Fact sheet. Ο τοµέας του κρέατος στην Ευρωπαϊκή Ένωση. 2. Παραγωγή, κατανάλωση και εµπόριο. 1. Κρέας Tο προϊόν

Transcript

1 Ευρωπαϊκή Επιτροπή Γενική ιεύθυνση Γεωργίας Ο τοµέας του κρέατος στην Ευρωπαϊκή Ένωση Fact sheet Ο τοµέας του κρέατος αποτελεί έναν από τους σηµαντικότερους τοµείς γεωργικής παραγωγής στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Από κοινού, όλα τα κυριότερα είδη κρέατος βόειο, χοιρινό, πουλερικά και αίγειο/πρόβειο κρέας αντιπροσωπεύουν το ένα τέταρτο της συνολικής αξίας της γεωργικής παραγωγής ( 1 ). Το ήµισυ όλων των εκµεταλλεύσεων της ΕΕ ασχολούνται µε την κτηνοτροφία. Το 90 % των γεωργών µε µηρυκαστικά ζώα (βοοειδή και αιγοπρόβατα) είναι ειδικευµένοι κτηνοτρόφοι. Το κρέας αποτελεί σηµαντική πηγή πρωτεϊνών και συνιστά σηµαντικό τµήµα του ευρωπαϊκού τρόπου διατροφής. Οι πολιτικές της ΕΕ στον τοµέα του κρέατος αποσκοπούν στην ενθάρρυνση της παραγωγής αβλαβών, θρεπτικών και οικονοµικά προσιτών κρεάτων. Οι πρόσφατες αλλαγές στην κοινή γεωργική πολιτική (ΚΓΠ) επιβεβαιώνουν τους στόχους αυτούς. Οι πολιτικές προσανατολίζονται όλο και περισσότερο στην ικανοποίηση των αναγκών των καταναλωτών, των κτηνοτρόφων και στην προστασία του περιβάλλοντος µε ισόρροπο τρόπο. 1. Κρέας Tο προϊόν Πρωταρχική πηγή πρωτεϊνών Το κρέας αποτελεί εδώ και πολλά χρόνια σηµαντικό µέρος του ευρωπαϊκού τρόπου διατροφής, προσφέροντας µια υψηλής ποιότητας πηγή πρωτεϊνών για την κάλυψη των αναγκών των ευρωπαίων καταναλωτών. Από το λίπος που περιέχει το κρέας παράγεται επίσης ενέργεια. Άλλα συστατικά, όπως οι βιταµίνες Α και Β, ο σίδηρος, ο φωσφόρος και ο ψευδάργυρος, συµβάλλουν επίσης στην καλή υγεία. Το «ερυθρό κρέας» (κρέας βοοειδών και αιγοπροβάτων) και το «λευκό κρέας» (χοιρινό και κρέας πουλερικών) προσφέρουν µια ποικιλία ωφέλιµων χαρακτηριστικών και µια επιλογή γεύσεων και υφής. Επιπλέον, το κρέας παρέχει πολλές µαγειρικές δυνατότητες και έχει καταστεί βασικό στοιχείο της ευρωπαϊκής κουζίνας και κουλτούρας. Ευρεία επιλογή για τους καταναλωτές παραγωγοί κρέατος έχουν αναπτύξει πολλά περιώνυ- µα προϊόντα που κυµαίνονται (για παράδειγµα) από το Aberdeen Angus στο Cordero Manchego, και από το Prosciutto di Parma στο Volaille de Bresse, που προσθέτουν ιδιαίτερη και τοπική γεύση στα γεύµατα. Τα κρέατα και τα προϊόντα µε βάση το κρέας επωφελούνται σηµαντικά από τα συστήµατα ποιότητας που έχει αναπτύξει η Ευρωπαϊκή Ένωση, και έχουν καταβληθεί σοβαρές προσπάθειες από την αλυσίδα παραγωγής κρέατος για τη βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων όπως επίσης και της σήµανσής τους και εµπορίας τους. 2. Παραγωγή, κατανάλωση και εµπόριο Ο τοµέας του κρέατος στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ των 15 κρατών µελών πριν από τη διεύρυνση το 2004) Ο υπό εξέταση τοµέας αποτελείται από γεωργούς, γεωργικούς συνεταιρισµούς, σφαγεία και επιχειρήσεις που ασχολούνται µε διάφορες πτυχές της διανοµής και εµπορίας του κρέατος. Υπάρχουν πολλά είδη κτηνοτροφικών εκµεταλλεύσεων και κτηνοτρόφων. Η διαφοροποίηση αυτή σηµαίνει ότι, ενώ η κτηνοτροφία κατανέµεται σε ολόκληρη την ΕΕ, υπάρχουν περιοχές που ειδικεύονται σε ένα ή περισσότερα είδη παραγωγής κρέατος. Για παράδειγµα, η Ιρλανδία παράγει σχεδόν 7 % του βόειου κρέατος της ΕΕ ( 2 ), που αντιπροσωπεύει άνω του 25 % της ακαθάριστης γεωργικής παραγωγής της Ιρλανδίας ( 3 ). Η εκτροφή χοίρων συγκεντρώνεται σε περιοχές του Βελγίου, της Γαλλίας, της Γερµανίας, των Κάτω Χωρών και της Ισπανίας, ενώ ο βασικός όγκος (54 %) της εκτροφής προβάτων λαµβάνει χώρα στην Ισπανία και το Ηνωµένο Βασίλειο ( 4 ). Σε άλλες περιοχές, όπως στη Φινλανδία και τη Σουηδία και τις ορεινές περιοχές της Αυστρίας και της Ιταλίας, η κτηνοτροφία αποτελεί ζωτική οικονοµική δραστηριότητα, δεδοµένου ότι υπάρχουν πολύ λίγες εναλλακτικές οικονοµικές δραστηριότητες. Λόγω της ποικιλίας των ειδών, των παραδόσεων κτηνοτροφικής παραγωγής και των εδαφών, η Ευρωπαϊκή Ένωση διαθέτει πολλά κτηνοτροφικά είδη και προϊόντα που παράγονται µε βάση το κρέας. Έτσι, εκτός από το γεγονός ότι συµβάλλουν στις βασικές διατροφικές ανάγκες του πληθυσµού, οι κτηνοτρόφοι και οι ( 1 ) «Agriculture in the European Union Statistical and economic information 2003» («Η γεωργία στην Ευρωπαϊκή Ένωση Στατιστικές και οικονοµικές πληροφορίες 2003»). Και οι µέθοδοι εµπορίας ποικίλλουν σε µεγάλο βαθµό σε ολόκληρη την ΕΕ. Σε ορισµένες περιπτώσεις, υπάρ- ( 2 ) «Agriculture in the European Union Statistical and economic information 2003» («Η γεωργία στην Ευρωπαϊκή Ένωση Στατιστικές και οικονοµικές πληροφορίες 2003»). ( 3 ) Bord Bia Irish Food Board ελτίο για την ιρλανδική γεωργία (2001). ( 4 ) «Agriculture in the European Union Statistical and economic information 2003» («Η γεωργία στην Ευρωπαϊκή Ένωση Στατιστικές και οικονοµικές πληροφορίες 2003»). Ο τοµέας του κρέατος στην Ευρωπαϊκή Ένωση > 1

2 Πίνακας 1: Κατανοµή του ζωικού κεφαλαίου της ΕΕ 15 ( 5 ) (σε ΜΖΚ) το 2000 Πουλερικά 13 % Χοίροι 25 % Βοοειδή 50 % Αίγες 0,9 % Ιπποειδή 1,5 % Πρόβατα 9 % χει παράδοση πώλησης ζώων σε αγορές ζώντων ζώων, ενώ σε άλλες η πώληση γίνεται κυρίως απευθείας σε σφαγεία. Τα ζώα διακινούνται συχνά περισσότερες από µία φορές στη διάρκεια της ζωής τους, καθώς οι εκτροφείς τα πωλούν σε άλλους κτηνοτρόφους οι οποίοι παραδίδουν τα ζώα έτοιµα για την αγορά κρέατος. Η µεταποίηση διενεργείται σε ορισµένες περιοχές από συνεταιρισµούς, ενώ σε άλλες κυριαρχούν οι ιδιωτικές επιχειρήσεις. Η ενοποιηµένη διαδικασία παραγωγής είναι αρκετά συχνό φαινόµενο στον τοµέα του κρέατος πουλερικών οι τροφές ανήκουν στην ίδια την επιχείρηση η οποία παράγει και µεταποιεί το κρέας. Κρέας Στοιχεία και αριθµοί Το έτος 2000, το σύνολο του ευρωπαϊκού ζωικού κεφαλαίου ανερχόταν σε 118 εκατ. µονάδες ζωικού κεφαλαίου (συµπεριλαµβανοµένων 300 εκατ. πουλερικών που ισοδυναµούν µε 15 εκατ. µονάδες ζωικού κεφαλαίου 13 % του συνόλου) ( 6 ). Τα ζώα βοσκής (µηρυκαστικά και ιπποειδή), που ανέρχονταν σε 72 εκατ., αποτελούσαν σχεδόν τα δύο τρίτα (61 %). 59 εκατ. βοοειδή αντιπροσώπευαν από µόνα τους το ήµισυ του ζωικού κεφαλαίου. Οι χοίροι, που ανέρχονταν σε 30 εκατ., αντιπροσώπευαν το ένα τέταρτο. Το κρέας των βοοειδών, το χοιρινό κρέας, το κρέας των πουλερικών και το κρέας των αιγοπροβάτων αποτελούν τους κυριότερους τύπους κρέατος που παράγονται στην ΕΕ (µολονότι και άλλα είδη κρέατος, όπως το κρέας των αλόγων και των κουνελιών, είναι επίσης σηµαντικά σε ορισµένες χώρες). ( 5 ) ΕΕ 9 σηµαίνει την Ευρώπη των Εννέα: BE, DK, DE, FR, IE, IT, LU, NL, UK ΕΕ 12 σηµαίνει ΕΕ 9, ES, EL, PT και ΕΕ 15 σηµαίνει ΕΕ 12, AT, FI, SE. ( 6 ) Έγγραφο Eurostat «Τριάντα χρόνια γεωργίας στην Ευρώπη: Οι εκµεταλλεύσεις µε ζώα βοσκής ακολούθησαν διαφορετικές πορείες». Κατανάλωση Στην ΕΕ καταναλώνονται ετησίως περίπου 35 εκατ. τόνοι διαφόρων ειδών κρέατος. Η ποσότητα αυτή αναλογεί περίπου, κατά µέσο όρο, σε 92 kg κατά κεφαλή και ετησίως (συν 5 kg κατά κεφαλή βρώσιµων εντοσθίων). Η κατανάλωση χοιρινού κρέατος ανέρχεται σε 44 kg, βόειου κρέατος σε 20 kg και πουλερικών σε 23 kg κατά κεφαλή, σε στρογγυλεµένους αριθµούς ( 7 ). Η κατανάλωση κρέατος υπήρξε γενικά σταθερή ή αυξανόµενη σε συνολικούς όρους τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο, η διαπίστωση αυτή κρύβει σηµαντικές τοµεακές διακυµάνσεις. Οι πωλήσεις βόειου κρέατος επλήγησαν από την κρίση της σπογγώδους εγκεφαλοπάθειας των βοοειδών (ΣΕΒ-BSE) από το 1996, πλην όµως ανέκαµψαν µετά τη δεύτερη κρίση το Η κατανάλωση χοιρινού κρέατος και κρέατος πουλερικών ευνοήθηκε σε κάποιο βαθµό από τη µείωση της ζήτησης βόειου κρέατος λόγω της ΣΕΒ, παράλληλα όµως αποκόµισε σταθερά κέρδη λόγω της µεγαλύτερης ανταγωνιστικότητας σε σχέση µε άλλα είδη κρέατος, εν µέρει ως αποτέλεσµα των µεταρρυθµίσεων της ΚΓΠ οι οποίες κατέστησαν φθηνότερα τα δηµητριακά που χρησιµοποιούνται για τη διατροφή των ζώων. ιαφορετικά, το λευκό κρέας ακολούθησε ένα κανονικό κυκλικό πρότυπο παραγωγής, αν και µε αυξητική τάση. Η κατανάλωση πρόβειου κρέατος επηρεάστηκε από τη µετατόπιση της προσφοράς λόγω της εµφάνισης αφθώδους πυρετού στο Ηνωµένο Βασίλειο (µε περιστατικά επίσης στη Γαλλία, την Ιρλανδία και τις Κάτω Χώρες) το ( 7 ) «Agriculture in the European Union Statistical and economic information 2003» («Η γεωργία στην Ευρωπαϊκή Ένωση Στατιστικές και οικονοµικές πληροφορίες 2003»). Ο τοµέας του κρέατος στην Ευρωπαϊκή Ένωση > 2

3 Οι προοπτικές της αγοράς Πλαίσιο 1. Προοπτικές για τις γεωργικές αγορές Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δηµοσιεύει ετησίως εκτιµήσεις της πιθανής εξέλιξης των γεωργικών αγορών. Η πλέον πρόσφατη πλήρης έκθεση δηµοσιεύθηκε τον Ιούνιο 2003 µε τίτλο «Προοπτικές των γεωργικών αγορών ». Επικαιροποιήθηκε τον εκέµβριο 2003 («Μεσοπρόθεσµες προοπτικές των γεωργικών αγορών και του γεωργικού εισοδήµατος στην Ευρωπαϊκή Ένωση »). Ο τοµέας του κρέατος καλύπτεται εκτενώς. Οι εκθέσεις αυτές είναι διαθέσιµες στη διεύθυνση: Τα βασικά σηµεία που αφορούν τον τοµέα του κρέατος στην ΕΕ των 25 κρατών µελών, µετά τη διεύρυνση του 2004 (ΕΕ 25), περιλαµβάνουν: Η συνολική παραγωγή της ΕΕ 25 θα πρέπει να ανέλθει περίπου σε 8 εκατ. τόνους το Παρά τη µέτρια υποχώρηση της κατανάλωσης βοοειδών λόγω των υψηλότερων τιµών παραγωγού, οι αγορές βοοειδών προβλέπεται να εµφανίσουν σχετική ισορροπία µέχρι το Η ΕΕ 25 θα µπορούσε να παράγει περίπου 21,3 εκατ. τόνους χοιρινού κρέατος µε τη διεύρυνση, και να αυξήσει την παραγωγή της σε 23 εκατ. τόνους το 2010, µε το 15 % περίπου της παραγωγής να λαµβάνει χώρα στα νέα κράτη µέλη. Η παραγωγή πουλερικών θα αυξηθεί και αυτή, από 10,9 εκατ. τόνους το 2004 σε 11,9 εκατ. τόνους το Πίνακας 2: Σύνολο τοµέα κρέατος Ισοζύγιο 1999 (σε χιλιάδες τόνους) Χρησιµοποιήσιµη Εισαγωγές ( 1 ) Εξαγωγές ( 1 ) Ανθρώπινη Επίπεδο παραγωγή κατανάλωση αυτάρκειας EΕ Βέλγιο/Λουξεµβούργο ανία Γερµανία Ελλάδα Ισπανία Γαλλία Ιρλανδία Ιταλία Κάτω Χώρες Αυστρία Πορτογαλία Φινλανδία Σουηδία Ηνωµένο Βασίλειο ( 1 ) Μόνο για την ΕΕ = Εισαγωγές και εξαγωγές από τρίτες χώρες. Σηµείωση: Το σύνολο του τοµέα του κρέατος περιλαµβάνει τα βοοειδή, τους χοίρους, τα πουλερικά και τα αιγοπρόβατα. Πηγή: Eurostat Γ Γεωργία. Ο τοµέας του κρέατος στην Ευρωπαϊκή Ένωση > 3

