠΟΛΥΚΡΙΤΗΡΙΑΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ELECTRE: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ» ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΔΡ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΑΜΑΡΑΣ ΛΑΡΙΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΟ ΕΤΟΣ

2 Πρόλογος Η πρώτη µου ενασχόληση µε το περιβάλλον των Γεωγραφικών Πληροφοριακών Συστημάτων ήταν το 2008 στο πλαίσιο ενός προπτυχιακού σεµιναριακού µαθήµατος στο Πολυτεχνείο Αθηνών. Τέσσερα χρόνια μετά, στο πλαίσιο της μεταπτυχιακής µου εργασίας στο Τεχνολογικό Ίδρυμα Λάρισας, είχα την ευκαιρία να ασχοληθώ για δεύτερη φορά µε το εκπληκτικό αυτό πληροφοριακό σύστημα. Η προσέγγιση τώρα αφορά τη σχεδίαση θεµατικής ταξινόμησης για την ένταξη συγκεκριμένου τύπου πληροφορίας που εμπεριέχει γεωγραφικούς κώδικες και πολυκριτήριες επιλογές. Θα ήθελα να εκφράσω τις ευχαριστίες µου πρώτα στον επόπτη µου, κύριο Γεώργιο Σαμαρά, για τις υποδείξεις του στον τρόπο εργασίας, αλλά και την υποστήριξη που µου παρείχε σε µία περίοδο έντονου άγχους και έπειτα στους γονείς μου που μου παρείχαν την οικονομική δυνατότητα να εγγραφώ και να παρακολουθήσω το μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών «ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΈΡΓΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ» ΤΟΥ Τ.Ε.Ι. ΛΑΡΙΣΑΣ. Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω τους φίλους μου για τη βοήθεια που μου έδωσαν και για την υπομονή τους να μου μεταλαμπαδεύσουν τις γνώσεις τους πάνω στη χρήση του προγράμματος ArcΜap 10, που αρχικά είχα άγνοια. i

3 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας είναι μορφές εκμεταλλεύσιμης ενέργειας εξαιρετικά φιλικές προς το περιβάλλον. Η ανάπτυξη των Α.Π.Ε. στην Ελλάδα, και ειδικότερα των εγκαταστάσεων παράγωγης ενέργειας από βιομάζα, μπορεί να θεωρηθεί ως η υπ αριθμόν ένα πρόκληση στον τομέα ενέργειας για τα 20 επόμενα χρόνια. Το γεγονός αυτό καθιστά κρίσιμο το ζήτημα της χωροθέτησης έργων Α.Π.Ε. Μια από τις περιοχές ιδιαίτερου επενδυτικού ενδιαφέροντος για τη Χωροθέτηση Σταθμών Παραγωγής Ενέργειας από Βιομάζα αποτελεί η περιοχή της Θεσσαλίας, λόγω του μεγάλου επενδυτικού ενδιαφέροντος για την παράγωγη βιομάζας στην περιοχή. Το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο αφενός προσβλέπει στην αειφόρο ανάπτυξη και την προστασία του περιβάλλοντος, αφετέρου ορίζει την επάρκεια του χώρου και περιορίζει τις επιλογές μας για την υλοποίηση μιας κερδοφόρας επένδυσης. Το πρόβλημα που τίθεται είναι η χωροθέτηση μιας μονάδας παραγωγής ενέργειας στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλίας, η οποία θα χρησιμοποιεί τη βιομάζα με σκοπό την παραγωγή ενέργειας. Η χωροθέτηση σε οποιαδήποτε περιοχή δεν μπορεί να υλοποιηθεί λόγω του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου, το οποίο θέτει περιορισμούς- προδιαγραφές στην υλοποίηση ενός τέτοιου επενδυτικού έργου. Αρχικά, στη συγκεκριμένη εργασία θα γίνει χρήση λογισμικού (ArcGIS 10) το οποίο επεξεργάζεται γεωγραφικές πληροφορίες. Σκοπός της χρήσης του λογισμικού είναι ο διαχωρισμός της επιφάνειας της Θεσσαλίας σε περιοχές, οι οποίες τηρούν τις προδιαγραφές του Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΚΥΑ 49828/ ΦΕΚ 2464/Β / ). Εν συνεχεία, θα χρησιμοποιηθούν πολυκριτήριες μέθοδοι αποσκοπώντας να καταλήξουμε σε μια συγκεκριμένη περιοχή για χωροθέτηση. Πρώτα θα γίνει χρήση της μεθοδολογίας ELECTE TRI, ώστε να κατηγοριοποιήσουμε τις κατάλληλες περιοχές (περιοχές οι οποίες θεωρήθηκαν κατάλληλες με τη χρήση λογισμικού ArcGIS 10) σε κατηγορίες καλές-μέτριες-κακές για την υλοποίηση μιας τέτοιας επένδυσης, σύμφωνα με το προτιμησιακό προφίλ του αποφασίζοντα, ο οποίος θέλει να επενδύσει σε βιώσιμο project. Έπειτα με τη χρήση της Πολυκριτήριας μεθοδολογίας ELECTRE Ι θα γίνει η ανεύρεση της βέλτιστης περιοχής για τη χωροθέτηση μονάδας παραγωγής ενέργειας από ii

4 βιομάζα από το σύνολο των καλών περιοχών που αναδείχθηκαν με τη χρήση της μεθόδου ELECTE TRI. Κίνητρο για την επιλογή της συγκεκριμένης μεθοδολογίας αποτέλεσε η δυνατότητα απεικόνισης του φυσικού προβλήματος με τρόπο που ενσωματώνει την κοινή λογική. Αποτέλεσμα της μεθοδολογίας αυτής αποτέλεσε η κατάλληλη Χωροθέτηση Σταθμού Παραγωγής Ενέργειας από Βιομάζα από την εταιρεία Ε.Σ.Ε.Κ., η οποία εδρεύει στην περιοχή της Καρδίτσας. Η συνολική δομή της έρευνας, όπως αυτή διαμορφώνεται στα κεφάλαια που ακολουθούν έχει ως εξής : Κεφάλαιο πρώτο: Γίνεται αναφορά στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, σχετικά με τα οφέλη τους, και στους τρόπους αξιοποίησής τους μέσα από τη χωροθέτηση σταθμών εκμετάλλευσης Α.Π.Ε. Αναφέρεται η νομοθεσία που διέπει τις Α.Π.Ε. και αναλύεται το θεσμικό πλαίσιο αδειοδότησης και χωροθέτησης σταθμών παραγωγής ενέργειας στην Ελλάδα. Κεφάλαιο δεύτερο: Περιγράφεται η τεχνολογία των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών και ο ρόλος τους στην προσέγγιση χωρικών προβλημάτων. Κεφάλαιο τρίτο: αναλύονται οι μέθοδοι Πολυκριτήριας οι οποίες θα χρησιμοποιηθούν και είναι οι εξής : AHP, η οποία θα χρησιμοποιηθεί για την βαροδότηση των πρόσθετων κριτηρίων, τα αποτελέσματα της οποία θα χρησιμοποιηθούν στις πολυκριτήριες μεθόδους ELECTRE. ELECTRE TRI, θα χρησιμοποιήσει τα αποτελέσματα ArcMap 10 και με την χρήση πρόσθετων κριτήριων τα οποία θα βαροδοτηθούν με τη μέθοδο AHP θα μας προσφέρει την ταξινόμηση σε κατηγορίες των δυνητικών περιοχών της περιφέρειας Θεσσαλίας για χωροθέτηση μιας μονάδας παραγωγής ενέργειας από βιομάζα. Και η ELECTRE I, ο οποία θα χρησιμοποιήσει τα αποτελέσματα της ELECTRE TRI για την καλύτερη επιλογή χώρου για την εγκατάσταση μονάδας παραγωγής ενέργειας από βιομάζα στην περιφέρεια Θεσσαλίας. iii

5 Κεφάλαιο τέταρτο: Ορίζονται συγκεκριμένοι Κανόνες - Κριτήρια χωροθέτησης εγκαταστάσεων εκμετάλλευσης ενέργειας από βιομάζα. Κεφάλαιο πέμπτο: Παρουσιάζεται η εφαρμογή της προτεινόμενης μεθοδολογικής προσέγγισης για τη χωροθέτηση μονάδα παραγωγής ενέργειας από βιομάζα στην περιφέρεια Θεσσαλίας Κεφάλαιο έκτο: Παρατίθενται τα συμπεράσματα της μελέτης, γίνεται σύγκριση των αποτελεσμάτων των μεθόδων πολυκριτήριας ανάλυσης και διατυπώνονται προτάσεις για περαιτέρω ανάπτυξη του θέματος. Με τη συγκεκριμένη μελέτη θα μπορέσουμε να κάνουμε αναζήτηση της καταλληλότερης περιοχής για χωροθέτηση ενός σταθμού παραγωγής ενέργειας από βιομάζα, βάση του προτιμησιακού προφίλ του αποφασίζοντα για μια παρόμοια επένδυση στην περιοχή της Θεσσαλίας. iv

6 ABSTRACT Renewable energy sources are energy forms extremely environmentally friendly. The development of RES in Greece and especially of establishments energy production from biomass can be considered as the number one challenge in the energy sector for the next 20 years. This makes the critical issue of siting renewable energy projects. Very interest has the landing a factory that produces energy of biomass, for the reason that the region of Thessaly looks large investment of interest for biomass production. The current legislative framework which provides for both the sustainable development and environmental protection on the other hand reduces the adequacy of space and reduces our choices for implementing a profitable investment. The problem is the siting of a power plant in the area of Thessaly, which will make use of biomass to produce energy. The siting of in any area can not be achieved because the existing institutional framework, which places limitations-standards in the implementation of a project like this. Firstly, in this research we will use a software (ArcGIS 10) which processes geographic information. The purpose of using the software is the separation of the surface in Thessaly in areas procedures respecting the requirements of the Special Framework for Spatial Planning and Sustainable Development (ΚΥΑ 49828/ ΦΕΚ 2464/Β / ). Subsequently, will be used multicriteria methods aiming to arrive at a specific area for siting. First we make use of the methodology of ELECTE TRI, to categorize the appropriate area (which was considered appropriate by using software ArcGIS 10) into categories good-moderate-bad for the implementation of such an investment, according to the preference profile is decided, who wants to invest in sustainable project. After using the ELECTRE Multicriteria methodology I will be finding the optimal location for the power plant biomass of all the good areas that were revealed using the method ELECTE TRI. Motivation for the choice of this methodology has been the imaging capability of a physical problem in a way that incorporates the common sense. Result of this methodology v

7 was the suitability for Siting of power plants Biomass from ESEK Company which is headquartered in the area of Karditsa. The overall structure of the research, as it is accomplished in the sections is as follows: Chapter One: A reference to renewable energy on their benefits and ways to exploit them through the siting of stations operating RES. Mention the legislation governing the RES and analyzes the institutional framework for licensing and siting of power plants in Greece. Chapter Two: Describe the technology of GIS and their role in approximate spatial problems. Also, the method described Multicriteria analysis methods ELECTRE TRI and ELECTRE to approach problems Multicriteria selection. Chapter Three: We analyze the proposed AHP methodology described stages of implementation. Chapter Four: lays down specific rules - Criteria for siting facilities to exploit energy from biomass Chapter Five: presents the application of the proposed methodological approach to the location with the use of IT projects: GIS: (ArcMap 10): Geographic Information System and use this program for Multicriteria analysis eikonopoiimenon criteria. ELECTRE: Multicriteria specialized programs for data analysis in which the criteria placed varodotimena. Chapter Six: the final conclusions of the study compared the effects of 2 methods of Multicriteria choice and suggestions for further development of the subject. With this study we can successful search the most suitable area for siting of a power plant based on biomass preferential profile of deciding on a similar investment in the region of Thessaly. vi

8 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Περιεχόμενα... vii 1 ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΓΕΝΙΚΑ ΜΟΡΦΕΣ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΩΝ ΠΗΓΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΤΡΟΠΟΙ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΩΝ ΠΗΓΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (ΑΠΕ) Ηλιακή ενέργεια Αιολική ενέργεια Υδροηλεκτρική ενέργεια Γεωθερμική ενέργεια Η Ενέργεια της Θάλασσας Βιομάζα ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗΣ ΜΟΝΑΔΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΠΕ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΠΟ ΑΠΕ Η ΘΕΣΗ ΤΩΝ ΑΠΕ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΩΝ ΠΗΓΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ Η ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΔΕΙΟΔΟΤΗΣΗΣ & ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗΣ ΕΡΓΩΝ ΑΠΕ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ (G.I.S) Στάδια & ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΛΗΨΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΑΠΟ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών Προσέγγιση χωρικών προβλημάτων με την χρήση των G.I.S ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΟΛΥΚΡΙΤΗΡΙΑΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΙΕΡΑΡΧΗΣΗΣ (AHP) vii

9 3.1.1 ΤΡΟΠΟΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΗΣ AHPΣφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. 3.2 ΠΟΛΥΚΡΙΤΗΡΙΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ELECTRE Πολυκριτήρια μέθοδος κατάταξης Electre TRI Πολυκριτήρια μέθοδος ELECTRE Ι ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΩΝ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΜΕΘΟΔΩΝ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΙΔΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΝΟΜΙΑΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗΣ ΖΩΝΕΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ Αποστάσεις από περιοχές περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος Αποστάσεις από περιοχές και στοιχεία πολιτιστικής κληρονομιάς Αποστάσεις από οικιστικές δραστηριότητες Αποστάσεις από τα Δίκτυα τεχνικής υποδομής και ειδικές χρήσεις Αποστάσεις από αναπτυξιακές ζώνες και δραστηριότητες ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ ΣΤΑΘΜΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΠΌ ΒΙΟΜΑΖΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΧΡΗΣΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ ΓΣΠ Δημιουργία Περιορισμών Κριτηρίων Αποτελέσματα με την χρήση Λογισμικού των G.I.S ΧΡΗΣΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ ΑΗP ΓΙΑ ΒΑΡΟΔΟΤΗΣΗ προσθετων ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ Βαροδότηση κριτηρίων-χρήση ΑΗΡ ΧΡΗΣΗ ΠΟΛΥΚΡΙΤΗΡΙΑΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ ELECTRE ΓΙΑ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ Ταξινόμηση των περιοχών με την Πολυκριτήρια μέθοδο ELECTRE TRI 87 viii

10 5.3.2 Επιλογή καταλληλότερης περιοχής με την πολυκριτηριακή μέθοδο ELECTRE I ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ ΣΤΑΘΜΟΥ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΠΟ ΒΙΟΜΑΖΑ στην περιγερεια θεσσαλιασ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Παράρτημα Α: Νομοθετικά κείμενα Παράρτημα Β: Σχετικά βάρη κριτηρίων με τη μέθοδο A.H.P ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ: Απεικόνιση εισαγωγής δεδομένων στο πρόγραμμα ELECTRE TRI και των αποτελεσμάτων του ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Δ: ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ELECTRE 1 ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ix

11 ΛΙΣΤΑ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Διάγραμμα 1.1 Η συμμετοχή των Α.Π.Ε. στην παγκόσμια παραγωγή πρωτογενούς ενέργειας το 2001 (ΚΑΠΕ, 2009) Διάγραμμα 1.3 Συμμετοχή των Α.Π.Ε.στην παγκόσμια παραγωγή πρωτογενούς ενέργειας σε συγκεκριμένες χρονιές και πρόβλεψη για το μέλλον (ΚΑΠΕ, 2008) 32 ΛΙΣΤΑ ΕΙΚΟΝΩΝ Εικόνα 1.1 Τρόπος λειτουργίας ενός θερμικού συστήματος παράγωγης ενέργειας ( 2012) Εικόνα 1.2 Παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος με τη χρήση αυτόνομου Φωτοβολταϊκού συστήματος (Ζαχαρίου & Πρωτογερόπουλος, 2000) Εικόνα 1.3 Διαδικασία Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας από Υδροηλεκτρική μονάδα παραγωγής (Anon., 2012) Εικόνα 1.4 Σύστημα Otec ( 21 Εικόνα 1.5 Εκμετάλλευση της ενέργειας των ωκεανών με τη χρήση του Μηχανισμού Dam-Attol Εικόνα 1.6 Αγγλικός μηχανισμός ( Κορωναίος, 2012) Εικόνα 2.1 Διαφορετικά επίπεδα πληροφοριών G.I.S. σε στοίβα (Anon., 2012) Εικόνα 3.1: Πρότυπα αναφοράς και ομάδων Εικόνα 5.1: Παρουσίαση του γενικού τρόπου εργασιών για την έκδοση αποτελεσμάτων 70 Εικόνα 5.2: Εισαγωγή δεδομένων στο ΓΠΣ Εικόνα 5.3: :Οπτικοποίηση των δεδομένων με την μορφή layer Εικόνα 5.4: Οπτικοποίηση των δεδομένων-χαρτογράφηση Εικόνα 5.5: Οπτικοποίηση των κριτηρίων Εικόνα 5.6: Οπτικοποίηση των κριτηρίων για εφαρμογή περιορισμών Εικόνα 5.7: Οπτικοποίηση αποκλεισμού περιοχών με αρχαιολογικούς χώρους Εικόνα 5.8: Οπτικοποίηση αποκλεισμού περιοχών με αρχαιολογικά μνημεία Εικόνα 5.9: Αποτέλεσμα εφαρμογής περιορισμών με χρήση του λογισμικού ArcMap x

12 Εικόνα 1 παραρτήματος Γ: Προσθήκη δεδομένων στην καρτέλα Project Εικόνα 2 Παραρτήματος Γ: Εισάγουμε των στοιχεία των κριτηρίων στην καρτέλα Criteria Εικόνα 3 Παραρτήματος Γ: Κατηγορίες του πρότυπου αναφοράς.118 Εικόνα 4 Παραρτήματος Γ: Εικόνες με τα στοιχεία του προτύπου αναφοράς (r1) για κάθε κριτήριο 118 Εικόνα 5 Παραρτήματος Γ: Παράδειγμα εισαγωγής κριτηρίων για την περιοχή area_135- Πεδίο Εικόνα 6 Παραρτήματος Γ: Αποτελέσματα από την καρτέλα Performance of Alternatives Εικόνα 7 Παραρτήματος Γ: Αποτελέσματα από την καρτέλα Degrees of Credibility.120 Εικόνα 8 Παραρτήματος Γ: Αποτελέσματα από την καρτέλα Comparison to Profile,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,120 Εικόνα 9 Παραρτήματος Γ: Αποτελέσματα από την καρτέλα Assignment by Alternative 120 Εικόνα 10 Παραρτήματος Γ: Απεικόνιση των αποτελεσμάτων της επιλογής Assignment by category. 121 Εικόνα 11 Παραρτήματος Γ: Αποτελέσματα από την καρτέλα Assignment by Alternative Εικόνα 12 Παραρτήματος Γ:Αποτελέσματα από την καρτέλα Statistics of Assignment.121 Εικόνα 1 παραρτήματος Δ: Καταχώρηση δεδομένων κριτηρίων στην καρτέλα Criteria 122 Εικόνα 2 παραρτήματος Δ: Κατώφλι συμφωνίας..123 Εικόνα 3 παραρτήματος Δ: Καταχώρηση τιμών εναλλακτικών το πρόγραμμα ELECTRE Ι Εικόνα 4 παραρτήματος Δ: Παράδειγμα δυαδικής σύγκρισης εναλλακτικών Εικόνα 5 παραρτήματος Δ: Παρουσίαση της μήτρας συμφωνιών.124 Εικόνα 6 παραρτήματος Δ: Παρουσίαση της καρτέλας Matrix of discordance.124 Εικόνα 7 παραρτήματος Δ: Παρουσίαση της καρτέλας Matrix of outranking..124 Εικόνα 8 παραρτήματος Δ: Παρουσίαση του αποτελέσματος του στην καρτέλα Γράφημα υπεροχών 125 xi

13 Εικόνα 9 παραρτήματος Δ: Τελικό γράφημα (final graph) 125 Εικόνα 10 παραρτήματος Δ: Παρουσίαση εναλλακτικών που υπερέχουν έναντι των υπολοίπων.126 ΛΙΣΤΑ ΣΧΗΜΑΤΩΝ Σχήμα 1.1 Διεργασίες μετατροπής της βιομάζας και τα παραγόμενα βιοκαύσιμα (Κούγιας, 2010) Σχήμα 2.1 Στάδια και Διαδικασίες στα Γ.Σ.Π (Κουτσόπουλος, 2002) Σχήμα 2.2 Ολοκληρωμένη Χωρική Προσέγγιση (Κουτσόπουλος, 2003) Σχήμα 3.1: Δείκτες μερικής συμφωνίας (Doumpos and Zopounidis, 2002) Σχήμα 3.2: Δείκτες μερικής συμφωνίας (Doumpos and Zopounidis, 2002) ΛΙΣΤΑ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 2.1: Κλίμακας σημαντικότητας κριτηρίων (Satty, 1990) Πίνακας 4.1: Περιοριστικές αποστάσεις από περιοχές περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος.. 68 Πίνακας 4.2: Περιοριστικές αποστάσεις από περιοχές και στοιχεία πολιτιστικής κληρονομιάς Πίνακας 4.3: Περιοριστικές αποστάσεις από οικιστικές δραστηριότητες Πίνακας 4.4: Περιοριστικές αποστάσεις από τα Δίκτυα τεχνικής υποδομής και ειδικέςχρήσεις Πίνακας 4.5: Περιοριστικές αποστάσεις από αναπτυξιακές ζώνες και δραστηριότητες Πίνακας 5.1: Ονομασίες δεδομένων για την εισαγωγή τους ως περιοριστικά κριτήρια σε ΓΠΣ Πίνακας 5.2: Βαθμός σημαντικότητας κριτηρίων, σύμφωνα με τον πίνακα του Satty (Πίνακας 2.1) και της προτιμήσεις του αποφασίζοντα (κ. Μπέλλης) Πίνακας 5.3: Συγκριτικός ανά ζεύγη Πίνακας 5.4: Μήτρα Βαρών Κριτηρίων Πίνακας 5.5: Πίνακας μοντελοποίησης κριτήριων Πίνακας 5.6: Οριοθέτηση Προτύπων αναφοράς Πίνακας 5.7: Οριοθέτηση Κατωφλιών αδιαφορίας Πίνακας 5.8: Οριοθέτηση Κατωφλιών προτίμησης Πίνακας 5.9: Οριοθέτηση των Κατωφλιών veto Πίνακας 5.10: Πίνακας πολυκριτήριων εκτιμήσεων της ELECTRE TRI xii

14 Πίνακας 5.11: Μέθοδος της τριχοτόμησης του διαστήματος τιμών των κριτηρίων Πίνακας 5.12: Πίνακας Πολυκριτήριων εκτιμήσεων ELECTRE I xiii

15 14 1 ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ 1.1 ΓΕΝΙΚΑ Η διαφαινόμενη εξάντληση των ενεργειακών αποθεμάτων των συμβατικών καυσίμων του πλανήτη μας (άνθρακας, φυσικό αέριο, πετρέλαιο, σχάσιμα υλικά) σε συνδυασμό με τη διαρκώς αυξανόμενη ζήτηση ενέργειας, αλλά και τη βαθμιαία επιδείνωση των περιβαλλοντικών προβλημάτων, οδήγησε τις σύγχρονες κοινωνίες να στραφούν αφενός σε τεχνικές εξοικονόμησης και ορθολογικής χρήσης της ενέργειας, αφετέρου στην αξιοποίηση των ήπιων ή Ανανεώσιμων Μορφών Ενέργειας (Α.Π.Ε.). Οι από αρχαιοτάτων χρόνων γνωστές ενεργειακές πηγές αποτελούν ανεξάντλητα (ανανεώσιμα) ενεργειακά αποθέματα, ενώ η χρήση τους είναι φιλική (ήπια) προς το περιβάλλον. 1.2 ΜΟΡΦΕΣ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΩΝ ΠΗΓΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) είναι οι μη ορυκτές ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, δηλαδή ενέργεια παραγόμενη από τα στοιχεία της φύσης ή από παράγωγη και εκμετάλλευση πρωτογενών προϊόντων ( 2013). Ως κυριότερες Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας ορίζονται οι ακόλουθες: Ηλιακή Ενέργεια Αιολική Ενέργεια Υδροηλεκτρική Ενέργεια Γεωθερμία Ενέργεια της Θάλασσας (παλιρροιακά κύματα ) Βιομάζα ( Κορωναίος, 2012) 1.3 ΤΡΟΠΟΙ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΩΝ ΠΗΓΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (ΑΠΕ) H Παραγωγή Ηλεκτρικής Ενέργειας από ΑΠΕ (σύμφωνα με το Ν 2773/1999) είναι η προερχόμενη Ηλεκτρική Ενέργεια από: Την εκμετάλλευση Αιολικής ή Ηλιακής Ενέργειας ή βιομάζας ή Βιοαερίου.

16 15 Την εκμετάλλευση Γεωθερμικής Ενέργειας, εφόσον το δικαίωμα εκμετάλλευσης του σχετικού Γεωθερμικού Δυναμικού έχει παραχωρηθεί στον ενδιαφερόμενο, σύμφωνα με τις ισχύουσες κάθε φορά διατάξεις. Την εκμετάλλευση της Ενέργειας από τη Θάλασσα. Την εκμετάλλευση Υδάτινου Δυναμικού με Μικρούς Υδροηλεκτρικούς Σταθμούς μέχρι 10mW. Συνδυασμό των ανωτέρω. Τη Συμπαραγωγή, με χρήση των Πηγών Ενέργειας των (1) και (2) με συνδυασμό τους (Anon., 2012). Ένα πιο αναλυτικό σχέδιο για τον τρόπο παραγωγής από ΑΠΕ παρουσιάζεται αναλυτικά παρακάτω Ηλιακή ενέργεια Η Ηλιακή Ενέργεια αξιοποιείται μέσω τεχνολογιών, εκμεταλλευόμενες τη θερμότητα και την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία που προέρχεται από τον Ήλιο (Αμάραντος, et al., 2006). Συγκεκριμένα η παραγωγή ηλεκτρισμού είναι εφικτή με δύο τρόπους: με θερμικές (Ηλιακά συστήματα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας) και με φωτοβολταϊκές εφαρμογές: Οι θερμικές εφαρμογές περιλαμβάνουν λήψη και συλλογή της ηλιακής ενέργειας μέσω συλλεκτών παραβολικής σκάφης, για να παραχθεί θερμότητα για ζεστό νερό χρήσης και μετατροπή του σε ατμό για την κίνηση ατμοστροβίλων. Εάν η ακτινοβολία του Ήλιου είναι η πηγή ενέργειας και το νερό στη δεξαμενή αποτελεί το μέσο για την παραγωγή ηλεκτρισμού, τότε η απόδοση των θερμικών μηχανών αυξάνεται αναλόγως με τη θερμοκρασία της πηγής, δηλαδή τη θερμοκρασία της ηλιακής ακτινοβολίας και τη θερμοκρασία του μέσου (δηλαδή του ατμού). Ο ατμός διοχετεύεται με μεγάλη πίεση (ανάλογη της θερμοκρασίας του ατμού) στα μηχανικά μέρη της μηχανής, με εστιακό σωλήνα του συλλέκτη, με αποτέλεσμα να περιστρέφονται και να παράγουν ηλεκτρισμό (Χαβιαρόπουλος, et al., 2001).

