Καρδιακοί κτύποι στους εφήβους

Transcript

1 Καρδιακοί κτύποι στους εφήβους Σαμαρά Β., Γιαταγαντζίδης Α., Δώνης Α., Ισαακίδου Σ., Κοντού Ε., Κουγιουμτζίδης Ν., Μαρτάκου Α., Μεχανετζίδου Μ., Μπαλτζόπουλος Α., Νούλης Β., Πάδη Μ., Παπαϊωαννίδης Γ., Στουγιατζίκης Σ., Τζιάγκαλος Α., Χατζηιωάννου Μ., Χατζόπουλος Δ. Πρότυπο Πειραματικό Σχολείο Πανεπιστημίου Μακεδονίας Επιβλέπουσες Καθηγήτριες: Ζαρφτζιάν Μ., βιολόγος, Κυριακού Γ., γυμνάστρια Πρότυπο Πειραματικό Σχολείο Πανεπιστημίου Μακεδονίας ΠΕΡΙΛΗΨΗ Δεκαέξι μαθητές της Α λυκείου αποφασίσαμε να κάνουμε μια μικρή έρευνα στο σχολείο μας με στόχο να διαπιστώσουμε αν υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στην αερόβια ικανότητα των παιδιών και σε παράγοντες όπως το φύλο, το βάρος, την ηλικία και την αθλητική τους δραστηριότητα. Από τα αποτελέσματα φάνηκε πως η αερόβια ικανότητα των μαθητών είναι, χωρίς σημαντικές διαφορές ανάμεσα σε αγόρια και κορίτσια, με τα μεγαλύτερα παιδιά να είναι σε χειρότερη θέση από τα μικρότερα. Αυτά αποδίδονται στον τρόπο ζωής των σημερινών εφήβων η οποία χαρακτηρίζεται από έλλειψη συστηματικής άσκησης και κινητικών παιχνιδιών, γεγονός που επιδεινώνεται στους μαθητές μεγαλύτερης ηλικίας λόγω των υποχρεώσεών τους. ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ: καρδιακοί κτύποι, συνθήκες ηρεμίας, μέγιστη απορρόφηση οξυγόνου, φυσική κατάσταση. Εισαγωγή Η καρδιά είναι ένα από τα πιο πολύπλοκα όργανα. Πάλλεται με 70 κτύπους το λεπτό, αν και αυτός ο αριθμός μεταβάλλεται ανάλογα με κάποια χαρακτηριστικά, όπως το φύλο και η ηλικία, αλλά και ανάλογα με τις ανάγκες του οργανισμού. Δηλαδή, όταν ο οργανισμός χρειάζεται να καταναλώσει μεγάλα ποσά ενέργειας, όπως για παράδειγμα όταν γυμναζόμαστε, το κυκλοφοριακό σύστημα εργάζεται με εντατικούς ρυθμούς, η