4 Πίνακας 3: Καθαρό ισοζύγιο εξωτερικού εµπορίου ( 1 ) στον τοµέα του κρέατος ( 2 ) και αυτάρκεια Καθαρό ισοζύγιο Αυτάρκεια EU 15 σε χιλιάδες τόνους (%) Κρέας ( 2 ): Χοίρειο κρέας ,8 110,3 107,2 106,3 Βόειο κρέας ,3 101,1 102,5 112,4 Κρέας πουλερικών ,2 107,0 104,1 102,8 Πρόβειο και αίγειο κρέας ,3 81,2 80,8 77,2 Κρέας ιπποειδών ,6 31,8 196,3 148,2 Άλλα είδη κρέατος ,6 92,5 95,1 95,6 Σύνολο ,8 105,5 104,1 104,4 Βρώσιµα εντόσθια ,9 116,7 118,6 122,1 Σύνολο ,6 106,2 104,9 105,3 ( 1 ) Εξαγωγές µείον εισαγωγές. ( 2 ) Συµπεριλαµβανοµένων ζώντων ζώων, ισοδύναµο βάρος σφαγίου. Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Γενική ιεύθυνση Γεωργίας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση και η παγκόσµια αγορά Η ΕΕ αποτελεί σηµαντικό παραγωγό κρέατος σε παγκόσµια κλίµακα, αντιπροσωπεύοντας άνω του 16 % της παγκόσµιας παραγωγής, και κατέχει σηµαντική θέση στο εµπόριο κρέατος. Το καθαρό µερίδιο της ΕΕ στο παγκόσµιο εµπόριο κρέατος είναι 12,8 %, ενώ το µερίδιο για το χοίρειο κρέας ανέρχεται σε 39 %. Σε ορισµένες περιπτώσεις, το εµπορικό ισοζύγιο είναι ευνοϊκότερο για την ΕΕ σε σύγκριση µε άλλους. Πολλές εισαγωγές της ΕΕ εµπίπτουν σε συµφωνίες προτι- µησιακής πρόσβασης µε προµηθευτές από τρίτες χώρες, όπως η Αργεντινή, η Μποτσουάνα και η Βραζιλία. 3. Η ΚΓΠ στον τοµέα του κρέατος Ιστορικό Τα µέτρα της ΚΓΠ όσον αφορά τον τοµέα του κρέατος εξελίχθηκαν στη διάρκεια πολλών ετών και επικεντρώνονται όλο και περισσότερο στη βελτίωση της ποιότητας του προϊόντος, παρέχοντας στους γεωργούς εµπιστοσύνη για τις µελλοντικές προοπτικές των εισοδηµάτων τους και ενθαρρύνοντας περισσότερο περιβαλλοντικά αειφόρες γεωργικές πρακτικές. Προς το σκοπό αυτό χρησιµοποιούνται µέτρα στήριξης της αγοράς καθώς και άλλοι µηχανισµοί. Ο προϋπολογισµός για όλες τις πολιτικές που αφορούν την αγορά κρέατος ανέρχεται περίπου σε 10 δισ. ευρώ (προϋπολογισµός 2004). Αλλαγή του χαρακτήρα της στήριξης Μέχρι τη µεταρρύθµιση της ΚΓΠ του 1992 (για το βόειο κρέας) και του 2001 (για το κρέας των αιγοπροβάτων), τα συστήµατα στήριξης των κτηνοτρόφων βοοειδών και αιγοπροβάτων κατευθύνονταν είτε στη διατήρηση υψηλής τιµής για τα ζώα/το κρέας τους είτε στην πραγµατοποίηση πληρωµών στήριξης άµεσα στους κτηνοτρόφους µε βάση τον αριθµό των ζώων που διατηρούσαν στις εκµεταλλεύσεις τους. Η σχέση αυτή τιµών και/ή επιπέδων παραγωγής έχει µειωθεί σταδιακά και καταβάλλονται πλέον στους κτηνοτρόφους άµεσες ενισχύσεις αντί για τη στήριξη των εισοδηµάτων τους. Η παραγωγή βόειου κρέατος και πρόβειου/αίγειου κρέατος τείνει να βασίζεται στη βοσκή, µολονότι υπάρχουν παραδείγµατα συστηµάτων περισσότερο εντατικής διατροφής, όπου τα ζώα παραµένουν στο εσωτερικό και/ή διατρέφονται µε έτοιµες τροφές (π.χ. σιτηρά). εν υφίσταται κάποιο ενιαίο «τυπικό» σύστηµα παραγωγής βόειου κρέατος. Τα µέτρα στήριξης της ΕΕ απλοποιούνται σταδιακά, και όλα τα Ο τοµέας του κρέατος στην Ευρωπαϊκή Ένωση > 4

5 είδη των παραγωγών θα αντιµετωπίζονται µε περισσότερο οµοιόµορφο τρόπο σε σχέση µε το παρελθόν. Το λευκό κρέας τείνει να παράγεται στο εσωτερικό (δηλαδή σε στεγασµένους χώρους ή άλλου είδους κλειστά συστήµατα), µολονότι η ελεύθερη εκτροφή αυξάνεται σταδιακά. Οι τροφές ετοιµάζονται από συστατικά τα οποία είτε παράγονται στην εκµετάλλευση είτε αγοράζονται, συχνά µε βάση τα σιτηρά, ή αγοράζονται ως έτοιµες «σύνθετες» ζωοτροφές. Η ΕΕ δεν έχει ποτέ προβεί σε άµεση χρηµατοδοτική στήριξη τέτοιων συστηµάτων εντατικής εκτροφής. Η ενίσχυση στον τοµέα περιορίστηκε σε επιστροφές κατά την εξαγωγή (δηλαδή µια µορφή επιδότησης κατά την εξαγωγή που χρησιµοποιείται από την ΕΕ) και σε προστασία στα σύνορα, και περιορισµένη χρήση ενίσχυσης για ιδιωτική αποθεµατοποίηση (κυρίως για το χοίρειο κρέας), που βοηθά στη σταθεροποίηση των τιµών της αγοράς στο εσωτερικό της ΕΕ. Τα εν λόγω µέτρα που αφορούν το εµπόριο υπόκεινται στους κανόνες του Παγκόσµιου Οργανισµού Εµπορίου (ΠΟΕ). Πρόσφατες εξελίξεις Το καθεστώς στήριξης του βόειου κρέατος τροποποιήθηκε σηµαντικά το 1999, στο πλαίσιο της διαδικασίας µεταρρύθµισης της ΚΓΠ «Ατζέντα 2000», µε την πρακτική επιδοτούµενης αγοράς από την ΕΕ πλεονασµάτων βόειου κρέατος από την αγορά (αγορά στην παρέµβαση) να περιορίζεται σηµαντικά και να αποτελεί ένα «δίχτυ ασφαλείας». Σε αντάλλαγµα για τη µείωση αυτή της στήριξης της τιµής στην αγορά, οι γεωργοί έλαβαν άµεση ενίσχυση µε τη µορφή πριµοδοτήσεων βασισµένων στον αριθµό των βοοειδών που κατείχαν κατά την περίοδο αναφοράς. Η ενίσχυση αυτή επεξηγείται λεπτοµερέστερα στο χωριστό τµήµα του δελτίου για το βόειο κρέας. Το σύστηµα στήριξης για το αίγειο/πρόβειο κρέας ανα- µορφώθηκε το Το προηγούµενο σύστηµα πριµοδοτήσεων που καταβάλλονταν σε κτηνοτρόφους µε βάση την τιµή στην αγορά αντικαταστάθηκε από µια ενιαία πριµοδότηση που καθορίστηκε εκ των προτέρων για αρκετά χρόνια. Το τµήµα για το πρόβειο/αίγειο κρέας επεξηγεί µε περισσότερες λεπτο- µέρειες το σύστηµα αυτό. Το λευκό κρέας παρέµεινε σχετικά ανεπηρέαστο από τη διαδικασία µεταρρύθµισης της ΚΓΠ, δεδοµένης της απουσίας κατά το παρελθόν συστηµάτων άµεσης στήριξης. Ωστόσο, οι παραγωγοί χοίρειου κρέατος και κρέατος πουλερικών επωφελήθηκαν από τη µείωση των τιµών των σιτηρών λόγω των µεταρρυθµίσεων της ΚΓΠ το 1993 και το 1999, καθώς µε τις µεταρρυθµίσεις αυτές µειώθηκε το κόστος των ζωοτροφών. 4. Το µέλλον της ΚΓΠ στον τοµέα του κρέατος Η ΚΓΠ αποτελεί αντικείµενο περαιτέρω αλλαγής. Στις 26 Ιουνίου 2003, οι υπουργοί γεωργίας της ΕΕ υιοθέτησαν µια θεµελιώδη µεταρρύθµιση της ΚΓΠ. Η µεταρρύθµιση αυτή θα αλλάξει εντελώς τον τρόπο µε τον οποίο η ΕΕ παρέχει στήριξη στον γεωργικό τοµέα, συµπεριλαµβανοµένου του κρέατος των βοοειδών και του πρόβειου κρέατος. Όλες οι άµεσες ενισχύσεις στην κτηνοτροφία και οι λοιπές άµεσες ενισχύσεις που καταβάλλονται βάσει της τρέχουσας ΚΓΠ θα πρέπει να µετατραπούν, σταδιακά, σε µια «ενιαία ενίσχυση ανά γεωργική εκµετάλλευση». Οι γεωργοί θα λαµβάνουν την ενίσχυση αυτή εφόσον διαχειρίζονται τις εκτάσεις τους µε περιβαλλοντικά ορθό τρόπο. Στην περίπτωση της κτηνοτροφίας, θα πρέπει επίσης να πληρούν ορισµένα ελάχιστα πρότυπα κατά την εκτροφή των ζώων. Οι ενισχύσεις δεν θα καταβάλλονται πλέον σε σχέση µε την πραγµατική παραγωγή των κτηνοτρόφων (δηλαδή θα «αποσυνδεθούν» από την παραγωγή). Η άµεση στήριξη των κτηνοτρόφων από την ΕΕ επικεντρώνεται όλο και περισσότερο στην παροχή ενός προβλεπτέου επιπέδου ενίσχυσης για τη συµπλήρωση του εισοδήµατός τους από τις αγορές κρέατος. Η βεβαιότητα των πληρωµών ενισχύσεων σε µια διάρκεια ετών θα επιτρέψει στους κτηνοτρόφους να συγκεντρωθούν στη βελτίωση των µεθόδων παραγωγής τους, στην ποιότητα των προϊόντων και στην εµπορία. Στο πλαίσιο του στόχου αυτού, οι πληρωµές ενισχύσεων θα συνδέονται στενότερα µε τις επιδόσεις των κτηνοτρόφων όσον αφορά το περιβάλλον και τη σωστή µεταχείριση των ζώων (η έννοια της «πολλαπλής συµµόρφωσης»). Θα διατίθεται επίσης ενίσχυση µέσω των µέτρων αγροτικής ανάπτυξης που συγχρηµατοδοτούνται από την ΕΕ και τα κράτη µέλη. Οι νέες ρυθµίσεις της ΚΓΠ επεξηγούνται λεπτοµερέστερα στο χωριστό τµήµα του δελτίου σχετικά µε το βόειο κρέας. Η εφαρµογή της έννοιας της «αποσύνδεσης» που προτάθηκε από την Επιτροπή θα πρέπει να έχει σηµαντικό αντίκτυπο στον κλάδο της κτηνοτροφίας, σύµφωνα µε µελέτες που δηµοσιεύθηκαν από την Επιτροπή τον Φεβρουάριο 2003 ( 8 ), κυρίως στους τοµείς του βόειου και πρόβειου κρέατος, καθώς θα ευνοήσει τα συστήµατα εκτατικής παραγωγής. Περαιτέρω ανάλυση περιλαµβάνεται στην πρόσφατη ενηµέρωση των προοπτικών της αγοράς (βλέπε πλαίσιο 1). ( 8 ) rep_en.pdf Ο τοµέας του κρέατος στην Ευρωπαϊκή Ένωση > 5

6 Πίνακας 4: Ποσοστά παραγωγής στον κλάδο των τροφίµων 2000 EE LV LT PL CZ SK HU SI RO BG Κρέας 15,4 13,8 1,3 21,0 20,5 20,1 25,3 19,5 17,3 11,7 Ψάρια 15,5 12,2 5,5 2,1 0,4 1,5 0,1 8,3 0,3 0,3 Φρούτα και λαχανικά µ.δ. 5,6 0,7 8,6 3,0 1,7 8,3 9,3 2,0 4,8 Έλαια µ.δ. δ.π. 0,6 2,8 4,7 5,4 4,5 1,8 7,1 4,1 Γαλακτοκοµικά 26,1 19,8 25,9 15,6 16,1 15,6 12,6 14,4 6,8 11,5 Προϊόντα αλευροµύλων 0,5 5,8 3,8 3,3 3,4 6,2 7,2 4,4 9,4 7,7 Ζωοτροφές 2,5 2,2 8,9 6,1 7,9 6,8 7,1 1,4 2,6 3,4 Λοιπά τρόφιµα 20,7 23,9 19,0 20,9 23,6 22,4 16,8 20,1 23,0 19,1 Ποτά 19,4 16,6 17,6 14,3 20,4 20,4 13,9 15,8 31,1 22,4 Καπνός δ.π. δ.π. 6,7 5,2 δ.π. δ.π. 4,2 5,0 0,4 14,8 Σηµείωση: ΕΕ = Εσθονία, LV = Λεττονία, LT = Λιθουανία, PL = Πολωνία, CZ = Τσεχική ηµοκρατία, SK = Σλοβακία, HU = Ουγγαρία, SI = Σλοβενία, RO = Ρουµανία, BG = Βουλγαρία δ.π. = δεν περιλαµβάνεται µ.δ. = µη διαθέσιµο (%) 5. Η διεύρυνση της ΕΕ και ο τοµέας του κρέατος στις µεταξύ τους εµπορικές συναλλαγές, συµπεριλαµβανοµένης της σταδιακής άρσης των επιδοτήσεων κατά την εξαγωγή και των εισαγωγικών δασµών. Η διεύρυνση θα επιφέρει σηµαντικές αλλαγές γενικά στη γεωργία, και ειδικότερα στην κτηνοτροφία. Οι επιπτώσεις της διεύρυνσης στον τοµέα του κρέατος ποικίλλουν ανάλογα µε το ζωικό κεφάλαιο και τον τύπο του κρέατος που εξετάζεται. Ο τοµέας του κρέατος αντιπροσωπεύει σηµαντικό τµήµα της παραγωγής του κλάδου διατροφής σε όλες τις προσχωρούσες χώρες. Οι παραγωγοί χοίρειου κρέατος στην ΕΕ θα επωφεληθούν από τη διεύρυνση, και η παραγωγή τους αναµένεται να αυξηθεί κατά 1 εκατ. τόνους περίπου, ως αποτέλεσµα της διεύρυνσης αυτής. Η παραγωγή κρέατος πουλερικών στις προσχωρούσες χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης (ΠΧΚΑΕ) είναι πιθανόν να σηµειώσει αύξηση µε την προσχώρηση των χωρών αυτών, κυρίως επειδή οι τιµές στην αγορά θα τείνουν να αυξηθούν. Ο κυριότερος καθοριστικός παράγοντας για την παραγωγή βόειου κρέατος στις ΠΧΚΑΕ µετά την προσχώρηση είναι το επίπεδο των ποσοστώσεων γάλακτος, επειδή οι περισσότεροι µόσχοι γεννώνται στις αγέλες γαλακτοπαραγωγής και η ειδικευµένη παραγωγή βόειου κρέατος είναι ήσσονος σηµασίας. Στην περίοδο πριν από τη διεύρυνση, και συγκεκριµένα κατά τη διάρκεια των ετών που αφορούσαν τις προενταξιακές διαπραγµατεύσεις, η ΕΕ και οι υποψήφιες χώρες κατέληξαν σε συµφωνίες (γνωστές ως συµφωνίες «διπλού οφέλους») µειώνοντας τους φραγµούς 6. Εµπορικά θέµατα Οι εµπορικοί κανόνες που τέθηκαν µετά τη συµφωνία του Marrakesh το 1994, µε την οποία έκλεισε ο Γύρος της Ουρουγουάης για την GATT και δηµιουργήθηκε ο ΠΟΕ, εφαρµόζονται στον τοµέα του κρέατος στην ΕΕ. Ο αντίκτυπος είναι εντονότερος για το βόειο κρέας, δεδοµένου ότι µειώθηκαν οι δαπάνες στήριξης της εγχώριας αγοράς (για παράδειγµα αγορά στην παρέµβαση), ασκήθηκε πίεση για τη µείωση των επιστροφών κατά την εξαγωγή, χαλάρωσε η προστασία στα σύνορα µέσω περικοπής των δασµών και αυξήθηκε η πρόσβαση στις αγορές της ΕΕ. Στον τοµέα του χοίρειου κρέατος, η έλλειψη στήριξης της εγχώριας αγοράς σηµαίνει ότι ο αντίκτυπος της συµφωνίας έγινε περισσότερο αισθητός στη µείωση των επιστροφών κατά την εξαγωγή. Για το κρέας των πουλερικών, η πίεση ασκήθηκε µέσω αυξηµένου ανταγωνισµού στην αγορά της ΕΕ από εισαγόµενα προϊόντα. Συγκεκριµένα, κατά την περίοδο επήλθαν οι ακόλουθες αλλαγές στο εξωτερικό εµπόριο κρέατος της ΕΕ: Ο τοµέας του κρέατος στην Ευρωπαϊκή Ένωση > 6