17 16 Εικόνα 1.1:Τρόπος λειτουργίας ενός θερμικού συστήματος παράγωγης ενέργειας ( 2012). Στο Σχήμα 1.1 φαίνεται ο τρόπος λειτουργίας ενός θερμικού συστήματος παράγωγης ηλεκτρικής ενέργειας. Τα θερμικά συστήματα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας αποτελούνται από συλλέκτες παραβολικής σκάφης, οι οποίοι είναι συνδεδεμένοι παράλληλα, με δυνατότητα παρακολούθησης του ήλιου στον άξονα κίνησής του. Ένα υγρό μεταφοράς θερμότητας θερμαίνεται, καθώς κυκλοφορεί στο δέκτη (σε θερμοκρασίες πάνω από 300 ο C), και επιστρέφει σε μια σειρά εναλλακτών θερμότητας, όπου χρησιμοποιείται για την παραγωγή ατμού υψηλής πίεσης. Ο ατμός υψηλής θερμοκρασίας που παράγεται οδηγείται εν συνεχεία στη γεννήτρια παραγωγής ηλεκτρισμού. Ο ατμός που χρησιμοποιήθηκε στην τουρμπίνα συμπυκνώνεται και επιστρέφει μέσω των σωλήνων στους εναλλάκτες, για να γίνει και πάλι ατμός στον δέκτη της ηλιακής ακτινοβολίας (Ανδρέου, 2012). Οι φωτοβολταϊκές εφαρμογές περιλαμβάνουν συλλογή της ηλιακής ενέργειας και με τη χρήση απαραίτητων συσκευών και διατάξεων, εν συνεχεία γίνεται η μετατροπή της σε ηλεκτρική ενέργεια. Επειδή η ηλιακή ενέργεια που φτάνει σε ένα συγκεκριμένο τόπο στη γη έχει έντονες διακυμάνσεις λόγω του ημερησίου κύκλου του Ηλίου και των καιρικών συνθηκών, η εκμετάλλευσή της μπορεί να γίνει μόνο με

18 17 τη χρήση κάποιου αποθηκευτικού συστήματος. Ο πιο κοινός τρόπος αποθήκευσης ηλιακής ενέργειας είναι οι συσσωρευτές ή οι μπαταρίες. Κατά τη φόρτιση των μπαταριών γίνεται η μετατροπή της ηλεκτρικής ενέργειας σε χημική. Όταν υπάρχει ζήτηση, διοχετεύεται πάλι σε μορφή ηλεκτρικού ρέματος (εκφόρτιση). Υπάρχουν διάφοροι τύποι Φ/Β συστημάτων, ανάλογα με τις ανάγκες που πρέπει να καλυφθούν και τον τόπο της εγκατάστασης. Στον Εικόνα 0.2 παρουσιάζεται απλουστευμένη η παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος με τη χρήση ενός αυτόνομου Φ/Β συστήματος. Εικόνα 1.2 Παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος με τη χρήση αυτόνομου Φωτοβολταϊκού συστήματος (Ζαχαρίου & Πρωτογερόπουλος, 2000) Αιολική ενέργεια Η αιολική ενέργεια δημιουργείται έμμεσα από την ηλιακή ακτινοβολία. Είναι η κινητική ενέργεια που παράγεται από τον άνεμο και μετατρέπεται σε μηχανική ενέργεια ή και σε ηλεκτρική ενέργεια. Η αιολική τεχνολογία σήμερα είναι ίσως η πιο ώριμη στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Μηχανές εκμετάλλευσής της κυκλοφορούν πολλές σήμερα στο εμπόριο και υπάρχουν 100 περίπου κατασκευαστές σε όλο τον κόσμο, κυρίως Ευρωπαίοι (Γεωργαλάς, 2001). Υπάρχουν βασικά δύο ειδών αιολικές μηχανές : μηχανές με κατακόρυφο άξονα περιστροφής του ρότορας και μηχανές με οριζόντιο άξονα. Σήμερα έχουν επιβληθεί πια οι μηχανές με δύο ή τρία πτερύγια οριζοντίου άξονα (σε ποσοστό πάνω από 90%).

19 18 Τα βασικά μέρη μιας τέτοιας μηχανής, είναι: Ο ρότορας ή φτερωτή Η ηλεκτρογεννήτρια Το σύστημα μετάδοσης που μεταφέρει την κίνηση από την φτερωτή στην ηλεκτρογεννήτρια Συσσωρευτές τροφοδοσίας Ο ρότορας ή φτερωτή δεσμεύει ένα ποσοστό της κινητικής ενέργειας του ανέμου και η ενέργεια αυτή μεταφέρεται, μέσω του δρομέα (ρότορας) στην ηλεκτρογεννήτρια που χρησιμοποιείται, για να δεσμεύει την ενέργεια αυτή. Έπειτα γίνεται αποθήκευση στους συσσωρευτές τροφοδοσίας (Κονταξάκης, 2009) Υδροηλεκτρική ενέργεια Προέρχεται από την εκμετάλλευση των υδάτων των ποταμών με τη χρήση υδροηλεκτρικών έργων (υδατοταμιευτήρας, φράγμα, κλειστός αγωγός πτώσεως, υδροστρόβιλος, ηλεκτρογεννήτρια, διώρυγα φυγής) παράγοντας την υδροηλεκτρική ενέργεια. Οι υδροηλεκτρικές μονάδες εκμεταλλεύονται τη φυσική διαδικασία του κύκλου του νερού. Η λειτουργία των υδροηλεκτρικών μονάδων βασίζεται στην κίνηση του νερού λόγω διαφοράς μανομετρικού ύψους μεταξύ των σημείων εισόδου και εξόδου. Για το σκοπό αυτό κατασκευάζεται ένα φράγμα που συγκρατεί την απαιτούμενη ποσότητα νερού στον δημιουργούμενο ταμιευτήρα. Κατά τη διέλευσή του από τον αγωγό πτώσεως κινεί ένα στρόβιλο, θέτοντας σε λειτουργία τη γεννήτρια (Anon., 2012). Στην Εικόνα 1.3 μπορεί να διακρίνει κάποιος τον τρόπο παράγωγης ηλεκτρικής ενέργειας με τη χρήση μια υδροηλεκτρικής μονάδας παράγωγης.

20 19 Εικόνα 1.3: Διαδικασία Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας από Υδροηλεκτρική μονάδα παραγωγής (Anon., 2012) Γεωθερμική ενέργεια Είναι μια ανανεώσιμη μορφή ενέργειας, η οποία πηγάζει από το εσωτερικό της γης. Η γεωθερμική ενέργεια μεταφέρεται στην επιφάνεια με θερμική επαγωγή και εμφανίζεται από τα βαθύτερα στρώματα του εσωτερικού της Γης με τη μορφή λειωμένου μάγματος, καθώς συναντά το φλοιό της. Για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος, ζεστό νερό (του οποίου οι θερμοκρασίες κυμαίνονται από 150 ο C μέχρι πάνω από 370 ο C) μεταφέρεται σε γεωτρήσεις από υπόγειες δεξαμενές σε ειδικές δεξαμενές και, καθώς πιέζεται, μετατρέπεται σε ατμό. Ο ατμός διαχωρίζεται από τα ρευστά, τα οποία διοχετεύονται σε περιφερειακά τμήματα της δεξαμενής, για να βοηθήσουν, ώστε να διατηρηθεί η πίεση. Αν η δεξαμενή χρησιμοποιηθεί για άμεση χρήση της θερμότητας, τα γεωθερμικά ρευστά τροφοδοτούν έναν εναλλακτήρα θερμότητας για να επιστρέψουν στη γη. Το ζεστό νερό από την έξοδο του εναλλακτήρα χρησιμοποιείται για τη θέρμανση κτηρίων, θερμοκηπίων κ.ά.

21 20 Υπάρχουν δυο κύριες εφαρμογές της γεωθερμική ενέργειας : Η πρώτη βασίζεται στη χρήση της θερμότητας της γης για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος, καθώς και για άλλες χρήσεις (θέρμανση κτηρίων, θερμοκηπίων). Αυτή η θερμότητα μπορεί να προέρχεται από γεωθερμικά γκάιζερ, τα οποία φθάνουν με φυσικό τρόπο στην επιφάνεια της γης ή με γεώτρηση του φλοιού της γης, σε περιοχές όπου η θερμότητα βρίσκεται αρκετά κοντά στην επιφάνεια. Αυτές οι πηγές είναι συνήθως από μερικές εκατοντάδες μέχρι 3000 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της γης. Η δεύτερη εφαρμογή της γεωθερμικής ενέργειας, εκμεταλλεύεται τις θερμές μάζες εδάφους ή υπογείων υδάτων, για να κινήσουν θερμικές αντλίες για εφαρμογές θέρμανσης και ψύξης. Η κυριότερη θερμική χρήση της γεωθερμικής ενέργειας σήμερα, τόσο στην Ελλάδα όσο και παγκόσμια, αφορά στη θέρμανση θερμοκηπίων. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί στις υδατοκαλλιέργειες, δεδομένου ότι πολλά είδη υδρόβιων οργανισμών, όπως χέλια, γαρίδες ή φύκια αναπτύσσονται γρηγορότερα σε αυξημένες θερμοκρασίες(25 έως 30οC). Μια άλλη διαδεδομένη χρήση της γεωθερμίας είναι η θέρμανση οικισμών. Η θερμική ενέργεια που δεσμεύεται από τη γεωθερμική πηγή διοχετεύεται προς τους χρήστες με τη βοήθεια ενός δικτύου αγωγών (τηλεθέρμανση). Στις άνυδρες νησιωτικές και παραθαλάσσιες περιοχές, μια άλλη εφαρμογή μπορεί να είναι η θερμική αφαλάτωση θαλασσινού νερού, ενώ στις περιπτώσεις γεωθερμικών ρευστών υψηλής θερμοκρασίας (>150 ο C) μπορεί να γίνει παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος με την εκτόνωση ατμού (Anon., 2012) Η Ενέργεια της Θάλασσας Η θάλασσα, η οποία αποτελεί ανεξάντλητη αλλά ταυτόχρονα ανεκμετάλλευτη πηγή ενέργειας, παρέχει τρεις τομείς ενεργειακής εκμετάλλευσης : Τη θερμική ενέργεια των ωκεανών: Το σύστημα μετατροπής της θερμικής ενέργειας των ωκεανών σε ηλεκτρισμό (σύστημα Otec) αφορά μια θερμική μηχανή που αποτελείται από έναν εξατμιστή και ένα συμπυκνωτή. Ένα σύστημα Otec φαίνεται στην Εικόνα 0.4.

22 21 Εικόνα 1.4: Σύστημα Otec ( Ο εξατμιστής βρίσκεται κοντά στην επιφάνεια της θάλασσας. Χρησιμοποιεί θερμό θαλάσσιο νερό (περίπου 26 ο C), για να εξατμίσει ένα υγρό (π.χ. προπάνιο, αμμωνία ή φρέον, με σημείο βρασμού πολύ χαμηλότερο του νερού). Ο ατμός που παράγεται στον εξατμιστή κινεί το στρόβιλο, ο οποίος με τη σειρά του θέτει σε λειτουργία μια γεννήτρια παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος. Στη συνέχεια, ο ατμός διοχετεύεται στο συμπυκνωτή, που βρίσκεται βαθύτερα, όπου με τη βοήθεια του ψυχρού θαλάσσιου νερού (5 ο C σε βάθος 1.000m), ξαναγίνεται υγρό και αντλείται στην επιφάνεια, για να επαναληφθεί ο προηγούμενος κύκλος. Την ενέργεια των κυμάτων: Η παραγωγή ενέργειας από τα κύματα που δημιουργούνται από την επίδραση του ανέμου στην επιφάνεια της θάλασσας, έχει ως κύριο πρόβλημα την εύρεση κατάλληλου μηχανισμού, για να γίνει δυνατή η εκμετάλλευση της ενέργειας αυτής. Οι μηχανισμοί που χρησιμοποιήθηκαν μέχρι σήμερα είχαν μικρή παραγόμενη ισχύ. Οι μηχανισμοί που χρησιμοποιήθηκαν ή προτάθηκαν μπορούν να χωριστούν σε δύο κατηγορίες. Στους μηχανισμούς που λειτουργούν κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας και σε αυτούς που λειτουργούν στην επιφάνεια της θάλασσας. Οι σπουδαιότεροι από τους μηχανισμούς που λειτουργούν κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, είναι:

23 22 Ο Μηχανισμός Dam-Attol: Αποτελείται από ένα θολοειδές κέλυφος από μπετόν, διαμέτρου 75m, το οποίο χωροθετείται ακριβώς κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, εκτός από το ανώτατο τμήμα του. Τα κύματα, όταν έρχονται σε επαφή με το κέλυφος, αποκτούν σπειροειδή κίνηση και θραύονται στην κορυφή του. Το νερό εισέρχεται τότε στο εσωτερικό του θόλου και σχηματίζει μια περιδινούμενη στήλη ύψους 20m. Στο κάτω μέρος του θόλου υπάρχει ένας υδροστρόβιλος που μπαίνει σε κίνηση και κινεί μια γεννήτρια παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος. Ο μηχανισμός αυτός δέχεται 92m 3 /s νερό και παράγει ισχύ 1-2mW. Εικόνα 1.6: Εκμετάλλευση της ενέργειας των ωκεανών με τη χρήση του Μηχανισμού Dam-Attol Ο Αγγλικός μηχανισμός (Εικόνα 1.6): Είναι ένα πλήρως βυθισμένος μηχανισμός, ο οποίος χωροθετείται 20m κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας για την εκμετάλλευση της ενέργειας των κυμάτων, μήκους περίπου 125m(αυτού του μήκους τα κύματα περιέχουν τα μεγαλύτερα ποσά ενέργειας). Η λειτουργία του αγγλικού αυτού μηχανισμού βασίζεται στη δημιουργία της μέγιστης ταλάντωσης υδάτινης μάζας που βρίσκεται μέσα σε έναν αγωγό σχήματος U, κάτω από την επίδραση περιοδικά μεταβαλλόμενης πίεσης στο ένα σκέλος του.

24 23 Το πέρασμα του κύματος προκαλεί υπερπίεση στη θέση Α και κατά συνέπεια υπερχείλιση του σημείου Β στη δεξαμενή Γ. Στο άκρο της δεξαμενής υπάρχει ένας υδροστρόβιλος Δ που συνδέεται με μια ηλεκτρική γεννήτρια. Στο σημείο Ε απελευθερώνεται δέσμη νερού. Ο μηχανισμός αυτός μπορεί, μέχρι στιγμής, να αποδώσει ισχύ περίπου 80kW/m 2 διατομής αγωγού, για εύρος κύματος 4m. Η τιμή αυτή είναι μικρή για να επιτρέψει την παραγωγή ενέργειας σε βιομηχανική κλίμακα ( Κορωναίος, 2012). Εικόνα 1.7: Αγγλικός μηχανισμός ( Κορωναίος, 2012). Την ενέργεια των παλιρροιών: Η παλίρροια, το φαινόμενο της περιοδικής διακύμανσης της στάθμης της θάλασσας, περιλαμβάνει δύο εναλλασσόμενες φάσεις, οι οποίες δημιουργούνται από την έλξη της σελήνης και του ηλίου πάνω στη μάζα της θάλασσας. Οι φάσεις των παλιρροιών είναι οι εξής: Η πλημμυρίδα (άνοδος της στάθμης) Η άμπωτη (κάθοδος της στάθμης) Η χρησιμοποίηση της ενέργειας των παλιρροιών είναι εύκολη, από θεωρητική τουλάχιστον σκοπιά. Υπάρχουν δύο τρόποι για την αξιοποίηση αυτής της ενεργειακής πηγής : Μονή Δεξαμενή. Δημιουργείται μια δεξαμενή με την κατασκευή ενός φράγματος και τοποθετούνται υδραυλικές μηχανές που λειτουργούν κατά τις

25 24 δύο διευθύνσεις, χρησιμοποιώντας ως υδατόπτωση τις μεταβολές της στάθμης της παλίρροιας. Διπλή Δεξαμενή, όπου δημιουργούνται δύο δεξαμενές. Στη μία η στάθμη του νερού διατηρείται υψηλότερα από την άλλη, έτσι ώστε να γίνεται εκμετάλλευση της ροής μεταξύ των δύο δεξαμενών. Η μέθοδος αυτή αποδίδει τη μεγαλύτερη και σταθερότερη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Η λαμβανόμενη ισχύς από την παλίρροια δεν είναι δυνατό να προσδιοριστεί ακριβώς. Μπορούμε να πούμε ότι εξαρτάται κυρίως από τη χωροθέτηση του παλιρροιοκινητήρα. Για να παρουσιάζει ενδιαφέρον η εκμετάλλευση της ενέργειας των παλιρροιών, πρέπει να τηρούνται οι ακόλουθες συνθήκες: Το εύρος των παλιρροιών να είναι μεγάλο. Ο όγκος του νερού που χρησιμοποιείται να είναι σημαντικός και να χρησιμοποιούνται ειδικά μέταλλα για την κατασκευή των υδραυλικών μηχανών, λόγω διάβρωσης από το θαλασσινό νερό Βιομάζα Η Βιομάζα, με την ευρύτερη έννοια του όρου, περιλαμβάνει οποιοδήποτε υλικό προέρχεται από ζωντανούς οργανισμούς. Ειδικότερα, η βιομάζα για ενεργειακούς σκοπούς, περιλαμβάνει κάθε τύπο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή στερεών, υγρών και/ ή αέριων καυσίμων. Υπάρχουν δύο τύποι βιομάζας : Η βιομάζα προερχόμενη από υπολειμματικές μορφές (τα κάθε είδους φυτικά υπολείμματα, ζωικά απόβλητα και τα απορρίμματα) Η βιομάζα προερχόμενη από ενεργειακές καλλιέργειες (ΚΑΠΕ, 2006) Υπολειμματικές μορφές βιομάζας Βιομάζα γεωργικής προέλευσης: Η γεωργική βιομάζα που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί για παραγωγή ενέργειας διακρίνεται στη βιομάζα των υπολειμμάτων των γεωργικών καλλιεργειών (στελέχη, κλαδιά, φύλλα, άχυρο, κλαδοδέματα κ.λπ.) και

26 25 στη βιομάζα των υπολειμμάτων επεξεργασίας γεωργικών προϊόντων (υπολείμματα εκκοκκισμού βαμβακιού, πυρηνόξυλο, πυρήνες φρούτων κ.λπ.). Βιομάζα ζωικής προέλευσης: Το διαθέσιμο δυναμικό βιομάζας ζωικής προέλευσης, περιλαμβάνει κυρίως απόβλητα εντατικής κτηνοτροφίας από πτηνοτροφεία, χοιροστάσια, βουστάσια και σφαγεία. Η εκτροφή προβάτων, αιγών κι αρνιών είναι εντατική (η οποία είναι επί το πλείστον ποιμενικής μορφής) και τα παραγόμενα απόβλητα διασκορπίζονται σε όλο το βοσκότοπο. Βιομάζα δασικής προέλευσης : βιομάζα δασικής προέλευσης που αξιοποιείται ή μπορεί να αξιοποιηθεί για ενεργειακούς σκοπούς. Συνίσταται στα καυσόξυλα, στα υπολείμματα καλλιέργειας των δασών (αραιώσεων, υλοτομιών), στα προϊόντα καθαρισμών για την προστασία τους από πυρκαγιές, καθώς και στα υπολείμματα επεξεργασίας του ξύλου. Αστικά απόβλητα: Το οργανικό τμήμα των αστικών αποβλήτων Βιομάζα προερχόμενη από Ενεργειακές καλλιέργειες. Οι ενεργειακές καλλιέργειες είναι καλλιέργειες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή υγρών βιοκαυσίμων, από φυτά που δεν καλλιεργούνται, προς το παρόν, εμπορικά, όπως ο μίσχανθος, η αγριαγκινάρα και το καλάμι που το τελικό προϊόν τους προορίζεται για την παραγωγή ενέργειας και βιοκαυσίμων. Οι ενεργειακές καλλιέργειες χωρίζονται σε 3 κατηγορίες οι οποίες είναι : Δασικές ενεργειακές καλλιέργειες Είδη ευκαλύπτων, κυρίως Eucalyptus globulus και Eucalyptus camaldulensis Ψευδακακία (Robinia pseudoacacia L.) Πολυετείς γεωργικές ενεργειακές καλλιέργειες Αγριαγκινάρα (Cynara Brauncardunculus L.) Καλάμι (Arundo donax L.) Μίσχανθος (Miscanthus x giganteus GREEF et DEU)

27 26 Switchgrass, είδος κεχριού (Panicum virgatum L.) Ετήσιες γεωργικές ενεργειακές καλλιέργειες Αραβόσιτος (Zea mays L.) Γλυκό και ινώδες σόργο (Sorghum bicolor L.) Ελαιοκράμβη (Brassica napus L, Brassica carinata L. Braun ) Ζαχαρότευτλα (Beta vulgaris L.) Ηλίανθος (Helianthus annuus L.) Κενάφ (Hibiscus cannabinus L.) Κριθάρι (Hordeum sativum/vulgare L.) Σιτάρι (Triticum aestivum L.) Άλλα είδη που μελετώνται για τη μελλοντική τους χρήση ως ενεργειακά είναι τα : Salix sp. (Ιτιά), Secale cereale (Σίκαλη), Triticale (Τριτικάλε), Phalaris arundinacea, Populus sp. (Λεύκα), Cannabis sativa (Ήμερη κάνναβη), Alnus sp. (Σκλήθρος), Helianthus tuberosus (Κολοκάσι) και Camelina sativa (Ψευδολινάρι). Στην Εικόνα παρουσιάζονται σχηματικά οι κυριότερες ενεργειακές καλλιέργειες, οι διεργασίες μετατροπής της βιομάζας και τα παραγόμενα βιοκαύσιμα.

28 27 Σχήμα 1.1 Διεργασίες μετατροπής της βιομάζας και τα παραγόμενα βιοκαύσιμα (Κούγιας, 2010). Σύμφωνα με τα μέχρι σήμερα αποτελέσματα των ερευνών στη χώρα μας, οι παραγωγικότερες ενεργειακές καλλιέργειες είναι το καλάμι, η αγριαγκινάρα και το γλυκό και ινώδες σόργο, με δυναμικό που ξεπερνά τους 3 τόνους ξηρής βιομάζας ανά στρέμμα. Σχετικά με το παραγόμενο προϊόν, από τις ετήσιες καλλιέργειες, το γλυκό σόργο είναι το πλέον υποσχόμενο είδος για παραγωγή βιοαιθανόλης και ο ηλίανθος για παραγωγή βιοντήζελ. Από τις πολυετείς καλλιέργειες, το καλάμι και η αγριαγκινάρα ενδείκνυνται για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και για θέρμανση (πελλέτες), καλλιεργούμενα σε εδάφη με υψηλή υπόγεια στάθμη νερού και ξηρικάχαμηλής γονιμότητας, αντίστοιχα. Οι στρεμματικές αποδόσεις σε υγρά και στερεά καύσιμα για τις διάφορες καλλιέργειες στην χώρα μας, παρουσιάζονται στον Πίνακα 1.1 και στον Πίνακα 1.2.

29 28 Πίνακας 1.1 Στρεμματικές αποδόσεις στην Ελλάδα φυτών για παραγωγή υγρών βιοκαυσίμων, σε πρώτη ύλη και καύσιμο (Κούγιας, 2010). Βιοκάυσιμο Καλλιέργεια Απόδοση Απόδοση σε βιοκαύσιμο (κιλό/στρεμ.) Απόδοση σε βιοκαύσιμο Ηλίανθος Ελαιοκράμβη Βιοντίζελ Βαμβάκι Σόγια Σιτάρι Αραβόσιτος Βιοαιθανόλη Ζαχαρότευτλα Γλυκό Σόργο Πίνακας 1.2 Στρεμματικές αποδόσεις στην Ελλάδα φυτών για παραγωγή στερεών βιοκαυσίμων σε πρώτη ύλη και το ενεργειακό τους περιεχόμενο (Κούγιας, 2010). Καλλιέργεια Θερμογόνος Απόδοση σε ξηρή Ενεργειακό δύναμη(mj/kg) βιομάζα δυναμικό (κιλό/στρεμ.) (ΤΙΠ*/στρέμμα) Ευκάλυπτος ,8-1,3 Ψευδοακακία 19, ,1-0,6 Καλάμι 18, ,9-1,3 Μίσχανθος 17, ,3-1,2 Αγριαγκινάρα 14, ,6-1,1 Swechgrass 17, ,1

30 29

31 30 Οι κύριες εφαρμογές με καύσιμο βιομάζας είναι: Θέρμανση θερμοκηπίων: Σε περιοχές της χώρας, όπου υπάρχουν μεγάλες ποσότητες διαθέσιμης βιομάζας, χρησιμοποιείται η βιομάζα ως καύσιμο σε κατάλληλους λέβητες για τη θέρμανση θερμοκηπίων. Θέρμανση κτιρίων με καύση βιομάζας σε ατομικούς/κεντρικούς λέβητες: Σε ορισμένες περιοχές της Ελλάδας χρησιμοποιούνται για τη θέρμανση κτιρίων ατομικοί/κεντρικοί λέβητες πυρηνόξυλου. Παραγωγή ενέργειας σε γεωργικές βιομηχανίες: Βιομάζα για παραγωγή ενέργειας χρησιμοποιείται από γεωργικές βιομηχανίες, που έχουν αυξημένες απαιτήσεις σε θερμότητα στις οποίες η βιομάζα προκύπτει σε σημαντικές ποσότητες ως υπόλειμμα ή υποπροϊόν της παραγωγικής διαδικασίας. Εκκοκκιστήρια, πυρηνελαιουργεία, βιομηχανίες ρυζιού, καθώς και βιοτεχνίες κονσερβοποίησης καίνε τα υπολείμματά τους (υπολείμματα εκκοκκισμού, πυρηνόξυλο, φλοιούς και κουκούτσια) για την κάλυψη των θερμικών τους αναγκών ή/και μέρος των αναγκών τους σε ηλεκτρική ενέργεια. Παραγωγή ενέργειας σε βιομηχανίες ξύλου: Τα υπολείμματα βιομηχανιών επεξεργασίας ξύλου (πριονίδι, πούδρα, ξακρίδια κ.λπ.) χρησιμοποιούνται μέσω μηχανών καύσης για την κάλυψη των θερμικών αναγκών της διεργασίας, καθώς και για τη θέρμανση των κτιρίων. Τηλεθέρμανση: ορίζεται η παροχή θέρμανσης χώρων, καθώς και θερμού νερού χρήσης σε ένα σύνολο κτιρίων, έναν οικισμό, ένα χωριό ή μια πόλη, από έναν κεντρικό σταθμό παραγωγής θερμότητας. H θερμότητα μεταφέρεται με προ-μονωμένο δίκτυο αγωγών από το σταθμό προς τα θερμαινόμενα κτίρια. Παραγωγή ενέργειας σε μονάδες βιολογικού καθαρισμού και Χώρους Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ): Το παραγόμενο βιοαέριο από την αναερόβια χώνευση των υγρών αποβλήτων σε μονάδες βιολογικού καθαρισμού ή των απορριμμάτων σε ΧΥΤΑ καίγεται σε μηχανές εσωτερικής καύσης για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Παράλληλα, μπορεί να αξιοποιείται η θερμική ενέργεια των καυσαερίων και του ψυκτικού μέσου των μηχανών, για να καλυφθούν ανάγκες τις διεργασίας ή/και άλλες ανάγκες θέρμανσης (πχ θέρμανση κτιρίων).

32 31 Η παραγωγή της βιομάζας θα μας απασχολήσει στα επόμενα κεφάλαια της εργασίας μας ως προς τη Χωροθέτηση του τόπου παραγωγής της ( 2012). 1.4 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗΣ ΜΟΝΑΔΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΠΕ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΠΟ ΑΠΕ. Στην παρακάτω ενότητα περιγράφονται συνοπτικά τα πλεονεκτήματα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τα οποία είναι τα εξής : Πλεονεκτήματα Είναι πολύ φιλικές προς το περιβάλλον, έχοντας ουσιαστικά μηδενικά κατάλοιπα και απόβλητα, γι αυτό και η αξιοποίησή τους είναι γενικά αποδεκτή από το ευρύ κοινό. Η καύση τους έχει μηδενικό ισοζύγιο διοξειδίου του άνθρακα (CO2), δε συνεισφέρει στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, επειδή οι ποσότητες του διοξειδίου του άνθρακα (CO2) που απελευθερώνονται κατά την καύση της βιομάζας δεσμεύονται πάλι από τα φυτά για τη δημιουργία της βιομάζας. Επιπλέον, υποκαθιστώντας τους σταθμούς παραγωγής από συμβατικές πηγές οδηγούν σε ελάττωση εκπομπών από άλλους ρυπαντές π.χ. οξείδια θείου και αζώτου που προκαλούν την όξινη βροχή. Δεν πρόκειται να εξαντληθούν ποτέ, σε αντίθεση με τα ορυκτά καύσιμα. Η αξιοποίησή της σε ενέργεια συμβάλλει σημαντικά στη μείωση της εξάρτησης από εισαγόμενα καύσιμα, στη βελτίωση του εμπορικού ισοζυγίου, στην εξασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασμού και στην εξοικονόμηση του συναλλάγματος. Μπορούν να βοηθήσουν στην ενεργειακή αυτάρκεια και στην ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού μικρών και αναπτυσσόμενων χωρών και να αποτελέσουν την εναλλακτική πρόταση σε σχέση με την οικονομία του πετρελαίου. Είναι ευέλικτες εφαρμογές που μπορούν να παράγουν ενέργεια ανάλογη με τις ανάγκες του επί τόπου πληθυσμού, καταργώντας την ανάγκη για τεράστιες μονάδες παραγωγής ενέργειας (καταρχήν στην ύπαιθρο), αλλά και για μεταφορά της ενέργειας σε μεγάλες αποστάσεις.

