ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ «ΝΤΟΠΙΝΓΚ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ» 1 Ο ΛΥΚΕΙΟ ΕΛΑΣΣΟΝΑΣ Α ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ

Transcript

1 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ «ΝΤΟΠΙΝΓΚ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ» 1 Ο ΛΥΚΕΙΟ ΕΛΑΣΣΟΝΑΣ Α ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ

2 Συµµετείχαν οι µαθητές: Γιαννούλας Κωνσταντίνος Ζδάνης ηµήτριος Θεοφανάκης Ελευθέριος Καραγιάννης Χρήστος Καρέτσος Αστέριος Καρράς Γιώργος Κιόρογλου Αποστόλης Κουκούλης Βαλάντης Μπελαής Λάµπρος Μπίλας Χαρίτων Μπουζούκης Νίκος Μπουλούση Λυδία Ντούφας ηµήτρης Παναγιώτου Θανάσης Παπαδήµου Θεοδώρα Ράπτης Χρήστος Στεπάνοβα Βερόνικα Τζιόκας Θωµάς Τζιούργκανος ηµήτρης Τόρµπα Πάρις 2

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Τι είναι ντόπινγκ...4 Ιστορία...4 Το Doping στις µέρες µας...5 Έχουµε και εµείς ντόπινγκ...6 Ραντεβού µε το θάνατο...7 Το σκάνδαλο της Γερµανίας...7 ιάσηµοι Ντοπαρισµένοι πρωταθλητές...9 Κρούσµατα ντόπινγκ Ολυµπιακοί αγώνες Κρούσµατα ντόπινγκ Ολυµπιακοί αγώνες Ολυµπιακοί Αγώνες Το Ντόπινγκ στα σύγχρονα Αθλήµατα...12 Ντόπινγκ και άλλου είδους φάρµακα...13 Φυσική και ψυχολογική εξάρτηση...14 Είναι τα φάρµακα επιβλαβή;...14 Γιατί πεθαίνουν για να κερδίσουν;...14 Κατηγορίες φαρµάκων...15 ιεγερτικά...16 Αναβολικά ανδρογόνα στεροειδή...17 Παρενέργειες αναβολικών...18 Συµπληρώµατα διατροφής...18 Προστασία από τα συµπληρώµατα διατροφής...21 Ψυχολογία- Υγεία...22 Γονιδιακό ντόπινγκ...22 Ποντίκια Σβαρτσενένγκερ...23 ειγµατοληψία...24 Το πλάνο δειγµατοληψίας και η γνωστοποίηση στους αθλητές...24 Λήψη του δείγµατος...24 Η µεταφορά του δείγµατος...25 Το αδιανόητο...25 Ερωτηµατολόγιο...26 Σχηµατικά οι απαντήσεις του ερωτηµατολογίου...27 Μερικά χρήσιµα συµπεράσµατα...29 Βιβλιογραφία

4 Τι είναι το Doping? Η λέξη "ντόπινγκ" προέρχεται από την αγγλική γλώσσα ("doping") και το ρήµα " dope" που σηµαίνει την χρήση ναρκωτικών και άλλων παρόµοιων ουσιών. Η λέξη αυτή χρησιµοποιείται από τον κόσµο του αθλητισµού σαν περιγραφή της χρήσης συγκεκριµένων απαγορευµένων (από την ιεθνή Ολυµπιακή Επιτροπή) ουσιών και µεθόδων από τους αθλητές για να αυξήσουν τεχνητά την επίδοση τους. Εµφανίζεται για πρώτη φορά η λέξη Doping στο αγγλικό λεξικό το Ιστορία Στην Αρχαία Ελλάδα, ειδικοί περιγράφεται να προσφέρουν στους αθλητές διατροφικά συστατικά προκειµένου να βελτιώσουν τη φυσική τους απόδοση. Αυτό θεωρούνταν απολύτως απαραίτητο και οι τότε προµηθευτές µπορούν να συγκριθούν µε τους σηµερινούς εξειδικευµένους αθλητίατρους. Επιπλέον, αναφέρεται πως οι αθλητές προσπαθούσαν να αυξήσουν τη φυσική τους δύναµη καταναλώνοντας διαφόρων ειδών κρέας ή ζωµό αίµατος πριν από τους αγώνες. Κατά τη διάρκεια των Ολυµπιακών Αγώνων τον Τρίτο Αιώνα Π.Χ. οι αθλητές προσπαθούσαν να αυξήσουν την απόδοσή τους χρησιµοποιώντας µανιτάρια. Ο Φιλόστρατος αναφέρει ότι οι ιατροί ήταν σηµαντικά χρήσιµοι στην προετοιµασία των αθλητών για τους αγώνες και οι µάγειρες ετοίµαζαν ψωµί µε αναλγητικές ιδιότητες. Τον 1ο αιώνα Μ. Χ., αναφέρεται επίσης ότι οι Έλληνες δροµείς έπιναν ένα αφέψηµα βοτάνων για να αυξήσουν τη δύναµή τους και να είναι ικανοί να αποδώσουν σε αθλήµατα µεγάλης διάρκειας. Περισσότερες αναφορές σχετικά µε αυτήν την περίοδο είναι δύσκολο να βρεθούν καθώς «η γνώση για το ντόπινγκ» ήταν καλά κρυµµένη από τους ιερείς. Η χρήση ουσιών στη Ρωµαϊκή ιστορία έχει, επίσης, καταγραφεί. Οι αρµατοδροµείς έτρεφαν τα άλογά τους µε διάφορα µείγµατα προκειµένου να τα κάνουν να τρέχουν γρηγορότερα. Περιγράφεται, επίσης, ότι οι µονοµάχοι χρησιµοποιούσαν παράγοντες ντόπινγκ για την αύξηση της δύναµης. 4

5 Το Doping στις µέρες µας Μια νέα µέθοδος ντόπινγκ, η οποία στηρίζεται σε µετάγγιση αίµατος για αύξηση της αντοχής, κερδίζει έδαφος κάθε χρόνο στις τάξεις των αθλητών, σύµφωνα µε έρευνα του βρετανικού ειδησεογραφικού πρακτορείου BBC Συγκεκριµένα, επίσηµες αναφορές επισηµαίνουν ότι το "κλειδί" αυτής της νέας τεχνικής ντόπινγκ είναι η µετάγγιση αίµατος της ιδίας οµάδας, στο σώµα των αθλητών. Με τον τρόπο αυτό αυξάνονται τα ερυθρά αιµοσφαίρια, άρα διευκολύνεται η µεταφορά οξυγόνου προς το µυϊκό σύστηµα, µε αποτέλεσµα τη σηµαντική ενίσχυση της σωµατικής αντοχής. Το σηµαντικότερο "πλεονέκτηµα" αυτής της µεθόδου είναι ότι δεν γίνεται αντιληπτή από τα τέστ αντιντόπινγκ. Η εν λόγω µέθοδος πρωτοεµφανίστηκε τη δεκαετία του 1960, όταν πολλοί αθλητές έδιναν µέρος του αίµατός τους προς φύλαξη σε ειδκές τράπεζες και το µετάγγιζαν εκ νέου στον οργανισµό τους λίγο πριν τον αγώνα. Τώρα χρησιµοποιείται αίµα δοτών. 5

6 ΕΧΟΥΜΕ ΚΙ ΕΜΕΙΣ ΝΤΟΠΙΝΓΚ (Το ντόπινγκ στην Ελλάδα) Αναβολικά στην Ελλάδα κυκλοφορούσαν από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 και όσοι από τους παλιούς λένε σήµερα ότι τότε δεν υπήρχε τίποτα, µάλλον δεν θυµούνται καλά. Ο Χρήστος Ιακώβου, όντας αθλητής το 1979 είχε καταγγείλει τον Πολωνό προπονητή τής Εθνικής οµάδας άρσης βαρών Μπόρισλαβ Στέπιεν για χορήγηση αναβολικών. Ο Ιακώβου, που βάσει αποτελεσµάτων είναι ο πιο επιτυχηµένος προπονητής της Ευρώπης στην τελευταία εικοσαετία, έχει πρωταγωνιστικό ρόλο και στο πρόσφατο σκάνδαλο µε το οµαδικό ντοπάρισµα των ένδεκα µελών της Εθνικής οµάδας. Το πρώτο συνταρακτικό κρούσµα ντόπινγκ για τον ελληνικό αθλητισµό σηµειώθηκε το 1984 στους Ολυµπιακούς του Λος Άντζελες µε την Άννα Βερούλη που βρέθηκε θετική σε νανδρολόνη και τον αρσιβαρίστα Σεραφείµ Γραµµατικόπουλο. Πριν από τους αγώνες είχε βρεθεί θετικός και ο ηµήτρης Ζαρζαβατσίδης που αποκλείστηκε. Το 1996 ο αρσιβαρίστας Χρήστος Κωνσταντινίδης κατήγγειλε ότι ο Χρήστος Ιακώβου έδινε απαγορευµένες ουσίες. Το θέµα µπήκε στο αρχείο. Όσα ακολούθησαν ήταν πταίσµατα µπροστά στην αφαίρεση του χάλκινου Ολυµπιακού µεταλλίου του 2004 από τον Λεωνίδα Σαµπάνη, όταν στα ούρα του βρέθηκε τεστοστερόνη. Όσο για το σκάνδαλο Κεντέρη - Θάνου, που δεν αγωνίστηκαν στους Ολυµπιακούς της Αθήνας και έµειναν επίσηµα εκτός δράσης έως τον εκέµβριο του 2006, καθώς και σχέδια τύπου Κόροιβος έχουν χυθεί τόνοι µελάνης. 6