2 καρδιά αντλεί αίμα με ταχύτητα μεγαλύτερη από τη φυσιολογική και οι παλμοί μπορούν να ξεπεράσουν τους 100 παλμούς το λεπτό. Σημαντικό ρόλο παίζει και το αν ο οργανισμός αθλείται ή όχι, και με ποια συχνότητα, καθώς η ενασχόληση με ένα άθλημα επηρεάζει τον ρυθμό με τον οποίο πάλλεται η καρδιά. Μεθοδολογία Αρχικά ετοιμάσαμε ένα φύλλο καταγραφής με τα στοιχεία που θέλαμε να μετρήσουμε, δηλαδή ύψος, βάρος, ηλικία, φύλο, καρδιακοί κτύποι (σε συνθήκες ηρεμίας, μετά από 1 λεπτό τρέξιμο και μετά από 5 λεπτά τρέξιμο). Καταγράφαμε επίσης το αν αθλούνται εκτός σχολείου ή όχι. Στη θέση των ονομάτων είχαμε κωδικούς έτσι ώστε να υπάρχει ανωνυμία στα δεδομένα. Στη συνέχεια αφού χωριστήκαμε σε ομάδες των 4 ατόμων, μπαίναμε στα αντίστοιχα τμήματα και κάναμε τις μετρήσεις στην ώρα της γυμναστικής με τη βοήθεια των καθηγητών της φυσικής αγωγής. Σε κάθε τμήμα των 25 ατόμων χρειαζόμασταν περίπου μια διδακτική ώρα για να ολοκληρώσουμε τις μετρήσεις μας. Η διαδικασία ήταν η εξής Ενημερώναμε τους μαθητές για την εργασία και για τις μετρήσεις που θέλαμε να πάρουμε Όσοι μαθητές δέχονταν να υποβληθούν στις μετρήσεις δηλώνουν έναν κωδικό και στη συνέχεια παίρναμε το βάρος και το ύψος τους, ενώ καταγράφαμε επίσης το φύλο, την ηλικία και τη συχνότητα άσκησης τους. Πήραν μέρος στην ερευνά περίπου 180 μαθητές, ηλικίας ετών που φοιτούν στις Α,Β,Γ γυμνασίου και Α λυκείου του σχολείου μας. Με τη βοήθεια του καθηγητή της φυσικής αγωγής και τη δική μας, κάθε μαθητής κατέγραφε τους κτύπους της καρδιάς του ανά λεπτό σε συνθήκες ηρεμίας. Οι σφυγμοί λαμβάνονταν συνήθως από το χέρι. Όλοι οι συμμετέχοντες μαθητές έτρεχαν επί ένα λεπτό στο γήπεδο και έκαναν την ίδια μέτρηση την οποία και δήλωναν στην ομάδα καταγραφής. Η ίδια διαδικασία επαναλήφθηκε μετά από 5λεπτο τρέξιμο (σε πιο αργό ρυθμό).

3 Έπειτα καταγράψαμε τα δεδομένα των μετρήσεων μας σε Η/Υ στο πρόγραμμα excel. Έγινε η επεξεργασία των στοιχείων τα οποία παρουσιάζονται παρακάτω. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Κατά τη συλλογή των μετρήσεων προέκυψαν πλήθος προβλημάτων τα οποία δεν μπορούσαμε να αντιμετωπίσουμε. Οι μαθήτριες ήταν απρόθυμες να ζυγιστούν, οι μεγαλύτερης ηλικίας μαθητές ήταν απρόθυμοι να αθληθούν, ενώ οι μικρότερης ηλικίας μαθητές δυσκολευόντουσαν στις μετρήσεις των παλμών τους. Επίσης από τις δηλώσεις τους για το αν αθλούνται συστηματικά εκτός σχολείου Έτσι αφενός το δείγμα είναι μικρότερο από αυτό που υπολογίζαμε να είναι (180 έναντι 300), και αφετέρου δεν είμαστε πολύ σίγουροι για την ακρίβεια των αποτελεσμάτων. Έγινε προσπάθεια να συσχετιστούν τα δεδομένα των κτύπων με το δείκτη μάζας σώματος (πηλίκο βάρους προς τετράγωνο του ύψους), χωρίς όμως να μπορέσουμε να καταλήξουμε σε κάποιες σχέσεις. Για να συσχετίσουμε τα δεδομένα με τη φυσική κατάσταση των μαθητών χρησιμοποιήσαμε τη μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου. Σαν μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου (VO 2 max) ορίζεται η μέγιστη δυνατή ποσότητα οξυγόνου που καταναλώνει ένα άτομο στη μονάδα του χρόνου κατά την έντονη μυϊκή προσπάθεια και καθορίζεται μέσω ειδικών μετρήσεων. Οι συνηθισμένες μονάδες μέτρησης της μέγιστης πρόσληψης οξυγόνου είναι l/min και ml/kg/min. Για να την υπολογίσουμε, χρησιμοποιήσαμε το τεστ μέτρησης της μέγιστης πρόσληψης οξυγόνου όπως περιγράφεται στο βιβλίο των Καλουψή και Σκαπαρλή (1981). Βάζουμε σε δυο στήλες τις μετρήσεις των καρδιακών παλμών (μετά τα 5 λεπτά) και του σωματικού βάρους και με τη βοήθεια ενός κανόνα, ενώνουμε τις δύο αυτές τιμές. Κάθε ευθύγραμμο τμήμα που προκύπτει τέμνει την απεικόνιση της μέγιστης πρόσληψης του Ο 2 σε λίτρα σε ένα σημείο. (εικ. 1). Το αποτέλεσμα αυτό είναι γενικό και πρέπει να αναχθεί στην ηλικία του εξεταζόμενου, γι αυτό και το πολλαπλασιάζουμε με τον συντελεστή (1.1) του πίνακα Α που συνοδεύει το τεστ (εικ. 2) ΕΠΙΔΟΣΗ : Το αποτέλεσμα που προκύπτει μετά τον πολλαπλασιασμό αξιολογείται σύμφωνα με τον πίνακα Β. Πολλαπλασιάζουμε το αποτέλεσμα με το 1000 και διαιρούμε με το γινόμενο του βάρους του εξεταζόμενου σε Κg.