33 32 Ο εξοπλισμός είναι απλός στην κατασκευή και τη συντήρηση και έχει μεγάλο χρόνο ζωής. Έχουν συνήθως χαμηλό λειτουργικό κόστος που δεν επηρεάζεται από τις διακυμάνσεις της διεθνούς οικονομίας και ειδικότερα των τιμών των συμβατικών καυσίμων. Επιδοτούνται από τις περισσότερες κυβερνήσεις. Ένας σημαντικός λόγος που γίνεται η χρηματοδότηση των επενδύσεων σε μονάδες παραγωγής ΑΠΕ, είναι η κάλυψη οικονομικοκοινωνικών αναγκών των ανθρώπων. Οι μονάδες παραγωγής ΑΠΕ δημιουργούν σημαντικό αριθμό νέων θέσεων εργασίας, ιδιαίτερα σε τοπικό επίπεδο. Μπορούν να αποτελέσουν σε πολλές περιπτώσεις πυρήνα για την αναζωογόνηση οικονομικά και κοινωνικά υποβαθμισμένων περιοχών και πόλο για την τοπική ανάπτυξη, με την προώθηση ανάλογων επενδύσεων (π.χ. καλλιέργειες θερμοκηπίου με τη χρήση γεωθερμικής ενέργειας, μονάδα παραγωγής βιομάζας, κ.λπ. ). Μειονεκτήματα Έχουν αρκετά μικρό συντελεστή απόδοσης, της τάξης του 30% ή και χαμηλότερο. Συνεπώς απαιτείται αρκετά μεγάλο αρχικό κόστος εφαρμογής σε μεγάλη επιφάνεια γης και μέχρι τώρα χρησιμοποιούνται ως συμπληρωματικές πηγές ενέργειας. Γι' αυτό το λόγο, προς το παρόν, δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την κάλυψη των αναγκών μεγάλων αστικών κέντρων. Η παροχή και απόδοση της αιολικής, υδροηλεκτρικής και ηλιακής ενέργειας εξαρτάται από την εποχή του έτους αλλά και από το γεωγραφικό πλάτος και το κλίμα της περιοχής στην οποία εγκαθίστανται οι μονάδες παραγωγής. Η μεγάλη διασπορά και η εποχιακή παραγωγή της βιομάζας δυσκολεύουν τη συνεχή τροφοδοσία με πρώτη ύλη των μονάδων ενεργειακής αξιοποίησης της βιομάζας. Βάση των παραπάνω παρουσιάζονται δυσκολίες κατά τη συλλογή, μεταφορά και αποθήκευση της βιομάζας που αυξάνουν το κόστος της ενεργειακής αξιοποίησης. Οι σύγχρονες και βελτιωμένες τεχνολογίες μετατροπής των ΑΠΕ απαιτούν υψηλό κόστος εξοπλισμού, συγκρινόμενες με αυτό των συμβατικών καυσίμων. Εκτός αυτού, η παροχή και απόδοση της αιολικής, υδροηλεκτρικής και ηλιακής ενέργειας

34 33 εξαρτάται από την εποχή του έτους, αλλά και από το γεωγραφικό πλάτος και το κλίμα της περιοχής που εγκαθίστανται. Το ζήτημα της χωροθέτησης των έργων ΑΠΕ, πέραν των αμιγώς τεχνικών και νομικών διαστάσεών του, αποτελεί, πάνω απ όλα, ένα πρόβλημα χωρικής διακυβέρνησης, δηλαδή μια διαδικασία επίλυσης συγκρούσεων, πέραν των τυπικών κανόνων ή των ιεραρχικών σχέσεων, μεταξύ περισσοτέρων «δρώντων» με διαφορετικές ή και ανταγωνιστικές χωρικές ατζέντες και προτεραιότητες (ιδίως διοίκηση, επενδυτές, τοπικοί φορείς, κάτοικοι/ιδιοκτήτες και περιβαλλοντικές ΜΚΟ). Υπό την οπτική αυτή, το χωροθετικό ζήτημα των ΑΠΕ πρέπει να γίνει κατανοητό και ως μία διαδικασία επίτευξης κοινών στόχων για το μέλλον ενός χώρου ή μιας περιοχής, μέσα από την οικοδόμηση σχέσεων και συμπράξεων μεταξύ διαφόρων συμφερόντων και εκπροσωπήσεων (Γιαννακούρου, 2011). 1.5 Η ΘΕΣΗ ΤΩΝ ΑΠΕ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Η πετρελαϊκή κρίση έφερε στην δεκαετία του 70 την αναζήτηση εναλλακτικών πηγών ενεργείας. Λόγω όμως ύπαρξης τεχνολογικών προβλημάτων, η χρήση των ΑΠΕ δεν μπόρεσε να ευημερήσει. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι βασικοί παράγοντες για το ενεργειακό χαρτοφυλάκιο, μειώνοντας την εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και παρέχοντας ευκαιρίες για τον περιορισμό των αερίων του θερμοκηπίου. Το 1990 λόγω των περιβαλλοντικών προβλημάτων από τη μόλυνση του περιβάλλοντος από καύση πετρελαίου, η χρήση των ΑΠΕ ήρθε πάλι στο παρασκήνιο. Η συμμετοχή των ΑΠΕ στη συνολική παραγωγή πρωτογενούς ενέργειας είχε ανιούσα μορφή. Υπολογίζεται ότι η χρήση των ΑΠΕ θα αυξάνεται συνεχώς. Αν και μεγαλύτερες ποσότητες ενέργειας θα παραχθούν στο μέλλον από τις ΑΠΕ, η συμμετοχή τους αναμένεται σε παγκόσμιο επίπεδο να μείνει σταθερή ή και να μειωθεί ελαφρά.

35 34 ΑΠΕ 14% Πυρηνική 7% Φυσικό Αέριο 21% Άνθρακας 23% Πετρέλαιο 35% Διάγραμμα 1.1 Η συμμετοχή των ΑΠΕ στην παγκόσμια παραγωγή πρωτογενούς ενέργειας το (ΚΑΠΕ, 2009) Διάγραμμα 1.3 Συμμετοχή των ΑΠΕ στην παγκόσμια παραγωγή πρωτογενούς ενέργειας σε συγκεκριμένες χρονιές και πρόβλεψη για το μέλλον (ΚΑΠΕ, 2008). Οι επενδύσεις σε ΑΠΕ σε παγκόσμιο επίπεδο αυξάνονται με ραγδαίο ρυθμό. Οι συνολικές επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας το 2010 ήταν 211 δισ. δολάρια, από 160 δισ. δολαρίων το 2009 και 159 δισεκατομμύρια δολάρια το 2008). Τα επόμενα 10 χρόνια θα δούμε μια απότομη άνοδο των επενδύσεων, καθώς οι χώρες σπεύδουν να ανταποκριθούν τους στόχους για το 2020 αναφορικά με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Επιπλέον, το θα υλοποιηθούν τα πιο δαπανηρά έργα υπεράκτιων εγκαταστάσεων αιολικής ενέργειας, ιδίως στη Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο. (UNEP, 2011)

36 ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΩΝ ΠΗΓΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ Η ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής πιστεύει στην αναπτυξιακή συνεισφορά των έργων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, καθώς δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας, τονώνουν την εγχώρια βιομηχανία, ενισχύουν την περιφερειακή ανάπτυξη και προσφέρουν καθαρή ενέργεια στους καταναλωτές και τους παραγωγικούς φορείς. Η εξέλιξη του ενεργειακού συστήματος με αυξημένη διείσδυση των ΑΠΕ αποτελεί κυρίαρχο ενεργειακό στόχο, κι αυτό διότι παρέχει ασφάλεια στον καταναλωτή, καθώς τον προστατεύει από την αστάθμητη διακύμανση του κόστους των εισαγόμενων καυσίμων, ενώ προσφέρει στην Ελλάδα τη δυνατότητα, πέρα από την κάλυψη των δεσμευτικών, εθνικών της στόχων, να αποτελέσει χώρα εξαγωγής πράσινης ενέργειας. Στον Πίνακα 1.3 φαίνονται οι στόχοι της παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ για το έτος Πίνακας 1.3 Εγκατεστημένη Ισχύς και παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια (Anon., n.d.) Οι ΑΠΕ αποτελούν στρατηγική επιλογή για το Ελληνικό ενεργειακό μίγμα. Σύμφωνα με τα στοιχεία, η συνολική εγκατεστημένη ισχύς ενισχύθηκε το 2011 κατά

37 36 74%, σε σχέση με το 2009 και 44% σε σχέση με το 2010, καλύπτοντας τον επιδιωκόμενο στόχο για το εν λόγω έτος. Το Υπουργείο δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην προώθηση του προγράμματος για την ανάπτυξη φωτοβολταϊκών συστημάτων στις κτιριακές εγκαταστάσεις, που απευθύνεται τόσο στους καταναλωτές, όσο και στις επιχειρήσεις. Έχουν υλοποιηθεί εντός του 2011, αιτήματα, τα οποία εγχέουν στο σύστημα ισχύ 102MW από μόλις 5,2MW το Η μελλοντική εικόνα του ενεργειακού συστήματος, όπως προκύπτει από τα δύο βασικά σενάρια ενεργειακής πολιτικής, μπορεί να συνοψισθεί στα παρακάτω 10 σημεία : Μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά % το 2050 ως προς το Ποσοστό % ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ, με την αξιοποίηση όλων των εμπορικά ώριμων τεχνολογιών. Συνολική διείσδυση ΑΠΕ σε ποσοστό 60-70% στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας μέχρι το Σταθεροποίηση της ενεργειακής κατανάλωσης, λόγω των μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας. Σχετική αύξηση της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας, λόγω εξηλεκτρισμού των μεταφορών και μεγαλύτερης χρήσης αντλιών θερμότητας στον οικιακό και τριτογενή τομέα. Σημαντική μείωση της κατανάλωσης πετρελαιοειδών. Αύξηση της χρήσης βιοκαυσίμων στο σύνολο των μεταφορών στο επίπεδο του 31% - 34% μέχρι το Το μερίδιο του ηλεκτρισμού είναι κυρίαρχο στις επιβατικές μεταφορές μικρής απόστασης (45%). Επιβάλλεται σημαντική αύξηση του μεριδίου χρήσης ΑΠΕ των μέσων σταθερής τροχιάς. Σημαντικά βελτιωμένη ενεργειακή απόδοση για το σύνολο του κτιριακού αποθέματος και μεγάλη διείσδυση των εφαρμογών ΑΠΕ στον κτιριακό τομέα.

38 37 Ανάπτυξη μονάδων αποκεντρωμένης παραγωγής και έξυπνων δικτύων ( 2000). 1.7 ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΔΕΙΟΔΟΤΗΣΗΣ & ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗΣ ΕΡΓΩΝ ΑΠΕ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Απαρχή της εισόδου των Α.Π.Ε. στη χώρα αποτέλεσε ο Ν. 1559/1985 Ρύθμιση θεμάτων εναλλακτικών μορφών ενέργειας και ειδικών θεμάτων ηλεκτροπαραγωγής από συμβατικά καύσιμα και άλλες διατάξεις" (ΦΕΚ Α 135) στο πλαίσιο του οποίου η Δ.Ε.Η., εγκατέστησε 24 MW, κυρίως μικρά αιολικά πάρκα και μερικά φ/β συστήματα μικρής ισχύος, ενώ οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης περιορίστηκαν στο ελάχιστο επίπεδο των 3 MW μέχρι το 1995 και ο ιδιωτικός τομέας παρέμεινε εκτός σκηνής. Ο Ν. 1559/1985 τροποποιήθηκε με τον Ν. 1914/1990. O N. 2244/1994 Ρύθμιση θεμάτων ηλεκτροπαραγωγής από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και από συμβατικά καύσιμα και άλλες διατάξεις (ΦΕΚ Α 168), στα ίχνη του τότε ισχύοντος γερμανικού Νόμου (Stromeinspeisungsgesetz), έθεσε βάσεις για ουσιαστική ανάπτυξη των Α.Π.Ε. Ο νόμος καθόριζε για το διασυνδεδεμένο σύστημα της χώρας σταθερές τιμές πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας παραγόμενης από ΑΠΕ, σε επίπεδο ίσο με το 90% του γενικού τιμολογίου στη μέση τάση και υποχρέωση της Δ.Ε.Η. για αγορά του. Για τη χρέωση του σκέλους ισχύος είχε προβλεφθεί κλιμακωτή αποζημίωση ανάλογα με το είδος του σταθμού ανανεώσιμης ηλεκτροπαραγωγής με την έννοια της χρονικής διαθεσιμότητάς του στο ονομαστικό μέγεθος. Σε απολογιστική βάση το σκέλος ισχύος προσαύξανε την τιμή ενέργειας κατά μικρό ποσοστό τάξης 6,5%, με συνέπεια κατά το 2006 η τιμή αυτή να αντιστοιχεί σε 0,07287 Ευρώ/κιλοβατώρα. Στα νησιά που δεν ανήκουν στο διασυνδεδεμένο σύστημα η τιμολόγηση βασίζονταν στο 90% του τιμολογίου γενικής χρήσης (χαμηλή τάση) και κατά το ίδιο έτος αντιστοιχούσε σε 0,08458 Ευρώ/κιλοβατώρα, ενώ δεν προβλεπόταν αποζημίωση του σκέλους ισχύος. Το σημερινό αναμορφωμένο καθεστώς τιμολόγησης περιγράφεται στην παρ. 6. Ο Ν. 2773/1999 για την απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας διατήρησε το ευνοϊκό τιμολογιακό καθεστώς των Α.Π.Ε., δίνοντας έμφαση και στο θέμα της προτεραιότητας πρόσβασης στο δίκτυο. Ο Ν. 2941/2001 Απλοποίηση

39 38 διαδικασιών ίδρυσης εταιρειών, αδειοδότηση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, ρύθμιση θεμάτων της Α.Ε. 'ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΝΑΥΠΗΓΕΙΑ' και άλλες διατάξεις (ΦΕΚ Α 201) αντιμετώπισε αποτελεσματικά το θέμα εγκατάστασης Α.Π.Ε. σε δάση και δασικές εκτάσεις με διατάξεις που έγιναν αποδεκτές και κρίθηκαν συνταγματικές από το Συμβούλιο της Επικρατείας. Επίσης, κάλυψε σημαντικά κενά του νομοθετικού ιστού και αντιμετώπισε πολλά στοιχεία παθογένειας του αδειοδοτικού καθεστώτος. Με το νόμο 3468/2006 περί παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και Συμπαραγωγή Ηλεκτρισμού και Θερμότητας Υψηλής Απόδοσης και λοιπών διατάξεων (ΦΕΚ 129/Α/2006) καταργήθηκαν ορισμένα άρθρα των νόμων 2773/1999 και 2244/1994 και επαναπροσδιορίστηκε από το άρθρο 3 (Άδεια Παραγωγής) η διαδικασία αδειοδότησης και εγκατάστασης μονάδων ΑΠΕ. Σύμφωνα με το Ν 3468/2006 η διαδικασία έγκρισης περιβαλλοντικών όρων διέπεται από τις διατάξεις του Ν. 1650/1985 «Για την προστασία του περιβάλλοντος» (ΦΕΚ 160/Α/86), όπως αυτός έχει τροποποιηθεί από το Ν. 3010/2002 «Εναρμόνιση του Ν. 1650/1986 με τις Οδηγίες 97/11 Ε.Ε. και 96/91 Ε.Ε., διαδικασία οριοθέτησης και ρυθμίσεις θεμάτων για τα υδατορεύματα και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ 91/Α/2002). Ειδικά για τις ΑΠΕ προσδιορίζεται με την ΚΥΑ 1726/2003 "Διαδικασία προκαταρκτικής εκτίμησης και αξιολόγησης, έγκρισης περιβαλλοντικών όρων, καθώς και έγκρισης επέμβασης ή παραχώρησης δάσους ή δασικής έκτασης στα πλαίσια της έκδοσης άδειας εγκατάστασης σταθμών ηλεκτροπαραγωγής, από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας" (ΦΕΚ 552/Β/2003). Η ΚΥΑ 1726/2003, καταργήθηκε το 2006 από τις οικ /ΕΥΠΕ/ΥΠΕΧΩΔΕ και /ΕΥΠΕ/ΥΠΕΧΩΔΕ (ΦΕΚ 663/Β/2006), οι οποίες ρυθμίζουν θέματα που σχετίζονται με τη διαδικασία προκαταρκτικής περιβαλλοντικής εκτίμησης και αξιολόγησης (Π.Π.Ε.Α.) και έγκρισης περιβαλλοντικών όρων (Ε.Π.Ο.) έργων ΑΠΕ, καθώς και με το περιεχόμενο και τα δικαιολογητικά των προμελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων (Π.Π.Ε) και των μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων (Μ.Π.Ε.).

40 39 Η διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης των έργων ΑΠΕ, στηρίζεται εκτός των προαναφερόμενων και σε ένα πλήθος συναφών νόμων, υπουργικών αποφάσεων και εγκυκλίων που αφορούν σε θέματα, όπως επέμβαση σε δημόσιες (δασικές) εκτάσεις, κωδικοποίηση των διατάξεων περί Αρχαιοτήτων κ.ά. Η συνεχής εναλλαγή των νομοθετημάτων και των κανονιστικών διατάξεων για τα έργα ΑΠΕ αντικατοπτρίζει την προσπάθεια ρύθμισης τεχνικών, περιβαλλοντικών, χωροταξικών και κοινωνικών ζητημάτων, που αναδείχθηκαν μέσα από τις παλαιότερες διαδικασίες αδειοδότησης, με αποτέλεσμα την καθυστέρηση στην υλοποίηση των αντίστοιχων επενδύσεων.

41 40 2 ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ (G.I.S) Η ιστορία της ανάπτυξης των G.I.S είναι παράλληλη με την ιστορία της εξέλιξης των ψηφιακών ηλεκτρονικών υπολογιστών και συστημάτων διαχείρισης βάσεων δεδομένων, αφενός, και εκείνων της χαρτογραφίας και της αυτοματοποίησης της παραγωγής χάρτη από την άλλη. Τα G.I.S (Geographic Information Systems) είναι ένας γενικός όρος, που συνεπάγεται τη χρήση των υπολογιστών, για να δημιουργηθούν και να προβληθούν ψηφιακοί χάρτες. Αποτελούν συστήματα διαχείρισης χωρικών δεδομένων (spatial data) και συσχετισμένων ιδιοτήτων. Τα δεδομένα που κάνουν χρήση τα G.I.S, περιγράφουν τα διάφορα χαρακτηριστικά που παρουσιάζονται σε χάρτες και μπορούν να αφορούν φυσικές, χημικές, βιολογικές, περιβαλλοντικές, κοινωνικές, οικονομικές ή άλλες ιδιότητες στην επιφάνεια της γης. Τα G.I.S επιτρέπουν τη χαρτογράφηση και είναι ικανά να ενσωματώσουν, να αποθηκεύσουν, να προσαρμόσουν, να αναλύσουν και να παρουσιάσουν γεωγραφικά συσχετισμένες (geographically-referenced) πληροφορίες. Μπορεί με αυτό τον τρόπο να κάνει εμφάνιση μεγάλων ποσοτήτων των εν λόγω διαφορετικών στοιχείων και όλων των μέσων που χρησιμοποιήθηκαν από κοινού έχοντας μια ενιαία βάση δεδομένων. Αυτό το κάνει, επιτρέποντας τη δημιουργία ενός συνόλου χαρτών, ο καθένας με διαφορετικό θέμα (εδάφη, βροχόπτωση, θερμοκρασία, ανακούφιση, πηγές νερού, κ.λπ.). Η ανάπτυξη των G.I.S έχει επίσης επίκληση καινοτομιών που έχουν γίνει σε πολλές άλλες ειδικότητες, όπως γεωγραφίας, φωτογραμμετρίας, τηλεπισκόπησης, έργων πολιτικού μηχανικού, στατιστικών στοιχείων, κ.λπ. Επιπλέον, επιτρέπουν την εργασία με γεωγραφικά δεδομένα σε ψηφιακή μορφή, για να βοηθήσουν στη λήψη αποφάσεων στη διαχείριση των πόρων. Τα G.I.S επιτρέπουν σύνδεση ζωτικής σημασίας άσχετων δραστηριοτήτων, αλλά με τη σημαντική προϋπόθεση ότι όλες οι πληροφορίες δραστηριοτήτων πρέπει να συνδέονται με κοινή γεωγραφική (χωρική) αναφορά (γεωγραφικό πλάτος / γεωγραφικό μήκος, ή άλλες χωρικές συντεταγμένες). Αυτό έχει οδηγήσει σε θεμελιώδεις αλλαγές στον τρόπο λήψης αποφάσεων για διάφορες μελέτες - μελέτες διαχείρισης των δασών, μελέτες διαχείρισης της κυκλοφορίας και μεταφορών, τη

42 41 διαχείριση κοινής ωφέλειας, καθώς και μελέτες που γίνονται για τη βελτίωση της γεωργίας, την προστασία, τη χωροταξία και τη διαχείριση του περιβάλλοντος. Τα G.I.S μπορούν να οδηγήσουν σε καλύτερες αποφάσεις στον τομέα γεωργικής παραγωγής με τη χωροθέτηση, τη διαχείριση λεκανών απορροής, τη διαχείριση επιβλαβών οργανισμών και ασθενειών, τη διαχείριση της άρδευσης, την απογραφή και χαρτογράφηση των πόρων, την εκτίμηση των καλλιεργειών και την πρόβλεψη περιοχής απόδοσης, την εκτίμηση της βιοποικιλότητας, κ.λπ. (Anon., 2012). Εικόνα 2.1: Διαφορετικά επίπεδα πληροφοριών G.I.S. σε στοίβα (Anon., 2012). Έτσι, με ένα ολοκληρωμένα συστήματα G.I.S θα πρέπει να λαμβάνουμε πληροφορίες σχετικά με : Τι υπάρχει σε μια συγκεκριμένη τοποθεσία. Λαμβάνοντας υπόψη τη γεωγραφική θέση ενός σημείου, τα G.I.S πρέπει να περιγράψουν τα χαρακτηριστικά της συγκεκριμένης τοποθεσίας γύρω από το σημείο αυτό. Ποιες είναι οι ιδιαιτερότητες των γύρω περιοχών. Τι άλλαξε με την πάροδο του χρόνου για μια συγκεκριμένη περιοχή. Τις περιβαλλοντικές συνθήκες που επικρατούν σε μια συγκεκριμένη χωρικά περιοχή και πως επηρεάζουν τη συγκεκριμένη περιοχή (συνθήκες θερμοκρασίας, καταβύθιση, υγρασία και ποιες μορφοποιήσεις υφίστανται, όταν υπάρχουν οι συγκεκριμένες συνθήκες).

43 42 Τι θα συμβεί αν πραγματοποιήσουμε μια πράξη αλλαγής ή οροθέτησης/εγκατάστασης ; 2.1 ΣΤΑΔΙΑ & ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΛΗΨΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΑΠΟ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Τα στάδια και οι διαδικασίες χρήσης των G.I.S παρουσιάζονται στο παρακάτω σχήμα, όπου φαίνονται καθαρά οι σχέσεις ανάδρασης που διέπουν όχι μόνο τις διαδικασίες μέσα στα G.I.S αλλά και τη σχέση του ίδιου με το χώρο. Οι βασικές διαδικασίες για την ολοκλήρωση και εφαρμογή των G.I.S είναι τρεις : ο καθορισμός του προβλήματος, η διαδικασία μετάβασης από στοιχεία σε πληροφορία και τα συμπεράσματα. (Κουτσόπουλος, 2002) Σχήμα 2.1 Στάδια και Διαδικασίες στα Γ.Σ.Π (Κουτσόπουλος, 2002). Η διαδικασία λήψης πληροφορίας από στοιχεία αποτελεί το νευραλγικό κέντρο κάθε G.I.S και αποτελείται από τέσσερα στάδια : το στάδιο εισόδου, όπου τα χωρικά και μη χωρικά στοιχεία κωδικοποιούνται και αποθηκεύονται στον Η/Υ, το στάδιο της διαχείρισης, όπου τα χωρικά στοιχεία διαμορφώνονται κατάλληλα (Βάση Δεδομένων) για το στάδιο της Ανάλυσης. Στο τελικό στάδιο της παρουσίασης, η χωρική πληροφορία που προέκυψε από τη διαδικασία της ανάλυσης παρουσιάζεται σε κάποιες από τις γνωστές μορφές (Κουτσόπουλος, 2002). Στοιχεία είναι μια σειρά από αριθμητικά, ποσοτικά ή ποιοτικά χαρακτηριστικά ενός συνόλου, σε μη επεξεργασμένη για το συγκεκριμένο στάδιο ανάλυσης μορφή,

44 43 ενώ, όταν περάσουν από μια διαδικασία επεξεργασίας και απαντούν σε κάποιο ερώτημα, έχουμε πληροφορία (Κουτσόπουλος, 2003). Η διαφοροποίηση αφορά κάθε συγκεκριμένο στάδιο ανάλυσης, που σημαίνει ότι πληροφορίες σε κάποιο στάδιο, μπορεί να αποτελέσουν στοιχεία για κάποιο επόμενο. Πρωταρχικό μέλημα είναι η εξαγωγή συμπερασμάτων βασισμένων στην ανάλυση των στοιχείων που συλλέχθηκαν και αναλύθηκαν μέσα από τα G.I.S. Όλα τα συμπεράσματα, πρέπει να είναι προσεκτικά τεκμηριωμένα με βάση κατάλληλα στοιχεία, ή, αν στηρίζονται στη γνώμη ή την κρίση του μελετητή, αυτό πρέπει να αναφέρεται και οι λόγοι αυτής της γνώμης πρέπει να εξηγούνται με σαφήνεια. Στη διάρκεια αυτού του σταδίου πρέπει να υπάρχει πάντα σαφής η διατύπωση των παραδοχών που χρησιμοποιήθηκαν για την εξαγωγή των συμπερασμάτων. Επειδή τα συμπεράσματα αποτελούν τον κρίκο σύνδεσης της ΟΧΠ (Ολοκληρωμένης Χωρικής Προσέγγισης) με τη διαδικασία επέμβασης στο χώρο δεν αρκεί η απλή παράθεσή τους, αλλά χρειάζεται επιπλέον η αξιολόγηση και ο διαχωρισμός τους από το μελετητή. Η επέμβαση στο χώρο αποτελεί μια δυναμική, συνεχή και κυκλική διαδικασία. Για αυτό και τα G.I.S οφείλουν από τη μια μεριά να συγκεντρώνουν το απαραίτητο υλικό με το οποίο πρέπει να τροφοδοτείται αυτή η επέμβαση και από την άλλη μεριά να βρίσκουν τον καταλληλότερο τρόπο γι αυτή την τροφοδότηση, προκειμένου να μη δημιουργούνται ασυνέχειες. Η διαδικασία μετατροπής στοιχείων σε πληροφορία δημιουργεί και αναλύει την απαραίτητη πληροφορία για τη λύση του προβλήματος που αρχικά προσδιορίστηκε. Στα συμπεράσματα επομένως, πρέπει να καθρεπτίζεται η υλοποίηση του στόχου των G.I.S, και κατ επέκταση της Ολοκληρωμένης Χωρικής Προσέγγισης (ΟΧΠ), και οι εναλλακτικές απόψεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Παρουσιάζονται συνοπτικά οι προτεινόμενες λύσεις και η σκοπιμότητα τους ως απαντήσεις σε ερωτήματα, όπως: τι είναι και τι δεν είναι εφικτό (Κουτσόπουλος, 2002);

45 ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ G.I.S Μέσα από την απλή χρήση των G.I.S το περισσότερο που μπορούμε να επιτύχουμε είναι η περιγραφή των χωρικών προτύπων, ενώ ο χωρικός σχεδιασμός απαιτεί απαντήσεις σχετικά με τις χωρικές σχέσεις, που εκφράζουν μονόδρομα οι διαδικασίες που τις δημιουργούν. Είναι επομένως φανερή η ανάγκη για ανάλυση χώρου που να συμπληρώνει και να συνδέεται με τα G.I.S, αλλά ταυτόχρονα να εστιάζεται στο χωρικό σχεδιασμό. Επομένως, η ανάλυση χώρου πρέπει να ειδωθεί ως τμήμα ενός συστήματος, με επιπλέον στοιχεία από τα G.I.S, και τα οποία συνδέονται μεταξύ τους με σχέσεις ανάδρασης. Πιο συγκεκριμένα, στην ολοκληρωμένη χωρική προσέγγιση κάθε σχεδιαστική επέμβαση απαιτεί μια χωρική ανάλυση για το συγκεκριμένο πρόβλημα που ο σχεδιασμός έχει ως στόχο (Κουτσόπουλος, 2002). Σχήμα 2.2 Ολοκληρωμένη Χωρική Προσέγγιση (Κουτσόπουλος, 2003). Γίνεται μια συνεχής προσπάθεια βελτίωσης των σχέσεων των τριών τομέων του σχεδιασμού, της ανάλυσης χώρου και των G.I.S με την εξέλιξη των G.I.S στο πλαίσιο δημιουργίας νέων εργαλείων χωρικής ανάλυσης. Όσον αφορά στο σχεδιασμό, για την υποβοήθηση της διαδικασίας του σχεδιασμού, έχουν αναπτυχθεί τα Σ.Υ.Χ.Α, τα οποία σε συνδυασμό με το σχέδιο δράσης και την αλληλεπίδραση του χρήστη, χρησιμοποιούνται για την περαιτέρω υποστήριξη και επίλυση κάθε χωρικού προβλήματος, στο πλαίσιο των G.I.S και των μεθόδων ανάλυσης δεδομένων.