7 954208_Fact-sheet_GR :33 Pagina 7 Στην περίπτωση του βόειου, πρόβειου και αίγειου κρέατος, οι περισσότερες από τις εισαγωγές εµπίπτουν σε προτιµησιακές εµπορικές ρυθµίσεις, συµπεριλαµβανοµένων των δασµολογικών ποσοστώσεων. Όσον αφορά τις εξαγωγές, όλα τα είδη κρέατος είναι ευάλωτα στην καθιέρωση εµπορικών µέτρων από εµπορικούς εταίρους τρίτων χωρών, όπως κατέδειξαν οι πρόσφατες εµπειρίες από τις κρίσεις της σπογγώδους εγκεφαλοπάθειας και του αφθώδους πυρετού. Στο µέλλον, η ΕΕ επιθυµεί τα µη εµπορικά θέµατα, όπως είναι η ασφάλεια των τροφίµων και οι καλές συνθήκες διαβίωσης των ζώων, να αποκτήσουν βασικό ρόλο στις εµπορικές συµφωνίες, ιδιαίτερα στο πολυµερές πλαίσιο του ΠΟΕ. Είναι σηµαντικό να εξασφαλισθεί ότι οι εµπορικές συναλλαγές δεν υπονοµεύουν τις προσπάθειες της ΕΕ για τη βελτίωση της προστασίας και των συνθηκών διαβίωσης των ζώων, για παράδειγµα. 7. Βελτίωση της ποιότητας και της ελκυστικότητας του κρέατος Σε µια ανταγωνιστική αγορά τροφίµων έχει πολύ µεγάλη σηµασία οι κτηνοτρόφοι καθώς και ολόκληρη η αλυσίδα παραγωγής κρέατος να αποσκοπούν στην πώληση προϊόντων της καλύτερης δυνατής ποιότητας και στην ενηµέρωση των καταναλωτών σχετικά µε την αξία των προϊόντων αυτών. Πρότυπα εµπορίας Ο τοµέας του κρέατος χρησιµοποιούσε ανέκαθεν πρότυπα εµπορίας για την ενθάρρυνση των παραγωγών να βελτιώνουν τα προϊόντα τους, ιδιαίτερα στον τοµέα του κρέατος των πουλερικών, όπου ο ρόλος της ΚΓΠ υπήρξε λιγότερο προφανής. Τα πρότυπα εµπορίας Πίνακας 5: Ζωικό κεφάλαιο και κρέας Συνολικό παγκόσµιο εµπόριο και µερίδιο αγοράς ΕΕ (εκατ. ευρώ) Εξαγωγές τρίτων χωρών Εξαγωγές ΕΕ % µερίδιο αγοράς ΕΕ Πηγή: Comtrade. Ο τοµέας του κρέατος στην Ευρωπαϊκή Ένωση > 7

8 αποτελούσαν τα κυριότερα µέσα µε τα οποία οι παραγωγοί επείθοντο να βελτιώσουν την ποιότητα και την ασφάλεια των προϊόντων τους, καθώς και τις πληροφορίες που παρείχαν στους καταναλωτές. Οι κυριότεροι στόχοι των προτύπων εµπορίας της ΕΕ είναι η καθιέρωση ελάχιστων εναρµονισµένων κανόνων για τη διευκόλυνση του εµπορίου, εντός της ΕΕ και στις συναλλαγές µε τις τρίτες χώρες, και ο εφοδιασµός των καταναλωτών της ΕΕ µε καλής ποιότητας νωπά και κατεψυγµένα προϊόντα µε βάση το κρέας σύµφωνα µε κοινά, υψηλά πρότυπα. Στην ΕΕ υπάρχει ποικιλία κανόνων οι οποίοι αναθεωρούνται σε τακτά χρονικά διαστήµατα. Ταξινόµηση σφαγίων Η ταξινόµηση των σφαγίων έπαιξε σηµαντικό ρόλο στη σταδιακή βελτίωση της ποιότητας των σφαγίων κρέατος µε την προώθηση παραγωγής περισσότερο άπαχου κρέατος για την ικανοποίηση της ζήτησης των καταναλωτών. Η ΕΕ έχει ενθαρρύνει τη βιοµηχανία κρέατος να χρησιµοποιεί συστήµατα ταξινόµησης των σφαγίων, βάσει των οποίων τα σφάγια κατατάσσονται ανάλογα µε τη διάπλασή τους (δηλαδή το σχήµα) και την περιεκτικότητά τους σε άπαχο κρέας. Επιπλέον, στις περιπτώσεις στις οποίες η ΕΕ προέβη σε επιδοτούµενη αποθεµατοποίηση κρεάτων (παρέµβαση) στην πράξη µόνο για το βόειο κρέας επέµεινε το κρέας που προσφέρεται προς πώληση στην αποθεµατοποίηση να ικανοποιεί ελάχιστα πρότυπα ποιότητας, µε τη χρήση της κλίµακας ταξινόµησης ως βάσης συγκριτικής αξιολόγησης. Οι χοίροι που έχουν σφαγεί στην ΕΕ ταξινοµούνται ανάλογα µε την ποιότητα και καταβάλλεται πληρωµή στους παραγωγούς σύµφωνα µε τα πρότυπα ποιότητας που ορίζονται στη νοµοθεσία της ΕΕ ( 9 ). Επισήµανση και ιχνηλασιµότητα Η βελτίωση της ποιότητας των σφαγίων και του κρέατος και η εξασφάλιση των υψηλότερων δυνατών προτύπων υγιεινής πρέπει να συνοδεύονται από πληροφορίες προς τους καταναλωτές έτσι ώστε οι τελευταίοι να είναι σε θέση να γνωρίζουν µε ακρίβεια τι είδους κρέας αγοράζουν. Σε ορισµένες περιπτώσεις, οι καταναλωτές επιθυµούν να γνωρίζουν περισσότερα σε σχέση µε την προέλευση του προϊόντος. Το γεγονός αυτό µπορεί να προσθέσει αξία στο προϊόν και να δώσει τη δυνατότητα στον παραγωγό να επιτύχει καλύτερη τιµή από την αγορά. Η ενηµερωτική επισήµανση και οι εγγυήσεις ότι η προέλευση του κρέατος είναι δυνατόν να ανιχνευθεί µέσω της αλυσίδας διατροφής µέχρι την εκµετάλλευση έχουν συνεπώς ουσιαστική σηµασία. Ο προσδιορισµός ( 9 ) Κανονισµός (ΕΟΚ) αριθ. 3220/84 του Συµβουλίου της 13ης Νοεµβρίου 1984 (ΕΕ L 301 της ). της ταυτότητας των ζώων συνδέεται µε την ιχνηλασι- µότητα και αποτελεί επίσης βασικό στοιχείο της στρατηγικής της ΕΕ για τον έλεγχο των νόσων των ζώων. Για τους λόγους αυτούς, η ΕΕ εισήγαγε σειρά µέτρων για τη βελτίωση της επισήµανσης του κρέατος, την εγγύηση της ποιότητας και την ιχνηλασιµότητα. Οι ενέργειες αυτές έγιναν µε διαφορετικούς ρυθµούς ανάλογα µε τον τύπο του κρέατος. Η νοµοθεσία της ΕΕ είναι περισσότερο εκτεταµένη για το βόειο κρέας (για περισσότερες λεπτοµέρειες βλέπε το τµήµα που αφορά το βόειο κρέας). Την 1η Ιανουαρίου 2003 τέθηκε σε ισχύ οδηγία για την τροποποίηση της τρέχουσας νοµοθεσίας της ΕΕ για την επισήµανση ( 10 ), µε σκοπό να γίνει περισσότερο αυστηρός ο ορισµός του όρου «κρέας» για την επισήµανση των προϊόντων µε βάση το κρέας. Τα προϊόντα που επηρεάζονται περιλαµβάνουν τα λουκάνικα, το πατέ, τα µαγειρεµένα κρέατα, τα έτοιµα εδέσµατα και το κρέας σε κονσέρβες. Η βελτίωση της επισήµανσης αποτελεί διαδικασία υπό εξέλιξη, για παράδειγµα η ΕΕ εξέδωσε το 2003 νέους κανόνες ταυτοποίησης των προβάτων. Η ΕΕ παρέχει περαιτέρω δυνατότητα στους παραγωγούς να προσθέσουν αξία στα προϊόντα τους µε βάση το κρέας, µέσω σηµάτων ποιότητας που καθίστανται διαθέσιµα στο πλαίσιο του συστήµατος για την ανάπτυξη και προστασία των τροφίµων. Οι στόχοι του συστήµατος είναι: να ενθαρρυνθεί η διαφοροποίηση της γεωργικής παραγωγής, να προστατευθούν οι ονο- µασίες προϊόντων έναντι της κατάχρησης και της αντιγραφής και να βοηθηθούν οι καταναλωτές µε την παροχή πληροφοριών όσον αφορά τον ειδικό χαρακτήρα προϊόντων. Πλήρης κατάλογος άνω των 60 καταχωρισµένων προϊόντων µε βάση το κρέας διατίθεται στην ιστοθέση της Επιτροπής, στη διεύθυνση: htm 8. Ο τοµέας του κρέατος και τα δηµόσια αγαθά Η εικόνα που προβάλλει η παραγωγή κρέατος έχει πολύ µεγάλη σηµασία για την ευηµερία του κλάδου. Οι καταναλωτές και το κοινό επιθυµούν εγγυήσεις ότι το κρέας παράγεται µε τρόπους συµβατούς µε τις γενικά αποδεκτές αξίες. ( 10 ) Οδηγία της Επιτροπής για την τροποποίηση της οδηγίας 2000/13/ΕΚ του Συµβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά µε την προσέγγιση των νοµοθεσιών των κρατών µελών για την επισήµανση, την παρουσίαση και τη διαφήµιση των τροφίµων (ΕΕ L 109 της ). Ο τοµέας του κρέατος στην Ευρωπαϊκή Ένωση > 8