7 ΡΑΝΤΕΒΟΥ ΜΕ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ (Επιπτώσεις του ντόπινγκ) Όσο η Ανατολική Γερµανία και οι χώρες του ανατολικού µπλοκ καλλιεργούσαν το κρατικό ντόπινγκ, στον υτικό κόσµο ανθούσε το ατοµικό ντοπάρισµα, που σε αρκετές περιπτώσεις αποτέλεσε προάγγελο θανάτου. Ενώ η υτικογερµανίδα επταθλήτρια Μπίργκιτ Ντρέσελ πέθανε σε ηλικία 26 ετών το 1987 από τοξικό αλλεργικό σοκ λόγω χρήσης χηµικών ουσιών. Η κάτοχος των παγκοσµίων ρεκόρ στα 100 και στα 200 µέτρα, Φλόρενς Γκρίφιθ Τζόινερ πέθανε όταν έσκασε η καρδιά της, δέκα χρόνια µετά τα ρεκόρ και ενώ έκανε χρήση στεροειδών. Μάλιστα, στους Ολυµπιακούς της Σεούλ το 40% των Αµερικανίδων έπαιρνε στεροειδή, όπως αποκάλυψε ένα χρόνο αργότερα στην αµερικάνικη γερουσία η αρχιπροπονήτρια. Στη Σουηδία το θάνατο βρήκαν οι 36χρονοι δισκοβόλοι Γκόραν Σβένσον και Στέφαν Φέρνχολµ που συστηµατικά κατάπιναν αναβολικά. Ο κατάλογος δεν τελειώνει. εκαεννιά ποδηλάτες πέθαναν κατά τη δεκαετία του ʼ90 και ο θάνατός τους συνδέεται µε την ερυθροποιητίνη, όπως και του Μάρκο Παντάνι το Το σκάνδαλο της Γερµανίας Στα πλαίσια των µαθηµάτων παρακολουθήσαµε το ντοκιµαντέρ του Σωτήρη ανέζη µε τίτλο όπου παρουσιάζεται το «εθνικό» σχέδιο της Ανατολικής Γερµανίας για τη δηµιουργία πρωταθλητών. Κατά τη δεκαετία του 60 στη ζωή των αθλητών µπήκαν τα στεροειδή αναβολικά και στην Ανατολική Γερµανία συντελέστηκε ένα από τα µεγαλύτερα εγκλήµατα στην ιστορία της ανθρωπότητας, µε το συστηµατικό κρατικό ντοπάρισµα αθλητών και αθλητριών του αρχιντοπαριστή Μάνφρεντ Έβαλντ. Τα παραδείγµατα είναι ενδεικτικά. Η Χάιντι Κρίγκερ, πρωταθλήτρια Ευρώπης στη σφαιροβολία το 1986, αναγκάστηκε να υποβληθεί σε αλλαγή φύλου και να γίνει Αντρέας Κρίγκερ, επειδή τα αναβολικά που της έδιναν τρέλαναν τις ορµόνες της. Η κολυµβήτρια Ρίκα Ράινις που το 1980, κέρδισε τρία χρυσά Ολυµπιακά µετάλλια σε ηλικία 15 ετών, παρουσίασε καρδιακά προβλήµατα τρία χρόνια αργότερα, ενώ η σφαιροβόλος Μπίργκιτ Μπόσε σε ηλικία 24 ετών διαπίστωσε ότι είχε γεννητικά όργανα ενδεκάχρονης. Το ρεκόρ της Μαρίτα Κοχ (47.60) στα 400µ. έγινε µε χρήση turinabol, όπως καταθέτουν ειδικοί. Το ίδιο φάρµακο βοήθησε την Ανατολική Γερµανία να κατακτήσει τα περισσότερα από τα 136 µετάλλια που αποκόµισε από τους Ολυµπιακούς της Μόσχας. Ήταν τέτοια η τρέλα των Ανατολικογερµανών για το ντόπινγκ, που εκπόνησαν ένα πρόγραµµα αξίας µάρκων, σύµφωνα µε το οποίο οι επιστήµονες µε τη βοήθεια τρόµπας έσπρωχναν αέρα στον οργανισµό των αθλητών µέσω του παχέως εντέρου. Το 2002 η γερµανική δικαιοσύνη έδωσε το δικαίωµα σε όσους χρησιµοποιήθηκαν από το µαζικό πρόγραµµα ντοπαρίσµατος να διεκδικήσουν αποζηµιώσεις. 7

8 8

9 ιάσηµοι Ντοπαρισµένοι πρωταθλητές Από τον Μπεν Τζόνσον στη Μάριον Τζόουνς και από τον Κώστα Κεντέρη και την Κατερίνα Θάνου στον ηµήτρη Χονδροκούκη, αυτές είναι οι υποθέσεις που έγραψαν (αρνητική) ιστορία. 1960: Ο 29άχρονος ανός ποδηλάτης 'Ενεµαρκ πεθαίνει στους Ολυµπιακούς της Ρώµης, κατά τη διάρκεια του αγώνα, από κοκτέϊλ διεγερτικών ουσιών. 1972: Ο Φιλανδός Λάρσεν Βίρεν εφαρµόζει την τεχνική αυτοµετάγγισης αίµατος (αφαίµαξη περίπου 0,5 λίτρου αίµατος, διατήρηση στο (ψυγείο για 3-5 εβδοµάδες κι επαναεισαγωγή του στο σώµα 3-7 ηµέρες πριν τον αγώνα). 1974: Ο µεγαλύτερος µποξέρ όλων των εποχών, Μοχάµεντ Άλι παραδέχεται ότι έχει χρησιµοποιήσει εκχυλίσµατα θυροξίνης. Σήµερα πάσχει από πάρκινσον. 1979: Καταγγελίες του τότε αθλητή και σηµερινού προπονητή Χρήστου Ιακώβου, για χρήση απαγορευµένων ουσιών στην Άρση Βαρών. Η υπόθεση κλείνει µε ποινές που επιβάλλει η Επιτροπή Φιλάθλου Ιδιότητος σε παράγοντες και τεχνικούς της Οµοσπονδίας. 1986: Πρώτο κρούσµα στο Ελληνικό ποδόσφαιρο. Ο Χιλιανός ποδοσφαιριστής του ΟΦΗ Ίσις βρίσκεται "θετικός" για χρήση αναβολικών. Ο Μπεν Τζόνσον νικάει στα 100µ. των Ολυµπιακών της Σεούλ, κάνει ένα εξωπραγµατικό παγκόσµιο ρεκόρ και συλλαµβάνεται ντοπαρισµένος. Μετά από δύο χρόνια επαναλαµβάνει το "ατόπηµα" του και τιµωρείται µε ισόβιο αποκλεισµό. 1994: Ντοπέ ο Ντιέγκο Μαραντόνα µε "κοκτέιλ" εφεδρίνης στο Παγκόσµιο Κύπελλο των Η.Π.Α. Τιµωρείται µε 15 µήνες αποκλεισµό και λίγο µετά την επιστροφή του στα γήπεδα βρίσκεται θετικός σε χρήση ναρκωτικών. 1998: Σειρά από δίκες στο Βερολίνο. Αποκαλύπτεται ότι όλοι οι Ανατολικογερµανό αθλητές κι αθλήτριες που είχαν κερδίσει Ολυµπιακό µετάλλιο από το 1968 έως το 1981 έκαναν συστηµατική χρήση φαρµάκων, βάση κεντρικού κρατικού σχεδιασµού. Οι µόνοι που την "γλίτωσαν" ήταν οι ιστιοπλόοι. Η Ιρλανδή Μισέλ Σριθ, τρεις φορές Ολυµπιονίκης στην κολύµβηση, κατηγορείται για χρήση απαγορευµένων ουσιών. Σε αιφνίδιο έλεγχο ντόπινγκ, άλλαξε το δείγµα της, µε αποτέλεσµα τα ούρα της να µυρίζουν... ουίσκι. Στον ποδηλατικό γύρο της Γαλλίας αποκαλύπτεται ότι όλοι σχεδόν οι συµµετέχον χρησιµοποιούν την ορµόνη ερυθροποιητίνη. Λίγο αργότερα, γνωστοί Γάλλοι ποδηλάτες (Βιρένκ, Ρου, Γκαµόν) θα βρεθούν ντοπαρισµένοι και µερικοί παράγοντες θα διωχθούν (ως ύποπτοι για διακίνηση φαρµάκων). Ο Ντένις Μίτσελ, αργυρός Ολυµπιονίκης των 100µ. στην Βαρκελώνη βρίσκεται µε υψηλά επίπεδα τεστοστερόνης σε συνήθη έλεγχο. Αθωώνεται προβάλλοντας τη δικαιολογία ότι τα υψηλά επίπεδα τεστοστερόνης οφείλονται στο γεγονός ότι την προηγούµενη ηµέρα ήπιε 5 µπουκάλια µπύρα κι έκανε 4 φορές έρωτα µε τη γυναίκα του, για να γιορτάσουν τα γενέθλιά του. Ο πρόωρος θάνατος της πολυ-ολυµπιονίκου της Σεούλ Φλόρενς Γκρίφιθ, σε ή 39 ετών δίνει λαβή για την απόδοση κατάχρηση φαρµάκων. Η νεκροτοµή έδειξε ήπιας µορφής καρδιακή υπερτροφία και σκλήρυνση των πνευµόνων. Τα τελευταία χρόνια όλοι οι Ιταλοί ποδοσφαιριστές έχουν βρεθεί στο στόχαστρο. Ο πρόεδρος της Ιταλικής Ολυµπιακής επιτροπής Μάριο Πεσκάντε αναγκάζεται να παραιτηθεί. Κλείνει το εργαστήριο ελέγχου ντόπινγκ της Ρώµης, αφού έχασε κάθε κύρος µετά από από καλύψεις για "στηµένα" τεστ και "ψευδείς ελέγχους". Ο ιταλικός Τύπος αναφέρεται σε λίστα παλαιών ποδοσφαιριστών, υπόπτων για ντοπάρισµα 9