46 45 Καθώς οι τεχνικές ανάλυσης που είναι ενσωματωμένες στα G.I.S, είναι αποτελεσματικές για την επίλυση προβλημάτων που είναι πλήρως ορισμένα, σε αντίθεση με τα γεωγραφικά, περιβαλλοντικά προβλήματα, είναι αναγκαία η ολοκλήρωση των G.I.S με άλλες μεθόδους και τεχνικές, οι οποίες μπορεί να αποτελέσουν τμήματα ενός πλήρους Σ.Υ.Χ.Α.

47 46 3 ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΟΛΥΚΡΙΤΗΡΙΑΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ Η πολυκριτήρια ανάλυση παρέχει ένα συνεπές μεθοδολογικό πλαίσιο που διευκολύνει τις διαδικασίες της λήψης απόφασης. Στόχος μας στο παρόν κεφάλαιο είναι, σε πρώτη φάση, να παρουσιάσουμε τις βασικές αρχές της Πολυκριτήριας ανάλυσης. Αναλύουμε το μεθοδολογικό πλαίσιο των τεσσάρων σταδίων που προτάθηκε από τον Roy το 1985 και εστιάζουμε στα μεθοδολογικά ρεύματα που βασίζονται στην ανάπτυξη συναρτήσεων χρησιμότητας ή σχέσεων υπεροχής και είναι πλέον τα επικρατέστερα. Σκοπός της Πολυκριτήριας ανάλυσης είναι να διευκολυνθούν οι αποφασίζοντες, οι οποίοι συνήθως δυσκολεύονται να χειριστούν ένα μεγάλο όγκο δεδομένων με συνέπεια. Χρησιμοποιώντας την τεχνική του «διαίρει και βασίλευε» ένα σύνθετο πρόβλημα απόφασης διασπάται σε απλούστερα υποπροβλήματα και στο τέλος τα αποτελέσματα συνδυάζονται ώστε να δώσουν την τελική λύση. Όλες οι μέθοδοι της Πολυκριτήριας ανάλυσης βασίζονται στην ίδια ιδέα: το πρόβλημα απόφασης περιγράφεται από κριτήρια, καθορίζονται οι εναλλακτικές δραστηριότητες και οι επιδόσεις τους στα κριτήρια, προσδιορίζονται διαβαθμίσεις των κριτηρίων που χαρακτηρίζουν τις επιδόσεις και τέλος, οι συντελεστές βαρύτητας των κριτηρίων. Οι διαφοροποιήσεις των μεθόδων εντοπίζονται στο τρόπο συλλογής και συνδυασμού των δεδομένων ώστε να προκύψει το αποτέλεσμα (Παναγιώτου,2012). Η Πολυκριτήριας ανάλυση προσφέρει ένα σύνολο μεθόδων, οι οποίες ιεραρχούν τις εναλλακτικές δραστηριότητες που επιλύουν ένα πρόβλημα, συναρτήσει των επιδόσεων τους σε συγκεκριμένα κριτήρια. Κάθε εναλλακτική δραστηριότητα ικανοποιεί σε διαφορετικό βαθμό τα κριτήρια, ενώ είναι πρακτικά αδύνατο να υπάρχει μια εναλλακτική δραστηριότητα η οποία να ικανοποιεί όλα τα κριτήρια στο βέλτιστο επιθυμητό επίπεδο(παναγιώτου,2012). Ένα βασικό χαρακτηριστικό της Πολυκριτήριας λήψης αποφάσεων είναι ότι δίνεται ιδιαίτερη σημασία στην κρίση της ομάδας των αποφασιζόντων σε όλα τα στάδια της διαδικασίας: στην επιλογή των αντικειμενικών στόχων και των κριτηρίων, στον υπολογισμό των σχετικών βαρών των κριτηρίων αλλά και των διαβαθμίσεων της επίδοσης σε κάθε κριτήριο και τέλος, στην επίδοση κάθε εναλλακτικής δραστηριότητας σε κάθε κριτήριο. Η υποκειμενικότητα της κρίσης κάθε

48 47 αποφασίζοντα είναι ένας παράγοντας που δεν μπορεί να αγνοηθεί. Ωστόσο, η δυνατότητα που δίνεται σε κάθε αποφασίζοντα να ελέγχει και να δίνει τα δικά του δεδομένα σε κάθε στάδιο της διαδικασίας επιλογής της εναλλακτικής καθιστά τις μεθόδους της Πολυκριτήριας ανάλυσης ως τις πιο δημοφιλείς και αποδεκτές. Η Πολυκριτήριας ανάλυση συγκεντρώνει το ενδιαφέρον των μελετητών καθώς, σε αντίθεση με τις υπόλοιπες τεχνικές υποστήριξης ομαδικών αποφάσεων, συνθέτει τα κριτήρια και τις προτιμήσεις κάθε μέλους λαμβάνοντας υπόψη, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, το σύστημα αξιών του κάθε αποφασίζοντα. Το γεγονός αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία αφού έτσι ο αποφασίζων αποκτά ενεργό ρόλο που του δίνει το κίνητρο να γίνει πιο αποτελεσματικός. Επιπλέον η κοινή απόφαση απολαμβάνει την αποδοχή όλων, κάτι που είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την ορθή υλοποίηση της αλλά και την επακόλουθη αντιμετώπιση των συνεπειών της. Κύριο αντικείμενο της Πολυκριτήριας ανάλυσης αποφάσεων και κοινό στοιχείο όλων των μεθοδολογικών προσεγγίσεων του χώρου είναι η ανάπτυξη και χρήση υποδειγμάτων σύνθεσης όλων των βασικών παραμέτρων ενός προβλήματος. Στόχος είναι να υποστηριχθεί ο αποφασίζων στην λήψη ορθολογικών αποφάσεων με βάση το σύστημα αξιών και προτιμήσεων που τον διέπει. Δεν αποτελεί μια μεθοδολογία εύρεσης της άριστης λύσης στην περίπτωση αποφάσεων με πολλαπλά κριτήρια, γιατί άριστη λύση δεν υπάρχει (η ικανοποίηση των στόχων της απόφασης δεν μπορεί να είναι πλήρης, ή με άλλα λόγια δεν υπάρχει λύση που να εμφανίζει τις καλύτερες επιδόσεις σε όλα τα κριτήρια, γιατί τότε δεν θα υπήρχε πρόβλημα απόφασης) (Παναγιώτου,2012). Στην παρούσα εργασία θα χρησιμοποιηθούν οι μέθοδοι Πολυκριτήριας ανάλυσης: AHP, η οποία θα χρησιμοποιηθεί για την βαροδότηση των πρόσθετων κριτηρίων, τα αποτελέσματα της οποία θα χρησιμοποιηθούν στις πολυκριτήριες μεθόδους ELECTRE. ELECTRE TRI, θα χρησιμοποιήσει τα αποτελέσματα ArcMap 10 και με την χρήση πρόσθετων κριτήριων τα οποία θα βαροδοτηθούν με τη μέθοδο AHP θα μας προσφέρει την ταξινόμηση σε κατηγορίες των

49 48 δυνητικών περιοχών της περιφέρειας Θεσσαλίας για χωροθέτηση μιας μονάδας παραγωγής ενέργειας από βιομάζα. Και η ELECTRE I, ο οποία θα χρησιμοποιήσει τα αποτελέσματα της ELECTRE TRI για την καλύτερη επιλογή χώρου για την εγκατάσταση μονάδας παραγωγής ενέργειας από βιομάζα στην περιφέρεια Θεσσαλίας. 3.1 ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΙΕΡΑΡΧΗΣΗΣ (AHP) Η Ιεραρχική Ανάλυση Αποφάσεων (AHP) είναι μια τεχνική, η οποία αναπτύχθηκε στο Wharton School of Business από τον καθηγητή Thomas L. Saaty τη δεκαετία του Είναι μια δομημένη τεχνική, η οποία οργανώνει και αναλύει πολύπλοκες αποφάσεις. Η μέθοδος AHP έχει χρησιμοποιηθεί για λήψη αποφάσεων και επίλυση προβλημάτων που αφορούν σε όλους τους τομείς. Η μεθοδολογία της Ιεραρχικής Ανάλυσης Αποφάσεων εφαρμόζεται στη λήψη αποφάσεων μιας ομάδας, οι οποίες αποφάσεις : οριοθετούν με σαφήνεια το πεδίο ενός προβλήματος, αναπαριστούν τη δομή του, ποσοτικοποιούν τις πληροφορίες του, συσχετίζουν τα επιμέρους στοιχεία του προβλήματος με απώτερους στόχους, αξιολογούν εναλλακτικές λύσεις. Η μέθοδος κατανέμει βάρη (weights) σε ένα σύνολο από δραστηριότητες, σύμφωνα με το βαθμό σημαντικότητάς τους (Salmeron and Herrero, 2005). Αυτό επιτυγχάνεται με δυαδικές συγκρίσεις και την ανάπτυξη μιας κλίμακας προτίμησης μεταξύ των δραστηριοτήτων, με βάση τις εκτιμήσεις των αποφασιζόντων. Αυτή η διαδικασία καταλήγει στη δημιουργία ενός πίνακα, που δίνει βαρύτητα σε κάθε κριτήριο και ενός πίνακα οποίος εμπερίεχε εκτιμήσεις για κάθε κριτήριο ξεχωριστά.

50 49 Στην προκειμένη περίπτωση, η μέθοδος ΑΗΡ θα χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά για την βαροδότηση των πρόσθετων κριτήριων, τα όποια θα χρησιμοποιηθούν στις Πολυκριτήριες μεθόδους Electre Tri και Electre I. Η μέθοδος AHP είναι πολύ δημοφιλής, λόγω της ευελιξίας της και της μαθηματικής απλότητας της εφαρμογής της (Sipahi and Timor, 2010). Η χρήση της επεκτείνεται σε ένα πλήθος εφαρμογών, όπως: η επιλογή η αξιολόγηση ο σχεδιασμός η βαροδότηση και η προτεραιότητα η ανάθεση πόρων και η λήψη αποφάσεων (Vaidya and Kumar, 2006). Επιπλέον, τα πεδία εφαρμογής της είναι η βιομηχανία, οι κατασκευές, η εκπαίδευση, η κοινωνιολογία και η ψυχολογία, η πληροφορική και πολλά άλλα (Vaidya and Kumar, 2006) Τρόπος χρήσης της AHP Όπως προαναφέραμε, η AHP είναι μια μέθοδος Πολυκριτήριας λήψης αποφάσεων και αναπτύχθηκε από τον Saaty (1987) με τη χρήση της οποίας μπορούν να δοθούν προτεραιότητες βάρη μεταξύ ενός πλήθους μεταβλητών κριτήριων (Salmeron and Herrero, 2005). Η AHP βασίζεται στην ανάλυση του προβλήματος, τις σχετικές συγκρίσεις και τη σύνθεση των προτεραιοτήτων των κριτηρίων, τα οποία θέτει ο αποφασίζων ή τα αποφασίζοντα μέλη μιας ομάδας (Saaty, 1987). Η πράξη της Αναλυτικής διαδικασίας ιεράρχησης είναι να αναλύσουμε το αρχικό πρόβλημα σε επιμέρους τμήματα ή κριτήρια ή μεταβλητές. Οι μεταβλητές ταξινομούνται ιεραρχικά, δίνοντας αριθμητικές τιμές στις εκτιμήσεις της σχετικής

51 50 σημαντικότητας και τέλος, γίνεται η σύνθεση των εκτιμήσεων προκειμένου να προσδιοριστεί ποια μεταβλητή έχει τη μεγαλύτερη προτεραιότητα - επιρροή στο αποτέλεσμα. (Saaty, 2008) Η πράξη της Αναλυτικής διαδικασίας ιεράρχησης περιλαμβάνει δύο βασικά βήματα: 1. Συλλογή των αξιολογήσεων του αποφασίζοντα 2. Υπολογισμός και σύνθεση των βαρών Ιεραρχική ανάλυση του προβλήματος και βαροδότηση των κριτήριων Ο αποφασίζον ή οι αποφασίζοντες κάνουν σύγκριση της σημαντικότητας των κριτήριων σε σχέση με κάποιο άλλο στο ίδιο επίπεδο ιεραρχίας. Αυτό επιτυγχάνεται με δυαδική σύγκριση των κριτήριων παραγόντων. Η βασική ερώτηση που γίνεται είναι : «Ποιος από τους δύο παράγοντες (Α και Β) είναι πιο σημαντικός για την επίτευξη του στόχου ;». Για τη μέτρηση της σημαντικότητας των κριτηρίων παραγόντων, τα περισσότερα λογισμικά χρησιμοποιούν τον πινάκα κλίμακας 9 σημείων (Saaty, 1990). Πίνακας 3.1: Κλίμακας σημαντικότητας κριτηρίων (Satty, 1990) Βαθμός σημαντικότητας Λεκτική περιγραφή ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ 1 Equal importance 3 Moderate importance 5 Strong importance 7 Very strong importance 9 Extreme importance 2,4,6,8 Το Κριτήριο Α έχει ίση σημασία με το κριτήριο Β Το Κριτήριο Α έχει μερική, μεγαλύτερη σημαντικότητα από το κριτήριο Β Το Κριτήριο Α έχει μεγαλύτερη σημαντικότητα από το κριτήριο Β Το Κριτήριο Α έχει απόλυτα μεγαλύτερη σημαντικότητα από το Κριτήριο Β Το Κριτήριο Α έχει απόλυτα μεγαλύτερη σημαντικότητα από το Κριτήριο Β Αποτελούν τις ενδιάμεσες τιμές των παραπάνω περιγραφών

52 51 Συγκρίνοντας λοιπόν τον παράγοντα Α με το Β (WAB), προκύπτει και η αμοιβαία σύγκριση του Β με τον Α (WΒΑ), όπου ισχύει ότι WΒΑ=1/ WAB. Έτσι ο αριθμός των συγκρίσεων που προκύπτει είναι n(n-1)/2, όπου n ο αριθμός των παραγόντων προς σύγκριση. Επιπλέον, απαλείφεται η περίπτωση συμμετρικής ασυνέπειας, αφού η σημαντικότητα του Α ως προς το Β θα είναι πάντα συνεπής με αυτήν του Β ως προς τον Α. Η έννοια της συνέπειας και ο δείκτης συνέπειας θα αναλυθεί παρακάτω. Τα αποτελέσματα των απαντήσεων τοποθετούνται σε έναν πίνακα ν*ν, όπου ν ο αριθμός των παραγόντων. (3.1) Γενικά ισχύει : α ij >1, όταν το στοιχείο i προτιμάται έναντι του j α ij <1, όταν το στοιχείο j προτιμάται έναντι του i α ij =1/ α ji για κάθε i,j α ii =1, αφού αναφέρονται σε συγκρίσεις των στοιχείων με τον εαυτό τους Δομημένη περιγραφή της Μεθόδου βαροδότησης ΑΗΡ Η σημαντικότητα κάθε κριτηρίου εκφράζεται από έναν αριθμό που ονομάζεται βάρος (στάθμιση). Η επίδοση κάθε εναλλακτικής σε κάθε κριτήριο εκφράζεται και πάλι με έναν αριθμό. Η εφαρμογή της μεθόδου ΑΗΡ για τη βαροδότηση των κριτήριων πραγματοποιείται με την υλοποίηση των παρακάτω σταδίων : Στάδιο 1ο: Για τον υπολογισμό των βαρών κριτηρίων δημιουργείται ένας τετραγωνικός πίνακας γνωστός ως συγκριτικός ανά ζεύγη πίνακας. Η διαγώνιος του πίνακα έχει

53 52 πάντα τον αριθμό 1 και αντιστοιχεί στη σύγκριση του κάθε κριτηρίου με τον εαυτό του. Τα σχετικά βάρη πάνω από τη διαγώνιο προκύπτουν από την πρωτογενή σύγκριση των κριτηρίων ανά ζεύγη, ενώ κάτω από τη διαγώνιο τα σχετικά βάρη λαμβάνονται με την αντιστροφή των αντίστοιχων συμμετρικών βαρών. Για την επίτευξη της σύγκρισης ανάμεσα στα κριτήρια χρησιμοποιείται η κλίμακα του Πίνακας 3.1. Στάδιο 2ο: Σε αυτό το στάδιο δημιουργούμε την Μήτρα Βαρών των Κριτηρίων, η οποία προκύπτει ως εξής: αρχικά εξάγεται το άθροισμα της κάθε στήλης του Πίνακα του 1 ου σταδίου και στη συνέχεια διαιρείται το κάθε κελί του 1 ου Πίνακα με το προηγούμενο άθροισμα. Έτσι δημιουργείται ένας νέος πίνακας ο οποίος ονομάζεται Μήτρα Βαρών των Κριτηρίων. Οι τιμές των οριζόντων γραμμών αθροίζονται και το άθροισμα τους διαιρείται με το πλήθος των κριτήριων. Το αποτέλεσμα που προκύπτει αποτελεί το βάρος του καθενός κριτηρίου. 3.2 ΠΟΛΥΚΡΙΤΗΡΙΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ELECTRE Μία βασική μέθοδος στο χώρο των σχέσεων υπεροχής αποτελεί η ΕLECTRE (Elimination Et Choix Traduisant la Realité), ιδρυτής της οποίας είναι ο απόφοιτος της γαλλικής σχολής λήψης αποφάσεων Bernard Roy. Η ΕLECTRE δημιουργήθηκε με σκοπό καλύψει τα κενά των μεθόδων λήψης αποφάσεων που υπήρχαν ως τότε. Ο Roy το 1965, ως σύμβουλος σε ευρωπαϊκή συμβουλευτική εταιρεία, ονόματι SEMA, δουλεύοντας για την επίλυση ενός προβλήματος ανάπτυξε αρχικά μια γενική πολυκριτηριακή μεθοδολογία με το όνομα MARSAN. Χρησιμοποιώντας τη μέθοδο MARSAN, οι ερευνητές της SEMA συνάντησαν πολλές ατέλειες. Έτσι ο εισήχθη η μεθοδολογία ELECTRE (ELECTRE I), η οποία επίλυε τις αδυναμίες της προηγούμενης μεθόδου (Figueira, et al., 2004). Στα τέλη της δεκαετίας του εξήντα, εμφανίζονται νέες απαιτήσεις στον τομέα των μέσων ενημέρωσης. Σημαντικές ερωτήσεις σχετικά με διαύλους διακίνησης και μεταφοράς εφημερίδων και περιοδικών απασχολούσαν τους λήπτες απόφασης. Με σκοπό να απαντηθούν αυτά τα ερωτήματα γεννήθηκε η μέθοδος ELECTRE ΙΙ, η οποία κατατάσσει τις εναλλακτικές από την καλύτερη επιλογή προς τη χειρότερη. Η

54 53 ELECTRE ΙΙ δεν κάλυπτε όμως το κεφάλαιο της αβεβαιότητας (Figueira, et al., 2004). Για την κάλυψη των ελλείψεων της ELECTRE ΙΙ, ο Roy δημιουργεί τη μέθοδο ELECTRE ΙΙΙ, η οποία αναπτύχθηκε από τον Roy, στα μέσα της δεκαετίας του 80 (1978) και αντιμετώπισε την έλλειψη αβεβαιότητας με τις έννοιες των πολλαπλών κατωφλίων. Όταν η ELECTRE III χρησιμοποιήθηκε για την επίλυση προβλημάτων που αφορούσαν στον Γαλλικό υπόγειο σιδηρόδρομο, λόγω των αναγκών που αντιμετωπίστηκαν προέκυψε η μέθοδος ELECTRE Iν. Το όνομα ELECTRE Iv ήταν μια ανεπίσημη ονομασία που δημιουργήθηκε για τον καθορισμό ELECTRE I με όριο βέτο). Η μέθοδος ELECTRE TRI, αποτελεί μια προσαρμογή της μεθόδου ELECTRE Πολυκριτήρια μέθοδος κατάταξης Electre TRI Η Electre Tri θα χρησιμοποιηθεί για την ταξινόμηση των περιοχών, οι οποίες θα προκύψουν από το πρόγραμμα ArcGIS 10 με βάση τα επιπλέον κριτήρια τα οποία προέκυψαν από τη μέθοδο AHP, ώστε να προκύψουν τελικά οι αποδεκτές και μη αποδεκτές περιοχές για χωροθέτηση μιας μονάδας παραγωγής ενέργειας από βιομάζα στην περιφέρεια της Θεσσαλίας. Η μέθοδος Electre TRI, όπως προαναφέρθηκε, είναι μέλος της οικογένειας της μεθόδου ELECTRE. Η Electre TRI χρησιμοποιείται στην περίπτωση προβλημάτων ταξινόμησης. Η μέθοδος Electre TRI (Roy & Bouyssou, 1991;Mousseau & Slowinski, 1998) αποδίδει εναλλακτικές σε προκαθορισμένες κατηγορίες. Ο στόχος της μεθοδολογίας είναι να κατανεμηθεί ένα σύνολο εναλλακτικών Α = {x 1, x 2,, x m } σε q ομάδες C 1, C 2,, C m+1. Οι ομάδες ορίζονται σε αύξουσα κατάταξη, ώστε η ομάδα C m+1 να περιλαμβάνει τις λιγότερο προτιμώμενες εναλλακτικές και η ομάδα C 1 τις πλέον προτιμώμενες. Στο Σχήμα 3.1, αναπαρίστανται γραφικά, οι σχέσεις μεταξύ των διατεταγμένων ομάδων C, τα πρότυπα r, καθώς και οι αξιολογήσεις των εναλλακτικών και των κριτηρίων (Σαμαράς, 2012):

55 54 Εικόνα 3.1: Πρότυπα αναφοράς και ομάδων Ανάμεσα σε κάθε ζεύγος διαδοχικών ομάδων Cm+1 και Cj εισάγεται μια φανταστική εναλλακτική rm, η οποία αποτελεί όριο ανάμεσα στο ζεύγος. Το rm ονομάζεται προφίλ αναφοράς και για το συγκεκριμένο ισχύει η παρακάτω σχέση : (3.2) Σε κάθε περίπτωση ισχύει ότι ομάδα Cj οριοθετείται από το άνω όριο rm και το κάτω όριο r2: (3.3) Η ELECTRE TRI αποδίδει εναλλακτικές σε κατηγορίες-ομάδες ακολουθώντας μια διαδικασία δύο φάσεων (Σέμπος, 2011): Φάση 1η : Κατασκευή μιας σχέσης υπεροχής S η οποία προκύπτει από τη σύγκριση της κάθε εναλλακτικής με τα όρια των κατηγοριών (πρότυπα αναφοράς). Φάση 2η : Αξιοποίηση της σχέσης S, προκειμένου η εναλλακτική α να τοποθετηθεί σε μια συγκεκριμένη κατηγορία.