9 Ο τοµέας του κρέατος και το περιβάλλον Σε περιβαλλοντικούς όρους, ο τοµέας µπορεί να αποδείξει ότι ικανοποιεί τις απαιτήσεις του κοινού. Οι εκµεταλλεύσεις µε ζωικό κεφάλαιο βοσκής (κυρίως βοοειδή και αιγοπρόβατα) έχουν διαµορφώσει το περιβάλλον σε πολλές περιοχές της ΕΕ. Για να αποφευχθεί µια πιθανή καταστροφή του περιβάλλοντος, για παράδειγµα, λόγω υπερβόσκησης, οι κτηνοτρόφοι ενθαρρύνονται να ασκούν περισσότερο «εκτατική» εκµετάλλευση (δηλαδή µε τη µείωση του αριθµού ζώων ανά εκτάριο γης). Κεντρικό στοιχείο των πρόσφατων µεταρρυθµίσεων της ΚΓΠ αποτελεί η συµµόρφωση µε περιβαλλοντικά πρότυπα ως προϋπόθεση για τη λήψη άµεσων ενισχύσεων ΚΓΠ («πολλαπλή συµµόρφωση»). Όταν η παραγωγή περιλαµβάνει υψηλές συγκεντρώσεις ζώων σε συνθήκες στέγασης, όπως συµβαίνει στον κλάδο του λευκού κρέατος (αλλά επίσης και σε ορισµένα συστήµατα παραγωγής βόειου και πρόβειου κρέατος), οι προκλήσεις είναι διαφορετικές. Στις περιπτώσεις αυτές, η διαχείριση των ζωικών αποβλήτων αποτελεί πρόβληµα λόγω της περιβαλλοντικής απειλής εξαιτίας απορροής σε υδατορρεύµατα. Σε ορισµένες περιοχές της ΕΕ έχει ενταθεί το πρόβληµα της διάθεσης της κοπριάς και λήφθηκαν µέτρα για τη µείωση του αριθµού των ζώων που µπορούν να διατηρούν οι κτηνοτρόφοι. Σε πολλές περιοχές ισχύουν αυστηροί εθνικοί ή περιφερειακοί νόµοι για την αποθήκευση της κοπριάς και τη διασπορά της. Στην ΕΕ, υφίσταται κανονιστικό πλαίσιο για την ελαχιστοποίηση της ρύπανσης από γεωργικές δραστηριότητες. Καλή µεταχείριση των ζώων Η καλή µεταχείριση των ζώων, τόσο των σταβλισµένων όσο και των ζώων που βόσκουν ελεύθερα, αποτελεί σοβαρό θέµα για τους κτηνοτρόφους και το κοινό. Η ΕΕ έχει θεσπίσει ορισµένους κανόνες και κώδικες για την καλή διαβίωση των ζώων, οι οποίοι εφαρµόζονται από τις εθνικές αρχές. Τον Ιούνιο 2003, η µεταρρύθµιση της ΚΓΠ συνέδεσε την πληρωµή άµεσων ενισχύσεων της ΕΕ προς τους κτηνοτρόφους µε τις επιδόσεις τους όσον αφορά την επίτευξη των στόχων καλής µεταχείρισης των ζώων. ( 11 ) Κανονισµός (ΕΚ) αριθ. 118/2003 της Επιτροπής της 23ης Ιανουαρίου 2003 (ΕΕ L 20 της ). Η ΕΕ απαντά µε άλλους τρόπους στις απαιτήσεις της κοινωνίας των πολιτών και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να δοθεί προτεραιότητα στην καλή µεταχείριση των ζώων. Για παράδειγµα, οι επιστροφές κατά την εξαγωγή που καταβάλλονται για τα ζωντανά βοοειδή πρόκειται να µειωθούν. Βάσει ενός νέου κανονισµού ( 11 ) µειώνεται σηµαντικά ο αριθµός των περιπτώσεων στις οποίες είναι δυνατόν να ζητηθούν τέτοιου είδους επιδοτήσεις. Σκοπός είναι να αποθαρρύνονται οι περιττές µεταφορές ζώντων ζώων σε µεγάλες αποστάσεις, για τη διατήρηση των καλών συνθηκών διαβίωσής τους. Θα ακολουθήσουν αυστηρότεροι κανόνες για τους κτηνιατρικούς ελέγχους σε τρίτες χώρες ώστε να εξασφαλισθεί η τήρηση των προτύπων ορθής µεταχείρισης, συµπεριλαµβανοµένων κυρώσεων σε περίπτωση µη συµµόρφωσης. Ασθένειες των ζώων και ζωοανθρωπονόσοι Οι ασθένειες των ζώων αποτελούν µόνιµη απειλή για την κτηνοτροφία και την πτηνοτροφία. Ασθένειες όπως ο αφθώδης πυρετός µπορούν να βλάψουν τις δραστηριότητες των κτηνοτρόφων και γενικότερα την ύπαιθρο. Η ΕΕ διαθέτει συστήµατα αυστηρού ελέγχου για την αντιµετώπιση της εκδήλωσης ασθενειών. Τα συστήµατα αυτά αποδείχθηκαν επιτυχή στη διαχείριση της εκδήλωσης του αφθώδους πυρετού το 2001 µε αποτέλεσµα να περιοριστεί η διάδοση της νόσου κυρίως εντός του Ηνωµένου Βασιλείου (µε περιορισµένα περιστατικά στη Γαλλία, την Ιρλανδία και τις Κάτω Χώρες). Ωστόσο, άλλες ασθένειες των ζώων όπως οι ζωοανθρωπονόσοι (εκείνες οι οποίες µπορούν να µεταδοθούν από τα ζώα στους ανθρώπους κάτω από φυσιολογικές συνθήκες) θέτουν περαιτέρω προβλήµατα, δεδοµένου ότι το µέσο µετάδοσης µπορεί να είναι τα τρόφιµα, και ιδίως το κρέας. Ο τοµέας του κρέατος είχε να αντιµετωπίσει σειρά κρίσεων που συνδέονται µε ασθένειες (όπως στην περίπτωση της σαλµονέλας και της ΣΕΒ) κατά τις οποίες χάθηκε η εµπιστοσύνη των καταναλωτών στην υγιεινή του κρέατος, µε σοβαρές επιπτώσεις στη ζήτηση κρέατος και κατά συνέπεια στις αγορές κρέατος και στους πόρους διαβίωσης των κτηνοτρόφων. Οι κανονιστικοί µηχανισµοί και οι µηχανισµοί ελέγχου των ασθενειών στην ΕΕ επικαιροποιήθηκαν προκειµένου να ληφθεί υπόψη το στοιχείο αυτό. Οι εν λόγω µηχανισµοί µπορούν να εφαρµόζονται επίσης και σε εισαγόµενα κρέατα. Ζωοτροφές Ορισµένα προβλήµατα ασφάλειας των τροφίµων συνδέονταν µε την ποιότητα έτοιµων ζωοτροφών που αγόραζαν οι κτηνοτρόφοι. Και πάλι, η ΕΕ προέβη στη θέσπιση αυστηρών κανονισµών για τις ζωοτροφές προκειµένου να µειωθεί ο κίνδυνος να δράσουν οι εν λόγω τροφές ως καταλύτες για την εκδήλωση ασθενειών. Οι εν λόγω κανονιστικές προσπάθειες συνεχίζονται. Η υφιστάµενη νοµοθεσία της ΕΕ στον τοµέα των ζωοτροφών περιλαµβάνει: κανόνες εµπορίας και επισή- µανσης των πρώτων υλών ζωοτροφών, των σύνθετων ζωοτροφών, των ζωοτροφών που προορίζονται για ειδικούς διατροφικούς σκοπούς, των βιοπρωτεϊνών Ο τοµέας του κρέατος στην Ευρωπαϊκή Ένωση > 9

10 και των γενετικά τροποποιηµένων ζωοτροφών κανόνες για την έγκριση, εµπορία και επισήµανση των πρόσθετων υλών ζωοτροφών κανόνες για τις ανεπιθύµητες ουσίες σε ζωοτροφές (µυκοτοξίνες, βαρέα µέταλλα κλπ.) κανόνες για την έγκριση και καταχώριση εγκαταστάσεων παραγωγής ζωοτροφών και κανόνες για επίσηµους ελέγχους των ζωοτροφών. ΒΟΕΙΟ ΚΡΕΑΣ Οι αγορές βόειου κρέατος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) έχουν εισέλθει σε φάση ανάκαµψης όσον αφορά την κατανάλωση, την παραγωγή και τις εξαγωγές, µετά τις κρίσεις που σηµειώθηκαν το 2000 και 2001 λόγω της σπογγώδους εγκεφαλοπάθειας των βοοειδών (ΣΕΒ) και του αφθώδους πυρετού. Λήφθηκαν µέτρα προκειµένου να µειωθεί η πλεονάζουσα παραγωγή σε σχέση µε τη ζήτηση και να καθησυχαστούν οι καταναλωτές όσον αφορά τα πρότυπα ποιότητας του βόειου κρέατος στην ΕΕ. Οι προτεραιότητες αυτές, σε συνδυασµό µε την ανάγκη εξασφάλισης των παραγωγών βόειου κρέατος για το µέλλον, οδηγούν σε αλλαγές του συστήµατος στήριξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το βόειο κρέας. Βόειο κρέας Η ΕΕ 15, στοιχεία και αριθµοί Το βόειο κρέας κατέχει την πρώτη θέση ανάµεσα στα διάφορα είδη κρέατος που παράγονται στην ΕΕ και αποτελεί συνολικά τον δεύτερο µεγαλύτερο τοµέα, αντιπροσωπεύοντας το 10 % της συνολικής αξίας της γεωργικής παραγωγής στην ΕΕ 15 (δεύτερος µετά τον τοµέα των γαλακτοκοµικών προϊόντων µε µερίδιο 14 % το 2002) ( 12 ). Στο σύνολο της ΕΕ 15, δύο τρίτα περίπου των βοοειδών προέρχονται, άµεσα ή έµµεσα, από αγέλες γαλακτοπαραγωγής. Η εξέλιξη του καθεστώτος στήριξης της ΕΕ θα µπορούσε συνεπώς να επηρεάσει τον τοµέα του βόειου κρέατος. Το υπόλοιπο ένα τρίτο προέρχεται από µόσχους που γεννήθηκαν από «θηλάζουσες αγελάδες», δηλαδή αγελάδες µητέρες που ανήκουν στις φυλές εκείνες που δίνουν όλο το γάλα τους στους µόσχους τους. Τα αρσενικά αναπαραγωγής αυτών των µόσχων προέρχονται συνήθως από φυλές που εκτρέφονται κατά κύριο λόγο για το κρέας τους. Η ΕΕ παράγει κανονικά 6,5 έως 7 εκατ. τόνους βόειου κρέατος ετησίως (ανάλογα µε το σηµείο του κύκλου ( 12 ) «Agriculture in the European Union Statistical and economic information 2003» («Η γεωργία στην Ευρωπαϊκή Ένωση Στατιστικές και οικονοµικές πληροφορίες 2003»). παραγωγής) και η ποσότητα αυτή αντιπροσωπεύει περίπου το 13 % της συνολικής παγκόσµιας παραγωγής βόειου κρέατος. Όλα τα κράτη µέλη παράγουν βόειο κρέας, όπως φαίνεται στον πίνακα 6. Η εκτροφή σε βοσκότοπους, ή εκτατική µέθοδος παραγωγής, είναι µια µέθοδος που συναντάται γενικότερα στις ποιµενικές περιοχές της Ευρώπης, όπου είναι δύσκολη η καλλιέργεια των δηµητριακών, κυρίως στις δυτικές άκρες της ηπείρου (Ιρλανδία, Ηνωµένο Βασίλειο και ατλαντικό τόξο) καθώς και στις ορεινές ζώνες ολόκληρης της Ευρώπης. Αυτό που χαρακτηρίζει τη µέθοδο αυτή είναι ότι τα εκτρεφόµενα ζώα στις εν λόγω περιοχές µεγαλώνουν µε βραδύτερο ρυθµό, φθάνοντας συχνά σε µεγαλύτερο βάρος και δίνοντας ένα πιο ώριµο και εύγευστο κρέας. Οι µόσχοι που προέρχονται από θηλάζουσες αγελάδες τείνουν συχνά να εκτρέφονται µε αυτό το εκτατικό σύστηµα. Τα συστήµατα εκτροφής µε βάση τα σιτηρά είναι συνηθέστερα στις νότιες περιοχές της Ευρώπης, όπου το κλίµα, επειδή είναι πιο ζεστό το καλοκαίρι, δεν επιτρέπει την ανάπτυξη της χλόης, και επίσης σε περιοχές όπου τα σιτηρά είναι άφθονα (π.χ. Κεντρική Ευρώπη). Τα βοοειδή που εκτρέφονται µε σιτηρά µεγαλώνουν πολύ πιο γρήγορα από τα αντίστοιχα ζώα που εκτρέφονται µε χορτονοµή και φθάνουν στο κατάλληλο για σφαγή βάρος τους πιο γρήγορα (συχνά σφάζονται σε κατώτερο βάρος). Στα συστήµατα αυτά, που περιγράφονται ορισµένες φορές ως εντατικά, τείνουν να υπάρχουν περισσότερα µοσχάρια που προέρχονται από γαλακτοπαραγωγικές µητέρες αγελάδες. Το βοδινό αυτό κρέας, που προέρχεται από νεότερα ζώα, εκτρεφόµενα µε δηµητριακά, χαρακτηρίζεται από λιγότερο έντονη γεύση και χρώµα. Σε καθένα από τα συστήµατα αυτά υπάρχουν µεγάλες διακυµάνσεις ανάλογα µε την περιοχή, χρησιµοποιούνται δε διαφορετικές τεχνικές εκτροφής και φυλές ζώων. Με τον τρόπο αυτό, και λόγω της εντυπωσιακής ποικιλίας µαγειρικών παραδόσεων, οι ευρωπαίοι καταναλωτές διαθέτουν ένα ευρύ φάσµα επιλογής τύπων βόειου κρέατος. Οι περισσότερες από τις ποσότητες που πωλούνται στην Ευρώπη προέρχονται από ζώα τα οποία εκτρέφονται σύµφωνα µε τα ανωτέρω συστήµατα, πλην όµως το 10 % περίπου αποτελείται από µοσχαρίσιο κρέας που προέρχεται από µόσχους οι οποίοι διατρέφονται κυρίως µε βάση το γάλα, ώστε να παράγεται κρέας χρώµατος λευκού ή ελαφρώς ρόδινου. Η παραγωγή βόειου κρέατος ακολουθεί κανονικά ένα κυκλικό πρότυπο, µε την αύξηση της παραγωγής να οδηγεί σε χαµηλότερες τιµές οι οποίες ακολουθούνται από µείωση της προσφοράς και ανάκαµψη των τιµών, ο δε πλήρης οικονοµικός κύκλος ολοκληρώνεται στη διάρκεια δύο ή τριών ετών. Η παραγωγή µοσχαρίσιου κρέατος είναι σε µεγάλο βαθµό υποπροϊόν του γαλα- Ο τοµέας του κρέατος στην Ευρωπαϊκή Ένωση > 10

11 Πίνακας 6: Αριθµοί βοοειδών Εκατοστιαία µερίδια κρατών µελών Γαλλία 25,1 % Υπόλοιπο EE 15 44,2 % Γερµανία 17,5 % Ηνωµένο Βασίλειο 13,2 % κτοκοµικού τοµέα και ακολουθεί ένα λιγότερο κυκλικό πρότυπο. Το σηµαντικότερο στοιχείο του τοµέα του βόειου κρέατος στα πρόσφατα χρόνια ήταν ο αντίκτυπος των ασθενειών των ζώων στην κατανάλωση. Ειδικότερα η ΣΕΒ διατάραξε το κανονικό κυκλικό πρότυπο δεδοµένου ότι παρατηρήθηκε δραµατική µείωση στην κατανάλωση που οδήγησε σε βραχυπρόθεσµη υπερπροσφορά και κατά συνέπεια σε σηµαντικά µειω- µένες τιµές. Από τη στιγµή που η ασθένεια τέθηκε υπό έλεγχο, η κατανάλωση βόειου κρέατος ανέκαµψε σχετικά γρήγορα σε όλα τα κράτη µέλη ( 13 ). Η ΕΕ συνέβαλε σε σηµαντικό βαθµό στην ανάκαµψη αυτή, λαµβάνοντας αυστηρά µέτρα ελέγχου της ποιότητας των ζωοτροφών και εισάγοντας απαιτήσεις ταυτοποίησης των ζώων και επισήµανσης του κρέατος µε σκοπό να ενισχυθεί η εµπιστοσύνη των καταναλωτών για την αγορά του προϊόντος αυτού. Τα µέσα πολιτικής σχεδιάστηκαν µε σκοπό να στηριχθεί η αγορά, εφόσον είναι αναγκαίο, αλλά δεν χρειάστηκε να αξιοποιηθούν πλήρως. Ο ρόλος των µέσων πολιτικής της ΕΕ Το καθεστώς στήριξης του βόειου κρέατος (που λειτουργεί από το 1968) εξελίχθηκε σηµαντικά, εν µέρει ως αποτέλεσµα των προβληµάτων που αντιµετώπισε ο τοµέας τα τελευταία χρόνια. Αρχικά, το καθεστώς έλαβε µια κλασική µορφή της ΚΓΠ µε τη στήριξη των εγχώριων τιµών σε περιόδους πλεονασµάτων µέσω της χρηµατοδότησης από την ΕΕ αγοράς βόειου κρέατος για την αποµάκρυνσή του από την αγορά σε αποθήκες παρέµβασης, και στη συνέχεια επαναφορά των ποσοτήτων στην αγορά εφόσον το επέτρεπε ο κύκλος του βόειου κρέατος, και προστασία στα σύνορα µέσω δασµών µε σκοπό την αποφυγή διαταραχής της εγχώριας τιµής της ΕΕ. Επιπλέον, ένα µέρος των πλεονασµάτων ήταν δυνατόν να εξαχθεί µε τη βοήθεια των επιστροφών κατά την εξαγωγή. Υπήρχε επίσης ένα σύστηµα ενίσχυσης της ιδιωτικής αποθεµατοποίησης (ΕΙΑ-PSA) βάσει του οποίου οι ιδιώτες εµπορευόµενοι ενθαρρύνονταν, µέσω µερικής επιδότησης, να προβαίνουν σε προσωρινή αποταµίευση βόειου κρέατος σε περιόδους υπερπροσφοράς. Η παραγωγή µοσχαρίσιου κρέατος δεν επιδοτήθηκε άµεσα από την ΕΕ δεδοµένου ότι αποτελεί υποπροϊόν. Οι µεταρρυθµίσεις της ΚΓΠ το 1992 και 1999 ( 14 ) περιόρισαν το ρόλο των αποθεµάτων παρέµβασης. Η ΕΕ αγοράζει πλέον βόειο κρέας από τα αποθέµατα παρέµβασης µόνο όταν οι τιµές πέφτουν σε ευρώ ανά τόνο σε κάποιο κράτος µέλος ή περιφέρεια. Με τον τρόπο αυτό, η παρέµβαση έχει καταστεί ένα «δίχτυ ασφαλείας» του εισοδήµατος παρά ένα εργαλείο διαχείρισης της αγοράς, και η ενίσχυση ιδιωτικής αποθε- µατοποίησης αποτελεί την προτιµώµενη επιλογή για την αντιµετώπιση προσωρινής υπερπροσφοράς. Η εµπορική συµφωνία στα πλαίσια του Γύρου της Ουρουγουάης της GATT (σήµερα Παγκόσµιος Οργανισµός Εµπορίου ΠΟΕ) οδήγησε σε χαµηλότερους δασµούς και λιγότερες δαπάνες σε επιστροφές κατά την εξαγωγή. Το γεγονός αυτό κατέστησε τον τοµέα του βόειου κρέατος στην ΕΕ περισσότερο εξαρτώµενο ( 13 ) Ευρωπαϊκή Επιτροπή: «Prospects for agricultural markets » («Προοπτικές για τις γεωργικές αγορές ») και επικαιροποίηση εκεµβρίου ( 14 ) Κανονισµός (ΕΚ) αριθ. 1254/99 του Συµβουλίου της 17ης Μαΐου 1999 (ΕΕ L 160 της ). Ο τοµέας του κρέατος στην Ευρωπαϊκή Ένωση > 11