10 1988 :Μπεν Τζόνσον Το 1988 είχε φτάσει η ώρα οι Καναδοί να πάρουν την εκδίκησή τους από τους Αµερικανούς. Ο Μπεν Τζόνσον κατάφερε να συντρίψει το παγκόσµιο ρεκόρ στα 100 µέτρα, κάνοντας χρόνο 9.79 και αφήνοντας πίσω του το µεγάλο φαβορί, Καρλ Λιούις. Θα ήθελα να δηλώσω ότι το όνοµά µου είναι Μπέντζαµι Σινκλέρ Τζόνσον Τζούνιορ και ότι το παγκόσµιο ρεκόρ θα παραµείνει για ακόµα 50, ίσως και 100 χρόνια, είπε µετά το τέλος της κούρσας. Ο Τζόνσον έτυχε θριαµβευτικής υποδοχής στον Καναδά, αποθεώθηκε από media και κόσµο για να αποδειχτεί τελικά ότι η κούρσα του ακυρώθηκε, καθώς βρέθηκε θετικός σε απαγορευµένη ουσία. Ο προπονητής του µάλιστα παραδέχτηκε ότι είχε κάνει χρήση στεροειδών (stanozol), προκειµένου να βελτιώσει την απόδοση του. Μάλιστα, πριν την έναρξη της κούρσας τα µάτια του ήταν κίτρινα, σηµάδι ότι το συκώτι του δούλευε υπερβολικά. Το µετάλλιο του αφαιρέθηκε και τιµωρήθηκε µε δύο χρόνια αποκλεισµό από όλες τις διοργανώσεις, γεγονός που ουσιαστικά σηµατοδότησε το τέλος του στον πρωταθλητισµό, καθώς από τότε η καριέρα :. Το Ελληνικό µπάσκετ έχει την τιµητική του. 9 παίκτες συλλαµβάνονται ντοπέ (7 ξένοι, 2 Έλληνες) και µεταξύ τους ο Πορτορικανός Ορτίθ κι ο Ντίνος Αγγελίδης. Στον Ορτίθ οι αναβολικές ουσίες ανιχνεύτηκαν τον Αύγουστο του 1998, λίγες ηµέρες µετά το Παγκόσµιο πρωτάθληµα µπάσκετ όπου, τυπικά, αγωνίσθηκε "καθαρός". του πήρε την κατιούσα. Το 1993 τιµωρήθηκε δια βίου, καθώς βρέθηκε ξανά θετικός 1999: Ο αθλητίατρος Ντίτριχ Χάνεµαν τιµωρείται µε πρόστιµο µάρκων γιατί από το 1977 έως και το 1989 προµήθευε µε απαγορευµένες ουσίες Ανατολικογερµανίδες αθλήτριες. Πριν το Παγκόσµιο πρωτάθληµα κολύµβησης, η Κινέζα κολυµβήτρια Παν Παν συλλαµβάνεται από τις τελωνειακές αρχές του Σίδνεϊ και στη βαλίτσα της ανακαλύπτονται 13 φιαλίδια αυξητικής ορµόνης. Η Παν τιµωρήθηκε µε αποκλεισµό 4 ετών κι ο προπονητής της Τζόι Τζίβεν µε 15 χρόνια. Ο Αλβανός ποδοσφαιριστής του Απόλλωνα Ίντριντ Φορτούζι βρίσκεται ντοπαρισµένος µε ντεκαντουραµπολίν. Στα ούρα του κολυµβητή Παπαδόπουλου ανιχνεύεται η ουσία βρωµαντάνη που συνήθως χρησιµοποιείται για να κρύψει τη χρήση άλλων ουσιών ΚΡΟΥΣΜΑΤΑ ΝΤΟΠΙΝΚ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ , Αθήνα: Κώστας Κεντέρης και Κατερίνα Θάνου, Ελλάδα (Στίβος) Η γνωστή υπόθεση που συντάραξε το ελληνικό φίλαθλο (και όχι µόνο) κοινό µια µέρα πριν την τελετή έναρξης δεν χρειάζεται πολύ ανάλυση. Έχουν γραφτεί χιλιάδες γραµµές για το τι ακριβώς συνέβη και το ποιος ήταν ο υπεύθυνος. Η υπόθεση έκλεισε πρόσφατα και δικαστικά µε µόνο τον προπονητή των δύο αθλητών Χρήστο Τζέκο να τιµωρείται. Οι Θάνου και Κεντέρης (αργυρή και χρυσός Ολυµπιονίκης στο Σίδνεϊ και µεγάλες ελπίδες της Ελλάδας για νίκες στην Αθήνα) προσποιήθηκαν ένα ατύχηµα µε τη µηχανή του προπονητή τους για να αποφύγουν να περάσουν από έλεγχο ντόπινγκ και τελικά τιµωρήθηκαν µε αποκλεισµό από τους Αγώνες, σπιλώνοντας το όνοµα της διοργανώτριας Ελλάδας. 2004, Αθήνα: Αντριάν Άνους και Ρόµπερτα Φάζεκας, Ουγγαρία (Στίβος) Οι δύο Ούγγροι ρίπτες κατέκτησαν χρυσά µετάλλια, ο Άνους στη σφύρα και ο Φάζεκας στον δίσκο, αλλά τους αφαιρέθηκαν όταν ο πρώτος προσπάθησε να δώσει άλλο δείγµα στο ντόπινγκ κοντρόλ (είχε ένα σακουλάκι µε ξένα ούρα µαζί του), ενώ ο δεύτερος δεν εµφανίστηκε ποτέ! 2004, Αθήνα: Ιρίνα Κορζανένκο, Ρωσία (Στίβος) Το πρώτο χρυσό του στίβου δόθηκε στην Αρχαία Ολυµπία και πήγε στην Ρωσίδα σφαιροβόλο και αµέσως µετά την ανάγκασαν να το γυρίσει πίσω, αφού πιάστηκε µε στανοζολόλη, ατιµάζοντας µε τον χειρότερο τρόπο τον ιερό τόπο των αγώνων. Γενικά, οι αγώνες της Αθήνας, ειδικά για την στίβο ήταν οι πιο «βρώµικοι» της ιστορίας ή µάλλον, αυτοί στους οποίους οι ελεγκτές ντόπινγκ έκαναν πιο καλά από ποτέ την δουλειά τους και η τεχνολογία που είχαν στα χέρια τους για πρώτη φορά κατάφερε να ξεπεράσει εκείνη όσων κατασκεύαζαν τις απαγορευµένες ουσίες. 10

11 ΚΡΟΥΣΜΑΤΑ ΝΤΟΠΙΝΓΚ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ , Πεκίνο: Φανή Χαλκιά, Ελλάδα (Στίβος) Η χρυσή Ολυµπιονίκης του 2004 στα 400 µ. εµπόδια δεν πρόλαβε καν να υπερασπισθεί τον τίτλο της στο Πεκίνο αφού ανιχνεύθηκε απαγορευµένη ουσία στα ούρα της σε τεστ που της έγινε µε το που έφτασε στην Κίνα. Η Χαλκιά είχε κάνει την µεγάλη έκπληξη στην Αθήνα, βελτιώνοντας τους χρόνους της εντυπωσιακά σε κάθε κούρσα και φτάνοντας στη νίκη, αλλά ταυτόχρονα κάνοντας τους υπεύθυνους της WADA εχθρούς της, αφού αποφάσισαν να την καταδιώξουν στη συνέχεια σε κάθε της προσπάθεια, θεωρώντας πως στην Αθήνα τους είχε ξεγελάσει. Τελικά κατάφεραν να την πιάσουν στο Πεκίνο, όπου κατά πολλούς- η Ελληνίδα αθλήτρια δεν θα έπρεπε καν να σταλεί. Ο ΣΕΓΑΣ επέµενε στην αποστολή της, παρότι δεν είχε κάνει καλούς αγώνες τα προηγούµενα χρόνια και παρότι ήταν γνωστό το κυνήγι που είχαν εξαπολύσει οι αρχές του αντιντόπινγκ εναντίον της και τελικά η αθλήτρια το πλήρωσε ακριβά. 2008, Πεκίνο: Νταβίντε Ρεµπελίν, Ιταλία (Ποδηλασία ρόµου) Ο Ιταλός «µετρ» των ηµερήσιων αγώνων δρόµου (το 2004 κέρδισε και τα 3 Ardennes Classics, το Amstel Gold Race, το La Fleche Wallone και το Λιέγη-Βαστόνη-Λιέγη, γράφοντας ιστορία) κατέκτησε το αργυρό µετάλλιο στους Ολυµπιακούς του Πεκίνου, αλλά βρέθηκε θετικός σε έλεγχο ντόπινγκ, έχοντας κάνει χρήση της ουσίας Mircera, ενός νέου φαρµάκου που αντικατέστησε την ερυθροποιτίνη. 2008, Πεκίνο: Ρασίντ Ραµζί, Μπαχρέιν (Στίβος) Ο Μαροκινός δροµέας που έτρεχε για λογαριασµό του Μπαχρέιν και κέρδισε το χρυσό στα 1500 µέτρα στο Πεκίνο ανιχνεύθηκε µε την ουσία CERA (νέο αντικαταστάτη της ερυθροποιτίνης, επίσης) και έχασε το µετάλλιό του. Ολυµπιακοί Αγώνες 2012 Εκτός Ολυµπιακών Αγώνων (και) ο Χονδροκούκης για ντόπινγκ! Ο παγκόσµιος πρωταθλητής του ύψους βρέθηκε θετικός στην απαγορευµένη ουσία στανοζολόλη 11

12 Εκτός Ολυµπιακών Αγώνων του Λονδίνου τέθηκε ο άλτης του ύψους και παγκόσµιος πρωταθλητής στον κλειστό στίβο ηµήτρης Χονδροκούκης. Ο Ελληνας αθλητής σε έλεγχο της WADA (Παγκόσµια Υπηρεσία Αντιντόπινγκ) έδωσε θετικό δείγµα στην απαγορευµένη ουσία στανοζολόλη. Ο ΣΕΓΑΣ επίσηµα δεν έχει εκδώσει ανακοίνωση, ωστόσο το θέµα επιβεβαίωσε ο πατέρας και προπονητής του αθλητή κ. Κυριάκος Χονδροκούκης µε ανακοίνωση που εξέδωσε επικαλούµενος ενηµέρωση από τον ΣΕΓΑΣ. Ο κ. Κ. Χονδροκούκης υπέβαλε την παραίτησή του από τη θέση του τεχνικού συµβούλου ανάπτυξης του ΣΕΓΑΣ χαρακτηρίζοντας εξωπραγµατικό το γεγονός αλλά χωρίς διάθεση, όπως αναφέρει, αµφισβήτησης του αποτελέσµατος του ελέγχου που έγινε σε εργαστήριο της Γαλλίας. Με την ουσία στανοζολόλη είχε βρεθεί θετικός το 1988 στους Ολυµπιακούς Αγώνες στη Σεούλ ο Καναδός σπρίντερ Μπεν Τζόνσον. Το Ντόπινγκ στα σύγχρονα Αθλήµατα Το Ντόπινγκ στο σύγχρονο αθλητισµό αξιόπιστα καταγράφηκε από το δεύτερο µισό του 19ου Αιώνα Στους δηµοφιλείς αγώνες ποδηλασίας 6-ηµερών, οι Γάλλοι αθλητές προτιµούσαν µείγµατα µε βάση την καφεΐνη, οι Βέλγοι χρησιµοποιούσαν ζάχαρη αναµειγµένη µε αιθέρα, ενώ άλλοι χρησιµοποιούσαν αλκοολούχα αφεψήµατα ή νιτρογλυκερίνη Τη χρονιά αυτή αναφέρεται ο πρώτος θάνατος που προκλήθηκε από το ντόπινγκ. Ο Άγγλος ποδηλάτης A. Lintonπέθανε λόγω λήψης εφεδρίνης στον αγώνα Παρίσι-Μπορντό Στο µαραθώνιο του St. Louis, ο Tom Hicks που µόλις είχε κερδίσει τον αγώνα, κατέρρευσε και οι ιατροί διαπίστωσαν πρόσληψη στρυχνίνης και κονιάκ πριν από τον αγώνα Ο James Jeffrie ισχυρίστηκε, αφού ηττήθηκε από τον Jack Johnson, ότι το τσάι του µολύνθηκε/ντοπαρίστηκε προκειµένου να τον νικήσει. Αυτή είναι η πρώτη αναφορά περίπτωσης στην οποία κατηγορούνται ντοπαρισµένοι αθλητές. Πολλές παρόµοιες περιπτώσεις για ντόπινγκ έχουν αναφερθεί στην Πυγµαχία κατά τη διάρκεια του πρώτου µισού του 20ου Αιώνα Οι αµφεταµίνες, µια σχετικά γνωστή ουσία κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα όχι µόνο στον αθλητισµό, παρασκευάστηκαν για πρώτη φορά το Κατά τη διάρκεια των παγοδροµιών στο Όσλο, αίσθηση προκάλεσε όταν αµπούλες και σύριγγες βρέθηκαν στα αποδυτήρια των αθλητών Η δραµατική αύξηση χρήσης ουσιών ντόπινγκ ξεκίνησε τη δεκαετία του Η κοινωνία εκείνες τις µέρες πίστευε ότι υπήρχαν φάρµακα ικανά να οδηγήσουν σε οποιαδήποτε επιτυχία. Κατά τη διάρκεια των 12