56 Σύγκριση των εναλλακτικών με τα προφίλ αναφοράς Η ανάπτυξη της σχέσεως υπεροχής στην πρώτη φάση της διαδικασίας εφαρμογής της μεθοδολογίας βασίζεται στη σύγκριση των εναλλακτικών με τα προφίλ αναφοράς. Αυτή η σύγκριση λαμβάνει χώρα για όλα τα ζεύγη (x j, r k ), j=1,2,,m και k=1, 2,, q-1. Γενικά, η σύγκριση της εναλλακτικής x j με ένα προφίλ r k λαμβάνει χώρα σε δύο φάσεις, που αποτελούνται από το τεστ συμφωνίας (concordance test) και το τεστ ασυμφωνίας (discordance test) (Σέμπος, 2011). Τεστ συμφωνίας Ο σκοπός του τεστ συμφωνίας είναι να αξιολογηθεί η ισχύς των ενδείξεων που υποστηρίζουν την επιβεβαίωση ότι η εναλλακτική x j είναι τουλάχιστον τόσο καλή όσο το προφίλ αναφοράς r k. Το μέτρο για την εκτίμηση της ισχύος των ενδείξεων είναι ο συνολικός δείκτης συμφωνίας (Global Concordance Index) C(x j, r k ). Ο δείκτης αυτός παίρνει τιμές μεταξύ 0 και 1. Όσο πιο κοντά είναι στο 1, τόσο πιο ισχυρή είναι η ανωτέρω επιβεβαίωση και αντιστρόφως. Ο δείκτης συμφωνίας υπολογίζεται ως ο σταθμισμένος μέσος όρος των μερικών δεικτών συμφωνίας που ορίζονται για κάθε ένα κριτήριο (Σέμπος, 2011): (3,4) όπου : W i είναι συντελεστή βαρύτητας - σημαντικότητας του κριτηρίου gi (οι συντελεστές σημαντικότητας καθορίζονται από τον αναλυτή). Tα C i (g ji,r ik ) είναι δείκτες μερικής συμφωνίας (partial concordance index) που ορίζονται για κάθε κριτήριο gi. Κάθε δείκτης μερικής συμφωνίας μετρά την ισχύ της επιβεβαίωσης ότι η εναλλακτική xj είναι τουλάχιστον τόσο καλή όσο το προφίλ αναφοράς r k για το κριτήριο g i. Η εκτίμηση των δεικτών μερικής

57 56 συμφωνίας προϋποθέτει τον προσδιορισμό δύο παραμέτρων του κατωφλίου προτίμησης και του κατωφλίου ισοδυναμίας. Το κατώφλι προτίμησης (preference threshold) p ik για το κριτήριο g i αποτελεί τη μικρότερη διαφορά g ji -r ik συμβατή με την προτίμηση υπέρ του x j για το κριτήριο g i. Το κατώφλι αδιαφορίας (indifference threshold) αποτελεί για το κριτήριο g i τη μεγαλύτερη διαφορά που υποδηλώνει αδιαφορία μεταξύ της εναλλακτικής x j και του προφίλ r k βάσει του κριτηρίου g i. Οι τιμές αυτών των παραμέτρων προσδιορίζονται κατά τη λήψη της απόφασης (Σέμπος, 2011):. ( ) ( ) ( ) ( ) Σχήμα 3.1: Δείκτες μερικής συμφωνίας (Doumpos and Zopounidis, 2002) Τεστ ασυμφωνίας Ο δείκτης ασυμφωνίας (Discordance Index) Di(g ji,r ik ) μετρά την ισχύ των ενδείξεων ενάντια στην επιβεβαίωση ότι η εναλλακτική xj είναι τουλάχιστον τόσο

58 57 καλή όσο το προφίλ αναφοράς r k για το κριτήριο g i. Η εκτίμηση του δείκτη ασυμφωνίας προϋποθέτει τον προσδιορισμό μιας επιπλέον παραμέτρου, του κατωφλίου βέτο (veto threshold) v ik. Εννοιολογικά, το κατώφλι βέτο αντιστοιχεί στη μικρότερη διαφορά g ji -r ik μεταξύ της επίδοσης μιας εναλλακτικής x j και του προφίλ r k για το κριτήριο g i, η οποία, αν παραβιαστεί το κριτήριο, ασκεί βέτο στη σχέση υπεροχής της εναλλακτικής σε σχέση με το προφίλ, ανεξάρτητα από την επίδοση της εναλλακτικής στα υπόλοιπα κριτήρια. Η εκτίμηση του εν λόγω δείκτη γίνεται ως ακολούθως: ( ) ( ) ( ) ( ) Σχήμα 3.2: Δείκτες μερικής συμφωνίας (Doumpos and Zopounidis, 2002) Υπολογισμός των δεικτών συμφωνίας και ασυμφωνίας Το επόμενο βήμα μετά από τον υπολογισμό των δεικτών συμφωνίας και ασυμφωνίας, είναι ο συνδυασμός των δύο δεικτών, ώστε να εκτιμηθεί η συνολική ισχύς της εναλλακτικής xj υπέρ του προφίλ rk, βάσει του συνόλου των κριτηρίων. Το βήμα αυτό περιλαμβάνει την εκτίμηση του δείκτη αξιοπιστίας (credibility index) σ(xj,rk), που μετράει την ισχύ της επιβεβαίωσης η εναλλακτική xj είναι τουλάχιστον τόσο

59 58 καλή όσο το προφίλ αναφοράς rk για όλα τα κριτήρια. Ο υπολογισμός του δείκτη αξιοπιστίας γίνεται ως ακολούθως (Σέμπος, 2011):: ( ) ( ) ( ) ( ) (3.5) όπου, το F υποδηλώνει το σύνολο των κριτηρίων για τα οποία ο δείκτης ασυμφωνίας είναι μεγαλύτερος από το δείκτη συμφωνίας: ( ) ( ) (3.6) Αν το F είναι κενό σύνολο, τότε σ(x j,r k ) = C(x j,r k ). Ο δείκτης αξιοπιστίας παρέχει το μέσο, για να αποφασίσει κανείς, αν η εναλλακτική x j υπερέχει του προφίλ rk (x j S r k ) ή όχι. Η σχέση υπεροχής θεωρείται ότι ισχύει, όταν σ(x j,r k )>λ. Το οριακό σημείο λ ορίζεται από τον αναλυτή και κυμαίνεται από 0,5 έως 1. Η σχέση υπεροχής, που αναπτύχθηκε, χρησιμοποιείται, για να διαπιστωθούν 3 πιθανά συμπεράσματα από τη σύγκριση της εναλλακτικής x j με το προφίλ r k (Σέμπος, 2011): ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) (3.7) ( ) ( ) ( ) ( ) Η μοντελοποίηση της σχέσης της μη συγκρισιμότητας είναι ένα από τα κύρια γνωρίσματα που διαφοροποιούν τη μέθοδο ELECTRE TRI και γενικότερα τις μεθοδολογίες σχέσεων υπεροχής. Η μη συγκρισιμότητα εμφανίζεται σε περιπτώσεις εναλλακτικών που έχουν εξαιρετικά καλή επίδοση σε κάποια κριτήρια και παράλληλα φτωχή επίδοση σε κάποια άλλα κριτήρια Τοποθέτηση της εναλλακτικής σε μια συγκεκριμένη κατηγορία Οι ανωτέρω 3 σχέσεις (I, P, R) αποτελούν τη βάση για την ανάπτυξη κανόνων ταξινόμησης. Η ELECTRE TRI χρησιμοποιεί 2 διαδικασίες ταξινόμησης - ανάθεσης

60 59 (assignment procedures) : την οπτιμιστική (ή διαζευκτική) και την πεσιμιστική (ή συζευκτική) (Mousseau and Slowinski, 1998). Απαισιόδοξη θεώρηση: Συγκρίνει την εναλλακτική xj διαδοχικά με τα προφίλ rk, για k = q-1, q-2,,1, Αν το r h είναι το πρώτο προφίλ που ισχύει x j S r h, τότε η εναλλακτική x j κατατάσσεται στην κατηγορία C h+1. Αν τα r h-1 και r h υποδηλώνουν το κάτω και άνω προφίλ της κατηγορίας C h, η πεσιμιστική διαδικασία κατατάσσει την εναλλακτική x j στην υψηλότερη κατηγορία C h, στην οποία η εναλλακτική xj υπερέχει του r h - 1, δηλαδή x j S r h-1. Όταν χρησιμοποιείται η διαδικασία με λ=1, μία εναλλακτική xj μπορεί να ταξινομηθεί σε μία κατηγορία C h, μόνον όταν το g ji υπερτερεί ή είναι ίσο (κατά κάποιο κατώφλι) από το r ik για κάθε κριτήριο i (συζευκτικός κανόνας). Όταν η τιμή του λ μειώνεται, ο συζευκτικός χαρακτήρας του κανόνα επίσης μειώνεται. Αισιόδοξη θεώρηση: Συγκρίνει την εναλλακτική xj διαδοχικά με τα προφίλ r k, για k = 1, 2,..., q-1. Αν το rh είναι το πρώτο προφίλ που ισχύει r h S x j και δεν ισχύει x j S r h, τότε η εναλλακτική xj κατατάσσεται στην κατηγορία C h. Η οπτιμιστική διαδικασία κατατάσσει την εναλλακτική xj στην κατώτερη κατηγορία C h, της οποίας το άνω προφίλ r h υπερτερεί του x j. Όταν χρησιμοποιείται η διαδικασία με λ=1, μία εναλλακτική xj μπορεί να ταξινομηθεί σε μία κατηγορία C h, μόνον όταν το r ik υπερτερεί (κατά κάποιο κατώφλι) από το gji, τουλάχιστον για ένα κριτήριο i (διαζευκτικός κανόνας). Όταν η τιμή του λ μειώνεται, ο διαζευκτικός χαρακτήρας του κανόνα επίσης μειώνεται. Η ιδέα που βασίζονται οι δύο διαδικασίες ταξινόμησης είναι διαφορετική. Έτσι, είναι αναμενόμενο να δίνουν διαφορετικές ταξινομήσεις σε κάποιες εναλλακτικές:

61 60 όταν η αξιολόγηση μιας εναλλακτικής την κατατάσσει ανάμεσα στα δύο προφίλ μιας κατηγορίας για κάθε κριτήριο, τότε και οι δύο διαδικασίες κατατάσσουν την εναλλακτική στην ίδια κατηγορία. Απόκλιση εμφανίζεται μόνον, όταν μία εναλλακτική είναι μη συγκρίσιμη με ένα ή περισσότερα προφίλ. Στις περιπτώσεις αυτές η πεσιμιστική διαδικασία κατατάσσει την εναλλακτική σε χαμηλότερη κατηγορία από την οπτιμιστική Πολυκριτήρια μέθοδος ELECTRE Ι Με τη χρήση της μεθόδου ELECTRE Ι και με βάση τις αποδεκτές περιοχές που προέκυψαν από την ELECTRE TRI θα γίνει η τελική επιλογή της καλύτερης ή των καλύτερων περιοχών για χωροθέτηση μονάδας παραγωγής ενέργειας από βιομάζα στην Θεσσαλία. Σύμφωνα με τον Roy το 1968, η ELECTRE Ι είναι μια απλή μέθοδος και χρησιμοποιείται στην επίλυση προβλημάτων επιλογής. Επί της ουσίας, η πολυκριτηριακή μέθοδος ELECTRE Ι βοηθά τον αποφασίζοντα να επιλέξει ένα υποσύνολο εναλλακτικών δραστηριοτήτων, όσο το δυνατό μικρότερο, μέσω του οποίου να μπορεί τελικά να επιλεγεί μια (την πιο κατάλληλη) εναλλακτική δραστηριότητα. Αποσκοπεί στην επιλογή της καλύτερης λύσης από ένα σύνολο εναλλακτικών λύσεων και βασίζεται στη δημιουργία σχέσεων υπεροχής. Η μέθοδος είναι πολύ απλή και θα πρέπει να εφαρμόζεται μόνον, όταν όλα τα κριτήρια έχουν κωδικοποιηθεί σε αριθμητικές κλίμακες με πανομοιότυπο εύρος. Σε μια τέτοια κατάσταση μπορεί να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι η δράση "α S β", δηλαδή, "η εναλλακτική α, υπερέχει της εναλλακτικής β"(roy, 1968, Figueira, 2005). Για να εξάγουμε το παραπάνω συμπέρασμα, η μέθοδο ELECTRE I λειτουργεί σε δύο στάδια: (1) Αναπτύσσει σχέση υπεροχής μεταξύ του πλήθους των εναλλακτικών, και

62 61 (2) Εκμεταλλεύεται τη σχέση υπεροχής για την αξιολόγηση των εναλλακτικών δραστηριοτήτων (Figueira, 2005) Στάδιο 1: Ανάπτυξη της σχέσης υπεροχής Η πρώτη φάση στη λειτουργία της ELECTRE I είναι η εύρεση των σχέσεων υπεροχής ανάμεσα στις εναλλακτικές δραστηριότητες. Ας θεωρήσουμε ένα σύνολο πεπερασμένων (πεπερασμένο σύνολο ονομάζεται το σύνολο, εάν υπάρχει μία έναπρος-ένα αντιστοιχία μεταξύ των στοιχείων του συνόλου και των στοιχείων ενός συνόλου n όπου nєn) εναλλακτικών δραστηριοτήτων Χ, που αξιολογείται σε ένα σύνολο N = {α 1,α 2,...,α n } κριτηρίων. Ένα σημαντικό βήμα στη σύγκριση δυο εναλλακτικών, a=(a 1,a 2,,a n ) και b=(b 1, b 2,..,b n ), είναι να γνωρίζουμε πως αυτές οι εναλλακτικές δραστηριότητες συγκρίνονται σε κάθε κριτήριο (j). Η μέθοδος ELECTRE I χρησιμοποιεί ένα παραδοσιακό μοντέλο προτίμησης για το σκοπό αυτό: μια πλήρη και μεταβατική σχέση διμερών συγκρίσεων S j, ορισμένη για κάθε κριτήριο j N, όπου a j S b j, και σημαίνει ότι η εναλλακτική δραστηριότητα a κρίνεται τουλάχιστον εξίσου καλή όσο και η εναλλακτική δραστηριότητα b στο κριτήριο j N (Bouyssou, 2001). Σύμφωνα με τον Fishburn (1970) δεδομένου ότι το σύνολο των εναλλακτικών δραστηριοτήτων Χ είναι πεπερασμένο, μπορούμε να υποθέσουμε ότι υπάρχει μια πραγματική συνάρτηση g j τέτοια, ώστε: (3.8) Η ανάλυση της σχέσης asb βασίζεται στη διάκριση του συνόλου N των κριτηρίων σε δύο σύνολα: (1) το σύνολο συμφωνίας (concordance coalition) ( ) { ( ) ( ) } (3.9) (2) το σύνολο ασυμφωνίας (discordance coalition) (3.10)

63 62 είναι ένα κατώφλι αδιαφορίας (indifference threshold) που σχετίζεται με κάθε κριτήριο (Roy, 1991). Η σχέση asb, καθώς και το ότι «η εναλλακτική δραστηριότητα a είναι τουλάχιστον εξίσου καλή όσο και η εναλλακτική δραστηριότητα b», γίνονται αποδεκτά, μόνον όταν: (1) Το σύνολο συμφωνίας C(aSb) είναι αρκετά «σημαντικό» (συνθήκη συμφωνίας - concordance condition), (2) Και, αν για οποιοδήποτε από τα κριτήρια του συνόλου ασυμφωνίας D(aSb), «η διαφορά προτίμησης» υπέρ της εναλλακτικής δραστηριότητας b θεωρείται αρκετά «μεγάλη» (συνθήκη ασυμφωνίας discordance condition). Συνθήκη συμφωνίας Προκειμένου να υλοποιηθεί η συνθήκη συμφωνίας, υπολογίζεται ο δείκτης συμφωνίας (concordance index) C(a, b), βάσει της παρακάτω σχέσης: Όπου: Wj είναι το βάρος που αντιστοιχεί σε κάθε κριτήριο j N, όπως σε όλες τις μεθοδολογικές προσεγγίσεις ELECTRE (Roy, 1968; 1991; 1996; Roy & Bouyssou, 1993; Roy & Vincke, 1984; Pirlot, 1997; Bouyssou, 2001; Figueira et al., 2005; Roy & Slowinski, 2008). Ο δείκτης συμφωνίας C(a, b) παίρνει τιμές στο διάστημα [0, 1] και εκφράζει τη σχετική σημασία (relative importance) του συνόλου συμφωνίας C (asb) επί του συνόλου των κριτηρίων N. Με βάση τα παραπάνω, η πραγματική ισχύς του συνόλου συμφωνίας C(aSb) κρίνεται μέσα από τη σύγκριση του δείκτη συμφωνίας με ένα κατώφλι συμφωνίας (concordance threshold), s [0,1]. Το κατώφλι συμφωνίας αναπαριστά την αυστηρότητα της αξιολόγησης, που σημαίνει ότι όσο πιο μικρή τιμή τίθεται στο s,

64 63 τόσο λιγότερο αυστηρή γίνεται η αξιολόγηση του κριτηρίου και αντιστρόφως (Δούμπος, 2001). Έλεγχος συμφωνίας Έλεγχος συμφωνίας ονομάζεται (concordance test) ονομάζεται ο έλεγχος της συνθήκης του ισχυρισμού asb, και πραγματοποιείται με την παρακάτω διαδικασία: Αν C(a, b) s, υπάρχουν αρκετές θετικές ενδείξεις για την υποστήριξη του ισχυρισμού asb. Αν από την άλλη μεριά, C(a, b) < s, τότε μπορεί να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι δεν υπάρχουν αρκετές θετικές ενδείξεις για την υποστήριξη του ισχυρισμού asb. Έλεγχος ασυμφωνίας Ο έλεγχος αυτός στην ουσία εξετάζει την ισχύ των ενδείξεων που απορρίπτουν τον ισχυρισμό asb, μέσω του υπολογισμού του δείκτη ασυμφωνίας (discordance index) D(a, b) (Roy, 1991). Έτσι προκύπτει: { ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) (3.12) Η μη αρνητική παράμετρος v j, j D (asb) ονομάζεται κατώφλι βέτο (veto threshold). Το κατώφλι βέτο καθορίζει την ελάχιστη διαφορά ( ) ( ) πάνω από την οποία, η υπεροχή της εναλλακτικής δραστηριότητας b έναντι της a στο κριτήριο j D(aSb), είναι τόσο σημαντική, έτσι ώστε ο ισχυρισμός asb να μην ευσταθεί για το συγκεκριμένο κριτήριο, αντιθέτως από την επίδοση της εναλλακτικής δραστηριότητας b στα άλλα κριτήρια του συνόλου ασυμφωνίας. Προφανώς, δεν είναι δυνατό όλα τα κριτήρια να μπορούν να θέσουν βέτο. Αυτό εν πολλοίς εξαρτάται από τη φύση των κριτηρίων και από τη λογική που ακολουθεί ο αποφασίζων. Πραγματοποιώντας τους ελέγχους συμφωνίας και ασυμφωνίας, η ανάπτυξη της σχέσης υπεροχής στη μέθοδο ELECTRE I, μπορεί να συνοψιστεί ως εξής: { ( ) ( ) ( ) (3.13)

65 64 Στο δεύτερο στάδιο της μεθόδου ELECTRE I/ELECTRE Iv, και μετά την ολοκλήρωση της ανάπτυξης της σχέσης υπεροχής, θα πρέπει να γίνει χρήση της τελευταίας με στόχο την αναγνώριση ενός όσο το δυνατόν μικρότερου υποσυνόλου εναλλακτικών δραστηριοτήτων, από το οποίο μπορεί να επιλεγεί η καλύτερη εναλλακτική δραστηριότητα. Ένα τέτοιο υποσύνολο μπορεί να καθοριστεί με τη βοήθεια της έννοιας του πυρήνα γραφήματος (graph kernel) (Roy & Bouyssou, 1993; Figueira et al, 2005; Σίσκος, 2008) Στάδιο 2: Αξιολόγηση των εναλλακτικών δραστηριοτήτων Έχοντας αναπτύξει τις σχέσεις υπεροχής, θα πρέπει να γίνει χρήση της τελευταίας με στόχο την αναγνώριση ενός, όσο το δυνατόν μικρότερου υποσυνόλου εναλλακτικών δραστηριοτήτων, από το οποίο μπορεί να επιλεγεί η καλύτερη εναλλακτική δραστηριότητα. Αυτό μπορούμε να το πραγματοποιήσουμε δημιουργώντας έναν πυρήνα γραφήματος (Roy & Bouyssou, 1993; Figueira et al, 2005; Σίσκος, 2008). Ο πυρήνας γραφήματος εμφανίζει ένα γράφημα υπεροχής (outranking graph), οι κορυφές του οποίου αντιστοιχούν στις υπό εξέταση εναλλακτικές δραστηριότητες, ενώ κάθε τόξο από την κορυφή a στην κορυφή b μας υποδηλώνει ότι η εναλλακτική a υπερέχει της b (asb). Καθαυτόν τον τρόπο καθορίζεται το σύνολο των καλύτερων εναλλακτικών, που με τη σειρά του διαμορφώνει τον πυρήνα του γραφήματος. Πυρήνας Π του γραφήματος υπεροχής θεωρείται ένα υποσύνολο κορυφών (εναλλακτικών δραστηριοτήτων) του γραφήματος που διαθέτει τις ακόλουθες δύο ιδιότητες : Πρώτη ιδιότητα : για κάθε εναλλακτική δραστηριότητα b εκτός του πυρήνα θα πρέπει να υπάρχει τουλάχιστον μια εναλλακτική a, εντός του πυρήνα, τέτοια, ώστε asb. Δηλαδή, για κάθε για κάθε b Π, θα πρέπει να υπάρχει τουλάχιστον ένα τόξο x y, όπου x Π. Δεύτερη ιδιότητα : δεν μπορεί να υπάρχει σχέση προτίμησης (P) ή αδιαφορίας (I) μεταξύ των εναλλακτικών δραστηριοτήτων του πυρήνα. Με άλλα λόγια οι εναλλακτικές δραστηριότητες του πυρήνα θα πρέπει να είναι μη συγκρίσιμες.

66 ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΩΝ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΜΕΘΟΔΩΝ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΩΝ Από την ανάλυση τις βιβλιογραφίας παρατηρήσαμε ότι υπάρχουν πολλά παραδείγματα συνδυασμού της πολυκριτηριακής ανάλυσης με τα γεωγραφικά συστήματα πληροφοριών. Τα τελευταία χρόνια έχουμε μία αύξηση τέτοιων παραδειγμάτων και στην Ελλάδα, αλλά τα παραδείγματα που θα αναφέρουμε είναι από το εξωτερικό, που υπάρχει πληθώρα τέτοιων παραδειγμάτων. Ένα από τα πάρα πολλά παραδείγματα είναι αυτό της ανεύρεσης των κατάλληλων περιοχών για την παραγωγή βιοκαυσίμων από δασική βιομάζα στη Δυτική Βιρτζίνια. Για να επιλύσουν αυτό το πρόβλημα, συνδύασαν την πολυκριτήρια ανάλυση με τα γεωγραφικά συστήματα πληροφοριών. Αρχικά, δημιούργησαν ένα τεχνικό μοντέλο (model builder) σε περιβάλλον ΓΣΠ. Το μοντέλο αποτελούνταν από 15 κριτήρια, τα οποία τα χώρισαν σε τρεις ομάδες. Τα κριτήρια που χρησιμοποίησαν αφορούσαν αποστάσεις από αυτοκινητόδρομους, από σιδηρόδρομους, από αεροδρόμια, από τις περιοχές που είχαν σημαντικό δυναμικό δασικής βιομάζας.( Wu, 2011) Επίσης, χρησιμοποίησαν κριτήρια καταλληλότητας, όπως είναι περιοχές που παρουσίαζαν ήπια κλίση και υψόμετρο, όχι πάνω από τα 700 μ. και περιοχές με δασικά υπολείμματα. Επιπλέον, χρησιμοποίησαν και κριτήρια αποκλεισμού, όπως περιοχές με βιοποικιλότητα, περιοχές στις οποίες ζούσαν σπάνια είδη κ.ά.. Ύστερα, όρισαν τα βάρη για τα κριτήρια με τη μέθοδο της ασάφειας (fuzzy logic), τα οποία είχαν τρεις διαβαθμίσεις : Υψηλό βαθμό καταλληλότητας Χαμηλό βαθμό καταλληλότητας Μη κατάλληλα Στη συνέχεια εντόπισαν τις προτεινόμενες περιοχές, οι οποίες ήταν 10 στο σύνολο. Τέλος, έγινε ανάλυση ευαισθησίας στις 10 τελικές περιοχές. Ένα άλλο παράδειγμα, είναι αυτό της χωροθέτησης σταθμού παραγωγής ενέργειας από βιομάζα στη Γρανάδα της Ισπανίας. Και σε αυτό το παράδειγμα

67 66 χρησιμοποίησαν την πολυκριτηριακή ανάλυση και τα γεωγραφικά συστήματα πληροφοριών για την επίλυση του προβλήματος. Στο παράδειγμα αυτό, τα κριτήρια που χρησιμοποιήθηκαν ήταν μόνο τέσσερα και αφορούσαν το ενεργειακό δυναμικό της βιομάζας στη γύρω περιοχή, τη διαθεσιμότητα της βιομάζας, την προσβασιμότητα από το οδικό δίκτυο και τις ζώνες αποκλεισμού από τις προστατευμένες περιοχές. Στα παραπάνω κριτήρια προστέθηκε μία διαβάθμιση, ώστε να υπολογιστούν αργότερα τα βάρη για το καθένα κριτήριο και ανάλογα να προκύψει το αποτέλεσμα, ώστε οι περιοχές με την υψηλότερη βαθμολογία να επιλεχτούν ως οι πιο κατάλληλες (Herrera-Seara, 2010). Στη συνέχεια, και αφού εντόπισαν τις κατάλληλες περιοχές, χρησιμοποίησαν τέσσερα επιπλέον κριτήρια, ώστε από τις ήδη προτεινόμενες περιοχές να εντοπιστεί η καλύτερη δυνατή λύση για το πρόβλημα τους. Τα επιπλέον κριτήρια που χρησιμοποίησαν ήταν: αν στις περιοχές που επιλέχθηκαν υπήρχε ήδη κάποια μονάδα παραγωγής ενέργειας από βιομάζα, αν οι περιοχές που βρίσκονταν πιο κοντά στο ηλεκτρικό δίκτυο ήταν πιο κατάλληλες, αν υπήρχε διαθεσιμότητα νερού στη γύρω περιοχή και το τελευταίο κριτήριο ήταν η επίδραση επιρροής του εργοστασίου παραγωγής (Herrera-Seara,2010).

68 67 4 ΕΙΔΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Το Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α (ΕΙΔΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ) καθορίζει συγκεκριμένους κανόνες χωροθέτησης κριτηρίων χωροθέτησης εγκαταστάσεων εκμετάλλευσης της ενέργειας από βιομάζα ή βιοαέριο, έχοντας ως στόχο, αφενός τη δημιουργία βιώσιμων εγκαταστάσεων παραγωγής ενέργειας και αφετέρου την αρμονική ένταξή τους στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον και τοπίο. 4.1 ΠΡΟΝΟΜΙΑΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗΣ Ως προνομιακές περιοχές χωροθέτησης εγκαταστάσεων εκμετάλλευσης της ενέργειας από βιομάζα ή βιοαέριο, θεωρούνται ενδεικτικά οι χώροι που ευρίσκονται πλησίον γεωργικών εκμεταλλεύσεων παραγωγής της πρώτης ύλης, ΧΥΤΑ, εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυμάτων, μεγάλων κτηνοτροφικών ή πτηνοτροφικών μονάδων, μονάδων παραγωγής χαρτοπολτού, μονάδων παραγωγής χυμών και τοματοπολτού, πάσης φύσεως γεωργικών ή κτηνοτροφικών βιομηχανιών, ζωοτροφών κ.λπ. Οι εγκαταστάσεις εκμετάλλευσης της ενέργειας από βιομάζα ή βιοαέριο πρέπει να τηρούν τις ελάχιστες αποστάσεις από τις γειτνιάζουσες χρήσεις γης, δραστηριότητες και δίκτυα τεχνικής υποδομής, που καθορίζονται στους πίνακες του Παραρτήματος VI. 4.2 ΖΩΝΕΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ Ως ζώνες αποκλεισμού για τη χωροθέτηση εγκαταστάσεων εκμετάλλευσης της ενέργειας από βιομάζα ή βιοαέριο, δηλαδή ζώνες στις οποίες πρέπει να αποκλείεται η εγκατάστασή τους. Οι εγκαταστάσεις εκμετάλλευσης της ενέργειας από βιομάζα ή βιοαέριο πρέπει να τηρούν τις ελάχιστες αποστάσεις από τις γειτνιάζουσες χρήσεις γης, δραστηριότητες και δίκτυα τεχνικής υποδομής.

69 68 Τα κριτήρια χωροθέτησης που αφορούν τις κύριες εγκαταστάσεις εκμετάλλευσης της ενέργειας από βιομάζα ή βιοαέριο είναι : οι όροι χωροθέτησης πρέπει να καθορίζονται, κατά περίπτωση, στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής αδειοδότησης, σύμφωνα με τα γενικά κριτήρια της νομοθεσίας και τους τυχόν ειδικούς κανονισμούς και τα πρότυπα που έχουν θεσμοθετηθεί για ορισμένες κατηγορίες συνοδευτικών έργων (πχ. γραμμές μεταφοράς ΥΤ) Αποστάσεις από περιοχές περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος Πίνακας 4.1: Περιοριστικές αποστάσεις από περιοχές περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος Περιοχή Ελάχιστη απόσταση εγκατάστασης Περιοχές απολύτου προστασίας της Φύσης του άρθρου 19 παρ. 1,2 Ν. 1650/86 (Α 160) Σύμφωνα με την εγκεκριμένη ΕΠΜ ή το σχετικό π.δ. (του άρθρου 21 του ν. 1650/86) ή την σχετική ΚΥΑ (ν. 3044/02) Πυρήνες των Εθνικών Δρυμών, κηρυγμένα μνημεία Κρίνεται κατά περίπτωση στο πλαίσιο της ΕΠΟ της φύσης, αισθητικά δάση που δεν περιλαμβάνονται στις περιοχές απολύτου προστασίας της φύσης και προστασίας της φύσης των παρ. 1 και 2 του άρθρου 19 του ν. 1650/1986. Οι οικότοποι προτεραιότητας περιοχών της Επικράτειας που έχουν ενταχθεί στον κατάλογο των τόπων κοινοτικής σημασίας του δικτύου ΦΥΣΗ 2000 σύμφωνα με την απόφαση 2006/613/ΕΚ της Επιτροπής (ΕΕ L 259 της , σ. 1) Ακτές κολύμβησης, που περιλαμβάνονται στο μ. πρόγραμμα παρακολούθησης της ποιότητας των νερών κολύμβησης που συντονίζεται από το ΥΠΕΧΩΔΕ Περιοχές ΖΕΠ ορνιθοπανίδας (SPA) 200 μ.

70 Αποστάσεις από περιοχές και στοιχεία πολιτιστικής κληρονομιάς Πίνακας 4.2: Περιοριστικές αποστάσεις από περιοχές και στοιχεία πολιτιστικής κληρονομιάς Εγγεγραμμένα στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κατά περίπτωση, μετά από γνώμη του ΥΠ.ΠΟ. Κληρονομιάς και τα άλλα μείζονος σημασίας μνημεία, αρχαιολογικούς χώρους και ιστορικούς στο πλαίσιο της διαδικασίας περιβαλλοντικής αδειοδότησης. τόπους της παρ. 5 εδάφιο ββ του άρθρου 50 του ν.3028/2002. Ζώνη απολύτου προστασίας (Ζώνη Α) λοιπών αρχαιολογικών χώρων Κατά περίπτωση, μετά από γνώμη του ΥΠ.ΠΟ. στο πλαίσιο της διαδικασίας περιβαλλοντικής αδειοδότησης. Κηρυγμένα πολιτιστικά μνημεία και ιστορικοί τόποι Κατά περίπτωση, μετά από γνώμη του ΥΠ.ΠΟ. στο πλαίσιο της διαδικασίας περιβαλλοντικής αδειοδότησης Αποστάσεις από οικιστικές δραστηριότητες Πίνακας 4.3: Περιοριστικές αποστάσεις από οικιστικές δραστηριότητες Περιοχή Πόλεις και οικισμοί με πληθυσμό >2000 κατοίκων ή οικισμοί με πληθυσμό <2000 κατοίκων, που χαρακτηρίζονται ως δυναμικοί, τουριστικοί ή αξιόλογοι, κατά την έννοια του άρθρου 2 του π.δ. 24.4/ Παραδοσιακοί οικισμοί Λοιποί οικισμοί Οργανωμένη δόμηση Α ή Β κατοικίας (ΠΕΡΠΟ, συνεταιρισμοί ή και διαμορφωμένες περιοχές Β κατοικίας, όπως αναγνωρίζονται στο πλαίσιο της ΜΠΕ κάθε μεμονωμένης εγκατάστασης. αιολικού πάρκου Ιερές Μονές Μεμονωμένη κατοικία (νομίμως υφιστάμενη) Ελάχιστη απόσταση εγκατάστασης Για τις μονάδες έως 500 kwe (μη οχλούσες δραστηριότητες) δεν τίθεται κανένας περιορισμός. Για τις μονάδες άνω των 500 kwe, απαγορεύεται η εγκατάστασή τους σε περιοχές εντός εγκεκριμένων σχεδίων πόλεων, εντός οικισμών και εντός θεσμοθετημένης περιοχής οργανωμένης δόμησης Α ή Β κατοικίας (ΠΕΡΠΟ κ.λπ.), εκτός αν η εγκατάσταση προορίζεται για εκπαιδευτικούς ή πιλοτικούς σκοπούς (μέχρι 5 MW). Για τις μονάδες μέσης όχλησης (>5 MW) εφαρμόζονται οι ελάχιστες αποστάσεις που ισχύουν για τις βιομηχανικές εγκαταστάσεις.