4 Εικόνα 1 : Τεστ μέτρησης της μέγιστης πρόσληψης οξυγόνου

5 Εικόνα 2 : πίνακας διόρθωσης αποτελεσμάτων με βάση την ηλικία (Α). Πίνακας μέτρησης αερόβιας ικανότητας (Β) ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 1. Σύγκριση φυσικής κατάστασης με βάση το φύλο Αρχικά μελετήσαμε τα δεδομένα ανάμεσα σε αγόρια και κορίτσια όλων των ηλικιών (13-17). Μόνο το 6% των κοριτσιών και το 5% των αγοριών ηλικίας είχαν φυσική κατάσταση με βάση τα δεδομένα του πίνακα. Καλή φυσική κατάσταση είχε το 9% των αγοριών ενώ τα κορίτσια είχαν 0%. Όσον αφορά τη φυσική κατάσταση των παιδιών τα κορίτσια είχαν ποσοστό 25% ενώ τα αγόρια 18%. Η φυσική κατάσταση των κοριτσιών και των αγοριών δεν διαφέρει κατά πολύ αφού τα κορίτσια έχουν 19% και τα αγόρια 18%. Παρ όλα αυτά το 50% και των δύο φύλων τείνει να είναι σε φυσική κατάσταση όπως φαίνεται και στα διαγράμματά μας. Όπως φαίνεται και από τα διαγράμματα της εικόνας 3, δεν παρατηρούμε κάποια σημαντική διαφορά ανάμεσα στα δυο φύλα. Μας εντυπωσίασε πολύ ότι το 50% των μαθητών είχε φυσική κατάσταση. Αυτό σχετίζεται προφανώς με τον τρόπο ζωής των μαθητών. Λίγοι αθλούμαστε συστηματικά, και ακόμα λιγότεροι ζούμε με φυσικό τρόπο ζωής. Ακόμη και οι μικρότεροι μαθητές διαμαρτύρονται πως δεν παίζουν αρκετά, ενώ το κύριο παιχνίδι όλων των ηλικιών είναι τα ηλεκτρονικά παιχνίδια. Τον περισσότερο χρόνο τον ξοδεύουμε πάντως για τις σχολικές δραστηριότητες: σχολείο, διάβασμα, φροντιστήρια.

6 VO2 ΣΕ ΑΓΟΡΙΑ ΕΤΩΝ 5% 9% 50% 18% 18% VO2 ΣΕ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΕΤΩΝ 6% 0% 50% 19% 25% Εικόνα 3: Μέγιστη απορρόφηση οξυγόνου σε αγόρια και κορίτσια ηλικίας 13 ως 17 ετών

7 2. Σύγκριση φυσικής κατάστασης με βάση την ηλικία VO2 ΣΕ ΑΓΟΡΙΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΕΤΩΝ 21% 9% 5% 26% 39% VO2 ΣΕ ΑΓΟΡΙΑ-ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΕΤΩΝ 2% 4% 70% 18% 6% Εικόνα 4: Μέγιστη απορρόφηση οξυγόνου σε μικρούς και μεγάλους μαθητές Συγκρίνοντας το διάγραμμα που αφορά τα αγόρια και τα κορίτσια ηλικίας ετών με αυτό που αφορά τα αγόρια και κορίτσια ηλικίας (εικ. 4) προκύπτει ότι: μόνο το 2% των μεγαλυτέρων παιδιών ηλικίας είχαν φυσική κατάσταση