12 από τη συµπεριφορά της αγοράς και προσανατολισµένο στην ικανοποίηση της ζήτησης, µολονότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρακολουθεί στενά την αγορά βόειου κρέατος σε περίπτωση που χρειαστούν πρόσθετα µέτρα. Η στήριξη της ΕΕ επικεντρώνεται πλέον περισσότερο σε άµεσες ενισχύσεις για τη διατήρηση των εισοδηµάτων των κτηνοτρόφων. Άµεσες ενισχύσεις σε κτηνοτρόφους Η µεταρρύθµιση της ΚΓΠ το 1999 άλλαξε τον τρόπο µε τον οποίο οι κτηνοτρόφοι λαµβάνουν τις άµεσες ενισχύσεις. Λαµβάνοντας υπόψη την ποικιλία των διαφόρων κτηνοτροφικών εκµεταλλεύσεων στην ΕΕ, οι άµεσες ενισχύσεις περιλαµβάνουν διάφορα είδη µέτρων άµεσης στήριξης των κτηνοτρόφων ( 15 ). Τα µέτρα αυτά προορίζονται: να αντισταθµίσουν τις µειώσεις της τιµής παρέµβασης (πριµοδότηση σφαγής και ειδική πριµοδότηση βόειου κρέατος) να στηρίξουν τα εισοδήµατα των παραγωγών οι οποίοι ειδικεύονται στην παραγωγή βόειου κρέατος (πριµοδότηση στη θηλάζουσα αγελάδα) να ενθαρρύνουν τους παραγωγούς να προσανατολιστούν προς την εκτατική γεωργία (ενίσχυση εκτατικοποίησης) να στηρίξουν τους παραγωγούς στις µειονεκτικές περιοχές ή σε κράτη µέλη που ειδικεύονται ιδιαίτερα στην παραγωγή βόειου κρέατος (πρόσθετη πρι- µοδότηση στη θηλάζουσα αγελάδα) να εξισορροπήσουν την αγορά καθ όλη τη διάρκεια του έτους (πριµοδότηση για τη σφαγή εκτός εποχής) να επιτρέψουν στα κράτη µέλη να στηρίξουν ειδικά συστήµατα παραγωγής (κονδύλια εθνικών δαπανών). Οι εθνικές αρχές διαθέτουν µεγαλύτερα περιθώρια ελιγµών για την εφαρµογή του καθεστώτος για το βόειο κρέας. Μέρος των άµεσων ενισχύσεων µπορεί να χορηγηθεί σύµφωνα µε τα εθνικά κριτήρια των κρατών µελών, επιτρέποντας σε αυτά να ικανοποιήσουν τις προσδοκίες των πολιτών τους καθώς και των κτηνοτρόφων τους. Τα κράτη µέλη µπορούν επίσης να επιλέξουν να εξαρτήσουν τις πληρωµές από την εφαρµογή εκ µέρους των κτηνοτρόφων περιβαλλοντικά φιλικών µεθόδων παραγωγής (η έννοια της «πολλαπλής συµ- µόρφωσης»). ( 15 ) Κανονισµός (ΕΚ) αριθ. 2342/99 της Επιτροπής της 28ης Οκτωβρίου 1999 (ΕΕ L 281 της ). Η νέα πολιτική της ΕΕ στον τοµέα του βόειου κρέατος Στις 26 Ιουνίου 2003, οι υπουργοί γεωργίας της ΕΕ ενέκριναν µια θεµελιώδη µεταρρύθµιση της ΚΓΠ. Με τη µεταρρύθµιση αυτή εισάγονται αλλαγές στον τρόπο στήριξης του γεωργικού τοµέα εκ µέρους της ΕΕ. Η νέα ΚΓΠ επικεντρώνεται στους καταναλωτές και τους φορολογούµενους, παρέχοντας παράλληλα στους γεωργούς και κτηνοτρόφους την ελευθερία να παράγουν τα προϊόντα που ζητεί η αγορά. Στο µέλλον, η µεγάλη πλειοψηφία των επιδοτήσεων θα καταβάλλεται ανεξάρτητα από τον όγκο της παραγωγής. Για να αποφευχθεί η εγκατάλειψη της παραγωγής, τα κράτη µέλη είναι δυνατόν να επιλέξουν να διατηρήσουν µια περιορισµένη σχέση µεταξύ επιδότησης και παραγωγής κάτω από σαφώς καθορισµένες προϋποθέσεις και εντός συγκεκριµένων ορίων. Οι περισσότερες από τις πληρωµές άµεσων ενισχύσεων που καταβάλλονται επί του παρόντος στους γεωργούς θα αντικατασταθούν από ένα καθεστώς ενιαίας ενίσχυσης. Το νέο καθεστώς αυτό δεν θα συνδέεται πλέον µε το προϊόν που παράγουν οι γεωργοί (µε άλλα λόγια θα «αποσυνδεθεί»). Το ποσό της πληρωµής θα υπολογίζεται βάσει των άµεσων ενισχύσεων τις οποίες λάµβαναν οι γεωργοί στη διάρκεια µιας περιόδου αναφοράς ( ). Το καθεστώς ενιαίας ενίσχυσης θα τεθεί σε λειτουργία την 1η Ιανουαρίου Τα κράτη µέλη έχουν τη δυνατότητα να καθυστερήσουν την εφαρµογή αυτή µέχρι το Πλην όµως, µέχρι το 2007, το αργότερο, όλα τα κράτη µέλη θα καθιερώσουν το εν λόγω καθεστώς. Από το 2005 και µετά, η πλήρης αποσύνδεση θα αποτελεί τη γενική αρχή. Ωστόσο, τα κράτη µέλη δύνανται να αποφασίσουν να εφαρµόσουν εν µέρει το καθεστώς ενιαίας πληρωµής και να χορηγούν συµπληρωµατική ενίσχυση σε παραγωγούς βόειου κρέατος επιλέγοντας από τις εναλλακτικές δυνατότητες για µερική αποσύνδεση των άµεσων ενισχύσεων. Βάσει της µερικής αποσύνδεσης των άµεσων ενισχύσεων, τα κράτη µέλη δύνανται να επιλέξουν να διατηρήσουν µέχρι 100 % της πριµοδότησης για τη σφαγή των µόσχων. Ωστόσο, τα κράτη µέλη έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν να διατηρήσουν µέχρι 100 % της πριµοδότησης για τη θηλάζουσα αγελάδα και µέχρι 40 % της συνδεδεµένης πριµοδότησης για τη σφαγή των µόσχων. Εναλλακτικά, θα µπορούσαν να διατηρήσουν µέχρι 100 % της συνδεδεµένης πριµοδότησης για τη σφαγή ή, αντίθετα, µέχρι 75 % της ειδικής πριµοδότησης για αρσενικά βοοειδή. Η µεταρρύθµιση της ΚΓΠ δίνει µεγαλύτερη έµφαση στην «πολλαπλή συµµόρφωση». Μέχρι τώρα, η πολλαπλή συµµόρφωση ήταν εκούσια για τα κράτη µέλη και ίσχυε µόνο για τα περιβαλλοντικά πρότυπα. Η πολλαπλή συµµόρφωση είναι πλέον υποχρεωτική. Όλοι οι γεωργοί που λαµβάνουν άµεσες ενισχύσεις θα υπόκει- Ο τοµέας του κρέατος στην Ευρωπαϊκή Ένωση > 12

13 νται στον όρο αυτό. Έχει υιοθετηθεί ένας «κατάλογος προτεραιότητας» 18 υποχρεωτικών ευρωπαϊκών προτύπων στους τοµείς του περιβάλλοντος, της ασφάλειας των τροφίµων και της υγείας και ευζωίας των ζώων, και οι γεωργοί θα υπόκεινται σε κυρώσεις, για µη τήρηση των προτύπων αυτών, επιπλέον των κυρώσεων που εφαρµόζονται γενικά, µέσω περικοπών στις άµεσες ενισχύσεις. Περισσότερες πληροφορίες διατίθενται στον ιστότοπο: _el.htm Η αξιολόγηση από την Επιτροπή του δυνητικού αντίκτυπου περαιτέρω µεταρρύθµισης της ΚΓΠ, που δηµοσιεύθηκε τον Ιανουάριο 2003 (και επικαιροποιήθηκε τον εκέµβριο 2003), αναφέρει ότι η παραγωγή θα µπορούσε να µειωθεί λόγω των πιθανών επιπτώσεων περιορισµού της επιλεξιµότητας για άµεσες ενισχύσεις (π.χ. µε την ενθάρρυνση περισσότερο εκτατικής παραγωγής), πλην όµως αυτό θα µπορούσε να αντισταθµιστεί από καλύτερες αγοραίες τιµές. Η ΕΕ θα διατηρήσει επίσης τους κανόνες ταξινόµησης των σφαγίων υπό συνεχή αναθεώρηση, προκειµένου οι παραγωγοί βόειου κρέατος να ενθαρρυνθούν να βελτιώσουν την ποιότητα των ζώων και των σφαγίων, παρέχοντας µε τον τρόπο αυτό στήριξη σε υψηλότερης ποιότητας βόειο κρέας. Η ενίσχυση της εµπιστοσύνης των καταναλωτών Η µετατόπιση της έµφασης της στήριξης της ΕΕ σε παραγωγούς βόειου κρέατος αποτελεί εν µέρει απάντηση στην απώλεια εµπιστοσύνης εκ µέρους του κοινού σχετικά µε τον τρόπο παραγωγής του κρέατος αυτού. Οι κτηνοτρόφοι ενθαρρύνονται να ανταποκρίνονται µε καλύτερο τρόπο στις απαιτήσεις των καταναλωτών. Για να ενισχυθεί η εµπιστοσύνη των καταναλωτών, η ΕΕ έλαβε αρκετά µέτρα, όπως είναι για παράδειγµα: επισήµανση του βόειου κρέατος (υποχρεώνοντας τους λιανοπωλητές να επισηµαίνουν την προέλευση του κρέατος) ( 16 ) εντοπισµός της προέλευσης του ζώου (παροχή αποδείξεων ότι τα βοοειδή προέρχονται από συγκεκριµένες εκµεταλλεύσεις) βελτιωµένοι κανόνες σχετικά µε τα συστατικά των ζωοτροφών και έλεγχοι αυτών ( 17 ) αυστηρότεροι έλεγχοι για το εισαγόµενο βόειο κρέας συγχρηµατοδοτούµενα µέτρα προώθησης του βόειου κρέατος εκ µέρους της ΕΕ. Οι παραγωγοί βόειου κρέατος, ανταποκρινόµενοι στις απαιτήσεις των καταναλωτών για καλύτερη ποιότητα κρέατος, δύνανται να επιτύχουν υψηλότερες τιµές για τα προϊόντα τους, υπό την προϋπόθεση της ορθής ενη- µέρωσης των καταναλωτών. Όλα τα βοοειδή πρέπει να φέρουν ενώτια και να έχουν διαβατήριο που να δείχνει την προέλευσή τους και τις µετακινήσεις από τις εκµεταλλεύσεις µέχρι την αγορά. Οι κανόνες επισήµανσης του βόειου κρέατος και ταυτοποίησης των βοοειδών παρέχουν πλήρη ανιχνευσιµότητα των ζώων και του κρέατος που παράγουν, από το στάβλο µέχρι το τραπέζι του καταναλωτή. Οι κανόνες καλύπτουν τα επιµέρους τεµάχια του κρέατος καθώς επίσης και τον κιµά από βόειο κρέας. Οι λιανοπωλητές δύνανται να προσθέσουν συµπληρωµατικές πληροφορίες σχετικά µε το προϊόν, που πρέπει να αναφέρονται στην επισήµανση, σε εκούσια βάση. Σε µια περαιτέρω προσπάθεια για την ενίσχυση της εµπιστοσύνης των καταναλωτών στο βόειο κρέας, η ΕΕ µείωσε τον αριθµό των περιπτώσεων στις οποίες δύνανται να ζητηθούν επιστροφές κατά την εξαγωγή για ζώντα βοοειδή. Σε απάντηση στις αντιδράσεις υπέρµαχων της ευζωίας των ζώων και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, θεσπίστηκε τον Φεβρουάριο 2003 νέος κανονισµός µε τον οποίο θα αποθαρρύνεται η περιττή µεταφορά ζώντων ζώων σε µεγάλες αποστάσεις. Βάσει του νέου κανονισµού, δεν καταβάλλονται πλέον επιδοτήσεις σε ζώντα ζώα που προορίζονται για σφαγή. Εξαίρεση γίνεται για την εξαγωγή αρσενικών ζώων σε τρίτες χώρες, όπως η Αίγυπτος και ο Λίβανος. Οι χώρες αυτές εισάγουν παραδοσιακά σηµαντικούς αριθµούς τέτοιων ζώων για πολιτιστικούς και θρησκευτικούς λόγους. Η εξαγωγή καθαρόαιµων θηλυκών αναπαραγωγής είναι δυνατόν να εξακολουθήσει να επιδοτείται κάτω από αυστηρές προϋποθέσεις. Οι µελλοντικές κινήσεις της Επιτροπής στον τοµέα αυτό θα περιλαµβάνουν αυστηρότερους κανόνες για τους κτηνιατρικούς ελέγχους σε τρίτες χώρες προκειµένου να εξασφαλισθεί η τήρηση των προτύπων ορθής µεταχείρισης των ζώων, συµπεριλαµβανοµένων κυρώσεων σε περίπτωση µη συµµόρφωσης. Τα βοοειδή επωφελούνται από µέτρα για την αύξηση της αναγνωρισιµότητας του προϊόντος και της ενηµέρωσης των καταναλωτών. Η ΕΕ συνεργάζεται µε τα κράτη µέλη και τη βιοµηχανία κρέατος για τη συγχρη- ( 16 ) Κανονισµός (ΕΚ) αριθ. 1760/2000 του Συµβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 17ης Ιουλίου 2000 (ΕΕ L 204 της ) και κανονισµός (ΕΚ) αριθ. 1825/2000 της Επιτροπής της 25ης Αυγούστου 2000 (ΕΕ L 216 της ). ( 17 ) Π.χ. κανονισµός (ΕΚ) αριθ. 1774/2002 του Συµβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 3ης Οκτωβρίου 2002 (ΕΕ L 273 της ). Ο τοµέας του κρέατος στην Ευρωπαϊκή Ένωση > 13