71 Αποστάσεις από τα Δίκτυα τεχνικής υποδομής και ειδικές χρήσεις Πίνακας 4.4: Περιοριστικές αποστάσεις από τα Δίκτυα τεχνικής υποδομής και ειδικές χρήσεις Είδος έργου ή δραστηριότητας Ελάχιστη απόσταση εγκατάστασης Γραμμές υψηλής τάσεως Κατά περίπτωση, στο πλαίσιο της διαδικασίας Υποδομές τηλεπικοινωνιών (κεραίες),radar περιβαλλοντικής αδειοδότησης. Εγκαταστάσεις ή δραστηριότητες της αεροπλοΐας Λιμενικές εγκαταστάσεις και δραστηριότητες Αποστάσεις από αναπτυξιακές ζώνες και δραστηριότητες Πίνακας 4.5: Περιοριστικές αποστάσεις από αναπτυξιακές ζώνες και δραστηριότητες ΒΙΠΕ Περιοχή ή δραστηριότητα Λατομικές ζώνες και δραστηριότητες Ελάχιστη απόσταση εγκατάστασης Εντός οριοθετημένης ζώνης επιτρέπεται η εγκατάσταση Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία Λειτουργούσες επιφανειακά μεταλλευτικές εξορυκτικές Ζώνες και δραστηριότητες ΠΟΤΑ και άλλες περιοχές οργανωμένης ανάπτυξης παραγωγικών δραστηριοτήτων του τριτογενούς τομέα, θεματικά πάρκα, τουριστικοί λιμένες και άλλες θεσμοθετημένες ή διαμορφωμένες τουριστικά περιοχές, όπως αναγνωρίζονται στο πλαίσιο της ΜΠΕ για κάθε μεμονωμένη εγκατάσταση. Μεμονωμένες τουριστικές μονάδες 500 μ. 500 μ. από τα όρια της ζώνης Εφαρμόζονται οι ελάχιστες αποστάσεις που ισχύουν για τις βιομηχανικές εγκαταστάσεις

72 71 5 ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ ΣΤΑΘΜΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΠΌ ΒΙΟΜΑΖΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Στο κεφάλαιο αυτό θα προσπαθήσουμε να εντοπίσουμε τις περιοχές που θα είναι κατάλληλες για τη χωροθέτηση των σταθμών παραγωγής ενέργειας από βιομάζα. Η προσπάθεια αυτή θα επιτευχθεί μετά από τη δημιουργία ενός μοντέλου, στο οποίο θα εισαχθούν διάφορα κριτήρια σε ΓΣΠ και τελικά θα καταλήξουμε σε ορισμένες περιοχές, που θα είναι κατάλληλες για χωροθέτηση των σταθμών παραγωγής ενέργειας από βιομάζα. Στη συνέχεια θα χρησιμοποιήσουμε μεθόδους Πολυκριτήριας επιλογής, ώστε να προσδιορίσουμε τις περιοχές χωροθέτησης σταθμών παραγωγής ενέργειας από βιομάζα σύμφωνα με την άποψη του αποφασίζοντα. Η Ελλάδα είναι μία περιοχή η οποία θα μπορούσε να είχε επάρκεια όσον αφορά την ενέργεια, διότι είναι μία από τις πιο ευνοημένες στο κόσμο, αλλά δυστυχώς δεν έχει αξιοποιήσει σε μεγάλο βαθμό τις διάφορες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας που υπάρχουν. Όσον αφορά την περιοχή μελέτης, που είναι η περιφέρεια Θεσσαλίας, δείχνει να είναι μία από τις περιφέρειες που έχει σημαντικό δυναμικό για τις διάφορες μορφές της βιομάζας. Επομένως, η εργασία θα ασχοληθεί με τη χωροθέτηση των σταθμών παραγωγής ενέργειας από βιομάζα, ώστε να εντοπίσουμε ποιες περιοχές είναι νόμιμες και βιώσιμες ως προς τη χωροθέτηση των συγκεκριμένων σταθμών. Μετά από συνέντευξη που υλοποιήθηκε με τον κ. Μπέλλη καταλήξαμε σε κάποια κριτήρια τα οποία θα κάνουν την επένδυση βιώσιμη. Τα κριτήρια είναι αληθινά, μετρήσιμα και αποσκοπούν στη μείωση του κόστους μεταφοράς βιομάζας και μείωση του κόστους κατασκευής, στην ανεύρεση προσωπικού, στο κόστος αγοράς αγροτεμαχίου από τις κατάλληλες περιοχές, σύμφωνα με τους περιορισμού του υφιστάμενου Φ.Ε.Κ. Για τον προσδιορισμό των νόμιμων περιοχών χωροθέτησης σταθμών παραγωγής ενέργειας από βιομάζα εφαρμόζεται η μέθοδος του αποκλεισμού περιοχών. Η διαδικασία αποκλεισμού περιοχών πραγματοποιείται σε περιβάλλον Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών και συγκεκριμένα στο λογιστικό

73 72 πρόγραμμα ArcGis 10 της ESRI. Έπειτα, γίνεται η τοποθέτηση των νόμιμων περιοχών σε εφαρμογές Πολυκριτήριας επιλογής ELECTRE, για να οριστούν οι καταλληλότερες περιοχές, σύμφωνα με τις προτιμήσεις του αποφασίζοντα. Τα κριτήρια τα οποία χρησιμοποιήθηκαν για τον εντοπισμό των νόμιμων περιοχών με την χρήση των G.I.S (ArcMap 10) είναι οι περιορισμοί που προσδιορίζονται μέσα από το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΕΠΧΣΑΑ ΑΠΕ). Έπειτα, χρησιμοποιούμε προσθετά κριτήρια για την υλοποίηση μιας βιώσιμης επένδυσης, τα οποία προσδιορίζονται από μια εταιρεία η οποία θέλει να επενδύσει πάνω σε μια τέτοια κατασκευή. Ένας από τους πρωτοπόρους επένδυσης σε βιομάζα είναι η Ενεργειακή Συνεταιριστική Εταιρεία Καρδίτσας (ΕΣΕΚ). Η ίδρυση της ΕΣΕΚ πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο το Ήδη, κάνει αγορά και καλλιέργεια ανεπεξέργαστης βιομάζας και την επεξεργάζεται για πώλησή της. Η ΕΣΕΚ ως μελλοντικό έργο θέλει να παράγει κυρίως ηλεκτρική ενέργεια και θερμική ενέργεια από την καύση της βιομάζας. Η μονάδα παραγωγής θα έχει ισχύ 500kw. Ο χώρος που έχει επιλεχθεί είναι γύρω στα τ.μ. και βρίσκεται κοντά στο χωριό Αγιοπηγή, 6 χιλιόμετρα από την πόλη της Καρδίτσας. Η πρώτη ύλη που θα χρησιμοποιεί η ΕΣΕΚ είναι αγροτική βιομάζα (υπολειμματική αγροτική αλλά και γεωργική αγροτική βιομάζα), δασική βιομάζα, όπως επίσης και αστική. Σε επικοινωνία που είχαμε με τον γενικό γραμματέα της ΕΣΕΚ κ. Μπέλλη τα έργα κατασκευής θα αρχίσουν μέσα στο Στην παρακάτω εικόνα παρουσιάζεται ο τρόπος με τον οποίο θα λαμβάνουμε σταδιακά αποτελέσματα μέσα από την εφαρμογή των προγραμμάτων χρήσης GIS και προγραμμάτων πολυκριτήριων μεθόδων. Η ανάλυση της παρακάτω εικόνας θα γίνει σταδιακά στις ενότητες 5.1, 5.2 και 5.3 και με το τέλος της κάθε ενότητας θα λαμβάνουμε σταδιακά αποτελέσματα μέσα από την χρήση υπολογιστικών προγραμμάτων.

74 73 ΣΥΝΟΛΟ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ GIS PROGRAM (ArcMap 10) ΚΡΙΤΗΡΙΑ GIS ΠΡΟΚΑΤΑΡΤΙΚΗ ΕΠΙΛΟΓΗ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ELECTRE TRI ΠΡΟΣΘΕΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΠΟΔΕΚΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΠΡΟΣΘΕΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ELECTRE I ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Εικόνα 5.1: Παρουσίαση του γενικού τρόπου εργασιών για την έκδοση αποτελεσμάτων 5.1 ΧΡΗΣΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ ΓΣΠ Το σύνολο των κριτηρίων GIS που υπεισέρχονται στη χωροθέτηση "Σταθμών Παραγωγής Ενέργειας από Βιομάζα" αποτελεί συνισταμένη παραμέτρων που αφορούν όχι μόνο στην περιβαλλοντική διάσταση του σχεδιασμού, αλλά και σε θέματα κοινωνικής ευαισθησίας και τήρησης της υπάρχουσας νομοθεσίας με ταυτόχρονη κάλυψη των εκάστοτε οικονομοτεχνικών όρων. Η επιλογή των μεταβλητών - κριτηρίων για το συγκεκριμένο πρόβλημα χωροθέτησης, βασίστηκε κυρίως στη νομοθεσία που διέπει τη χωροθέτησης

75 74 παράγωγης ενέργειας από βιομάζα (ΚΥΑ 49828/ ΦΕΚ 2464/Β / ). Το σύνολο των κριτηρίων και η περιγραφή τους για την επιλογή της βέλτιστης περιοχής χωροθέτησης συνοψίζεται στα παρακάτω: Κάθε κριτήριο μεταφράστηκε στα αντίστοιχα θεματικά επίπεδα που περιλαμβάνουν τη γεωμετρία και την περιγραφική πληροφορία. Τα δεδομένα περιλαμβάνουν γεωγραφικά δεδομένα σε διανυσματική (vector) δομή. Όσα δεδομένα δεν ήταν διαθέσιμα σε διανυσματική δομή, προέκυψαν από ψηφιοποίηση υποβάθρων διαφόρων κλιμάκων και έχουν δομηθεί σε μορφή shapefile (shp). Στον πίνακα που ακολουθεί παρατίθεται η προέλευση δεδομένων, η ονομασία που δόθηκε για την τοποθέτηση τους στο ArcG.I.S. (ArcMap 10), ενώ στη συνέχεια γίνεται αναλυτικότερη περιγραφή της προέλευσής τους. Όλα τα θεματικά επίπεδα έχουν κοινό προβολικό σύστημα συντεταγμένων το ΕΓΣΑ 87. Πίνακας 5.1: Ονομασίες δεδομένων για την εισαγωγή τους ως περιοριστικά κριτήρια σε ΓΠΣ. Οδικό δίκτυο Δίκτυο μέσης και υψηλής τάσης Δ.Ε.Η. Δίκτυο Natura 2000 Ζώνες Ειδικής Προστασίας Αισθητικά Δάση και Εθνικοί Δρυμοί ΖΟΕ Οριοθετημένοι και μη οριοθετημένοι οικισμοί Παραδοσιακοί οικισμοί Αρχαιολογικοί χώροι, αρχαιολογικά μνημεία, μνημεία UNESCO και παγκόσμιας κληρονομιάς Εργαστήριο Χωρικής Ανάλυσης G.I.S. και Θεματικής Χαρτογραφίας ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Εργαστήριο Χωρικής Ανάλυσης G.I.S. και Θεματικής Χαρτογραφίας ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Εργαστήριο Χωρικής Ανάλυσης G.I.S. και Θεματικής Χαρτογραφίας(ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ) Υπουργείο Πολιτισμού Καταγράφηκαν και ψηφιοποιήθηκαν για την περιφέρεια Ιερές Μονές Θεσσαλίας, με βάση διάφορες πηγές από τον ιστότοπο της Εκκλησίας. Λατομεία Corine 2000 Σταθμοί μέτρησης των υδάτων. Υδρογραφικό δίκτυο, ποτάμια, λίμνες. Εργαστήριο Χωρικής Ανάλυσης G.I.S. και Θεματικής Χαρτογραφίας(ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ) Χάρτες του Υπ. Πολιτισμού, που ψηφιοποιήθηκαν για την περιφέρεια Θεσσαλίας Kurio_odiko_diktuo Loipo_odiko_diktuo High_Voltage Middle_Voltage Natura Natura Aisthitika_Dasi ZOE Oikismoi_me_oria Oikismoi_xwris_oria_anw Oikismoi_xwris_oria_KaTw Paradosiakoi_oikismoi Arxaiologikoi_Xwroi Arxaiologikoi_xwroi_UNESCO Arxaiologika_Mnimeia UNESCO Ieres_Mones Latomeia Stathmoi_metrisis_udatwn Potamia Limnes

76 Δημιουργία Περιορισμών Κριτηρίων Με σκοπό τη δημιουργία ενός χάρτη για την οπτικοποίηση των περιοχών που μπορεί να γίνει η χωροθέτηση ενός σταθμού παραγωγής ενέργειας από βιομάζα τοποθετήσαμε στο πρόγραμμα τα παραπάνω κριτήρια-περιορισμούς : Το κάθε κριτήριο αποκλείει χωροθετικά αποστάσεις για τη χωροθέτηση σταθμού παραγωγής ενέργειας από βιομάζα ή το αντίθετο. Στη συγκεκριμένη ενότητα αναλύεται ο τρόπος δημιουργίας ενός χάρτη, ώστε να γίνει αντιληπτό στον αποφασίζοντα ποιες είναι οι περιοχές που μπορεί σύμφωνα με την υφιστάμενη νομοθεσία να γίνει μια τέτοια επένδυση. Ως παράδειγμα θα χρησιμοποιήσουμε το κριτήριο Arxaiologikoi_Xwroi, το οποίο είναι υποκριτήριο του κριτηρίου «Αρχαιολογικοί χώροι, αρχαιολογικά μνημεία, μνημεία UNESCO και παγκόσμιας κληρονομιάς». Εισαγωγή δεδομένων στο GIS: Εισάγουμε τα δεδομένα σε ψηφιοποιημένη μορφή (shapefile). Τα δεδομένα- κριτήρια τα τοποθετήσαμε σε ένα φάκελο για την καλύτερη εύρεση των δεδομένων. Η σύνδεση των δεδομένων έγινε με την εντολή «Connect to folder». Εικόνα 5.2: Εισαγωγή δεδομένων στο ΓΠΣ

77 76 Ως επόμενη διαδικασία εισάγουμε τα δεδομένα και τα τροποποιούμε υπό την μορφή layer. Εικόνα 5.3: :Οπτικοποίηση των δεδομένων με την μορφή layer Για τα δεδομένα-κριτήρια, τα όποια εισάγαμε στο πρόγραμμα, πρέπει να εφαρμόσουμε τους περιορισμούς, οι οποίοι μας δίνονται στο ΦΕΚ 2464/Β / Ως μελέτη περίπτωση θεωρήσαμε την περιφέρεια Θεσσαλίας. Μια οπτικοποίηση της μορφής της περιφέρειας Θεσσαλίας χωρισμένη σε νομούς παρουσιάζεται στην παρακάτω εικόνα (η εισαγωγή της χαρτογράφησης της περιφερείς Θεσσαλίας έγινε με την ιδία διαδικασία που χρησιμοποιήθηκε για την εισαγωγή κριτήριων). Εικόνα 5.4: Οπτικοποίηση των δεδομένων-χαρτογράφηση

78 77 Η μορφή της με την εισαγωγή των ψηφιοποιημένων κριτηρίων πάνω στον ψηφιοποιημένο χάρτη της Θεσσαλίας παρουσιάζεται στο ArcG.I.S. (ArcMap 10) στην παρακάτω εικόνα. Εικόνα 5.5: Οπτικοποίηση των κριτηρίων Για την οπτικοποίηση των κριτηρίων δόθηκαν διαφορετικά χρώματα, για να είναι πιο εύκολα αντιληπτή στο χρηστή η αναγνώριση των διαφορετικών κριτήριων. Στην παρακάτω εικόνα φαίνεται η διαφορετική δημιουργία περιορισμών δυο διαφορετικών δεδομένων πάνω στο χάρτη της περιφέρειας Θεσσαλίας.

79 78 Εικόνα 5.6: Οπτικοποίηση των κριτηρίων για εφαρμογή περιορισμών Η νομοθεσία δε μας επιτρέπει να κάνουμε χωροθέτηση σε περιμετρική απόσταση των 500 μέτρων γύρω από τους αρχαιολογικούς χώρους. Λόγω του ότι ο περιορισμός αυτός δεν αναγράφεται, παίρνεται στα 500 μέτρα, που είναι ο ισχύων περιορισμός για την χωροθέτηση αιολικών πάρκων. Αφού, όπως αναγράφεται πιο πάνω, εισάγαμε το κριτήριο των αρχαιολογικών χωρών, χρησιμοποιούμε την εντολή «buffer». Με την εντολή buffer μπορούμε να σχεδιάσουμε μια περιμετρική ακτίνα γύρω από ένα εισαγόμενο κριτήριο και να το οπτικοποιήσουμε, για να είναι ορατός σε εμάς ο περιορισμός, δηλαδή ότι δεν μπορούμε να χωροθετήσουμε μέσα στη συγκεκριμένη απόσταση γύρω από το σημείο. Παρακάτω φαίνεται ενδεικτικά η εισαγωγή περιορισμών σε δυο κριτήρια Αποκλεισμός περιοχών με αρχαιολογικούς χώρους Δημιουργήθηκε μία ζώνη 500 μέτρων γύρω από τους υπόλοιπους αρχαιολογικούς χώρους, με τη βοήθεια της εντολής Buffer. Εν συνεχεία, οι περιοχές αυτές αφαιρέθηκαν από το layer της περιοχής μελέτης (Θεσσαλία), με τη βοήθεια της εντολής erase. Αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας είναι η ανάδειξη των περιοχών εκείνων που πληρούν το κριτήριο της κατάλληλης απόστασης από αρχαιολογικούς χώρους.

80 79 Εικόνα 5.7: Οπτικοποίηση αποκλεισμού περιοχών με αρχαιολογικούς χώρους Αποκλεισμός περιοχών με αρχαιολογικά μνημεία Δημιουργήθηκε μία ζώνη 500 μέτρων γύρω από τα αρχαιολογικά μνημεία, με τη βοήθεια της εντολής Buffer. Εν συνεχεία, οι περιοχές αυτές αφαιρέθηκαν από το layer της περιοχής μελέτης (Θεσσαλία), με τη βοήθεια της εντολής erase. Αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας είναι η ανάδειξη των περιοχών εκείνων που πληρούν το κριτήριο της κατάλληλης απόστασης από αρχαιολογικά μνημεία.

81 80 Εικόνα 5.8: Οπτικοποίηση αποκλεισμού περιοχών με αρχαιολογικά μνημεία Αποτελέσματα με την χρήση Λογισμικού των G.I.S Με τη χρήση των Γεωγραφικών Συστημάτων και με την άρση των περιορισμών-κριτήριων καταλήξαμε ότι οι επιτρεπόμενες περιοχές για χωροθέτηση στην Περιφέρεια Θεσσαλίας είναι 140. Οι 140 περιοχές έχουν πολυγωνικό σχήμα και επιτρέπουν την εγκατάσταση μια μονάδας παραγωγής ενέργειας από βιομάζα.

82 81 Εικόνα 5.9: Αποτέλεσμα εφαρμογής περιορισμών με χρήση ArcMap 10 του λογισμικού Ως κατάλληλα τμήματα Γης για χωροθέτηση θα χρησιμοποιήσουμε και θα επεξεργαστούμε μετέπειτα με τη χρήση των μεθόδων Πολυκριτήριας επιλογής ELECTRE, τα κομμάτια Γης τα οποία είναι πάνω από 22 στρέμματα. Ο λόγος είναι ότι ο διευθυντής κ. Μπέλλης, όρισε σε δημόσια συνέντευξη ότι η χωροθέτηση εργοστάσιου παραγωγής ενέργειας από βιομάζα θα είναι 22 στρέμματα. ( 5.2 ΧΡΗΣΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ ΑΗP ΓΙΑ ΒΑΡΟΔΟΤΗΣΗ ΠΡΟΣΘΕΤΩΝ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ Όπως έχουμε αναφέρει και παραπάνω, σκοπός της παρούσας διπλωματικής είναι η ανεύρεση των κατάλληλων περιοχών για χωροθέτηση σταθμών παραγωγής ενέργειας από βιομάζα. Πιο πάνω δείξαμε ποιες είναι αυτές οι περιοχές στην Περιφέρειας Θεσσαλίας, σύμφωνα με τα κριτήρια που υπάρχουν στο ΕΠΧΣΑΑ- ΑΠΕ. Παρακάτω, θα αναλύσουμε σύμφωνα με το ποιον του αποφασίζοντα που θα γίνει η χωροθέτηση σταθμών παραγωγής ενέργειας από βιομάζα, ποια έχει θέσει ως κριτήρια ο συγκεκριμένος αποφασίζων για την επιλογή των χώρων και με τη χρήση της AHP θα πραγματοποιήσουμε τη βαροδότηση των κριτηρίων αυτών. Μετέπειτα,

83 82 θα κάνουμε χρήση των μεθόδων Πολυκριτήριας επιλογής, για να καταλήξουμε στην καταλληλότερη περιοχή προς χωροθέτηση. Παρακάτω γίνεται ανάλυση των πρόσθετων κριτηρίων για τη χωροθέτηση σταθμού παραγωγής ενέργειας από βιομάζα: Cr01:ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΑΠΟΘΗΚΕΣ Ως αποθήκες ορίσαμε τις μελλοντικές αποθήκες της εταιρείας ΕΣΕΚ ( ). Η ΕΣΕΚ έχει ως σκοπό να κατασκευάσει τις μοναδικές αποθήκες στη Θεσσαλία με σκοπό την αποθήκευση βιομάζας (αστική, δασική, κ.ά.). Οι συντεταγμένες των αποθηκών της ΕΣΕΚ πάρθηκαν από την Τοπογραφική Υπηρεσία Καρδίτσας και με την τοποθέτηση των συντεταγμένων των αποθηκών στο ArcG.I.S. (ArcMap 10) καταφέραμε να υπολογίσουμε τις αποστάσεις από το κέντρο των αποτελεσμάτων χωροθέτησης. Cr02: ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ Υπολογίσαμε την αθροιστική απόσταση των κατάλληλων περιοχών και από το κέντρο των πρωτευουσών του κάθε νομού της περιφέρειας Θεσσαλίας με τη χρήση του ArcG.I.S. (ArcMap 10) 10. O λόγος είναι ότι η ΕΣΕΚ στοχεύει στη μεγάλη ποσότητα της αστικής βιομάζας (το μοναδικό κόστος είναι η μετακίνηση της ). Για την ακριβή μέτρηση των αποστάσεων (km) μετατρέψαμε το κέντρο της πόλης και τις κατάλληλες περιοχές για χωροθέτηση σε point με συντεταγμένες μορφής ΕΓΣΑ 87. Cr03: ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΑΞΙΑ ΓΗΣ Η αντικειμενική αξία της γης υπολογίστηκε με φόρμα excel, η οποία μας δίνει τα ακόλουθα αποτελέσματα. Το Αντικειμενικό σύστημα Προσδιορισμού Αξιών Ακινήτων εφαρμόζεται για τον προσδιορισμό της φορολογητέας αξίας των ακινήτων στη φορολογία κεφαλαίου και στη φορολογία μεγάλης ακίνητης περιουσίας. ( ) Cr04: ΜΕΓΕΘΟΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ ΓΙΑ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ Το μέγεθος της επιφάνειας των κατάλληλων περιοχών για χωροθέτηση υπολογίστηκε με τη χρήση του ArcG.I.S. (ArcMap 10) 10.

84 83 Cr05: ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΤΗ Δ.Ε.Η. Υπολογίσαμε την απόσταση των κατάλληλων περιοχών και το κοντινότερο μέρος των δικτύων τις Δ.Ε.Η. με τη χρήση του ArcG.I.S. (ArcMap 10). Για την ακριβή μέτρηση των αποστάσεων (km) μετατρέψαμε τις κατάλληλες περιοχές για χωροθέτηση σε point με συντεταγμένες μορφής ΕΓΣΑ Βαροδότηση κριτηρίων-χρήση ΑΗΡ Ο υπολογισμός του βάρους των πρόσθετων κριτηρίων πραγματοποιείται σε δυο στάδια : Στάδιο 1 ο Πριν την υλοποίηση της μεθόδου υποβλήθηκε ερωτηματολόγιο (όπου εμφανίζεται στο παράρτημα Β) το οποίο απαντήθηκε από τον κ. Β. Μπέλη, εκπρόσωπο της Ενεργειακής Συνεταιριστικής Επιχείρησης Καρδίτσας (ΕΣΕΚ). Οι κατά ζεύγη συγκρίσεις έγιναν με τη διαδοχική υποβολή ερωτήσεων στο μελλοντικό επενδύτη του σταθμού παράγωγης ενέργειας από βιομάζα, του τύπου: «Πόσο σημαντικό είναι το κριτήριο ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΑΠΟΘΗΚΕΣ σε σχέση με το κριτήριο ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΟΛΕΩΝ;» (παράρτημα Β). Κατά την αξιολόγηση ακολουθήθηκε η κλίμακα, όπως φαίνεται στον Πίνακα 3.1. Η απάντηση που δόθηκε είναι ότι το κριτήριο ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΑΠΟΘΗΚΕΣ είναι 9 φορές πιο σημαντικό από το κριτήριο ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΟΛΕΩΝ. Η διαδικασία αυτή επαναλήφθηκε με τον ίδιο τρόπο σε όλα τα κριτήρια. Παρακάτω φαίνονται ενδεικτικά οι απαντήσεις (σημαντικότητα του ενός κριτήριου απέναντι του άλλου) σύμφωνα με τον αποφασίζοντα. Η παρουσίαση τους υλοποιήθηκε σε φόρμα excel

85 84 Πίνακας 5.2: Βαθμός σημαντικότητας κριτηρίων, σύμφωνα με τον πίνακα του Satty (Πίνακας 2.1) και της προτιμήσεις του αποφασίζοντα (κ. Μπέλλης) Η εισαγωγή και η επεξεργασία των συγκρίσεων έγινε ηλεκτρονικά στο λογισμικό Microsoft Excel, το οποίο προσαρμόστηκε ανάλογα με τις ανάγκες του προβλήματος. Ο αποφασίζοντας κ. Μπέλλης έβλεπε άμεσα τα αποτελέσματα των συγκρίσεών του και μπορούσε να προβεί στις απαραίτητες διορθώσεις, αν έκρινε πως σε κάποια απόφαση του είχε ασυνέπεια. Στην πλειονότητα των ερωτήσεων κάτι τέτοιο δεν κρίθηκε αναγκαίο, καθώς ο αποφασίζων είχε ολοκληρωμένη και κατασταλαγμένη άποψη για τις απαντήσεις του, του δόθηκε άνεση χρόνου, για να δοθούν οι απαντήσεις για τη σωστή τοποθεσία για τη χωροθέτηση ενός σταθμού παραγωγής ενέργειας, αφού είναι μια επένδυση η όποια είναι μεγίστης σημαντικότητας και η απόφασή του θα έκρινε τη βιωσιμότητας της επένδυσής του ικανοποιώντας τις απαιτήσεις του. Στη συνέχεια γίνεται εφαρμογή της μεθόδου για τη βαροδότηση των κριτήριων, όπου υπάρχουν τα ακόλουθα στάδια : Στάδιο 1 ο : Για τον υπολογισμό των βαρών κριτηρίων δημιουργείται ένας τετραγωνικός πίνακας γνωστός ως συγκριτικός ανά ζεύγη πίνακας. Η διαγώνιος του πίνακα έχει

86 ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΑΠΟΘΗΚΕΣ ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΑΞΙΑ ΓΗΣ ΜΕΓΕΘΟΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ ΓΙΑ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΕΗ 85 πάντα τον αριθμό 1 και αντιστοιχεί στη σύγκριση του κάθε κριτηρίου με τον εαυτό του. Τα σχετικά βάρη πάνω από τη διαγώνιο προκύπτουν από την πρωτογενή σύγκριση των κριτηρίων ανά ζεύγη, ενώ κάτω από τη διαγώνιο τα σχετικά βάρη λαμβάνονται με την αντιστροφή των αντίστοιχων συμμετρικών βαρών. Πίνακας 5.3: Συγκριτικός ανά ζεύγη ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΑΠΟΘΗΚΕΣ 1,00 9,00 9,00 7,00 7,00 ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ 0,11 1,00 5,00 7,00 0,14 ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΑΞΙΑ ΓΗΣ 0,11 0,20 1,00 9,00 5,00 ΜΕΓΕΘΟΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ ΓΙΑ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ 0,14 0,14 0,11 1,00 0,14 ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΕΗ 0,14 7,00 0,20 7,00 1,00 Άθροισμα 1,51 17,34 15,31 31,00 13,29 Σύμφωνα με τον παραπάνω πινάκα μπορούμε να δούμε την σημαντικότητα ενός κριτήριου προς κάποιο άλλο από αυτά που έχουμε ήδη ορίσει. Βλέπουμε ότι το κριτήριο ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΑΠΟΘΗΚΕΣ είναι 9 φορές πιο σημαντικό από τα κριτήρια ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ και ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΑΞΙΑ ΓΗΣ. Όπως παρατηρούμε το κριτήριο ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΑΠΟΘΗΚΕΣ είναι το πιο σημαντικό σε σχέση από το σύνολο των κριτήριων για τον ορισμό μια επιτυχημένης χωροθέτησης ενός σταθμού παραγωγής βιομάζας σύμφωνα με τις απαντήσεις της συνέντευξης που πήραμε από τον αποφασίζον (κ. Μπέλλη). Το κριτήριο ΜΕΓΕΘΟΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ ΓΙΑ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ δεν θεωρείται σημαντικό κριτήριο, καθώς δεν υπερέχει από κανένα κριτήριο.