8 ενώ τα στους μικρούς μαθητές η φυσική κατάσταση αφορά το 9%. Η φυσική κατάσταση δεν διέφερε σημαντικά στα μικρότερα και μεγαλύτερα παιδιά, ηλικία παιδιά 5% έναντι 4%. Στη κατάσταση τα παιδιά του γυμνασίου είχαν 26% ενώ του λυκείου 18%. Η φυσική κατάσταση είχε την πιο αισθητή διαφορά αφού τα παιδιά των ετών είχαν ποσοστό 39% ενώ εκείνα των μόλις 6%! Τέλος το πιο συντριπτικό ποσοστό είναι εκείνο της ς φυσικής κατάστασης, όπου στα παιδιά ετών τη συναντάμε σε ποσοστό 21% ενώ στα τη συναντάμε σε ποσοστό 70%!! Συμπερασματικά φαίνεται στο ότι τα μεγαλύτερα παιδιά (15-17) είναι πιο αγύμναστα σε σχέση με τα μικρότερα (13-14). Αυτό συμβαίνει κατά κύριο λόγο των περισσότερων υποχρεώσεών τους που δεν τους αφήνουν αρκετό ελεύθερο χρόνο ώστε να γυμνάζονται. 3. Σύγκριση φυσικής κατάστασης με βάση την αθλητική τους δραστηριότητα ΕΝ ΓΥΜΝΑΖΟΝΤΑΙ ΓΥΜΝΑΖΟΝΤΑΙ 4% 4% 50% 5% 5% 16% 24% 54% 13% 25% Εικόνα 5: Μέγιστη απορρόφηση οξυγόνου σε παιδιά που γυμνάζονται και δεν γυμνάζονται Όπως φαίνεται και στην εικόνα 5, δεν υπάρχουν διαφορές στη φυσική κατάσταση ανάμεσα στα παιδιά που δήλωσαν ότι γυμνάζονταν και σε αυτά που δήλωσαν ότι δεν γυμνάζονταν. Αυτό προφανώς έχει να κάνει με την ακρίβεια των

9 δηλώσεών τους. Η άθλησή τους δεν είναι τόσο σημαντική ώστε να κάνει διαφορά με τα άλλα παιδιά. Οι προπονήσεις τους είναι 2-3 φορές την εβδομάδα και αυτό εφόσον το επιτρέπουν οι σχολικές τους υποχρεώσεις. Θα λέγαμε λοιπόν, με όλες τις επιφυλάξεις για την ακρίβεια των δεδομένων μας, ότι η φυσική κατάσταση των μαθητών του σχολείου μας κάθε άλλο παρά είναι. Τα παιδιά αθλούνται ελάχιστα έξω από το σχολείο, δεν υπάρχουν διαφορές μεταξύ αγοριών και κοριτσιών, ενώ τα μεγάλα παιδιά έχουν αρκετά χειρότερη φυσική κατάσταση. Η έλλειψη όμως άθλησης συνεπάγεται και την αδυναμία εκτόνωσης, κάτι που μας κάνει νευρικούς, επιθετικούς και λιγοστεύει τις δυνατότητές μας να διαβάσουμε. Δηλαδή δεν γυμναζόμαστε για να έχουμε χρόνο για διάβασμα, αλλά δεν μπορούμε να διαβάσουμε επειδή δεν γυμναζόμαστε. Φαύλος κύκλος. Παρ όλες τις αντιξοότητες της εργασίας, η διαδικασία ήταν διασκεδαστική και σίγουρα μάθαμε πολλά πράγματα, ιδίως σε σχέση με το πώς γίνεται μια ερευνητική εργασία στο πεδίο και πώς γίνεται η επεξεργασία των στοιχείων. Και ήταν πολύ σημαντικό πως αυτά που μάθαμε, τα μάθαμε έξω από την τάξη. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΛΟΥΨΗΣ Σ., ΣΚΑΠΑΡΛΗΣ Β. (1981): Τεστ και μετρήσεις στη φυσική αγωγή και στον αθλητισμό. Αθήνα, πανεπιστημιακές σημειώσεις