13 Ολυµπιακών Αγώνων της Ρώµης το 1960, ο ανός ποδηλάτης K. Jensen πέθανε λόγω χρήσης αµφεταµινών Το 1967, ο 30 ετών Βρετανός ποδηλάτης Tom Simpson και ο δροµέας Dick Howard πέθαναν λόγω χρήσης αµφεταµινών και ηρωίνης, αντίστοιχα. Το 1968, ένα χρόνο αργότερα, ο Γερµανός πυγµάχος Jupp Elze πέθανε από χρήση ενός µίγµατος αµφεταµινών Στους Ολυµπιακούς Αγώνες του Μόντρεαλ, ο Πολωνός αθλητής Z. Kaczmarek και ο Βούλγαρος αθλητής V Khristov (αθλητές άρσης βαρών), αναγκάστηκαν να επιστρέψουν τα χρυσά τους µετάλλια όταν βρέθηκαν θετικοί σε Ντόπινγκ Πολλοί άλλοι νικητές είχαν την ίδια µοίρα µε τον Ben Johnson στους Ολυµπιακούς της Σεούλ που είναι και το πιο γνωστό παράδειγµα. Βρέθηκε θετικός για ένα απαγορευµένο αναβολικό στεροειδές (Στανοζολόλη), του αφαιρέθηκε το χρυσό του µετάλλιο στα 100 µέτρα ταχύτητας και αποκλείστηκε για δύο έτη. Αργότερα, αποδείχθηκε ότι όλοι ή σχεδόν όλοι από τους φιναλίστ σε εκείνη την κούρσα είχαν πάρει απαγορευµένες ουσίες Η χαραυγή του 21ου αιώνα χαρακτηρίζεται από πολλά παραδείγµατα Αθλητών που έχουν κατηγορηθεί για ντόπινγκ. Παραδείγµατα αποτελούν οι δροµείς αγώνων ταχύτητας όπως οι T. Montgomery, D. Chambers, M. Jones, ονόµατα µερικών µόνο από τις πολυάριθµες γνωστές περιπτώσεις.. ΝΤΟΠΙΝΓΚ ΣΤΟΝ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΕΙ ΟΥΣ ΦΑΡΜΑΚΑ Τα κίνητρα της χρήσης ντόπινγκ στον αθλητισµό αφορούν της επίτευξη φυσικού (π.χ. καλύτερη απόδοση, έλεγχος πόνου), ψυχολογικού (π.χ. άγχος, ένταση, ανησυχία, κούραση) και κοινωνικού (π.χ. πίεση για αποτέλεσµα, αποδοχή οµάδας) πλεονεκτήµατος. Αυτά τα κίνητρα βασίζονται κυρίως στις ανθρώπινες και κοινωνικές συµπεριφορές, τα συναισθήµατα και την προσωπικότητα. Το µεταιχµιακό σύστηµα του εγκεφάλου ελέγχει την ενστικτώδη συµπεριφορά, τα συναισθήµατα και την παρακίνηση. 13

14 ΦΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΕΞΑΡΤΗΣΗ Η χρήση φαρµάκων µπορεί να προκαλέσει ανοχή, εξάρτηση, εθισµό ή απόσυρση. Η ανοχή είναι ένας από τους αντισταθµιστικούς µηχανισµούς του εγκεφάλου που µειώνουν βαθµιαία την επίδραση των φαρµάκων. Η εξάρτηση από τα φάρµακα περιγράφεται ως η λήψη φαρµάκου προκειµένου να αποτραπούν ή να ελαχιστοποιηθούν οι φυσικές ή ψυχολογικές διαταραχές της απόσυρσης (σύνδροµο στέρησης). Η φυσική εξάρτηση εµφανίζεται όταν το σώµα στερείται ενός φαρµάκου. Η αποστέρηση οδηγεί στα φυσικά συµπτώµατα όπως πόνος (οπιούχες ουσίες), έντονος τρόµος (αλκοόλ) ή σπασµοί (βαρβιτουρικά). Η ψυχολογική εξάρτηση µπορεί να διαρκέσει πολύ περισσότερο από τη φυσική εξάρτηση. Το σύστηµα ανταµοιβής διαδραµατίζει έναν σηµαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της ψυχολογικής εξάρτησης. Είναι τα φάρµακα επιβλαβή; Ναί είναι πολύ επιβλαβή, εάν δε συνταγογραφούν από γιατρό για τη συγκεκριµένη ασθένεια ή κατάσταση που θεραπεύουν. Για παράδειγµα, ένας έφηβος που παίρνει αναβολικά, δεν τα παίρνει, όπως αναφέρουν οι ενδείξεις για να θεραπεύσει την οστεοπόρωση της γεροντικής ηλικίας, ούτε την οξεία αναιµία,, ούτε µία µεταστατική κατάσταση καρκίνου, ούτε τη εξασθένηση του οργανισµού του από το ΑIDS. Εάν είναι αθλητής τα παίρνει για να βελτιώσει τις αγωνιστικές του επιδόσεις, εάν δεν είναι αθλητής τα παίρνει, είτε για να κάνει µπράτσα και να αρέσει στα κορίτσια, είτε για αυτοπροστασία, είτε για να συνεχίσει να παίζει το ίδιο αποδωτικά ποδόσφαιρο ή µπάσκετ, είτε γιατί είναι µόδα, είτε για χίλιους δυό λόγους. Προφανώς δεν αναφέροµαι σε όλα τα φάρµακα που κυκλοφορούν. Αναφέροµαι σε εκείνα που δεν χρησιµοποιούνται για την ασθένεια που θεραπεύουν αλλά χρησιµοποιούνται για να βελτιώσουν την αγωνιστική απόδοση. Στον αθλητισµό εποµένως είναι απαγορευµένα γι αυτόν ακριβώς τον λόγο, δηλαδή η χρήση τους θεωρείται αθέµιτος ανταγωνισµός και εξαπάτηση των θεατών, παρεπιµπτόντως είναι και επιβλαβή στην υγεία του χρήστη. ΓΙΑΤΙ ΠΕΘΑΙΝΟΥΝ ΓΙΑ ΝΑ ΚΕΡ ΙΣΟΥΝ Υπάρχουν κάποιοι λίγοι που δεν γνωρίζουν τις επιζήµιες επιδράσεις αυτών των φαρµάκων στην υγεία τους. Υπάρχουν κάποιοι πολλοί περισσότεροι που θα διακινδύνευαν τη ζωή τους προκειµένου να αποκτήσουν χρήµατα και δόξα. Η επιθυµία της νίκης στους αγώνες είναι τόσο µεγάλη, ώστε εκτός και αν οι κίνδυνοι για την υγεία είναι άµεσα προφανή (το παίρνω και το βλέπω αµέσως), πολλοί θα διακινδύνευαν το υπόλοιπο της ζωής τους, χωρίς ούτε έναν δισταγµό. 14

15 Ο αθλητισµός σήµερα είναι ένα επάγγελµα που άµα το κάνεις καλά πληρώνεσαι καλά. Τα κίνητρα λοιπόν που συνοδεύουν κάποιον που φθάνει στη κορυφή αυτού του επαγγέλµατος είναι τόσο δελεαστικά, που κάνουν τη καταφυγή στη χρήση αυτών των ουσιών επιτακτική ανάγκη. Το ρεκόρ, το µετάλλιο είναι ένα εµπόρευµα υψηλής αξίας. υστυχώς οι σηµερινές µας αξίες επιδιώκουν το µετάλλιο να είναι αντιπροσωπευτική πηγή αξίας όχι µόνο του ατόµου αθλητή αλλά όλης της κοινωνίας που το παράγει. ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΦΑΡΜΑΚΩΝ Φάρµακα τα οποία χαρακτηρίζονται ως αναλγητικά, καθώς θεραπεύουν - αποκαθιστούν κάποιο ταυµατισµό, κόπωση ή άγχος και τα οποία καθιστούν ικανό τον αθλητή να αγωνίζεται παρά την αδυναµία του οργανισµού του γι αυτό. Προσφέρουν δηλαδή µία προσωρινή αποκατάσταση του οργανισµού, παρόµοια µε την φυσιολογική του, που είχε πριν εκφρασθεί η συγκεκριµένη αδυναµία, ώστε να µπορεί να αγωνισθεί. Σ αυτά περιλαµβάνονται τα ναρκωτικά τύπου µορφίνης που ανακουφίζουν τον αθλητή από κάποιον υπερβολικό πόνο και στα οποία η κατάχρηση οδηγεί σε αναπνευστική καταστολή, σωµατική και ψυχολογική εξάρτηση, (µε πιθανό θάνατο), υπερεξάντληση και γενική απάθεια. Επίσης κάποια από αυτά τα φάρµακα δεν είναι επιβλαβή σε φυσιολογικές δόσεις, σε µεγάλες ποσότητες όµως µπορεί να γίνουν εξαιρετικά επικίνδυνα για τον οργανισµό. Για παράδειγµα η κωδεΐνη, η οποία χρησιµοποιείται και στο ελαφρύ κρυολόγηµα. Στην παραπάνω κατηγορία περιλαµβάνονται επίσης τα διάφορα καταπραϋντικά, ηρεµιστικά, µυοχαλαρωτικά, τοπικά αναισθητικά σε σπρέϋ ή αλοιφές, αντιφλεγµονώδη, καθώς και τα κορτικοστεροειδή για τη θεραπεία οιδηµάτων και την ανακούφιση από τον πόνο. Παρατεταµένη χρήση τους ή λήψη µεγαδόσεων των κορτικοστεροειδών οδηγεί σε υπέρταση, οστική και µυϊκή αδυναµία, διανοητικές διαταραχές όπως ευφορία, κατάθλιψη ή παράνοια και επιπλέον επιπλοκές µε πεπτικό έλκος, ζαχαρώδη διαβήτη και τέλος για παιδιά που βρίσκονται στην εφηβεία τερµατισµό της ανάπτυξής τους. Φάρµακα τα οποία χαρακτηρίζονται ως εργογόνα, δηλαδή βελτιώνουν την σωµατική απόδοση, πέρα από το σηµείο που θα µπορούσε να πετύχει ο οργανισµός από µόνος του. Εδώ µιλάµε για τα πλέον αµφισβητούµενα και επικίνδυνα φάρµακα. τα ψυχοκινητικά διεγερτικά, τα οποία είναι ουσίες ξένες προς τον ανθρώπινο οργανισµό, µε τα πιο γνωστά τις αµφεταµίνες µε την πολυχρησιµοποιηµένη εφεδρίνη και τα αναβολικά στεροειδή, όταν η συγκέντρωσή τους στο αίµα ξεπερνάει τα φυσιολογικά ποσοστά που ο ίδιος ο οργανισµός παράγει. 15