87 86 Στάδιο 2 ο : Πίνακας 5.4: Μήτρα Βαρών των πρόσθετων Κριτηρίων Μήτρα Βαρών Κριτηρίων Μέσος όρος Βάρος % 0, , , , , , ,53% 0, , , , , , ,72% 0, , , , , , ,95% 0, , , , , , ,29% 0, , , , , , ,51% Άθροισμα βαρών 100% Στον Πίνακα 5.4. εμφανίζεται η Μήτρα Βαρών των πρόσθετων Κριτηρίων, η οποία προκύπτει ως εξής: αρχικά εξάγεται το άθροισμα της κάθε στήλης του Πίνακα 5.3 και στη συνέχεια διαιρείται το κάθε κελί του Πίνακα 5.3 με το προηγούμενο άθροισμα. Πιο συγκεκριμένα, για να προκύψει το 0,59264 διαιρείται το 1,00 που είναι η βαθμολόγηση του κριτήριου ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΑΠΟΘΗΚΕΣ σε σύγκριση με τον εαυτό του, με το 1,51 που είναι το άθροισμα της πρώτης στήλης, δηλαδή του κριτήριου ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΠΟΛΕΙΣ (1/1,51=0,59264). Η ίδια λογική ακολουθείται για να προκύψουν όλα τα αποτέλεσμα. Στη στήλη Μέσος Όρος προκύπτει αθροίζονται τα βάρη στην κάθε σειρά (οριζοντίως) του Πίνακα 5.4 και διαιρούνται με το 5, όσα δηλαδή είναι και τα κριτήρια που χρησιμοποιήθηκαν για την εφαρμογή της μεθόδου [(0, , , , ,61829)/5=0,59526). Έπειτα γίνεται η αναγωγή στα %, για να βγει η βαροδότηση του κάθε κριτήριου. Η ίδια διαδικασία πραγματοποιήθηκε για την βαροδότηση όλων των κριτηρίων. 1 1 Για την βαροδότηση των κριτηρίων και την εισαγωγή τους στις πολυκριτηριακές μεθόδους ELECTRE κάναμε στρογγυλοποίηση των βαροδοτήσεων στο 1 ο δεκαδικό ψηφίο.

88 87 Πίνακας 5.5: Πίνακας μοντελοποίησης κριτήριων Κριτήρια Cr01:ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΑΠΟΘΗΚΕΣ Cr02: ΑΘΡΟΙΣΤΙΚΗ ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ Είδος Κριτηρίων Μονάδα Μέτρησης Εύρος Τιμών Κλίμακα Κανονικοποιημένα βάρη Ποσοτικό Μέτρα % Ποσοτικό Χιλιόμετρα % Cr03: ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΑΞΙΑ ΓΗΣ Ποσοτικό Ευρώ/Στρέμμα % Cr04: ΜΕΓΕΘΟΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ ΓΙΑ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ Ποσοτικό Στρέμματα % Cr05: ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΤΗ Δ.Ε.Η. Ποσοτικό Χιλιόμετρα 0,4-2,4-12% Σύνολο 100% 5.3 ΧΡΗΣΗ ΠΟΛΥΚΡΙΤΗΡΙΑΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ ELECTRE ΓΙΑ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ Ταξινόμηση των περιοχών με την Πολυκριτήρια μέθοδο ELECTRE TRI Στην ELECTRE TRI, το ζητούμενο είναι να χωριστούν οι εναλλακτικές περιοχές σε συγκεκριμένες κατηγορίες, ώστε να γίνει ευκολότερα η επιλογή μιας ή περισσότερες από αυτές. Στην παρούσα μελέτη θα χωριστούν οι εναλλακτικές σε αποδεκτές και μη αποδεκτές περιοχές για χωροθέτηση μιας τέτοιας επένδυσης. Για το διαχωρισμό χρησιμοποιούνται τα πρότυπα αναφοράς. Το ότι κάνουμε διαχωρισμό των περιοχών σε δυο κατηγορίες θα χρησιμοποιηθεί ένα πρότυπο αναφοράς Πρόσθετα Κριτήρια εισαγωγής στις μεθόδους ELECTRE TRΙ Ως πρόσθετα κριτήρια εισαγωγής στη μεθοδολογία Πολυκριτήριας επιλογής τέθηκαν τα κριτήρια τα οποία όρισε ο κ. Μπέλλης και παραθέτονται στην ενότητα Πρότυπα αναφοράς Στην ELECTRE TRI, όπως προαναφέραμε, το ζητούμενο είναι να χωριστούν οι εναλλακτικές σε συγκεκριμένες κατηγορίες, ώστε να γίνει ευκολότερα η επιλογή μίας από αυτές, στην παρούσα μελέτη σε αποδεκτή και μη αποδεκτή κατηγορία. Για το διαχωρισμό χρησιμοποιούνται τα πρότυπα αναφοράς. Θα χρησιμοποιηθεί ένα πρότυπο αναφοράς. Όποια εναλλακτική βρίσκεται πάνω από το όριο κατατάσσεται στην αποδεκτή κατηγορία, η οποία περιλαμβάνει τις αποδεκτές εναλλακτικές περιοχές, από τις οποίες θα γίνει η επιλογή της καλύτερης.

89 88 Οι εναλλακτικές που βρίσκονται κάτω από το κατώτατο όριο, κατατάσσονται στην μη αποδεκτή κατηγορία και απορρίπτονται. Για τον προσδιορισμό του ορίου αναφοράς r κάθε κριτηρίου, συνήθως προβαίνουμε σε διχοτόμηση του εύρους τιμών του κάθε κριτηρίου. Στην παρούσα μελέτη το r και προκύπτει ( )/2= Έτσι προκύπτει ο παρακάτω πίνακας των προτύπου αναφοράς: Πίνακας 5.1: Οριοθέτηση Προτύπων αναφοράς Πρότυπα Aναφοράς Cr02 Cr03 Cr Cr r Cr Κατώφλια αδιαφορίας Στην ELECTRE TRI έχουμε να κάνουμε με ψευδοκριτήρια και θα χρησιμοποιήσουμε τα κατώφλια αδιαφορίας και τα κατώφλια προτίμησης. Τα κατώφλια αδιαφορίας ορίζουν μια περιοχή αδιαφορίας, μέσα στην οποία ο αποφασίζων δεν επιθυμεί να αλλάξει την προτίμησή του για την υπεροχή της εναλλακτικής έναντι του προτύπου αναφοράς. Το κατώφλι αδιαφορίας ορίζεται συνήθως στο 5% της τιμής του κάθε προτύπου αναφοράς. Στην παρούσα μελέτη, το κατώφλι αδιαφορίας q(r) για το Cr01 προκύπτουν q(r) =38401*5%= Αντίστοιχα προκύπτουν όλα τα κατώφλια αδιαφορίας για όλα τα κριτήρια. Έτσι έχουμε: Πίνακας 5.2: Οριοθέτηση Κατωφλιών αδιαφορίας q(r) Cr Κατώφλια αδιαφορίας Cr02 Cr03 Cr Cr Κατώφλια προτίμησης Το κατώφλι προτίμησης ορίζει μια περιοχή ασθενούς προτίμησης της εναλλακτικής έναντι του προτύπου αναφοράς. Τα κατώφλια προτίμησης χωρίζουν την περιοχή της ασθενούς προτίμησης από την περιοχή της αυστηρής προτίμησης, για

90 89 κάθε ζεύγος εναλλακτικής προτύπου. Συνήθως, κυμαίνονται στο 15% της τιμής των προτύπων αναφοράς. Στην παρούσα μελέτη, το κατώφλι προτίμησης p( r ) για το Cr01 προκύπτει p( r )= 38401*15%= Αντίστοιχα προκύπτουν και οι τιμές για τα υπόλοιπα κριτήρια. Έτσι έχουμε: Πίνακας 5.3: Οριοθέτηση Κατωφλιών προτίμησης Κατώφλια veto Τα κατώφλια veto χρησιμοποιούνται στον έλεγχο διαφωνίας. Ο αποφασίζων θα ασκήσει veto στα Cr01, Cr02, Cr05. Συνήθως το κατώφλι veto κυμαίνεται στο 35% των τιμών των προτύπων αναφοράς. Στην παρούσα μελέτη, το κατώφλια veto v( r ) για το Cr01 προκύπτουν v( r )=38401*35%= Αντίστοιχα προκύπτουν και οι τιμές για τα υπόλοιπα κριτήρια. Έτσι έχουμε: Πίνακας 5.4: Οριοθέτηση των Κατωφλιών veto Κατώφλι αποκοπής λ Το κατώφλι αυτό προσδιορίζει την ευρωστία της σχέσης υπεροχής της μιας εναλλακτικής έναντι του προτύπου αναφοράς, ως αποτέλεσμα της ασάφειας που χαρακτηρίζει τις σχέσεις υπεροχής. Μέσω αυτού, ορίζεται ο δείκτης αξιοπιστίας της κάθε εναλλακτικής έναντι του κάθε προτύπου αναφοράς. Για να έχουμε υπεροχή μιας εναλλακτικής έναντι του προτύπου αναφοράς, θα πρέπει ο δείκτης αξιοπιστίας της συγκεκριμένης υπεροχής να είναι μεγαλύτερος ή ίσος του κατωφλίου αποκοπής λ. Συνήθως παίρνει τιμές από 0,5-1. Στην παρούσα μελέτη θα δοθεί λ=0.7, υιοθετώντας μια ουδέτερη στάση.

91 Πίνακας Πολυκριτήριων Εκτιμήσεων ELECTRE TRI Παρακάτω παραθέτεται ο πίνακας πολυκριτήριων εκτιμήσεων της ELECTRE TRI. Ο πίνακας περιλαμβάνει τις εναλλακτικές, τα κριτήρια, τα κανονικοποιημένα βάρη, τα πρότυπα αναφοράς, τα κατώφλια αδιαφορίας, τα κατώφλια προτίμησης, τα κατώφλια veto και το κατώφλι αποκοπής.

92 91 Εναλλακτικές Πίνακας 5.5: Πίνακας πολυκριτήριων εκτιμήσεων της ELECTRE TRI code Cr01 Cr02 Cr03 Cr04 Cr05 ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΜΕΓΕΘΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ ΓΙΑ ΚΕΝΤΡΟ ΤΩΝ ΑΞΙΑ ΓΗΣ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ ΠΟΛΕΩΝ ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΑΠΟΘΗΚΕΣ Πίνακας Πολυκριτηρίων Εκτιμήσεων Kριτηρια ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΕΗ A/A 1 area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_

93 92 Εναλλακτικές code Cr01 Cr02 Cr03 Cr04 Cr05 ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΜΕΓΕΘΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ ΓΙΑ ΚΕΝΤΡΟ ΤΩΝ ΑΞΙΑ ΓΗΣ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ ΠΟΛΕΩΝ ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΑΠΟΘΗΚΕΣ ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΕΗ A/A 50 area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ Κλίμακα Κανονικοποιημένα βάρη Πίνακας Πολυκριτηρίων Εκτιμήσεων Kριτηρια ,6 0,1 0,12 0,06 0,12

94 93 Στην ELECTRE TRI ζητούμενο ήταν να χωριστούν οι εναλλακτικές περιοχές σε συγκεκριμένες κατηγορίες, ώστε να γίνει ευκολότερα η επιλογή μιας ή περισσότερων από αυτές. Με τη βοήθεια της ELECTRE TRI καταλήξαμε σε 53 από τις 97 αποδεκτές περιοχές για την χωροθέτηση ενός εργοστασίου παραγωγής ενέργειας από Βιομάζα. Οι 53 περιοχές αντιστοιχούν στο προτιμησιακό προφίλ του αποφασίζοντα της συγκεκριμένης επένδυσης για την περιοχή της Θεσσαλίας σύμφωνα με την βαροδότηση των πρόσθετων κριτηρίων, η οποία έγινε με την μέθοδο βαροδότησης AHP. Οι αυτές αποδεκτές περιοχές είναι:

95 94 TRI) Πίνακας 5.6: Πίνακας αποδεκτών περιοχών (αποτέλεσμα μεθόδου ΕLECTRE Aποδεκτές περιοχές (αποτελεσμα μεθοδου ΕLECTRE TRI) Εναλλακτικές code Cr01 Cr02 Cr03 Cr04 Cr05 ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΜΕΓΕΘΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ ΓΙΑ ΚΕΝΤΡΟ ΤΩΝ ΑΞΙΑ ΓΗΣ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ ΠΟΛΕΩΝ ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΑΠΟΘΗΚΕΣ Kριτηρια ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΕΗ A/A 1 area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_

96 95 Τα Γεωγραφικά όρια των περιοχών μπορούν να απεικονισθούν με την χρήση του ArcMap Καταχώρηση Δεδομένων Ξεκινώντας την ELECTRE TRI, δημιουργούμε και αποθηκεύουμε ένα αρχείο με το όνομα LAND. Από το menu==>edit==>data set Εμφανίζεται το παράθυρο Edit Project. Στην καρτέλα Project του παραθύρου Edit Project, εισάγουμε την περιγραφή του προβλήματος και το όνομα του διαχειριστή. Στο tab method εισάγουμε το κατώφλι αποκοπής λ (Εικόνα 1 Παραρτήματος Γ). Στην καρτέλα Criteria, εισάγουμε τα στοιχεία των κριτηρίων : περιγραφή, κωδικό, κανονικοποιημένο βάρος, την κλίμακα increasing (για αύξουσα )και decreasing (για φθίνουσα), καθώς και τις τιμές για κάθε εναλλακτική (εννοείται, αφού έχουμε εισάγει τις εναλλακτικές στην καρτέλα alternatives). Παρακάτω, παραθέτονται οι σχετικές εικόνες των στοιχείων των κριτηρίων (Εικόνα 2 Παραρτήματος Γ). Έπειτα, στην καρτέλα profiles εισάγουμε τις κατηγορίες, όπως προκύπτουν από το πρότυπο αναφοράς : ΑΠΟΔΕΚΤΕΣ ΚΑΙ ΜΗ ΑΠΟΔΕΚΤΕΣ περιοχές (Εικόνα 3 Παραρτήματος Γ). Έχοντας ορίσει τις δύο κατηγορίες, καταχωρούμε τις τιμές των προτύπων r. Οι τιμές αφορούν, το κατώφλι αδιαφορίας (indifference threshold), το κατώφλι προτίμησης (preference threshold) και το κατώφλι veto(veto threshold). Παρακάτω, παραθέτονται οι σχετικές εικόνες με τα στοιχεία του ανώτατου προτύπου για κάθε κριτήριο (Εικόνα 4 Παραρτήματος Γ). Τέλος, στην καρτέλα Alternatives καταχωρούνται τα στοιχεία των εναλλακτικών. Εναλλακτικά μπορούμε να καταχωρήσουμε εδώ τις τιμές των κριτηρίων για κάθε εναλλακτική (σημειώνεται ότι, όπως αναφέρεται παραπάνω, οι

97 96 τιμές των κριτηρίων για κάθε εναλλακτική μπορούν να καταχωρηθούν και από την επιλογή Criteria). Βαροδότηση Κριτηρίων Στη συγκεκριμένη περίπτωση για τη βαροδότηση των κριτηρίων 2 κάναμε συνεχόμενες ερωτήσεις σύγκρισης μεταξύ των διαφορετικών κριτηρίων στον κ. Μπέλλη, ο οποίος είναι ο πρώτος μελλοντικός ιδρυτής εργοστάσιου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Περιφέρεια Θεσσαλίας; Έχει γίνει μελέτη για χωροθέτηση εργοστασίου παραγωγής βιομάζας μέσω της εταιρείας ΕΣΕΚ σε συγκεκριμένα αγροτεμάχια (αγροτεμάχια 336 και 339). Μελλοντικός στόχος της εταιρείας ΕΣΕΚ είναι να πρωτοπορήσει, δημιουργώντας το 1 ο εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας από βιομάζα ( n.d.) Τα αποτελέσματα της μεθόδου ELECTRE TRI Από το menu ==>Results Performance of Alternatives (Απόδοση των εναλλακτικών) Στο παράθυρο Performance of Alternatives εμφανίζονται οι τιμές των κριτηρίων για κάθε εναλλακτική. (Εικόνα 6 Παραρτήματος Γ) Degrees of Credibility (Βαθμοί αξιοπιστία) Στο παράθυρο Degrees of Credibility εμφανίζεται ο δείκτης αξιοπιστίας της σχέσης υπεροχής της κάθε εναλλακτικής έναντι του κάθε προτύπου αναφοράς και του κάθε προτύπου έναντι της εναλλακτικής (Εικόνα 7 Παραρτήματος Γ). Comparison to Profile (Σύγκριση των προφίλ) Στο παράθυρο Comparison to Profile εμφανίζεται η υπεροχή της κάθε εναλλακτικής έναντι του προτύπου αναφοράς. Προκύπτει από τη σύγκριση του προηγούμενου πίνακα (Degrees of Credibility) με το κατώφλι αποκοπής λ. 2 Για τη βαροδότηση των κριτηρίων και την εισαγωγή τους στις πολυκριτηριακές μεθόδους ELECTRE κάναμε στρογγυλοποίηση των βαροδοτήσεων. Οι βαροδοτήσεις των πρόσθετων κριτηρίων έγινε με την μέθοδο AHP η όποια περιγράφεται στην ενότητα 3.1 και τα αποτελέσματα της σχετικά με την Βαροδότηση των πρόσθετων κριτήριων παρουσιάζονται στην ενότητα 5.2.

98 97 Ερμηνεία του πίνακα: Το σύμβολο > δείχνει πως η εναλλακτική είναι καλύτερη από το αντίστοιχο πρότυπο αναφοράς. Το σύμβολο < δείχνει πως η εναλλακτική είναι χειρότερη από το αντίστοιχο πρότυπο αναφοράς. Το σύμβολο R δείχνει πως έχουμε ασάφεια, οπότε η υπεροχή ή όχι, κρίνεται από το αν υπάρχει αισιόδοξη ή απαισιόδοξη προσέγγιση. Το σύμβολο Ι δείχνει πως αδιαφορία υπεροχής => υπεροχή (Εικόνα 8 Παραρτήματος Γ) Assignment by Alternative (Η εκχώρηση από εναλλακτικές) Στο παράθυρο Assignment by Alternative, εμφανίζεται η τοποθέτηση όλων των εναλλακτικών, σε κάθε κατηγορία, ανάλογα με την αισιόδοξη ή απαισιόδοξη προσέγγιση (Εικόνα 9 Παραρτήματος Γ). Assignment by category (Εκχώρηση από την κατηγορία) Στο παράθυρο Assignment by Category εμφανίζονται οι εναλλακτικές ανά κατηγορία, σύμφωνα με την αισιόδοξη ή απαισιόδοξη προσέγγιση. (Εικόνα 10 και Εικόνα 11 Παραρτήματος Γ). Statistics of Assignment (Στατιστικά στοιχεία) Στο παράθυρο Statistics of Assignment εμφανίζεται το πλήθος και τα ποσοστά των εναλλακτικών, που βρίσκονται σε κάθε κατηγορία, τόσο στην αισιόδοξη όσο και στην απαισιόδοξη προσέγγιση (Εικόνα 12 Παραρτήματος Γ) Προτεινόμενη λύση υποστήριξη απόφασης με την Πολυκριτήρια μέθοδο κατάταξης ELECTRE TRI Στο Assignment by Category βλέπουμε ότι τόσο στην αισιόδοξη όσο και στην απαισιόδοξη προσέγγιση, στην καλύτερη κατηγορία περιοχών κατάλληλων για χωροθέτηση ανήκουν οι εναλλακτικές area_112, area_17, area_110, area_65, area_37, area_102, area_63, area_93, area_68, area_79, area_47, area_19, area_27, area_39, area_98, area_73, area_13, area_117, area_115, area_67, area_36, area_119,

99 98 area_49, area_76, area_11, area_58, area_2, area_109, area_97, area_78, area_92, area_103, area_106, area_69, area_107, area_5, area_122, area_113, area_75, area_82, area_14, area_25, area_100, area_85, area_32, area_111, area_71, area_12, area_54, area_96, area_40, area_6 και area_29, Έχοντας επιτύχει τον σκοπό της ELECTRE TRI, την κατάταξη των εναλλακτικών στις δυο κατηγορίες, έχουμε καταλήξει στις 53 ΑΠΟΔΕΚΤΕΣ περιοχές από τις οποίες θα επιλέξει ο αποφασίζων. Αξιοπιστία της απόφασης Έχοντας ορίσει το κατώφλι αποκοπής λ=0.7 μπορούμε να πούμε ότι έχουμε μια αξιόπιστη απόφαση. (0.5<λ<1). Προτιμησιακό Προφίλ Το προτιμησιακό προφίλ προκύπτει από τα πρότυπα και τις τιμές veto που όρισε ο αποφασίζων. Θα μπορούσαμε να τον χαρακτηρίσουμε ουδέτερο, καθώς έδωσε ισορροπημένες τιμές τόσο στο κατώφλι αδιαφορίας όσο και στο κατώφλι προτίμησης. Έδωσε επίσης ένα ουδέτερο veto, επιτυγχάνοντας ικανοποιητικό αριθμό ζευγών εναλλακτικών- προτύπων. Ουδέτερο ήταν και το κατώφλι αποκοπής λ=0, Επιλογή καταλληλότερης περιοχής με την πολυκριτηριακή μέθοδο ELECTRE I Όπως προαναφέραμε, η πολυκριτηριακή μέθοδος ELECTRE Ι βοηθά τον αποφασίζοντα της επένδυσης χωροθέτησης σταθμού παραγωγής ενέργειας από βιομάζα (κ. Μπέλλη) να επιλέξει από ένα υποσύνολο εναλλακτικών τοποθεσιών χωροθέτησης μια (την πιο κατάλληλη) εναλλακτική περιοχή. Για τη χρήση της μεθοδολογίας θα χρησιμοποιήσουμε τα εξής στοιχεία Κατώφλια veto Ο αποφασίζων είναι αυτός ο οποίος επιλέγει σε ποια κριτήρια θα ασκηθεί veto, καθώς και σε ποια τιμή, ανάλογα με το πόσο σημαντικό ή όχι θεωρεί το κάθε κριτήριο και το προτιμησιακό προφίλ του.