14 µατοδότηση εκστρατειών ενηµέρωσης και προώθησης εντός της ΕΕ και σε τρίτες χώρες ( 18 ). Πρόκειται να υπάρξει διαφορά µε τη διεύρυνση; ( 19 ) Ο τοµέας του βόειου κρέατος εµφάνισε τη µεγαλύτερη µείωση παραγωγής κατά τη διάρκεια της µεταβατικής περιόδου που προηγήθηκε της προσχώρησης των νέων κρατών µελών στην ΕΕ. Από το 1989 έως το 2001, η παραγωγή µειώθηκε περισσότερο από 40 % σε λιγότερο από 1 εκατ. τόνους [στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης (ΧΚΑΕ)]. Η παραγωγή βόειου κρέατος στις ΧΚΑΕ συνδέεται κυρίως µε τις αγέλες γαλακτοπαραγωγής, δεδοµένου ότι στις χώρες αυτές υπάρχουν περιορισµένες αγέλες θηλαζουσών αγελάδων και ζώων ειδικά για την παραγωγή βόειου κρέατος. Λόγω του µεγάλου κύκλου παραγωγής, η δηµιουργία αγελών θηλαζουσών αγελάδων και ειδικευµένης παραγωγής κρέατος είναι αργή. Η κατά κεφαλήν κατανάλωση βόειου κρέατος συνέχισε να φθίνει το 2001 και Ωστόσο, οι µειούµενες εγχώριες τιµές, τα αυξανόµενα εισοδήµατα και οι αυξανόµενες τιµές για το χοιρινό κρέας και το κρέας των πουλερικών θα σταθεροποιήσουν την εγχώρια κατανάλωση σε 9,3 έως 9,5 kg κατά κεφαλή, κατά τα επόµενα έτη. Σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις της Επιτροπής το 2002, η συνολική εγχώρια κατανάλωση στις ΧΚΑΕ θα πρέπει να σταθεροποιηθεί σχετικά σε επίπεδα που πλησιάζουν το 1 εκατ. τόνους µέχρι το Ως συνέπεια της σταθερής κατανάλωσης και της φθίνουσας εγχώριας παραγωγής, οι καθαρές εισαγωγές αναµένεται να αυξηθούν σε τόνους µέχρι το Οι κυριότεροι εισαγωγείς θα πρέπει να είναι η Πολωνία, η Ρουµανία και η Βουλγαρία. Η Σλοβενία και η Σλοβακία θα εξακολουθήσουν να εξάγουν µικρές ποσότητες. Η ικανότητα των νέων κρατών µελών να διαθέσουν το βόειο κρέας τους στην αγορά της ΕΕ θα εξαρτηθεί από τα πρότυπα υγείας και υγιεινής των σφαγείων τους. Η αργή βελτίωση των προτύπων αυτών θα σηµαίνει ότι οι προσχωρούσες χώρες θα εξακολουθήσουν να είναι καθαροί εισαγωγείς βόειου κρέατος για ορισµένα χρόνια. Η σηµασία του εµπορίου Η συµφωνία του Γύρου της Ουρουγουάης στο πλαίσιο της GATT/ΠΟΕ επέβαλε αυστηρούς όρους στη χρήση των εξαγωγικών επιδοτήσεων από την ΕΕ. Ως αποτέλεσµα του γεγονότος αυτού και των περιορισµών που ( 18 ) Κανονισµός (ΕΚ) αριθ. 2826/2000 του Συµβουλίου της 19ης εκεµβρίου 2000 (ΕΕ L 328 της ). ( 19 ) Βλέπε Ευρωπαϊκή Επιτροπή: «Prospects for agricultural markets » («Προοπτικές για τις γεωργικές αγορές ») και «Prospects for agricultural markets » («Προοπτικές για τις γεωργικές αγορές »). συνδέονται µε τις ζωικές ασθένειες, οι εξαγωγές βόειου κρέατος της ΕΕ µειώθηκαν από τόνους κατά µέσο όρο ετησίως την περίοδο σε λιγότερο από τόνους προσφάτως (2002). Η συµφωνία του ΠΟΕ περιορίζει τις εξαγωγές βόειου κρέατος µε χορήγηση επιστροφών κατά την εξαγωγή σε τόνους. Οι περισσότερες εισαγωγές βόειου κρέατος στην ΕΕ εµπίπτουν σε προτιµησιακές συµφωνίες, συµπεριλαµβανοµένων των δασµολογικών ποσοστώσεων. Οι εισαγωγές σταθεροποιήθηκαν κατά µέσο όρο περίπου σε τόνους ετησίως ο αριθµός αυτός πληροί τη δέσµευση της ΕΕ βάσει της συµφωνίας του ΠΟΕ για ελάχιστη πρόσβαση στις αγορές. Οι συνολικές εισαγωγές βόειου κρέατος το 2002 ανήλθαν σε τόνους ( 20 ). Η µείωση των τιµών στήριξης στην παρέµβαση θα επιτρέψει την προσέγγιση των εγχώριων αγοραίων τιµών στην ΕΕ και των παγκόσµιων τιµών, µειώνοντας µε τον τρόπο αυτό την ανάγκη για υψηλές εξαγωγικές πιστώσεις ώστε να καταστεί το βόειο κρέας της ΕΕ περισσότερο ανταγωνιστικό. ΧΟΙΡΕΙΟ ΚΡΕΑΣ Η παραγωγή χοίρειου κρέατος κυριαρχείται από συστήµατα διαχείρισης των εκµεταλλεύσεων που βασίζονται στο σταβλισµό των χοίρων και στη διατροφή µε έτοιµες ζωοτροφές οι οποίες περιλαµβάνουν όλα τα θρεπτικά και λοιπά απαιτούµενα συστατικά. εδοµένου ότι τα εν λόγω συστήµατα δεν βασίζονται στο έδαφος και ότι η διατροφή των ζώων αποτελεί τη µεγαλύτερη δαπάνη για τους παραγωγούς, η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) παρείχε στους παραγωγούς περιορισµένα µέτρα στήριξης της αγοράς. Ως εκ τούτου, η παραγωγή χοίρειου κρέατος ήταν για πολλά χρόνια προσανατολισµένη στην αγορά. Τα προβλήµατα που αντιµετωπίζει συνδέονται συνεπώς λιγότερο µε την κοινή γεωργική πολιτική (ΚΓΠ) και περισσότερο µε την ποιότητα του κρέατος, τις σωστές συνθήκες διαβίωσης των ζώων και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της εκτροφής χοίρων. Ο τοµέας του χοίρειου κρέατος Η ΕΕ παράγει 17,8 εκατ. τόνους χοίρειου κρέατος ετησίως ( 21 ) και είναι ο δεύτερος µεγαλύτερος παραγωγός ( 20 ) Γενική ιεύθυνση Γεωργίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. ( 21 ) «Agriculture in the European Union Statistical and economic information 2003» («Η γεωργία στην Ευρωπαϊκή Ένωση Στατιστικές και οικονοµικές πληροφορίες 2003»). Ο τοµέας του κρέατος στην Ευρωπαϊκή Ένωση > 14

15 στον κόσµο µετά την Κίνα. Η υψηλότερη παραγωγή κατά το δεύτερο ήµισυ της δεκαετίας του 1990 είχε ως αποτέλεσµα τη µείωση των τιµών. Από τότε, η παραγωγή µειώθηκε και σταθεροποιήθηκε, µε ευνοϊκότερη ανταπόκριση των τιµών. Οι κυριότερες χώρες παραγωγής χοίρειου κρέατος το 2002 ήταν: Γερµανία (23,1 % της παραγωγής), Ισπανία (17,5 %), Γαλλία (13,2 %), Κάτω Χώρες (7,7 %) και ανία (9,9 %). Η ετήσια κατά κεφαλή κατανάλωση στην ΕΕ ανέρχεται κατά µέσο όρο σε 43 kg. Ο αριθµός αυτός ποικίλλει σηµαντικά µεταξύ των κρατών µελών. Η αγορά χοίρειου κρέατος, όπως συµβαίνει µε ολόκληρο τον τοµέα της κτηνοτροφίας στην ΕΕ, αντιµετώπισε έκτακτα περιστατικά τα οποία είχαν βραχυπρόθεσµες συνέπειες και αναµένεται να εξακολουθήσουν να επηρεάζουν τη µεσοπρόθεσµη εξέλιξη του τοµέα. Η σπογγώδης εγκεφαλοπάθεια των βοοειδών (ΣΕΒ), που προκάλεσε µετατόπιση της ζήτησης σε άλλους τύπους κρέατος (κυρίως πουλερικά), ευνόησε επίσης τον τοµέα του χοίρειου κρέατος και συνέβαλε σε καλύτερες τιµές κατά την περίοδο Σε ορισµένα κράτη µέλη, εµφανίστηκαν νέες επενδύσεις και αύξηση του δυναµικού αναπαραγωγής. Ωστόσο, µεταξύ των µέτρων που λήφθηκαν άµεσα για την αντιµετώπιση της ΣΕΒ, η προσωρινή απαγόρευση της χρήσης ζωικών πρωτεϊνών σε ζωοτροφές για χοίρους και πουλερικά επηρέασαν τις τιµές των ζωοτροφών και τα περιθώρια κέρδους των παραγωγών. Η εµφάνιση του αφθώδους πυρετού στο Ηνωµένο Βασίλειο και στη συνέχεια στην Ιρλανδία, τη Γαλλία και τις Κάτω Χώρες το 2001 διατάραξε επίσης τον τοµέα του χοίρειου κρέατος. Λόγω της εµφάνισης της ασθένειας αυτής, οι περιορισµοί µεταφοράς ζωικού κεφαλαίου, σε συνδυασµό µε αρκετές απαγορεύσεις εξαγωγής από τρίτες χώρες, δηµιούργησαν σοβαρές διαταραχές στη σφαγή και τις πωλήσεις. Ο σηµαντικός ρόλος των εξαγωγών καθιστά τον τοµέα του χοίρειου κρέατος ιδιαίτερα ευάλωτο σε τέτοιου είδους προβλή- µατα που συνδέονται µε τις ασθένειες. Στη δεκαετία του 1990 εµφανίστηκαν κρούσµατα κλασικής πανώλης των χοίρων (για παράδειγµα στη Γερµανία, τις Κάτω Χώρες και την Ισπανία). Οι µεσοπρόθεσµες και µακροπρόθεσµες προοπτικές ( 22 ) για την κατανάλωση χοίρειου κρέατος είναι γενικά θετικές, δεδοµένου ότι οι καταναλωτές στην ΕΕ 25 είναι πιθανό ότι θα εξακολουθήσουν να προτιµούν το κρέας αυτό. Μετά την αύξηση της κατανάλωσης το 2001 και 2002 στην ΕΕ 15, σε συνδυασµό µε την κρίση της ΣΕΒ, οι ρυθµοί κατά κεφαλήν αύξησης της κατανάλωσης αναµένονται να επιβραδυνθούν κατά τα επό- ( 22 ) /index_en.htm µενα χρόνια, δεδοµένης της αναµενόµενης ανάκαµψης της κατανάλωσης βόειου κρέατος. Περιορισµένη συνδροµή της ΕΕ στην παραγωγή χοίρειου κρέατος Η συνδροµή της ΕΕ στους παραγωγούς και στην αγορά χοίρειου κρέατος περιορίζεται στην περιστασιακή ενίσχυση ιδιωτικής αποθεµατοποίησης όταν οι συνθήκες της αγοράς το απαιτούν (το χοίρειο κρέας αποσύρεται προσωρινά από την αγορά από ιδιωτικούς φορείς, µε τη βοήθεια επιδότησης εκ µέρους της ΕΕ). Οι εισαγωγικοί δασµοί καθορίζονται από τις συµφωνίες του Παγκόσµιου Οργανισµού Εµπορίου (ΠΟΕ) σε επίπεδο που επιτρέπει λογική πρόσβαση στην αγορά της ΕΕ, και οι επιστροφές κατά την εξαγωγή χορηγούνται σε ορισµένα προϊόντα µε βάση το χοίρειο κρέας προκειµένου να αποσυρθούν τα πλεονάσµατα από την αγορά, εφόσον είναι αναγκαίο. Εκτός από τα ανωτέρω, δεν προβλέπονται άλλα µέτρα για τη διατήρηση της αγοράς χοίρειου κρέατος στην ΕΕ σε κάποιο συγκεκριµένο επίπεδο. Επιπλέον, οι παραγωγοί χοίρειου κρέατος δεν λαµβάνουν άµεσες ενισχύσεις από την ΕΕ. Κατά συνέπεια, τα εισοδήµατα των παραγωγών εξαρτώνται µόνο από τις τιµές της αγοράς. Η παραγωγή χοίρειου κρέατος επωφελείται όµως από µέτρα τα οποία µειώνουν τις τιµές των σιτηρών και άλλων συστατικών για τις ζωοτροφές. Ως εκ τούτου, οι µεταρρυθµίσεις της ΚΓΠ το 1992 και 1999 συνέβαλαν στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της παραγωγής χοίρειου κρέατος. Η βελτίωση αυτή αναµένεται να συνεχιστεί στο πλαίσιο περαιτέρω µεταρρυθµίσεων που επιφέρουν µείωση της τιµής των ζωοτροφών. Σηµειώνεται ότι τέτοιου είδους προβλέψεις ισχύουν κάτω από κανονικές συνθήκες αγοράς. Λόγω της σοβαρής ξηρασίας κατά το 2003 σε πολλά κράτη µέλη, οι τιµές των ζωοτροφών αυξήθηκαν σηµαντικά, µε αποτέλεσµα η πραγµατική κατάσταση να διαφέρει από τις προσδοκίες. Η αντιµετώπιση των περιβαλλοντικών θεµάτων Η παραγωγή χοίρειου κρέατος συγκεντρώνεται όχι µόνο σε ορισµένα κράτη µέλη, αλλά σε ιδιαίτερες περιοχές εντός των κρατών αυτών (π.χ. δυτική Φλάνδρα στο Βέλγιο, Βρετάνη στη Γαλλία). εδοµένης της συγκέντρωσης της παραγωγής σε τέτοιου είδους περιοχές και της περιορισµένης έκτασης της γης που είναι διαθέσιµη για τη διάθεση των ζωικών αποβλήτων, για παράδειγµα ως λίπασµα, έχουν προκύψει σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήµατα. Σε ορισµένες περιπτώσεις, τα υδατορρεύµατα απειλούνται µε ρύπανση. Οι παραγωγοί χοίρειου κρέατος υποχρεούνται τόσο από τη νοµοθεσία της ΕΕ όσο και από τις εθνικές νοµοθεσίες να συµµορφώνονται µε όλο και αυστηρότε- Ο τοµέας του κρέατος στην Ευρωπαϊκή Ένωση > 15