16 Μιά µεγάλη διαφορά τους είναι ότι οι αµφεταµίνες µπορούν να επιφέρουν ξαφνικό θάνατο την ώρα του αγώνα, συνήθως από καρδιακή ή αναπνευστική ανεπάρκεια. Με τα αναβολικά όµως η κατάσταση είναι διαφορετική. Οι επιδράσεις τους είναι µακροχρόνιες και ο θάνατος µπορεί να έλθει κάποια στιγµή αργότερα, αφού ο αθλητής µπορεί και να έχει εγκαταλείψει την ενεργό δράση, από καρκίνο συνήθως στο συκώτι, έµφραγµα, ή νεφρική ανεπάρκεια. ιεγερτικά Τα πιό δηµοφιλή διεγερτικά είναι οι αµφεταµίνες η κοκαϊνη, η στρυχνίνη και η καφεΐνη. Τα φάρµακα αυτά αυξάνουν την εγρήγορση και βοηθούν σε αθλήµατα που απαιτούν γρήγορα αντανακλαστικά, περιέχουν δηλαδή τα στοιχεία της επαγρύπνησης και της ετοιµότητας. (ποδηλασία, πυγµαχία, κολύµβηση, ποδόσφαιρο και µπάσκετ). Επίσης µειώνουν και καθυστερούν την εµφάνιση της κόπωσης, δηµιουργούν απώλεια κρίσης και ξεπερνώντας έτσι τη φυσιολογική κόπωση του οργανισµού, γεγονός το οποίον κάτω από συνθήκες µέγιστης προσπάθειας, όπως είναι η ώρα του αγώνα µπορούν να οδηγήσουν και στο θάνατο. Ο ανός ποδηλάτης Ολυµπιονίκης του 1960 στη Ρώµη Kurt Jensen και ο νικητής πρωταθλητής του γύρου Γαλλίας το 1967 Βρεττανός Tommy Simpson πέθαναν την ώρα του αγώνα από χρήση αµφεταµινών. Στη περίπτωση µέγιστης φυσικής καταπόνησης για τον οργανισµό, ακόµη και κανονικές δόσεις µπορεί να προκαλέσουν το θάνατο. Από την οµάδα των αµφεταµινών οι συµπαθοµιµητικές αµίνες µε κύριο την εφεδρίνη είναι πιο δηµοφιλή. Χρησιµοποιούνται από όσους θέλουν να διαβάσουν όλη τη νύχτα, να οδηγήσουν όλη τη νύχτα, να εργασθούν όλη τη νύχτα, να χάσουν βάρος, να πηδήσουν ψηλότερα, να τρέξουν γρηγορότερα, να γίνουν επιθετικότεροι.. Σε υψηλές δόσεις δηµιουργούν σωµατική και διανοητική υπερδιέγερση, που συνοδεύεται από αυξηµένη ροή αίµατος. Οµως στις παρενέργειες περιλαµβάνονται υψηλή αρτηριακή πίεση, πονοκέφαλος, καρδιακή αρρυθµία, ανυποµονησία, τρέµουλο, ανησυχία, ζαλάδα, αϋπνία, απώλεια κρίσης που µπορεί να οδηγήσει σε σοβαρό τραυµατισµό σε µερικά αθλήµατα ή και απώλεια ευαισθητοποίησης σε κάποιο τραυµατισµό, κοιλιακές συσπάσεις και τέλος κώµα και εγκεφαλική αιµορραγία. Σε χαµηλές δόσεις χρησιµοποιούνται ως συστατικό φαρµάκων για να αντιµετωπισθεί το κρυολόγηµα και το συνάχι, οπότε οι αθλητές πρέπει να είναι ενήµεροι για το περιεχόµενό τους. Επίσης κάποια χάποια διαίτης περιέχουν εφεδρίνη, καθώς µειώνει την όρεξη, αλλά µε τη συχνή χρήση της χάνεται η επίδραση και παραµένη η επικίνδυνη εξάρτηση. ιασηµότερο θύµα τους ο Ντιέγκο Μαραντόνα, ο κορυφαίος αθλητής του 20 ου όπου στην προσπάθειά του να να ξαναβρεί τη φόρµα του και να ξαναπαίξει µπάλλα σε ηλικία 34 ετών πιάσθηκε µε εφεδρίνη που είχε πάρει για να χάσει γρήγορα τα κιλά του και. τερµάτισε την καριέρα του. 16

17 Στα διεγερτικά του Κ.Ν.Σ. ανήκε µέχρι πρόσφατα και η καφεΐνη, η οποία φαίνεται ότι αυξάνει την ικανότητα αντοχής και η οποία ορίζεται ως θετικό αποτέλεσµα ντόπιγκ όταν η συγκέντρωσή της στα ούρα ξεπερνάει τα 12 µικρογραµµάρια ανά χιλιοστόλιτρο ούρων. Αυτό απαιτεί 8 κούπες καφέ στη σειρά ή κάποιες περισσότερες κούπες τσάϊ. Μία κούπα καφέ αντιστοιχεί σε ποσότητα καφεΐνης που δίνουν 2 αναψυκτικά τύπου κόλα ή 3 µπάρες σοκολάτα. Ετσι θέλουµε 24 κόκα κόλες ή 36 σοκολάτες για παράδειγµα τύπου Μαρς για να ξεπεράσουµε το µέχρι πρό τινος επιτρεπτό όριο καφεΐνης που εκλαµβανόταν ως θετικό. Μπορεί να προκαλέσει ερεθισµό στο στοµάχι και πεπτικές διαταραχές. Αναβολικά ανδρογόνα στεροειδή Τα αναβολικά αναφέρονται σε ουσίες που έχουν να κάνουν µε την ανάπτυξη και την επιδιόρθωση των κυττάρων. Τα ανδρογόνα αναφέρονται στις χηµικές ουσίες που οµοιάζουν στη χηµική µορφή και στη δραστηριότητα που αναπτύσσουν µε την ανδρική ορµόνη τεστοστερόνη, η οποία προάγει τα ανδρικά χαρακτηριστικά, σε αντίθεση µε τις γυναικείες ορµόνες οιστρογόνα που προάγουν τα γυναικεία χαρακτηριστικά. Παράγονται από τον οργανισµό και ανήκουν στην οικογένεια των στεροειδών όπου χηµικά οµοιάζουν µε το αρχικό µόριο κατασκευής τους, τη χοληστερίνη. Κτίζουν µυϊκή µάζα, καθώς τα µυϊκά κύτταρα µεγενθύνονται συγκεντρώνοντας περισσότερα αµινοξέα (µυϊκή υπερτροφία), µε επακόλουθο τη βελτίωση της απόδοσης σε αθλήµατα που απαιτούν δύναµη και ταχύτητα. Στίβος, κολύµβηση, άρση βαρών, ποδόσφαιρο είναι τα πιο συνηθισµένα, ενώ νόµιµα χρησιµοποιούνται από αθλητές του body building, αφού µέχρι πρόσφατα επωλούντο χωρίς ιατρική συνταγή. Αντίθετα η λήψη τους θα ήταν καταστροφή για την απόδοση ενός µαραθωνοδρόµου, καθώς θα ξόδευε περισσότερη ενέργεια για να µεταφέρει σε όλο το διάστηµα του αγωνίσµατός του µεγαλύτερο σωµατικό βάρος. Επίσης τα αναβολικά επιτρέπουν στον αθλητή να προπονείται σκληρότερα για περισσότερο χρόνο, αναλαµβάνοντας από τη κούραση γρηγορότερα. Ετσι ο αθλητής µπορεί να κρατάει την απόδοσή του σταθερή από αγώνα σε αγώνα, παρόλες τις διακυµάνσεις της προπονητικής ή αγωνιστικής κόπωσης ενώ κατά τη διάρκεια του αγώνα σε στιγµές έντονου ανταγωνισµού αυξάνεται η µαχητικότητά του. Η χρήση τους στην εφηβεία είναι επικίνδυνη καθώς τερµατίζει τη σωµατική ανάπτυξη ολοκληρώνοντας πρόωρα τη ανάπτυξη στα άκρα των µακρών οστών, ώστε το άτοµο δεν φθάνει τις κληρονοµικές του διαστάσεις. Οι παρενέργειες των αναβολικών στεροειδών περιλαµβάνουν συνέπειες, µερικές από αυτές µη αναστρέψιµες, απρόβλεπτες, µακροχρόνιες και επικίνδυνες για την υγεία του ατόµου και εξαρτώνται από τη δοσολογία των ουσιών, το µίγµα των ουσιών και τη χρονική διάρκεια λήψης τους. Στις γυναίκες παρατεταµένη χρήση προκαλεί µη αναστρέψιµη αρρενωποίησή τους. Με άλλα λόγια όταν η γυναίκα παίρνει αναβολικά στεροειδή παίρνει ορµόνες που προάγουν τα ανδρικά χαρακτηριστικά, δηλαδή πάει ενάντια στη φύση της και µετατρέπεται σιγά 17