100 99 Στην παρούσα μελέτη ο αποφασίζων δε θα ασκήσει veto στα κριτήρια ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΑΞΙΑ ΓΗΣ (Cr03) και ΜΕΓΕΘΟΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ ΓΙΑ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ (Cr04). Για τον προσδιορισμό του κατωφλιού veto ακολουθήθηκε η μέθοδος της τριχοτόμησης του διαστήματος τιμών των κριτηρίων. Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται οι τιμές και η περιοχή στην οποία ανήκουν, καθώς και η επιλογή του αποφασίζοντα. Πίνακας 5.7: Μέθοδος της τριχοτόμησης του διαστήματος τιμών των κριτηρίων Κατώφλι συμφωνίας λ Το κατώφλι συμφωνίας ελέγχει το βαθμό αξιοπιστίας μιας υπεροχής. Παίρνει τιμές μεταξύ 0,5 και 1. Τιμές κοντά στο 1 αυξάνουν την αξιοπιστία της απόφασης, αφού περνάνε μόνο τα ζευγάρια με ισχυρή υπεροχή, περιορίζοντας των αριθμό των ζευγαριών προς έλεγχο. Αντίθετα τιμές κοντά στο 0.5 μειώνουν την αξιοπιστία της απόφασης καθώς περνάνε ζευγάρια με ασθενή υπεροχή, αυξάνοντας τον αριθμό των ζευγών των εναλλακτικών. Η τιμή που δόθηκε από τον αποφασίζοντα είναι 0, Πίνακας Πολυκριτήριων εκτιμήσεων ELECTRE I Παρακάτω παρουσιάζεται ο πίνακας πολυκριτήριων εκτιμήσεων. Πλέον των εναλλακτικών και των κριτηρίων, των ΜΜ και της κλίμακας, περιλαμβάνει τα βάρη, τα κατώφλια veto και το κατώφλι συμφωνίας όλων εκείνων των εναλλακτικών, οι οποίες ανήκουν στην ΑΠΟΔΕΚΤΗ κατηγορία. Πίνακας 5.8: Πίνακας Πολυκριτήριων εκτιμήσεων ELECTRE I

101 100 Εναλλακτικές code Cr01 Cr02 Cr03 Cr04 Cr05 ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΑΠΟΘΗΚΕΣ ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ Kριτηρια ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΑΞΙΑ ΓΗΣ ΜΕΓΕΘΟΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ ΓΙΑ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΕΗ A/A 1 area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ area_ Κλίμακα Κανονικοποιημένα 0,6 0,1 0,12 0,06 0,12 Κατώφλι veto Κατώφλι συμφωνιας Καταχώρηση Δεδομένων Ξεκινώντας την ELECTRE Ι δημιουργούμε και αποθηκεύουμε ένα αρχείο με το όνομα uni.e1s. Καταχώρηση Εναλλακτικών Από το menu==>edit==>alternatives

102 101 Στο παράθυρο που εμφανίζεται πατώντας add καταχωρούμε τις δέκα εναλλακτικές μας. Καταχώρηση Κριτηρίων Από το menu==>edit==>criteria Στο παράθυρο που εμφανίζεται πατώντας add τα 5 κριτήριά μας. Εισάγουμε το όνομα, τα κανονικοποιημένα βάρη, την κλίμακα και την τιμή κατωφλίου veto (Εικόνα 1 παραρτήματος Δ). Από το menu==>edit==>level of concordance Το κατώφλι συμφωνίας ορίστηκε στο 0,6 (Εικόνα 2 παραρτήματος Δ). Καταχώρηση τιμών εναλλακτικών Από το menu==>edit==>matrix of Alternatives Στον πίνακα που εμφανίζεται καταχωρούμε τις τιμές των κριτηρίων σε κάθε εναλλακτική (Εικόνα 2 παραρτήματος Δ) Τα αποτελέσματα της μεθόδου ELECTRE I Compare Pair of Alternatives (Σύγκριση Ζεύγος ανα Εναλλακτικών Λύσεων) Από το menu==>results==>compare Pair of Alternatives Μέσω της παρούσας επιλογής μπορούμε να επιλέξουμε δυο από τις εναλλακτικές προς σύγκριση π.χ επιλέγουμε να συγκρίνουμε την area_112 με την area_17. Τα αποτελέσματα φαίνονται στην (Εικόνα 4 παραρτήματος Δ). Παρατηρούμε ότι η εναλλακτική area_17 υπερέχει στα κριτήρια Crit01 και Crit02. Matrix of concordance (Μήτρα ασυμφωνίας) Από το menu==>results==>matrix of concordance Με αυτή την επιλογή βλέπουμε τη μήτρα συμφωνιών. Σε αυτήν περιέχονται οι δείκτες συμφωνίας για την υπεροχή της μιας εναλλακτικής έναντι της άλλης που δηλώνουν το κατά πόσο υπάρχει συμφωνία για την υπεροχή της μιας εναλλακτικής

103 102 έναντι της άλλης για κάθε ζεύγος εναλλακτικών. Η κύρια διαγώνιος έχει παντού την τιμή 1 καθώς κάθε εναλλακτική υπερέχει του εαυτού της (Εικόνα 5 παραρτήματος Δ). Matrix of discordance (Μήτρα ασυμφωνίας) Από το menu==>results==>matrix of discordance Με αυτή την επιλογή βλέπουμε τη μήτρα ασυμφωνιών. Σε αυτήν αποτυπώνεται το κατά πόσο υπάρχει ασυμφωνία για την υπεροχή της μίας εναλλακτικής έναντι της άλλης για κάθε ζεύγος εναλλακτικών. Όπου εμφανίζεται *, σημαίνει ότι τα ζεύγη δεν ελέγχονται, καθώς στα ζεύγη αυτά ο δείκτης συνολικής συμφωνίας είναι μικρότερος του κατωφλίου συμφωνίας λ=0,6. Όπου 0, δεν έχει ασκηθεί veto και, όπου 1, έχει ασκηθεί veto (Εικόνα 6 παραρτήματος Δ). Matrix of outranking (Μήτρα της υπεροχής) Από το menu==>results==>matrix of discordance Με αυτήν την επιλογή βλέπουμε τη μήτρα υπεροχής. Είναι αποτέλεσμα του συνδυασμού της μήτρας συμφωνίας και της μήτρας ασυμφωνίας. Αποτυπώνει την τελική υπεροχή κάθε εναλλακτικής έναντι των υπολοίπων, λαμβάνοντας υπόψη όλα τα κριτήρια. Όπου η τιμή είναι 1, υπάρχει υπεροχή της μιας εναλλακτικής έναντι της άλλης. Όπου 0, δεν υπάρχει υπεροχή. Και εδώ, η διαγώνιος είναι 1 καθώς κάθε εναλλακτική υπερέχει του εαυτού της (Εικόνα 7 παραρτήματος Δ). Γράφημα υπεροχών Από το menu==> Results==> Graph of Outranking Το γράφημα υπεροχών αποτυπώνει σχηματικά την υπεροχή κάθε εναλλακτικής έναντι μιας άλλης. Η εναλλακτική από την οποία ξεκινά ένα βέλος υπερέχει της εναλλακτικής στην οποία καταλήγει (Εικόνα 8 παραρτήματος Δ). Παρακάτω παρουσιάζονται ενδεικτικά ορισμένες υπεροχές των εναλλακτικών 13 και 40

104 103 H εναλλακτική 13 με την ονομασία area_39 υπερέχει έναντι των εναλλακτικών area_11, area_12, area_122, area_123. area_13, area_29, area_40, area_49, area_54, area_82, area_96, area_97 H εναλλακτική 40 με την ονομασία area_82 υπερέχει έναντι των εναλλακτικών area_12, area_29, area 40, area_54 και area_96. Προτεινόμενη λύση υποστήριξη απόφασης με την Πολυκριτήρια μέθοδο ELECTRE 1 Τέλος έχουμε το τελικό γράφημα (final graph). Δεν υπάρχει διαφορά με το προηγούμενο γράφημα υπεροχών (Εικόνα 9 παραρτήματος Δ). Η εναλλακτική 1 που αντιστοιχεί στην περιοχή area_112. Η εναλλακτική 1 δεν υπερέχεται από καμία άλλη εναλλακτική και αποτελούν τον πυρήνα (Εικόνα 10 παραρτήματος Δ). 5.4 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ ΣΤΑΘΜΟΥ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΠΟ ΒΙΟΜΑΖΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΓΕΡΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Παρακάτω διακρίνονται τα σταδιακά αποτελέσματα της έρευνας Χωροθέτηση σταθμού παραγωγής ενέργειας από βιομάζα η οποία έγινε με την χρήση των μεθόδων οι όποιες αναφέρθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια.

105 104 Εικόνα 5.10: Παρουσίαση των αποτελεσμάτων χωροθέτησης μονάδας παραγωγής ενέργειας με την χρήση προγράμματος GIS Στην εικόνα 5.10 γίνεται με κόκκινο χρώμα η παρουσίαση των κατάλληλων περιοχών για χωροθέτηση μονάδας παραγωγής ενέργειας από βιομάζα σύμφωνα με τους περιορισμούς της ισχύουσας νομοθεσίας περί χωροθέτησης μιας τέτοιας επένδυσης. Οι περιοχές σε 1 ο στάδιο της μελέτης μας από όλο τον γεωγραφικό χώρο της Θεσσαλίας περιορίζονται σε 97 αγροτεμάχια. Εικόνα 5.11: Παρουσίαση των αποτελεσμάτων χωροθέτησης μονάδας παραγωγής ενέργειας με την χρήση της Πολυκριτήριας μεθόδου κατάταξης ELECTRE TRI

106 105 Με την χρήση της μεθοδολογίας ELECTRE TRΙ χρησιμοποιήσαμε τις κατάλληλες περιοχές για χωροθέτηση οι οποίες ήταν αποτέλεσμα χρήσης προγράμματος το οποίο χρησιμοποιεί GIS (ArcMap 10) και με την χρήση πρόσθετων κριτηρίων και βαρών (τα οποία δόθηκαν με την χρήση της μεθόδου AHP) καταλήξαμε σε 53 από τις 97 αποδεκτές περιοχές για χωροθέτηση της συγκεκριμένης επένδυσης της εργασίας μας. Η απεικόνιση των αποτελεσμάτων παρουσιάζεται με γαλάζιο χρώμα στην εικόνα Εικόνα 5.12: Παρουσίαση των αποτελεσμάτων χωροθέτησης μονάδας παραγωγής ενέργειας με της Πολυκριτήριας μεθόδου επιλογής ELECTRE 1 Με την τοποθέτηση αποδεκτών περιοχών (οι οποίες ήταν αποτέλεσμα της Πολυκριτήριας μεθόδου ELECTRE TRI) στην μέθοδο Πολυκριτήριας επιλογής ELECTRE 1 καταλήξαμε στην εναλλακτική 1 η οποία αντιστοιχεί στην περιοχή area_112. Η απεικόνιση του αποτελέσματος γίνεται με γαλάζιο χρώμα στην εικόνα 5.12

107 106 6 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ ΕΡΕΥΝΑΣ Η χωροθέτηση έργων ΑΠΕ είναι πλέον ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα που θα ασχοληθεί η επιστημονική κοινότητα τα επόμενα χρόνια. Η χωροθέτηση αυτών των έργων και πιο συγκεκριμένα των σταθμών παραγωγής ενέργειας από βιομάζα που ασχολήθηκε η συγκεκριμένη διπλωματική θα πρέπει να αποτελεί προϊόν ευρύτερου χωροταξικού σχεδιασμού, έτσι ώστε να δημιουργούνται βιώσιμες εγκαταστάσεις στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον, με ταυτόχρονη τήρηση των εθνικών και ευρωπαϊκών πολιτικών. Αντικείμενο της παρούσης εργασίας αποτέλεσε η χωροθέτηση μιας μονάδας παραγωγής ενέργειας από βιομάζα στην περιφέρεια Θεσσαλίας, βάση της ελληνικής ισχύουσας νομοθεσίας για το έτος Στην παρούσα διπλωματική εργασία, επιχειρήθηκε η ανάδειξη εκείνων των περιοχών που θα ήταν κατάλληλες για χωροθέτηση σταθμών παραγωγής ενέργειας από βιομάζα στην Περιφέρεια Θεσσαλίας με βάση τα κριτήρια και τους κανόνες που θέτει το ΕΠΧΣΑΑ για τις ΑΠΕ. Η όλη αυτή προσπάθεια έγινε με την βοήθεια της πολυκριτηριακής ανάλυσης και με τη βοήθεια των Γεωγραφικών Συστημάτων. Στην προσπάθεια για την ανάδειξη των κατάλληλων περιοχών παρουσιάστηκαν κάποιες δυσκολίες. Ορισμένα από τα κριτήρια τίθενται κατά περίπτωση μετά από την εκπόνηση της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και σε ορισμένα άλλα δεν ορίζονταν ελάχιστη απόσταση. Επίσης, κάποια κριτήρια ήταν δύσκολο να τα χρησιμοποιήσουμε στη συγκεκριμένη εργασία, γιατί ήταν αδύνατο να βρεθούν, όπως οι τουριστικές υποδομές, οι μεμονωμένες κατοικίες και οι τηλεπικοινωνιακές εγκαταστάσεις, διότι ο Οργανισμός Τηλεπικοινωνιών Ελλάδος δεν ήταν πρόθυμος να μας δώσει τα στοιχεία. Ο πρωταρχικός στόχος της παρούσας διπλωματικής εργασίας ήταν να εντοπιστούν εκείνες οι περιοχές που ήταν κατάλληλες για χωροθέτηση με κριτήριο τη νομοθεσία. Κατά τη διάρκεια όμως, κρίθηκε σκόπιμο να προσπαθήσουμε να εντοπίσουμε αυτές τις περιοχές με διαφορετικούς τρόπους (προσθήκη κριτηρίων και προσθήκη βαρών), ώστε να δώσουμε μία άλλη διάσταση στην επίλυση του προβλήματος.

108 107 Η χρησιμοποίηση των Γ.Σ.Π. όχι μόνο αποδεικνύει τη χρησιμότητα ως εργαλείου της ολοκληρωμένης χωρικής προσέγγισης αλλά και μέσω της λειτουργίας Πληροφοριών. Η εργασία υλοποιήθηκε σε πρώτο στάδιο σε περιβάλλον G.I.S. με τη χρήση του προγράμματος και με τη χρήση του προγράμματος ArcGIS. Με τη χρήση του προγράμματος υλοποιήσαμε τους περιορισμούς της νομοθεσίας με ψηφιοποίηση των δεδομένων. Οι περιορισμοί συνετέλεσαν, ώστε να καταλήξουμε σε συγκεκριμένες περιοχές, οι οποίες είναι κατάλληλες για χωροθέτηση ενός τέτοιου έργου. Σε δεύτερο στάδιο κάναμε εφαρμογή της μεθόδου της πολυκριτηριακής ανάλυσης και του πρότυπου λογισμικού της ELECTRE ΤRI για την κατάταξη των κατάλληλων περιοχών (κατάλληλες περιοχές- αποτέλεσμα της 1 ης φάσης) σε κατηγορίες αποδεκτές και μη αποδεκτές. Για εναλλακτικές χρησιμοποιήσαμε τις εκτάσεις πάνω από 22 στρ. για το λόγο ότι ορίσαμε ως αποφασίζοντα την εταιρεία ΕΣΕΚ, η οποία έχει σαν στόχο την δημιουργία μιας μονάδας παραγωγής ενέργειας από βιομάζα. Τα κριτήρια ορίστηκαν σε συνεργασία με το διευθυντή της εταιρείας και ορίζουν κρίσιμα κριτήρια για την υλοποίηση μια υγιούς επένδυσης σε αυτή. Τα κριτήρια αποτελούνται από ποσοτικά δεδομένα (δεδομένα απόστασης και άξιας των κατάλληλων περιοχών για χωροθέτηση). Οι περιοχές που ορίστηκαν ως αποδεκτές, δόθηκαν ως εναλλακτικές με τα ίδια βαροδοτημένα κριτήρια στο λογισμικό της ELECTRE I και καταλήξαμε σε μια συγκεκριμένη περιοχή, η οποία φαίνεται να υπερέχει των άλλων και εξυπηρετεί τους σκοπούς της ΕΣΕΚ για μια τέτοια επένδυση. Για μια τέτοια επένδυση θα πρέπει να εξεταστεί και η καταλληλότητα του εδάφους. Το έδαφος μπορεί να είναι βραχώδες ή υπερβολικά αμμώδες ή υπερβολικά αργιλώδες, με αποτέλεσμα το κόστος της δόμησης να είναι αρκετά υψηλό. Οπότε ένα άλλο κριτήριο το οποίο θα έπρεπε να οριστεί για εισαγωγή του στο δεύτερο στάδιο της ερευνάς μας, έπρεπε να είναι η καταλληλότητα του εδάφους για δόμηση με χρήση μιας κλίμακας από το Όλες οι περιοχές θα πρέπει να εξεταστούν από ειδικό χημικό, ο οποίος θα ορίσει την τιμή του κριτηρίου για όλες κατάλληλες περιοχές με σκοπό τη χωροθέτηση μονάδας παραγωγής ενέργειας από βιομάζα με τιμές της παραπάνω κλίμακας.

109 108 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Bouyssou. D., (2001), "Outranking Methods", In: Floudas CA, Pardalos PM (Eds.). Encyclopedia of Optimization. Kluwer,.Vol. 4, p Doumpos M. and Zopounidis C. (2002), Multicriteria Decision Aid Classification Methods, Kluwer Academic Publishers.() Figueira, J., Mousseau, V., Roy, B., (2005), "Electre Methods". In: Figueira J, Greco S, Ehrogott M (Eds.). Multiple Criteria Decision Analysis: State of the Art Surveys. Springer, New York,. pp Fishburn PC. "Utility theory for decision making". Wiley, Figueira, J., Salvatore, G., & Matthias, E. (2004). "Multiple Criteria Decision Analysis: State of the Art Surveys". United States: Springer International Series. Hatami-Marbini, A. & Tavana, M., (2012), "An extension of the Electre I method for group decision-making. Omega, pp Herrera-Seara, M.A. και Aznar Dols, F., και Zamorano, M., και Alameda-Hernandez, E. (2010) Optimal location of a biomass power plant in the province of Granada analyzed by multi-criteria evaluation using appropriate Geographic Information System according to the Analytic Hierarchy Process, Department of Civil Engineering, Granada Mochol M. et al (2006). Applying an Analytic Method for Matching Approach Selection Mousseau, V. & Slowinski, R., Inferring an ELECTRE TRI Model from Assignment Examples. Journal of Global Optimization 12, pp Pirlot M. A Common Framework for Describing Some Outranking Methods. Journal of Multi-Criteria Decision Analysis 1997; 6; Roy B, Bouyssou D. Aide Multicritere a la Decision: Methodes et Cas.Economica, Paris, 1993.

110 109 Roy B, Słowinski R. Handling effects of reinforced preference and counterveto in credibility of outranking. European Journal of Operational Research 2008; Roy B, Vincke P., Relational systems of preference with one or more pseudocriteria: Some new concepts and results, Management Science 1984; 30; Roy, B., (1991), The outranking approach and the foundations of ELECTRE methods.theory and Decision;" no 31; ROY, B. & Bouyssou, D., (1991). Decision-aid: an elementary introduction with emphasis on multiple criteria, Investigación Operativa. p. 15. Roy, B., (1968), Classement et choix en présence de points de vue multiples (la méthode ELECTRE). La Revue d'informatique et de Recherche Opérationelle. s.l.:s.n., pp Saaty, R.W., (1987), "The analytic hierarchy process-what it is and how it is used", Mathematical Modelling, vol. 9, no. 3-5, pp Saaty, T.L., (1990), "How to make a decision: The analytic hierarchy process", European Journal of Operational Research, vol. 48, no. 1, pp Saaty, T.L., (2008), Decision making with the analytic hierarchy process. Int. J. Services Sciences. Salmeron, J.L., Herrero, I. (2005), "An AHP-based methodology to rank critical success factors of executive information systems", Computer Standards and Interfaces, vol. 28, no. 1, pp Sipahi, S., Timor., (2010) "The analytic hierarchy process and analytic network process: an overview of applications", Management Decision, Vol. 48 Iss: 5, pp Slowinski R, Stefanowski J., Rough classification with valued closeness relation. In: Diday E et al. (1994.). New Approaches in Classification and Data Analysis. Springer-Verlag, Berlin,. p UNEP. (2011). GLOBAL TRENDS IN RENEWABLE ENERGY INVESTMENT. Bloomberg New Energy Finance.

111 110 Vaidya, O.S. & Kumar, S. (2006), "Analytic hierarchy process: An overview of applications", European Journal of Operational Research, vol. 169, no. 1, pp Wu, J. και Wang, J. και Strager, M. (2011) A two-stage GIS-based suitability model for siting biomass to biofuel plants and its application in West Virginia, Division of Forestry and Natural Resources, West Virginia University Αμάραντος, Π., Δακουράς, Σ., Νταγκούμας, Α. & Παυλίδης, Π., (2006). ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΩΝ ΑΠΕ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, Θεσσαλονίνη: Τ.Ε.Ε. Ανδρέου, Ε. (2012). ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΟΥ ΠΑΡΚΟΥ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΤΣΑΔΑ, ΠΑΦΟΥ. ΤΣΑΔΑ- ΠΑΦΟΣ: ΝPRO Engineering Ltd. Βλαχάβας, Ι. (2004). Σημειώσεις στα Συστήματα Στήριξης Απόφασης, Decision Support Systems. Θεσσαλονικη: Α.Π.Θ. Γεωργαλάς, Χ., (2001). ΑΙΟΛΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ Γιαννακούρου, Γ., (2011). Επιδράσεις και αναγκαίες προσαρμογές για τη μεγάλης κλίμακας διείσδυση των ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή, Αθήνα Δούμπος Μ., Ζοπουνίδης Κ., (2001), Πολυκριτήριες Τεχνικές Ταξινόμησης: Θεωρία και εφαρμογές, Αθήνα, Εκδόσεις Κλειδάριθμος. Ζαχαρίου, Α. & Πρωτογερόπουλος, Χ., (2000), ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΦΩΤΟBΟΛΤΑΪΚΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΚΑΠΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΣΤΟΝ ΕΛΛΑ ΙΚΟ ΧΩΡΟ. Αθήνα, ΚΑΠΕ, p. 10. ΚΑΠΕ, (2006), Ενεργειακές καλλιέργειες για την παραγωγή υγρών και στερεών βιοκαυσίμων στην Ελλάδα, ΑΘΗΝΑ: ΚΑΠΕ. ΚΑΠΕ, (2008), ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ Πεπραγμένα, Προγραμματισμος Δράσεων και Στατισικα Στοιχεια ΑΠΕ και ΕΞΕ, ΑΘΗΝΑ: ΚΑΠΕ. ΚΑΠΕ, (2009), Αθήνα: Υπουργείο Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας, Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων.

112 111 ΚΑΠΕ. (2006), Ενεργειακές καλλιέργειες για την παραγωγή υγρών και στερεών βιοκαυσίμων στην Ελλάδα. ΑΘΗΝΑ: ΚΑΠΕ. ΚΑΠΕ. (2008), ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ Πεπραγμένα, Προγραμματισμος Δράσεων και Στατισικα Στοιχεια ΑΠΕ και ΕΞΕ. ΑΘΗΝΑ: ΚΑΠΕ. ΚΑΠΕ. (2009), Αθήνα: Υπουργείο Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας, Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων. Κονταξάκης, Κ. (2009), ΑΙΟΛΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ. ΗΡΑΚΛΕΙΟ. Κορωναίος, Χ. Ι. (2012, ΜΑΡΤΙΟΣ), ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ. ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ. ΑΘΗΝΑ. Κούγιας, Π., (2010), Ενεργειακές Καλλιέργειες, Αθήνα: ΚΑΠΕ. Κουτσόπουλος, Κ. (2002), Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών και Ανάλυση Χώρου. Αθήνα: Παπασωτηρίου. Κουτσόπουλος, Κ. (2003). Εφαρμογές Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών με τη Χρήση του Λογισμικού ArcG.I.S. (ArcMap 10). Αθήνα: Παπασωτηρίου. Κουτσόπουλος, Κ. (2009). Ολοκληρωμένη μεθοδολογική προσέγγιση της ανάπτυξης: Η περίπτωση των Γ.Σ.Π. Παναγιώτου, Ν. (2010). Πολυκριτήρια Ανάλυση (Multicriteria Analysis). Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Αθήνα. Σαμαράς Δ.Γ. (2012), Συστήματα Υποστήριξης Αποφάσεων, Σημειώσεις μαθήματος Συστήματα Υποστήριξης Αποφάσεων, Τμήμα Διοίκησης και Διαχείρισης Έργων, Τ.Ε.Ι. Λάρισας A Εξάμηνο, Μεταπτυχιακό Τμήμα Διοίκησης και Διαχείρισης Έργων και προγραμμάτων. Σέμπος, Ι. (2011), Διδακτορική διατριβή: ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΕΣ - ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ. ΑΘΗΝΑ, ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ, ΣΧΟΛΗ ΧΗΜΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ

113 112 Σίσκος, Γ., (2008), Μοντέλα Αποφάσεων: Μεθοδολογία Επιχειρησιακής Έρευνας- Θεωρία Πολυκριτήριας Ανάλυσης-Εφαρμογές σε Επιχειρήσεις και Οργανισμούς. Εκδόσεις Νέων Τεχνολογιών, Αθήνα,. Χαβιαρόπουλος, Π. και συν., (2001), ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΙΣ ΑΠΕ. Τεχνοεκδοτική ΑΕΒΕ, Οκτώβριος & Νοέμβριος, pp. 9.

114 113 ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΙ ΤΟΠΟΙ

115 114 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α: ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ N. 3010/2002 «Εναρμόνιση του N. 1650/1986 με τις Οδηγίες 97/11 Ε. Ε. και 96/61 Ε.Ε., διαδικασία οριοθέτησης και ρυθμίσεις θεμάτων για τα υδατορέματα και άλλες διατάξεις» N.4001/2011 «Για τη λειτουργία ενεργειακών αγορών ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου, για έρευνα, παραγωγή και δίκτυα μεταφοράς υδρογονανθράκων και άλλες ρυθμίσεις» Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές ενέργειας Κοινή υπουργική απόφαση Δ6/Φ1/οικ.19500/ «Τροποποίηση και συμπλήρωση της 13727/724/2003 κοινής υπουργικής απόφασης ως προς την αντιστοίχιση των δραστηριοτήτων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με τους βαθμούς όχλησης που αναφέρονται στην πολεοδομική νομοθεσία» ΚΥΑ 50910/2727/ Ν. 3851/2010 «Επιτάχυνση της ανάπτυξης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και άλλες διατάξεις σε θέματα αρμοδιότητας του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής» Ν.1559/85 «Ρύθμιση θεμάτων εναλλακτικών μορφών ενέργειας και ειδικών θεμάτων ηλεκτροπαραγωγής από συμβατικά καύσιμα και άλλες διατάξεις» Ν.2244/1994 «Ρύθμιση θεμάτων ηλεκτροπαραγωγής από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και από συμβατικά καύσιμα και άλλες διατάξεις» Ν.2773/1999 «Απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και ρύθμιση θεμάτων ενεργειακής πολιτικής και λοιπές διατάξεις» Ν.2941/2001 «Απλοποίηση διαδικασιών ίδρυσης εταιρειών, αδειοδότηση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, ρύθμιση θεμάτων της Α.Ε. "ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΝΑΥΠΗΓΕΙΑ" και άλλες διατάξεις»

116 115 Ν.3017/2002 «Κύρωση του Πρωτοκόλλου του Κιότο στη σύμβαση πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την αλλαγή του κλίματος» Ν.3175/2003 «Αξιοποίηση του γεωθερμικού δυναμικού, τηλεθέρμανση και άλλες διατάξεις» Ν.3426/2005 «Επιτάχυνση της διαδικασίας για την απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας» Ν.3468/2006 «Παραγωγή Ηλεκτρικής Ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και Συμπαραγωγή Ηλεκτρισμού και Θερμότητας Υψηλής Απόδοσης και λοιπές διατάξεις» Ν.3734/2009 «Προώθηση της συμπαραγωγής δύο ή περισσότερων χρήσιμων μορφών ενέργειας, ρύθμιση ζητημάτων σχετικών με το Υδροηλεκτρικό Έργο Μεσοχώρας και άλλες διατάξεις» Υ.Α.1726/2003 ««Διαδικασία προκαταρκτικής περιβαλλοντικής εκτίμησης και αξιολόγησης, έγκρισης περιβαλλοντικών όρων, καθώς και έγκρισης επέμβασης ή παραχώρησης δάσους ή δασικής έκτασης στα πλαίσιά της έκδοσης άδειας εγκατάστασης σταθμών ηλεκτροπαραγωγής, από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας» Υπουργική απόφαση Φ1/14810 «Κανονισμός Αδειών Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας με χρήση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και μέσω Συμπαραγωγής Ηλεκτρισμού και Θερμότητας Υψηλής Απόδοσης (Σ.Η.Θ.Υ.Α.)»

117 116 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β: ΣΧΕΤΙΚΑ ΒΑΡΗ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΜΕ ΤΗ ΜΕΘΟΔΟ A.H.P.

118 117 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ: ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ELECTRE TRI ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΟΥ Εικόνα 1 παραρτήματος Γ: Προσθήκη δεδομένων στην καρτέλα Project Εικόνα 2 Παραρτήματος Γ: Εισάγουμε των στοιχεία των κριτηρίων στην καρτέλα Criteria

119 118 Εικόνα 3 Παραρτήματος Γ: Κατηγορίες του πρότυπου αναφοράς.

120 119 Εικόνα 4 Παραρτήματος Γ: Εικόνες με τα στοιχεία του προτύπου αναφοράς (r) για κάθε κριτήριο Εικόνα 5 Παραρτήματος Γ: Παράδειγμα εισαγωγής κριτηρίων για την περιοχή area_135- Πεδίο 2

121 120 Εικόνα 6 Παραρτήματος Γ: Αποτελέσματα από την καρτέλα Performance of Alternatives. Credibility. Εικόνα 7 Παραρτήματος Γ: Αποτελέσματα από την καρτέλα Degrees of Εικόνα 8 Παραρτήματος Γ: Αποτελέσματα από την καρτέλα Comparison to Profile

122 121 Alternative Εικόνα 9 Παραρτήματος Γ: Αποτελέσματα από την καρτέλα Assignment by Εικόνα 10 Παραρτήματος Γ: Απεικόνιση των αποτελεσμάτων της επιλογής Assignment by category Alternative Εικόνα 11 Παραρτήματος Γ: Αποτελέσματα από την καρτέλα Assignment by Εικόνα 12 Παραρτήματος Γ:Αποτελέσματα από την καρτέλα Statistics of Assignment

123 122 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Δ: ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ELECTRE 1 ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΟΥ Εικόνα 1 παραρτήματος Δ: Καταχώρηση δεδομένων κριτηρίων στην καρτέλα Criteria

124 123 Εικόνα 2 παραρτήματος Δ: Κατώφλι συμφωνίας Εικόνα 3 παραρτήματος Δ: Καταχώρηση τιμών εναλλακτικών το πρόγραμμα ELECTRE Ι Εικόνα 4 παραρτήματος Δ: Παράδειγμα δυαδικής σύγκρισης εναλλακτικών

125 124 Εικόνα 5 παραρτήματος Δ: Παρουσίαση της μήτρας συμφωνιών Εικόνα 6 παραρτήματος Δ: Παρουσίαση της καρτέλας Matrix of discordance Εικόνα 7 παραρτήματος Δ: Παρουσίαση της καρτέλας Matrix of outranking

126 125 Εικόνα 8 παραρτήματος Δ: Παρουσίαση του αποτελέσματος του στην καρτέλα Γράφημα υπεροχών Εικόνα 9 παραρτήματος Δ: Τελικό γράφημα (final graph)

127 126 Εικόνα 10 έναντι των υπολοίπων παραρτήματος Δ: Παρουσίαση εναλλακτικών που υπερέχουν