16 Πλαίσιο 2. Θέµατα που αφορούν τις συνθήκες διαβίωσης των χοίρων Τα θέµατα που αφορούν τις συνθήκες σωστής διαβίωσης των χοίρων αντικατοπτρίζονται στην αυξανόµενη νοµοθετική δραστηριότητα, τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο ΕΕ, στον τοµέα της καλής µεταχείρισης των ζώων. Ένα παράδειγµα των σχετικών κανόνων που αφορούν την εκτροφή χοίρων είναι η οδηγία 2001/88/ΕΚ του Συµβουλίου (µε την οποία τροποποιείται η οδηγία 91/630/ΕΟΚ του Συµβουλίου) περί καθορισµού ελάχιστων προτύπων για την προστασία των χοίρων που αποσκοπεί ειδικότερα (ΕΕ L 316 της ): στην απαγόρευση χρήσης ατοµικών στάβλων για κυοφορούσες χοιροµητέρες και µικρούς θηλυκούς χοίρους καθώς επίσης και της χρήσης συστηµάτων πρόσδεσης στη βελτίωση της ποιότητας της επιφάνειας των δαπέδων στην αύξηση του ζωτικού χώρου για τις χοιροµητέρες και τους µικρούς θηλυκούς χοίρους στο να έχουν οι χοιροµητέρες και οι µικροί θηλυκοί χοίροι µόνιµη πρόσβαση σε υλικό στο οποίο µπορούν να ψάχνουν µε το ρύγχος τους στην καθιέρωση υψηλότερου επιπέδου κατάρτισης και εξειδίκευσης σε θέµατα καλής µεταχείρισης των ζώων για τους χοιροτρόφους και το προσωπικό που είναι υπεύθυνο για τα ζώα στο να ζητηθούν νέες επιστηµονικές συµβουλές σχετικά µε ορισµένα θέµατα χοιροτροφίας. Από την 1η Ιανουαρίου 2003, οι απαιτήσεις αυτές εφαρµόστηκαν σε όλες τις νεοδηµιουργηθείσες ή επανασυσταθείσες γεωργικές εκµεταλλεύσεις. Από την 1η Ιανουαρίου 2013, οι διατάξεις αυτές θα εφαρµόζονται σε όλες τις γεωργικές εκµεταλλεύσεις. Περαιτέρω µέτρα εφαρµόζονται σχετικά µε: τις προδιαγραφές φωτισµού και στα ανώτατα επίπεδα θορύβου τη µόνιµη πρόσβαση σε υλικά για αναζήτηση και αναψυχή τη µόνιµη πρόσβαση σε φρέσκο νερό τους πρόσθετους περιοριστικούς όρους για την πραγµατοποίηση ακρωτηριασµών σε χοίρους στην ελάχιστη ηλικία απογαλακτισµού τεσσάρων εβδοµάδων. ρα περιβαλλοντικά πρότυπα. Οι εν λόγω περιβαλλοντικές προκλήσεις έχουν άµεσο περιοριστικό αντίκτυπο στην παραγωγή χοίρειου κρέατος. Σε ορισµένες περιφέρειες/χώρες (π.χ. Φλάνδρα/Βέλγιο και Κάτω Χώρες) επιβάλλονται περιορισµοί στους αριθµούς των χοίρων και την παραγωγή, και οι παραγωγοί ενθαρρύνονται να παύσουν τη δραστηριότητά τους. Σε άλλες περιοχές/χώρες (για παράδειγµα Ισπανία), εξακολουθεί να είναι δυνατή κάποια αύξηση. Και οι καταναλωτές έχουν απαιτήσεις Ένας άλλος παράγοντας που επηρεάζει την παραγωγή χοίρειου κρέατος είναι οι απαιτήσεις των καταναλωτών. Κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών παρατηρήθηκε µετατόπιση της παραγωγής σε λιγότερο άπαχο χοίρειο κρέας. Τώρα πλέον πρέπει να ικανοποιηθούν και άλλες ανάγκες, για παράδειγµα στο Ηνωµένο Βασίλειο οι καταναλωτές ζήτησαν καλύτερες συνθήκες µεταχείρισης των ζώων στον τοµέα της παραγωγής χοίρειου κρέατος. Αυτό µπορεί να οδηγήσει σε µείωση της παραγωγής καθώς οι όροι ενσταβλισµού είναι περισσότερο αυστηροί και αυξάνεται το κόστος της παραγωγής. Επί σειρά ετών επήλθαν σταθερά ποιοτικές βελτιώσεις για την ικανοποίηση της ζήτησης. Ο κλάδος του χοίρειου κρέατος εφαρµόζει από το 1984 πρότυπα για την ταξινόµηση των σφαγίων µε στόχο τη βελτίωση της ποιότητας του κρέατος και τον καθορισµό των τιµών στην αγορά ( 23 ). ιεύρυνση ΕΕ Μια σηµαντική πρόκληση Η διεύρυνση θα αποτελέσει ένα σηµαντικό βήµα για τον κλάδο της χοιροτροφίας της ΕΕ καθώς και για εκείνον των προσχωρουσών χωρών. Η προσχώρηση προβλέπεται να προκαλέσει αύξηση της παραγωγής στα νέα κράτη µέλη. Το χοιρινό κρέας αποτελεί το σηµαντικότερο είδος κρέατος που παράγεται και καταναλώνεται στις ΧΚΑΕ. Για τις χώρες αυτές, η συνολική παραγωγή χοιρινού κρέατος αναµένεται να αυξηθεί. Οι µεγαλύτεροι παραγωγοί και καταναλωτές χοιρινού κρέατος θα εξακολουθήσουν να βρίσκονται στην Πολωνία, όπου υπάρχει ακόµα δυνατότητα επέκτασης της παραγωγής. Τα αυξανόµενα εισοδήµατα θα οδηγήσουν σε αύξηση της κατανάλωσης. ( 23 ) Κανονισµός (ΕΟΚ) αριθ. 3220/84 του Συµβουλίου της 13ης Νοεµβρίου 1984 (ΕΕ L 301 της ). Ο τοµέας του κρέατος στην Ευρωπαϊκή Ένωση > 16

17 Εµπόριο Ανασκόπηση των παγκόσµιων αγορών Οι εισαγωγές δεν αποτελούν αποφασιστικό στοιχείο στη διατήρηση της ισορροπίας στην αγορά χοίρειου κρέατος της ΕΕ. Αντιπροσωπεύουν µόνο τόνους ετησίως σε σύγκριση µε την παραγωγή της ΕΕ που ανέρχεται σε 17,8 εκατ. τόνους. Οι δασµολογικές ποσοστώσεις επιτρέπουν την εισαγωγή περίπου τόνων ετησίως, ωστόσο οι ποσοστώσεις δεν έχουν εξαντληθεί (για πολλούς λόγους, όπως είναι τα ανεπαρκή πρότυπα για τα σφαγεία και οι επιπτώσεις των εµβολιασµών). Οι εξαγωγές, από την άλλη πλευρά, είναι σηµαντικές, µε την ΕΕ να εξάγει µεταξύ 1 και 1,5 εκατ. τόνους σε τρίτες χώρες ετησίως (συµπεριλαµβανοµένων των εντοσθίων). Οι σηµαντικές αυτές εξαγωγές είναι δυνατόν να καταστούν αβέβαιες εάν επιβληθούν κτηνιατρικοί περιορισµοί στις εισάγουσες χώρες. Ορισµένοι προορισµοί, για παράδειγµα η Ιαπωνία (όπου το χοιρινό κρέας από τη ανία κατέχει σηµαντική θέση) και η Ρωσία, είναι ιδιαίτερα σηµαντικοί. Η εξαγωγική πολιτική της ΕΕ τείνει να επικεντρώνεται στη διατήρηση των αγορών αυτών. Ωστόσο, η χρήση επιστροφών κατά την εξαγωγή είναι περισσότερο περιορισµένη (για λόγους που συνδέονται µε τον ΠΟΕ και τον προϋπολογισµό) για παράδειγµα οι επιστροφές κατά την εξαγωγή δεν καταβλήθηκαν σε σφάγια χοίρων και τεµάχια κρέατος για µακρά περίοδο µετά το Τα µεταποιηµένα προϊόντα µπορούν να εξακολουθήσουν να εξάγονται µε τη χορήγηση επιστροφών. ΚΡΕΑΣ ΠΟΥΛΕΡΙΚΩΝ Το κρέας των πουλερικών προέρχεται από διάφορα είδη οικόσιτων πτηνών όπως κοτόπουλα, γαλοπούλες, χήνες, πάπιες και φραγκόκοτες. Ωστόσο, οι µεγαλύτερες ποσότητες παράγονται από τα κοτόπουλα, µε 70 % της παραγωγής της ΕΕ, και ακολουθεί το κρέας γαλοπούλας µε 20 %. Η παραγωγή κρέατος πουλερικών λαµβάνει συνήθως χώρα σε στεγασµένους χώρους ή άλλου είδους κλειστές εγκαταστάσεις προκειµένου να επιτραπεί ο καλύτερος έλεγχος των ασθενειών και των παρασίτων καθώς και για να καταστεί αποδοτικότερη η παραγωγή. Η συµβολή της ΕΕ στη Πίνακας 7: Εξέλιξη του ευρωπαϊκού ισοζυγίου Πουλερικά (ΕΕ 12 µέχρι το 1994) (εκατ. τόνοι) ΕE 12 ΕE 15 9,1 8, ,0 0, Χρησιµοποιήσιµη παραγωγή Ανθρώπινη κατανάλωση Εισαγωγές Εξαγωγές Πηγή: Eurostat Γ Γεωργία. Ο τοµέας του κρέατος στην Ευρωπαϊκή Ένωση > 17

18 χρηµατοδότηση του τοµέα είναι περιορισµένη, αφορά δε περισσότερο το εµπόριο, την υγεία, το περιβάλλον και την καλή µεταχείριση. Ανάπτυξη του τοµέα των πουλερικών Ο κύκλος αναπαραγωγής στον εν λόγω τοµέα είναι ταχύς. Ο πληθυσµός των πτηνών, και οι διαθέσιµες ποσότητες κρέατος πουλερικών, µπορεί να αυξηθεί ταχέως. Το κόστος της διατροφής αποτελεί µε µεγάλη διαφορά τη σηµαντικότερη παράµετρο της παραγωγής κρέατος πουλερικών. Με τις µεταρρυθµίσεις της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ) του 1992 και 1999, οι οποίες βελτίωσαν τη διαθεσιµότητα φθηνών σιτηρών για τις τροφές, η παραγωγή κρέατος πουλερικών αυξήθηκε σε 9 εκατ. τόνους περίπου (βλέπε πίνακα 7). Τα τελευταία χρόνια, αυξήθηκε και η κατανάλωση κρέατος πουλερικών, εν µέρει λόγω της ανταγωνιστικότητας της τιµής σε σχέση µε άλλα είδη κρέατος, αλλά επίσης και λόγω των ανησυχιών των καταναλωτών αναφορικά µε άλλα είδη κρέατος, µολονότι µειώθηκε εκ νέου µε την ανάκαµψη της κατανάλωσης βόειου κρέατος από το Οι µεσοπρόθεσµες και µακροπρόθεσµες προοπτικές της παραγωγής κρέατος πουλερικών είναι λιγότερο θετικές σε σχέση µε το πρόσφατο παρελθόν ( 24 ). Η πρόσφατη έντονη αύξηση των εισαγωγών πουλερικών ( τόνοι µεταξύ 1999 και 2001) ενδέχεται να υπονοµεύσει τις δυνατότητες παραγωγής της ΕΕ, δεδοµένου ότι το µεγαλύτερο µέρος της αύξησης της κατανάλωσης ικανοποιήθηκε από φθηνότερες εισαγωγές κρέατος πουλερικών και παρασκευασµένων τεµαχίων από τη Βραζιλία και την Ταϊλάνδη (µολονότι η κατάσταση αυτή είναι δυνατόν να επηρεαστεί από σοβαρά προβλή- µατα ασθενειών σε ασιατικές αγέλες πουλερικών). Η συνεχής αύξηση των εισαγωγών πουλερικών θα µπορούσε να έχει ως αποτέλεσµα, τα αµέσως επόµενα χρόνια, να καταστεί η ΕΕ καθαρός εισαγωγέας κρέατος πουλερικών. Ορισµένες παραδοσιακές εξαγωγικές αγορές της ΕΕ, για παράδειγµα στη Μέση Ανατολή, περιέρχονται σε ανταγωνιστές στις παγκόσµιες αγορές κρέατος πουλερικών, όπως είναι η Βραζιλία, περιορίζοντας τις εξαγωγικές δυνατότητες της ΕΕ. Η παραγωγή κρέατος πουλερικών είναι κατανεµηµένη σε ολόκληρη την ΕΕ, πλην όµως παρατηρείται ιδιαίτερα µεγάλη συγκέντρωση στις Κάτω Χώρες και σε τµή- µατα της ανίας, της Γαλλίας, της Γερµανίας, της Ιταλίας και του Ηνωµένου Βασιλείου. Η παραγωγή λαµβάνει συνήθως χώρα εντός ή πλησίον περιοχών που παράγουν σιτηρά ή σε παράκτιες περιοχές που βρίσκονται πλησίον λιµένων από τους οποίους εισάγονται ( 24 ) /index_en.htm ). τα συστατικά των ζωοτροφών (τα δύο τρίτα τουλάχιστον του κόστους ενός ζώντος πτηνού αφορούν το κόστος της διατροφής του). Μελλοντικές προκλήσεις Οι κυριότερες προκλήσεις στον τοµέα του κρέατος πουλερικών προέρχονται από: τις ασθένειες που απειλούν τις αγέλες των πτηνών όπως είναι η γρίπη των πουλερικών (και στην περίπτωση ζωοανθρωπονόσων, αυτές είναι δυνατόν να δηµιουργήσουν προβλήµατα για την ανθρώπινη υγεία σε µεµονωµένες περιπτώσεις) εξωτερικές πιέσεις, π.χ. από µη ισόρροπη ελευθέρωση των παγκόσµιων αγορών κρέατος πουλερικών, ακατάλληλες δασµολογικές διαρθρώσεις και/ή µη δασµολογικούς φραγµούς σε ορισµένες τρίτες χώρες την ικανοποίηση των απαιτήσεων των καταναλωτών της ΕΕ για κρέας καλύτερης ποιότητας και ασφάλεια των τροφίµων (µε την παροχή κατάλληλων εγγυήσεων). Η διεύρυνση της ΕΕ θέτει αρκετές προκλήσεις στον τοµέα του κρέατος πουλερικών της ΕΕ. Αφενός, η παραγωγή και τα σφαγεία στα νέα κράτη µέλη θα πρέπει να συµµορφωθούν µε τα αυστηρότερα πρότυπα παραγωγής της ΕΕ αφετέρου, οι παραγωγοί στην ΕΕ 15 είναι πιθανόν να θελήσουν να επενδύσουν στις προσχωρούσες χώρες, όπου ορισµένες δαπάνες είναι σηµαντικά χαµηλότερες (µολονότι µερικά από τα πλεονεκτήµατα όσον αφορά το κόστος, όπως είναι οι χαµηλότερες δαπάνες διατροφής, θα αµβλυνθούν σταδιακά µε την ευθυγράµµισή τους µε τα επίπεδα τιµών της ΕΕ). Η βιοµηχανία πουλερικών είναι γενικά διαρθρωµένη σε µεγάλη κλίµακα στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, και οι ξένες άµεσες επενδύσεις παίζουν σηµαντικό ρόλο, γεγονός το οποίο εξηγεί εν µέρει την ικανότητα συνεχούς επέκτασης της παραγωγής από τη δεκαετία του 1990 και µετά. Ωστόσο, σε αρκετές χώρες, είναι ιδιαίτερα σηµαντική η µικρής κλί- µακας παραγωγή. Τρεις χώρες κυριαρχούν στον τοµέα της παραγωγής κρέατος πουλερικών η Πολωνία, η Ουγγαρία και η Ρουµανία. Η Ουγγαρία εξακολουθεί να αποτελεί τον σηµαντικότερο εξαγωγέα κρέατος πουλερικών στην περιοχή. Ο ρόλος του εµπορίου Η ΕΕ δεν έχει ποτέ εφαρµόσει κάποιο καθεστώς εγχώριας στήριξης για τους παραγωγούς κρέατος πουλερικών. Κατά το παρελθόν, βασίστηκε στους δασµούς για να βοηθήσει στη σταθεροποίηση της αγοράς της ΕΕ και στη διατήρηση µιας αναλογικής σχέσης µεταξύ των τιµών της αγοράς και των τιµών για τα σιτηρά, και για τα άλλα είδη κόστους, παρέχοντας µε τον τρόπο αυτό Ο τοµέας του κρέατος στην Ευρωπαϊκή Ένωση > 18