18 σιγά εµφανισιακά σε άνδρα, ενώ η δυνατότητα να φέρει ένα προβληµατικό γενετικά παιδί αργότερα είναι πολύ µεγάλες. ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΑΝΑΒΟΛΙΚΩΝ Οι παρενέργειες των αναβολικών περιλαµβάνουν: Αρρενοποίηση του θήλεως ιαταραχές στην αναπαραγωγική λειτουργία Αλλαγές στο µεταβολισµό των λιπιδίων Πρόβληµα στη καρδιά Αλλαγές στο δέρµα και τα µαλλιά Αλλαγές στο µεταβολισµό Πρόβληµα στο συκώτι Μείωση της αµυντικής ικανότητας και αιµατολογικές αλλαγές Ψυχολογικές αλλαγές στη συµπεριφορά του ατόµου ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΙΑΤΡΟΦΗΣ Η πολιτεία µπορεί να παρέµβει στο ντόπιγκ του υψηλού αθλητισµού, καθώς είναι εκείνη που χρηµατοδοτεί τον αθλητισµό. Οµως επειδή το ντόπιγκ είναι παγκόσµιο φαινόµενο η καταπολέµισή του θα αποδώσει καλύτερα µε µία παγκόσµια εκστρατεία, γεγονός το οποίον γίνεται σήµερα αντιληπτό σε όλη τη διεθνή αθλητική κοινότητα. Ωστόσο, πολλές από αυτές τις απαγορευµένες ουσίες έχουν δυεισδύσει και στο γυµναστήριο της γειτονιάς, όχι αυτούσιες γιατί δεν έχει κανένα λόγο να της πάρει το παιδί, 18

19 εφόσον δεν κάνει πρωταθλητισµό αλλά φθάνουν σ αυτό µε τη µορφή συµπληρωµάτων διατροφής, χωρίς το ίδιο να το αντιλαµβάνεται. 3.5 εκατοµµύρια νέοι στην Ευρωπαϊκή Ενωση και 11% των µαθητών της δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης στις ΗΠΑ έχουν κάνει χρήση αναβολικών, ενώ ο ΕΟΦ ανακοίνωσε για το 2003 ότι διακινήθησαν 1.5 εκατοµµύρια ενέσιµα σκευάσµατα µε αναβολικές ουσίες. Χρειάζεται ενηµέρωση και εκπαίδευση όλου του αθλητικού κόσµου αλλά και αυστηρότερο νοµοθετικό πλαίσιο γι αυτά τα συµπληρώµατα, όπου ενδεικτικά ο τζίρος τους στις ΗΠΑ το 2000 έφθασε τα 16.7 δις.$ και η παραγωγή κρεατίνης ενδεικτικά από 0 τόννους το 1990 έφθασε σε 3100 τόννους. Σε µία διεθνή έρευνα που διεξήγαγε το Πανεπιστήµιο της Κολωνίας βρέθηκε ότι το 14.8 % των συµπληρωµάτων που κυκλοφορούσαν στο εµπόριο σε 13 χώρες περιείχε προορµόνες και αναβολικές ουσίες, χωρίς αυτές να αναγράφονται στη συσκευασία. Οι προορµόνες µέσα στον οργανισµό µετατρέπονται σε ορµόνες τύπου αναβολικών στεροειδών. Ενδεικτικά αναφέρω τα λόγια του καθηγητή Glen Luepnitz ότι «η χρησιµοποίηση προσθετικών τροφής πρέπει να διερευνηθεί περαιτέρω διότι πιθανόν να συµβάλλουν στη παραγωγή φυσικών στεροειδών στο σώµα». Η µη αναγραφή του περιεχοµένου υποδηλώνει µία ποιοτική υποβάθµιση στα συµπληρώµατα διατροφής για να µπορούν να περνάνε διάφοροι, διάφορα όσο το νοµοθετικό κενό εξακολουθεί να υπάρχει. Τα υψηλότερα ποσοστά νοθευµένων συµπληρωµάτων παρουσίασαν η Ολλανδία, Αυστρία, Αγγλία και ΗΠΑ, ενώ χώρες προέλευσης των νοθευµένων συµπληρωµάτων ήταν οι ΗΠΑ, Ολλανδία, Αγγλία, Ιταλία, Γερµανία. Με τον όρο συµπλήρωµα διατροφής ορίζονται όλα τα προϊόντα διατροφής τα οποία περιέχουν θρεπτικά συστατικά (πρωτεΐνες, υδατάνθρακες), σε συµπυκνωµένη µορφή, ή ένα τουλάχιστον από τα εξής συστατικά: βιταµίνες, ανόργανα στοιχεία (µέταλλα), βότανα, αµινοξέα, µεταβολίτες (ουσίες που επηρεάζουν τον µεταβολισµό), αποστάγµατα ή συνδυασµό οποιονδήποτε εκ των παραπάνω συστατικών. Τα περισσότερα προορίζονται για να αναπληρώσουν θρεπτικά συστατικά που πιθανώς να λείψουν από τον οργανισµό εξαιτίας καταστάσεων όπως, κακών διατροφικών συνηθειών, µίας εγκυµοσύνης, µιάς γενικότερης µυϊκής αδυναµίας και αντοχής του οργανισµού, µιάς κατάστασης άγχους, αυξηµένης ανάγκης νοητικής ή φυσικής εγρήγορσης, ανάρρωση από ασθένεια ή χειρουργική επέµβαση, ή κατάσταση ενός καθηµερινά γυµναζόµενου ατόµου όπου οι ενεργειακές του ανάγκες αλλάζουν ριζικά, τόσο σε ποσότητα αλλά και σε αναλογίες θρεπτικών συστατικών. Για παράδειγµα, µία έφηβος που κάνει 6 ώρες προπόνηση στη ρυθµική γυµναστική και επιβάλλεται να προσλάβει µόνο 1600 χιλιοθερµίδες για να διατηρεί χαµηλό βάρος που απαιτείται στο αγώνισµά της, πρέπει να προσλάβει τα απαραίτητα συστατικά, τα οποία δεν καλύπτονται µε τη διατροφή της σε συµπυκνωµένη τροφή σε συµπληρώµατα. 19

20 Οι ανάγκες σε πρωτεΐνες στους αρσιβαρίστες είναι πολύ µεγαλύτερες, σε σχέση µε µη αθλούµενους, αλλά αν φάνε 6 µπριτζόλες για να τις καλύψουν θα προσλάβουν ταυτόχρονα και λίπος. Ενας αθλητής µεγάλων αποστάσεων µπορεί να χάσει µέχρι και 2 λίτρα ιδρώτα στη προπόνηση και πρέπει η υδρική του ισορροπία να αντικατασταθεί το συντοµότερο δυνατόν µε τα αθλητικά ροφήµατα Η αναπλήρωση του µυϊκού γλυκογόνου που καταναλώνει ο αθλητής στη καθηµερινή του προπόνηση πρέπει να ξεκινήσει αµέσως µετά τη προπόνηση γιατί η αναπλήρωση αποτελεί µία αργή µεταβολική διαδικασία κι εδώ τα συµπληρώµατα βοηθούν. Ο σίδηρος είναι στοιχείο που µεταβολίζεται πολύ γρήγορα µε τη καθηµερινή προπόνηση και είναι απαραίτητο να προσλαµβάνεται σε συµπλήρωµα καθώς µε τη τροφή µόνο ένα 10% απορροφάται από τον οργανισµό. Επίσης η προπόνηση παράγει ως παραπροϊόντα κόπωσης, άχρηστες επιβλαβείς ουσίες (ελεύθερες ρίζες) που στρέφονται εναντίον υγιών κυττάρων προκαλώντας βλάβες, καθιστώντας αναγκαία την πρόσληψη αντιοξειδωτικών. Για παράδειγµα, ένας καπνιστής που παράγει τέτοιες ουσίες έχει µειωµένη στάθµη βιταµινών A και C που είναι αντιοξειδωτιικές. Εποµένως, στο κρίσιµο λοιπόν ερώτηµα εάν η πρόσληψη συµπληρωµάτων για ένα υγιές άτοµο είναι ντόπιγκ, απαντάµε ότι στη κατάσταση αυξηµένης σωµατικής δραστηριότητας τα συµπληρώµατα κρίνονται απαραίτητα. ιακρίνονται δε: σ αυτά που αναπληρώνουν θρεπτικά συστατικά ή ουσίες που καταναλώνονται κατά τη σωµατική άσκηση. Εδώ περιλαµβάνονται τα διάφορα πόσιµα διαλύµατα που είναι σχεδιασµένα ώστε να καλύπτουν τις ανάγκες ενός αθλούµενου σε υγρά, µέταλλα, ιχνοστοιχεία και υδατάνθρακες, κυρίως σε περιπτώσεις όπου δεν είναι δυνατόν να ληφθεί κανονική τροφή, όπως για παράδειγµα αµέσως πριν, κατά τη διάρκεια και αµέσως µετά τη προπόνηση και σ αυτά που µε διάφορους τρόπους αυξάνουν την ικανότητα παραγωγής µυϊκού έργου. Εδώ περιλαµβάνονται ουσίες, όπως αµινοξέα, κρεατίνη, ginseng, ινοσίνη, καρνιτίνη, καφεΐνη κ.α.. Συνήθως όλες αυτές οι ουσίες αναφέρονται ως µαγικά προϊόντα που µπορούν να επιφέρουν εντυπωσιακά αποτελέσµατα σε σύντοµο χρονικό διάστηµα, αν και πολλές φορές, τα προϊόντα αυτά δεν κατορθώνουν να ανταποκριθούν σε αυτό που πρεσβεύει η ετικέτα τους. Το πρόβληµα δηµιουργείται όταν, όταν η νοµοθεσία που ρυθµίζει τη κυκλοφορία των συµπληρωµάτων διατροφής, τόσο η ευρωπαϊκή όσο και η εθνική είναι ακόµα αρκετά χαλαρή, αφού τα συµπληρώµατα δεν υπάγονται ούτε στα φάρµακα ούτε στα τρόφιµα, αλλά στην ενδιάµεση γκρίζα ζώνη, µε αποτέλεσµα να περιέχουν µαζί µε αυτά που δηλώνονται στην ετικέτα και απαγορευµένες ουσίες (προορµόνες, αναβολικά, εφεδρίνη αµφεταµίνες), µε σκοπό να κάνουν το προϊόν τους πιο ανταγωνιστικό. 20

21 Ετσι µε τις κρυφές αυτές ουσίες στο περιεχόµενό τους υπόσχονται στον παραλήπτη τους ότι θα έχει τόση ενέργεια ώστε θα νοιώθει ότι πετάει και θα αποκτήσει µιά εικόνα σώµατος αρκετά δελεαστική πολύ γρήγορα. Η χρήση αναβολικών στεροειδών µπορεί σε διάστηµα 8-12 εβδοµάδων να αυξήσει τη µυϊκή µάζα του σώµατος κιλά. Οταν αυτά προσφέρονται από τον γνώστη και ειδικό στο γυµναστήριο ή από συναθλούµενο που τα έχει δοκιµάσει και έχει ένα σώµα πρότυπο, είναι πολύ εύκολο να τα δοκιµάσει και ο αδαής πελάτης. Ετσι ο πελάτης µένει κατενθουσιασµένος µε το γυµναστήριο που του άλλαξε τη ζωή και παραµένει στο χώρο του γυµναστηρίου, δηµιουργώντας εξάρτηση µε τα προϊόντα που διακινούνται. Εάν ο πελάτης είναι αθλητής καταλήγει να βρεθεί ντοπαρισµένος, χωρίς καν καµµιά φορά να το υποψιάζεται. Εάν δεν είναι αθλητής έχει ανάγκη να συνεχίσει να παίρνει τα µαγικά φίλτρα που του άλλαξαν τη ζωή, αγνοώντας τους κινδύνους που διατρέχει. Ενας αθλητής όµως είναι υπεύθυνος για ότι χρησιµοποιεί και εάν βρεθεί ντοπαρισµένος αντιµετωπίζει τις συνέπειες, ανεξάρτητα εάν το αναβολικό προήλθε από κάποια προορµόνη, κάποιου συµπληρώµατος. Ως εκ τούτου, οι επαγγελµατίες αθλητές είναι πολύ πιό προσεκτικοί αφού έχουν να αντιµετωπίσουν και τους ελέγχους ντόπιγκ, ενώ τα παιδιά στο γυµναστήριο έχουν πλήρη άγνοια για τους κινδύνους που υποβάλλουν τον οργανισµό τους. Ακούσατε πρόσφατα περιστατικά γονέων που έφθασαν να χάσουν το παιδί τους εξαιτίας της ψυχαγωγίας του σε ένα γυµναστήριο, όπου πέρα από τη γύµναση του προσφέροντο διάφορα ανεξέλεγκτα προϊόντα, ως βοηθήµατα. Αυτοί οι γονείς πιθανόν θα καταθέσουν στη πρόσφατη συσταθείσα από τη διακοµµατική επιτροπή της βουλής για την αντιµετώπιση του ντόπιγκ, όπου πρέπει να βγάλει πόρισµα ως τον επόµενο Ιούνιο για το τι πρέπει να πράξει η επίσηµη Πολιτεία. Επίσης η ανεξέλεγκτη κατανάλωση µιγµάτων αµινοξέων, τα οποία είναι πολύ δηµοφιλή στους χώρους άθλησης και στα γυµναστήρια, επειδή υποτίθεται πως διεγείρουν τη µυϊκή ανάπτυξη, µπορεί να προκαλέσει διατροφικές ανωµαλίες, καθώς η υπερφόρτωση µε ένα αµινοξύ µπορεί να διαταράξει την ισορροπία απορρόφησης των άλλων αµινοξέων. Τέλος πρέπει να γνωρίζουµε Η ισορροπηµένη διατροφή είναι ο θεµέλιος λίθος για τη διασφάλιση της υγείας. Τα συµπληρώµατα διατροφής συµπληρώνουν και δεν αντικαθιστούν τη διατροφή. ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΠΟ ΤΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΙΑΤΡΟΦΗΣ Πως µπορούµε να προφυλαχθούµε από άγνωστα και ανεξέλεγκτα συµπληρώµατα διατροφής: Συµπληρώµατα διατροφής, βιταµινούχα σκευάσµατα, αθλητικά ροφήµατα και αντίστοιχες δοσολογίες να συνταγογραφούνται µόνο από ειδικό γιατρό ή εξειδικευµένο επιστηµονικό προσωπικό, κατόπιν αιµατολογικών και βιοχηµκών εξετάσεων. 21

22 Να προτιµώνται σκευάσµατα που παράγονται και κυκλοφορούν από µεγάλες φαρµακευτικές εταιρείες. Να αποφεύγονται προϊόντα που διακινούνται µέσω διαδικτύου, στη µαύρη αγορά, ή συστήνονται από κάποιο συναθλητή, ή προπονητή. Να αποφεύγονται σκευάσµατα που συστήνουν ότι κάνουν θαύµατα, κτίζουν γρήγορα µυϊκή µάζα ή καίνε το λίπος. Το λίπος καίγεται µόνο µε άσκηση και σε βραδύ ρυθµό. Να θυµάσθε ότι «τα καλά κόποις κτώνται». ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ-ΥΓΕΙΑ Η χρήση αναβολικών ανδρογόνων στεροειδών (ΑΑΣ) από µέλη γυµναστηρίων και άλλων κέντρων γύµνασης στη Γερµανία έχει πάρει ανησυχητικές διαστάσεις. Το σύστηµα υγείας παρέχει τα παράνοµα ΑΑΣ στο 48.1% των χρηστών. Οι ιατροί εµπλέκονται στην παράνοµη συνταγογράφηση και παρακολούθηση του 32.1 % των χρηστών ΑΑΣ. Παρά τις απειλητικές για την υγεία καρδιαγγειακές, ηπατοτοξικές και ψυχιατρικές µακροχρόνιες παρενέργειες των ΑΑΣ, η ακµή εµφανίζεται στο 50 % περίπου των χρηστών ΑΑΣ και αποτελεί σηµαντικό δείκτη χρήσης ΑΑΣ, ιδιαίτερα σε νεαρούς άνδρες ηλικίας ετών. Αµφότερες η συρρέουσα ακµή και η fulminans ακµή (οφείλεται στην τεστοστερόνη) µπορούν να προκληθούν από τη χρήση ΑΑΣ. Ο δερµατολόγος θα πρέπει να αναγνωρίσει την ακµή του bodybuilding, να επισηµάνει τη χρήση ΑΑΣ και να προειδοποιήσει τον ασθενή σχετικά µε άλλους πιθανούς κινδύνους υγείας. Σε µελέτες αθλητών, τα ΑΑΣ δε διαπιστώθηκε να καταστρέφουν το ήπαρ ενώ το θυµικό και η συµπεριφορά φαίνεται να επηρεάζονται ιδιαίτερα από τα ΑΑΣ. Γενικά, τα ΑΑΣ φαίνεται να προκαλούν αύξηση της επιθετικότητας και της εχθρικής συµπεριφοράς. ιαταραχές της διάθεσης (π.χ.κατάθλιψη, ήπιες µορφές µανίας, ψυχωτικά χαρακτηριστικά) είναι πιθανό να εξαρτώνται από τη δόση και τον τύπο του φαρµάκου. Η εξάρτηση από τα ΑΑΣ ή οι επιπτώσεις από την αποχή (όπως η κατάθλιψη) φαίνεται ότι εµφανίζονται µόνο σε ένα µικρό αριθµό χρηστών ΑΑΣ. Η δυσαρέσκεια µε την εικόνα του σώµατος και η χαµηλή αυτοεκτίµηση µπορούν να οδηγήσουν στο αποκαλούµενο «αντίστροφο σύνδροµο ανορεξίας» το οποίο προδιαθέτει για την έναρξη της χρήσης ΑΑΣ. Πολλές άλλες ανεπιθύµητες επιδράσεις έχουν συνδεθεί µε την παράνοµη χρήση των ΑΑΣ, περιλαµβάνοντας διαταραχή της ενδοκρινικής και ανοσοποιητικής λειτουργίας, µεταβολές του σµηγµατογόνου συστήµατος και του δέρµατος, µεταβολές του αιµοστατικού συστήµατος και της ουρογεννητικής οδού. ΓΟΝΙ ΙΑΚΟ ΝΤΟΠΙΝΓΚ Το γονιδιακό ντόπινγκ στο οποίο εισάγεται γενετικό υλικό στον οργανισµό µε «όχηµα µεταφοράς» κάποιον αβλαβή ιό (αν και υπάρχουν και άλλες µέθοδοι) µπορεί να αλλάξει το «γενετικό προφίλ» ενός αθλητή βελτιώνοντας την απόδοσή του µέσω της αύξησης της µυϊκής δύναµης, της παραγωγής αίµατος, της αντοχής ή της κατανοµής του οξυγόνου στους ιστούς. Όπως προαναφέρθηκε, καθώς δεν υπάρχουν τα µέσα για να ελεγχθεί εάν ένας αθλητής έχει ντοπαριστεί γενετικώς, κανένας δεν µπορεί να γνωρίζει τι συµβαίνει αυτή τη στιγµή στο επίπεδο της ελίτ των αθλητών. 22