19 στους παραγωγούς της ΕΕ διατηρήσιµα περιθώρια κέρδους. Ωστόσο, οι εν λόγω δασµολογικοί φραγµοί µειώθηκαν σταδιακά µετά τη συµφωνία που επιτεύχθηκε κατά το Γύρο της Ουρουγουάης, στο πλαίσιο του Παγκόσµιου Οργανισµού Εµπορίου (ΠΟΕ). Η προστασία της ΕΕ παραµένει υψηλή για τα νωπά προϊόντα κρέατος πουλερικών, πλην όµως είναι χαµηλή για τα µεταποιηµένα προϊόντα. Ως εκ τούτου, ένα µεγάλο ποσοστό του τοµέα κρέατος πουλερικών της ΕΕ λειτουργεί σε µια παγκόσµια αγορά. Το γεγονός αυτό αποτελεί µια πρόκληση για τον τοµέα του κρέατος πουλερικών της ΕΕ, επειδή ο εν λόγω τοµέας καλείται να τηρήσει αυστηρά πρότυπα όσον αφορά την υγεία, το περιβάλλον και την καλή µεταχείριση των ζώων (και να επωµισθεί το ανάλογο κόστος) στα οποία δεν υποχρεούνται να συµµορφωθούν οι υπερπόντιοι ανταγωνιστές. Παράλληλα, η πρόσβαση του κρέατος πουλερικών της ΕΕ στις αγορές τρίτων χωρών δεν είναι πάντοτε ανοικτή. Κατά συνέπεια, δεν ισχύουν ισότιµοι όροι ανταγωνισµού έναντι της ΕΕ. Το θέµα αυτό θα εξετασθεί κατά τις συνοµιλίες για τη γεωργία στον ΠΟΕ/Doha, στο πλαίσιο της ατζέντας για την ανάπτυξη. Το κανονιστικό περιβάλλον εδοµένης της απουσίας καθεστώτος για το κρέας πουλερικών στην ΕΕ, η στήριξη της τελευταίας επικεντρώνεται στην ενθάρρυνση των παραγωγών να βελτιώσουν τα προϊόντα τους και τους όρους εµπορίας τους. Οι κυριότερες κανονιστικές πράξεις είναι ο κανονισµός (ΕΟΚ) αριθ. 1906/90 του Συµβουλίου και ο κανονισµός (ΕΟΚ) αριθ. 1538/91 ( 25 ), οι οποίοι καθορίζουν ελάχιστα εναρµονισµένα πρότυπα για τη διευκόλυνση του εµπορίου και την εγγύηση παροχής στους καταναλωτές της ΕΕ νωπού και κατεψυγµένου κρέατος πουλερικών υψηλής ποιότητας, που παράγεται σύµφωνα µε κοινό πρότυπο. Τα κυριότερα χαρακτηριστικά των προτύπων εµπορίας είναι: οι κανόνες για την ταξινόµηση του κρέατος πουλερικών, για παράδειγµα: κατάταξη ανά ποιότητα (δηλαδή κλάση Α ή Β) οι συνθήκες παρουσίασης η εξωγενής υγρασία η ταξινόµηση ανάλογα µε το βάρος τα κριτήρια σχετικά µε «τους ειδικούς όρους εµπορίας» που πρέπει να πληρούνται προτού υποβληθούν ορισµένες αιτήσεις για είδη εκτροφής (π.χ. ελεύθερη εκτροφή, εκτατική εκτροφή σε κλειστούς χώρους κλπ. τα πουλερικά που χρησιµοποιούνται για την παραγωγή κρέατος δεν διατηρούνται σε συστοιχίες κλωβών) ( 25 ) Κανονισµός (ΕΟΚ) αριθ. 1906/90 του Συµβουλίου της 26ης Ιουνίου 1990 (ΕΕ L 173 της ) και κανονισµός (ΕΟΚ) αριθ. 1538/91 της Επιτροπής της 5ης Ιουνίου 1991 (ΕΕ L 143 της ). οι απαιτήσεις επισήµανσης ώστε οι καταναλωτές να λαµβάνουν προϊόντα που να αντιστοιχούν στην τιµή που έχουν καταβάλει. Η εντατική φύση της παραγωγής κρέατος πουλερικών περιλαµβάνει και ορισµένα περιβαλλοντικά θέµατα (ειδικότερα στις περιοχές στις οποίες υπάρχει µεγάλη συγκέντρωση της παραγωγής, όπου η διάθεση της κοπριάς αποτελεί ιδιαίτερο πρόβληµα) και υπάρχει πάντοτε η απειλή ασθενειών στην αγέλη. Οι ασθένειες όπως η γρίπη των πτηνών είναι δυνατόν να βλάψουν σοβαρά τις αγέλες και να διαδοθούν ταχέως. Η ΕΕ έχει καταβάλει για το λόγο αυτό σηµαντικές προσπάθειες για την καταπολέµηση των ασθενειών, και εκπονούνται νέοι κανονισµοί για την κάλυψη των ζωοανθρωπονόσων. Η ΕΕ έχει επίσης απαγορεύσει, ή ρυθµίσει µε διαφορετικό τρόπο, µεγάλο αριθµό πρόσθετων ουσιών στις ζωοτροφές, αντιβιοτικών και αυξητικών παραγόντων που χρησιµοποιούνται ευρέως στην παραγωγή σε άλλες τρίτες χώρες. Οι εισαγωγές κρέατος πουλερικών παρακολουθούνται προκειµένου να ελεγχθεί η συµµόρφωσή τους µε τα πρότυπα της ΕΕ προς το συµφέρον των καταναλωτών. Η ΕΕ προσπαθεί να εξασφαλίσει την τήρηση των υψηλότερων προτύπων ποιότητας και ασφάλειας στο παγκόσµιο εµπόριο κρέατος πουλερικών. ΠΡΟΒΕΙΟ ΚΑΙ ΑΙΓΕΙΟ ΚΡΕΑΣ Τα αιγοπρόβατα εκτρέφονται κυρίως σε βοσκότοπους. Πολλά είδη αιγοπροβάτων είναι προσαρµοσµένα να διαβιούν κάτω από ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες και να διατρέφονται µε άγρια χόρτα. Το είδος αυτό της κτηνοτροφίας συναντάται συχνά στις µειονεκτικές περιοχές (ΜΠ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Σε ορισµένες ΜΠ, η εκτροφή αιγοπροβάτων αποτελεί την κύρια οικονοµική δραστηριότητα, και το γεγονός αυτό έχει παίξει σηµαντικό ρόλο στη διαµόρφωση του τοπίου και του τοπικού περιβάλλοντος. Τα αιγοπρόβατα εκτρέφονται κυρίως για το κρέας τους ή το γάλα τους, µολονότι το µαλλί και το δέρµα τους αποτελούν πολύτιµα υποπροϊόντα. Η παραγωγή κρέατος αιγοπροβάτων στις περιοχές της ΕΕ Το κρέας των αιγοπροβάτων τυγχάνει ιδιαίτερης εκτί- µησης από τους καταναλωτές λόγω του φυσικού τρόπου εκτροφής των ζώων αυτών, της γεύσης του και της Ο τοµέας του κρέατος στην Ευρωπαϊκή Ένωση > 19

20 ποικιλίας των τεµαχίων που είναι διαθέσιµα, χαρακτηριστικά που παρέχουν τη δυνατότητα πολλών χρήσεων του κρέατος αυτού. ιατηρεί επίσης την ποιότητά του είτε σε απλή ψύξη είτε κατεψυγµένο. Τα πρόβατα εκτρέφονται κυρίως ελεύθερα και σε βοσκότοπους, µολονότι τα ειδικά συστήµατα παραγωγής ποικίλλουν ανάλογα µε το έδαφος, τη βλάστηση και το είδος της εκτροφής. Ανάλογα µε το κλίµα και την περιοχή εντός της ΕΕ, τα πρόβατα είναι δυνατόν να διατηρούνται σε εσωτερικούς χώρους και να διατρέφονται µε παρασκευασµένες ζωοτροφές (π.χ. σιτηρά), κυρίως οι προβατίνες σε περίοδο αναπαραγωγής, ή να διατρέφονται µε αροτραία στελέχη σίτου ή υποπροϊόντα. Χρησιµοποιείται µεγάλο φάσµα φυλών. Γενικά, οι βόρειες χώρες της ΕΕ παράγουν βαρείς αµνούς, ενώ τα νότια κράτη µέλη παράγουν ελαφρούς αµνούς. Η διαφοροποίηση αυτή έχει επίπτωση στην παραγωγή, στις τιµές στην αγορά και στα εισοδήµατα των παραγωγών. Οι κλιµατικές και οι γεωγραφικές συνθήκες έχουν επίσης σηµαντική επίπτωση στα πρότυπα παραγωγής λόγω της υπαίθριας φύσης της δραστηριότητας αυτής. Σε σύγκριση µε άλλα είδη κρέατος, το κρέας των αιγοπροβάτων αποτελεί σχετικά µικρό κλάδο. Η ετήσια παραγωγή της ΕΕ 15 υπερέβη µόλις το 1 εκατ. τόνους το 2002, σε σύγκριση µε τα 6,7 εκατ. τόνους βόειου κρέατος. Ωστόσο, υπάρχουν περίπου 90 εκατ. πρόβατα (και 11,5 εκατ. αίγες) στην ΕΕ 15, ενώ η διεύρυνση κατά το 2004 θα προσθέσει άνω των 2 εκατ. προβάτων συνολικά. Η ΕΕ είναι ο δεύτερος µεγαλύτερος παραγωγός πρόβειου και αίγειου κρέατος παγκοσµίως (µετά την Κίνα). Το µέσο εισόδηµα των παραγωγών αίγειου και πρόβειου κρέατος στην ΕΕ είναι γενικά µεταξύ των χαµηλότερων από όλους τους κλάδους. Στη Νότια Ευρώπη, τα πρόβατα, και κυρίως οι αίγες, χρησιµοποιούνται ευρέως για την παραγωγή γάλακτος, που µπορεί να αποτελεί σηµαντικό µέρος του εισοδήµατος του κτηνοτρόφου, ενώ στις βόρειες χώρες τα συστήµατα εκτροφής των αµνών προσανατολίζονται αποκλειστικά στην παραγωγή κρέατος. 80 % περίπου όλων των προβατίνων που επωφελούνται από πριµοδοτήσεις βρίσκονται στις ΜΠ της Κοινότητας. Σε επίπεδο ΕΕ 15, οι προβατίνες γαλακτοπαραγωγής αντιπροσωπεύουν το 30 % περίπου του συνολικού αριθµού των προβάτων και οι αίγες αναλογούν στο 10 % του συνολικού αριθµού των αιγοπροβάτων ( 26 ). Η σηµασία της εκτροφής αιγοπροβάτων στις περιοχές της ΕΕ µπορεί να διαπιστωθεί και από τους αριθµούς των κτηνοτρόφων που ασκούν τη δραστηριότητα αυτή, ιδιαίτερα σε ορισµένα κράτη µέλη. Τέσσερα από ( 26 ) «An evaluation of the common organisation of the markets in the sheep and goat meat sector (September 2000)» «Αξιολόγηση της κοινής οργάνωσης των αγορών στον τοµέα του πρόβειου και αίγειου κρέατος (Σεπτέµβριος 2000)». αυτά (Γαλλία, Ελλάδα, Ισπανία και Ηνωµένο Βασίλειο) αντιπροσωπεύουν περίπου το 80 % της παραγωγής της ΕΕ 15. Στην ΕΕ 15 καταναλώνονται περίπου 1,4 εκατ. τόνοι αιγοπρόβειου κρέατος ετησίως (3,5 kg κατά κεφαλή σε σύγκριση µε τα 43 kg κατά κεφαλή για το χοιρινό κρέας). Πλην όµως, το κρέας αυτό εκτιµάται για τη φυσική του γεύση και παίζει σηµαντικό ρόλο σε ιδιαίτερες εορταστικές εκδηλώσεις στις χώρες της ΕΕ, υπάρχει δε σαφώς δυνατότητα βελτίωσης της κατανάλωσης πρόβειου/αίγειου κρέατος. Οι αιχµές στην κατανάλωση πρόβειου κρέατος συνδέονται συχνά µε ειδικές εορταστικές εκδηλώσεις όπως είναι το Πάσχα, τα Χριστούγεννα και άλλου είδους εορτές αυτό έχει ιδιαίτερη επίδραση στα εποχικά πρότυπα παραγωγής, τιµών και εισαγωγών. Η παραγωγή πρόβειου/αίγειου κρέατος στην ΕΕ επηρεάστηκε σηµαντικά από την επιδηµία αφθώδους πυρετού που εκδηλώθηκε το 2001 (περισσότερα από 5 εκατ. πρόβατα οδηγήθηκαν σε σφαγή και καταστράφηκαν) και η παραγωγή έπεσε κατά 9,6 % περίπου το έτος αυτό. Μεσοπρόθεσµα και µακροπρόθεσµα, µετά από µια αναµενόµενη σταδιακή ανάκαµψη, προβλέπεται ελαφρά φθίνουσα τάση τόσο για την παραγωγή όσο και για την κατά κεφαλή κατανάλωση. Τα συστήµατα εκτροφής αιγών εµπίπτουν στις ίδιες τρεις κατηγορίες όπως και η εκτροφή προβάτων (παραγωγή κυρίως για κρέας παραγωγή για γάλα και εκτροφή ζώων για τις ίνες τους). Ωστόσο, στις χώρες της Βόρειας Ευρώπης, η εκτροφή αιγών δεν είναι κοινή. Στη Νότια Ευρώπη, η εκτροφή αιγών συνδέεται σχεδόν εξ ολοκλήρου µε την παραγωγή γάλακτος και το βάρος των εριφίων που απογαλακτίζονται και παχύνονται διαφέρει, ακολουθώντας παρόµοια πρότυπα µε εκείνα των αµνών από αγέλες προβάτων γαλακτοπαραγωγής. Η νέα ΚΓΠ και ο τοµέας αίγειου/πρόβειου κρέατος Το σύστηµα στήριξης της ΚΓΠ για τον εν λόγω τοµέα µεταβλήθηκε το 2001 και θα αλλάξει εκ νέου ως αποτέλεσµα της συµφωνίας του Ιουνίου 2003 για τη µεταρρύθµιση της ΚΓΠ. Η µεταρρύθµιση του 2001 Η άµεση στήριξη των κτηνοτρόφων αιγοπροβάτων αποτελούσε ανέκαθεν το βασικότερο εργαλείο της ΚΓΠ στον εν λόγω τοµέα. Το καθεστώς στήριξης του αίγειου/πρόβειου κρέατος δεν περιελάµβανε ποτέ αγορά κρέατος από την παρέµβαση µε χρηµατοδότηση της ΕΕ. Αντίθετα, υπήρξε περιορισµένη πρόσβαση σε ενισχύσεις ιδιωτικής αποθεµατοποίησης και σε διαχείριση των εισαγωγών στην αγορά της ΕΕ, κυρίως µε τη Ο τοµέας του κρέατος στην Ευρωπαϊκή Ένωση > 20