23 Ωστόσο ο Κρις Κούπερ, καθηγητής της Επιστήµης της Αθλησης στο Πανεπιστήµιο Εσεξ πιστεύει «ότι είναι σχεδόν απίθανο αυτή τη στιγµή να υπάρχει γονιδιακώς ντοπαρισµένος αθλητής». Σύµφωνα µε τον καθηγητή οι προσπάθειες των αρµόδιων υπηρεσιών πρέπει να επικεντρωθούν στον έλεγχο για γνωστές απαγορευµένες ουσίες όπως τα αναβολικά ή για το ντόπινγκ αίµατος. Παρόλα αυτά ορισµένοι επιστήµονες του πεδίου της γονιδιακής θεραπείας αναφέρουν ότι έχουν λάβει αιτήµατα από ανθρώπους του αθλητισµού οι οποίοι επιθυµούν να µάθουν περισσότερα για την πορεία των ερευνών τους. Ο καθηγητής Κούπερ στο βιβλίο του µε τίτλο «Run, Swim, Throw, Cheat» αναφέρεται σε ένα πείραµα που διεξήγαγαν συνεργάτες του δρος Σουίνι στο Πανεπιστήµιο της Πενσυλβάνια σε µακάκους πιθήκους µε χρήση γονιδιακής θεραπείας που αφορούσε την παραγωγή ερυθροποιητίνης. Αρχικώς η θεραπεία ήταν αποτελεσµατική αυξάνοντας τη µεταφορά οξυγόνου στους µυς των πιθήκων. Ωστόσο στη συνέχεια οι υψηλές συγκεντρώσεις ερυθροποιητίνης οδήγησαν σε παραγωγή τόσο πολλών ερυθρών αιµοσφαιρίων ώστε το αίµα άρχισε να εµφανίζει τεράστια πηκτικότητα µε αποτέλεσµα να είναι απαραίτητη η χορήγηση αντιπηκτικής θεραπείας σε τακτά χρονικά διαστήµατα. Στη συνέχεια τα επίπεδα ερυθροποιητίνης των πιθήκων έπεσαν ξαφνικά κατακόρυφα οδηγώντας σε σοβαρή αναιµία και αναγκάζοντας τους ερευνητές να σταµατήσουν τα πειράµατα και να θανατώσουν τα ζώα. «Ολες αυτές οι µελέτες µαρτυρούν ότι από όλες τις µεθόδους ντόπινγκ το γονιδιακό ντόπινγκ είναι αυτή τη στιγµή το πιο δύσκολο τεχνικά και επικίνδυνο» γράφει ο καθηγητής Κούπερ στο βιβλίο του. Παρότι φαίνεται πόσο επικίνδυνο µπορεί να είναι το ντόπινγκ (και δη το γονιδιακό), κάποιοι αθλητές µάλλον δεν λαµβάνουν υπόψη τους κινδύνους. Αυτό απέδειξε δηµοσκόπηση που διεξήγαγε ο Μποµπ Γκόλντµαν, γιατρός και ιδρυτής της Εθνικής Ακαδηµίας Αθλητιατρικής σε κορυφαίους αθλητές τη δεκαετία του Ο δρ Γκόλντµαν ρώτησε τους αθλητές εάν θα λάµβαναν µια ουσία που θα τους εξασφάλιζε χρυσά µετάλλια αλλά θα τους σκότωνε µέσα σε πέντε χρόνια. Περισσότεροι από τους µισούς απάντησαν θετικά. Η δηµοσκόπηση επαναλαµβανόταν κάθε δύο χρόνια επί µια δεκαετία και τα αποτελέσµατα ήταν πάντα τα ίδια περίπου οι µισοί αθλητές δήλωναν ότι (κυριολεκτικώς) θα πέθαιναν για ένα χρυσό µετάλλιο. «Ορισµένοι από τους αθλητές ήταν 16 ετών» ανέφερε ο Γκόλντµαν στο Reuters. «Το να είναι κάποιος διατεθειµένος να πεθάνει στα 21 χρόνια του είναι τροµερό». Αυτή η αποφασιστικότητα πολλών αθλητών είναι λοιπόν που κάνει τους ειδικούς να εκτιµούν ότι ένας άνθρωπος που προτίθεται να τα θυσιάσει όλα (ακόµη και τη ζωή του) για ένα µετάλλιο δεν θα κάνει πίσω µπροστά στους κινδύνους του γονιδιακού ντόπινγκ. ΠΟΝΤΙΚΙΑ ΣΒΑΡΤΣΕΝΕΝΓΚΕΡ Ερευνα που οδήγησε σε γενετικώς ντοπαρισµένους υπεραθλητές (στη συγκεκριµένη περίπτωση ποντίκια) έχει διεξαγάγει ο Λι Σουίνι, καθηγητής του Πανεπιστηµίου της Πενσυλβάνια. Το 2007 αναζητώντας τρόπους ώστε να αποκαταστήσει τη µυϊκή ανάπτυξη σε ασθενείς µε µυϊκή δυστροφία ο Σουίνι δηµιούργησε στο εργαστήριο ποντίκια µε τεράστιους µυς και µεγάλη δύναµη ακόµη και σε µεγάλη ηλικία. Τα «σούπερ-ποντίκια» δηµιουργήθηκαν µέσω της έγχυσης ενός ιού που µετέφερε το γονίδιο που κωδικοποιεί για την παραγωγή του αυξητικού παράγοντα 1 της ινσουλίνης (IGF-1), µιας πρωτεΐνης που αλληλεπιδρά µε τα κύτταρα στο εξωτερικό των µυϊκών ινών βοηθώντας στην ανάπτυξή τους. Τα ποντίκια αυτά ονοµάστηκαν Σβαρτσενέγκερ ενώ λίγο αργότερα η ίδια ερευνητική οµάδα ανέφερε αντίστοιχη επιτυχία µε εφαρµογή της θεραπείας και σε σκύλους. 23

24 Τα «ποντίκια Σβαρτσενέγκερ» ήλθαν να κλέψουν τη δόξα από τα «ποντίκια-µαραθωνοδρόµους» που είχαν δηµιουργηθεί τρία χρόνια νωρίτερα µε παρέµβαση σε ένα γονίδιο που ονοµάζεται PPAR-delta. Tα συγκεκριµένα γενετικώς τροποποιηµένα ποντίκια µπορούσαν να τρέχουν διπλάσια απόσταση από τα φυσιολογικά ενώ παράλληλα παρέµεναν αδύνατα ακόµη και όταν ακολουθούσαν διατροφή πλούσια σε λιπαρά. Τεχνικώς λοιπόν φαίνεται ότι η γονιδιακή παρέµβαση µπορεί να πετύχει. Κανένας όµως δεν ξέρει ποιες αρνητικές επιδράσεις µπορεί να έχει για τον οργανισµό - ΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ Το πλάνο δειγµατοληψίας και η γνωστοποίηση στους αθλητές Ένα αποτελεσµατικό πρόγραµµα αρχίζει µε ένα πλάνο συλλογής δειγµάτων, το οποίο περιλαµβάνει ελέγχους σωστά σχεδιασµένους ως προς τον χρόνο τέλεσης σε όλη τη διάρκεια του έτους και χωρίς προηγούµενη προειδοποίηση. Οι οργανισµοί αντιντόπινγκ διασφαλίζουν τη διενέργεια δειγµατοληψίας σε περιόδους αυξηµένου κινδύνου για ντόπινγκ και δρουν αποτρεπτικά για χρήση εργογόνων φαρµάκων σε όλα τα αθλήµατα. Στους αγώνες, τα κριτήρια επιλογής ποικίλλουν από άθληµα σε άθληµα ή από διοργάνωση σε διοργάνωση. Συνήθως δεν επιλέγονται για έλεγχο συγκεκριµένοι αθλητές αλλά οι θέσεις κατάταξης. Εκτός αγώνων, οι επιλογές πραγµατοποιούνται συνήθως µε τη διαδικασία µιας αυτοµατοποιηµένης κλήρωσης. Οι αθλητές ειδοποιούνται προσωπικά για την επιλογή τους προς εξέταση από τον υπεύθυνο ελέγχου ντόπινγκ. Μετά από τη γνωστοποίηση τόσο για τους εντός όσο και για τους εκτός αγώνων ελέγχους, οι δειγµατολήπτες συνοδεύουν συνεχώς τον αθλητή έως ότου ληφθεί και σφραγιστεί το δείγµα. Εντός αγώνων, οι αθλητές ειδοποιούνται συνήθως στον αγωνιστικό χώρο και έχουν 60 λεπτά από τη στιγµή της ανακοίνωσης για να προσέλθουν στο σταθµό ελέγχου ντόπινγκ. Ο αθλητής µπορεί να χρησιµοποιήσει το χρονικό όριο των 60 λεπτών για αποθεραπεία, για να παρευρεθεί στην τελετή απονοµής επάθλων, για να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του προς τα ΜΜΕ, να βρει έναν εκπρόσωπο των αθλητών, να βρει τη διαπίστευσή του κ.λ.π. Η ανακοίνωση για έλεγχο εκτός αγώνων πραγµατοποιείται συνήθως στο σπίτι ή στο χώρο προπόνησης του αθλητή. Αντίθετα, από ό,τι συµβαίνει στον έλεγχο εντός αγώνων, δεν υπάρχει κάποιο χρονικό όριο προσέλευσης στο σταθµό ελέγχου ντόπινγκ δεδοµένου ότι ο έλεγχος πραγµατοποιείται συνήθως στον τόπο της ειδοποίησης. Λήψη του δείγµατος Η διαδικασία συλλογής δειγµάτων ελέγχεται προσεκτικά για να διασφαλιστεί η ακεραιότητα της διαδικασίας ελέγχου ντόπινγκ. Οι υπεύθυνοι για τον έλεγχο ντόπινγκ εργάζονται ώστε να: εξασφαλιστεί η επιτυχής εξέταση των αθλητών, να µειωθούν οι πιθανότητες επιµόλυνσης του δείγµατος και να διατηρηθεί η ασφάλεια του δείγµατος. Όλοι οι αθλητές επιτηρούνται κατά τη διάρκεια της παροχής δείγµατος. Οι αθλητές ενθαρρύνονται να έχουν έναν αντιπρόσωπο αθλητών που θα τους συνοδεύει σε όλη τη διαδικασία ελέγχου ντόπινγκ, εκτός από τη διάρκεια παροχής του δείγµατος. Το δείγµα, έπειτα, χωρίζεται σε δύο φιάλες που ονοµάζονται Α και Β µε έναν µοναδικό 24

25 κωδικό αριθµό δείγµατος. Ο υπεύθυνος ελέγχου ντόπινγκ παρέχει στον αθλητή οδηγίες για το πώς να επιθεωρήσει τη διαδικασία δειγµατοληψίας, να διανείµει το δείγµα µεταξύ των φιαλών Α και Β, να ασφαλίσει τα δείγµατα και να ολοκληρώσει τη γραφική εργασία συµπληρώνοντας το σχετικό πρωτόκολλο. Η µεταφορά του δείγµατος Όλα τα δείγµατα αποστέλλονται στα διαπιστευµένα από τον WADA εργαστήρια (κατάλογος διαπιστευµένων εργαστηρίων Το εργαστήριο δε γνωρίζει την ταυτότητα του αθλητή αλλά εκθέτει το σύνολο των αποτελεσµάτων βασισµένα στο µοναδικό κωδικό αριθµό της φιάλης δειγµατοληψίας. Μόλις αναλυθεί το δείγµα στο εργαστήριο, τα αποτελέσµατα της εξέτασης αποστέλλονται στον ενδιαφερόµενο (εάν το δείγµα είναι θετικό, το αποτέλεσµα αποστέλλεται επιπρόσθετα στη διεθνή οµοσπονδία και στον WADA), όπου ο κωδικός αριθµός του δείγµατος αντιστοιχείται µε τα προσωπικά δεδοµένα που καταγράφηκαν κατά τη δειγµατοληψία για τον έλεγχο ντόπινγκ. ΤΟ Α ΙΑΝΟΗΤΟ Οι ειδικοί λένε πως τα πράγµατα µπορεί να χειροτερέψουν. Νέες ουσίες. Συνθετικό αίµα. Οι προβλέψεις για το µέλλον καθιστούν τον έλεγχο «knock and pee», που ήδη δεν µπορεί ν ' ανιχνεύσει όλες τις ουσίες, αδύναµο. Οι πιθανότητες της νίκης στον πόλεµο του ντόπινγκ είναι αρκετές, όµως πολλοί ερευνητές, αθλητές και προπονητές ανησυχούν για τις συζητήσεις που γίνονται περί της νοµιµοποίησης των αναβολικών. Ανατριχιάζουν στη σκέψη και µόνο του µέλλοντος όπου θα έχουν ανοίξει οι πόρτες στα αναβολικά, τα οποία θα έχουν γίνει µέρος της προετοιµασίας ενός αθλητή. Αντί επιλόγου, το σχόλιο του Αµερικανού δροµέα στα 800 µ., Τζόνι Γκρέι, που κατέκτησε το χάλκινο µετάλλιο στη Βαρκελώνη το 1992, για τη νοµιµοποίηση των αναβολικών : «Θα παρακολουθούµε ένα δροµέα να σπάει τη µία µέρα το παγκόσµιο ρεκόρ και να πεθαίνει την επόµενη εβδοµάδα, θα είναι σαν να επιτρέπουµε στους αθλητές ν ' αυτοκτονούν για την αγάπη τους για το χρήµα» 25