ΠΡΕΣΒΕΙΑΣ ΕΡΕΒΑΝ ΕΠΙ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ ΑΡΜΕΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ ΑΡΜΕΝΙΑΣ

Transcript

1 ΕΚΘΕΣΗ 2013 ΓΡΑΦΕΙΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΠΡΕΣΒΕΙΑΣ ΕΡΕΒΑΝ ΕΠΙ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ ΑΡΜΕΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ ΑΡΜΕΝΙΑΣ Συντάκτης Λεωνίδας Παπακωνσταντινίδης Σύµβουλος Α Ο.Ε.Υ Ερεβάν, Ιούνιος 2014 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α. ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΡΜΕΝΙΑΣ 1. Στοιχεία Γεωγραφίας. Έκταση τετρ. χλµ. Αρµενική ιασπορά - 3,5 εκ. κυρίως σε Ρωσία, ΗΠΑ, Γαλλία, Λίβανο, Γεωργία και Ιράν. Επίσηµη γλώσσα - Αρµενική (οµιλείται και η ρωσική σε ποσοστό 89%) Πρωτεύουσα - Ερεβάν (1,2 εκ. κάτοικοι) Μεγαλύτερες πόλεις - Gyumri ( ), Vanazdor ( ), Vagharshapat (57.622), Ejmiatsin (49513) 2. Πληθυσµός εκ. κάτοικοι Αρµένιοι 97%, Κούρδοι 1,3%, Ρώσοι 0,5%

2 3. Πολίτευµα. Το πολίτευµα της Αρµενίας είναι Προεδρική Κοινοβουλευτική ηµοκρατία. Πρόεδρος της ηµοκρατίας είναι ο επικεφαλής του Ρεπουµπλικανικού Κόµµατος κ. Serzh Sargsyan που εξελέγη για δεύτερη πενταετή θητεία τον Απρίλιο του Πολιτικό Σύστηµα. Το Κοινοβούλιο αποτελείται από 131 βουλευτές οι οποίοι εκλέγονται για τετραετή θητεία. Με βάση τα αποτελέσµατα των εκλογών του Μαίου 2012 στην Βουλή εκπροσωπούνται 6 κόµµατα, το Ρεπουµπλικανικό µε 69 έδρες, η Ευηµερούσα Αρµενία µε 37 έδρες, το Αρµενικό Εθνικό Κογκρέσο µε 7 έδρες, η Κληρονοµιά µε 5 έδρες, η Αρµενική Επαναστατική Οµοσπονδία µε 6 έδρες και Νόµος και Τάξη µε 6 έδρες. 4. Νοµοθετική Εξουσία. Η Κυβέρνηση έχει 19 µέλη και αποτελείται από στελέχη του Ρεπουµπλικανικού κόµµατος και ανεξάρτητες προσωπικότητες. 5. ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ Σχέσεις µε Ε.Ε. και Τελωνειακή Ένωση. Τον Σεπτέµβριο του 2013 ο Πρόεδρος της Αρµενίας κ. Sargsyan ανακοίνωσε την διακοπή των διαπραγµατεύσεων µε την Ε.Ε για την σύναψη συµφωνίας ελευθέρου εµπορίου και την έναρξη διαπραγµατεύσεων για προσχώρηση στην Τελωνειακή Ένωση µε Ρωσία, Λευκορωσία και Καζακστάν. Η διαδικασία ένταξης αναµένεται να ολοκληρωθεί εντός του Η Ευρωασιατική Αναπτυξιακή Τράπεζα δηµοσίευσε έκθεση στην οποία εκτιµάται ότι, ή ένταξη της Αρµενίας στην Τελωνειακή Ενωση θα έχει πολλαπλά θετικά αποτελέσµατα στον οικονοµικό τοµέα. Αναµένεται συµπληρωµατική αύξηση του Α.Ε.Π κατά 4% ετησίως και συναλλαγµατικό όφελος 140 εκ.$, επίσης σε ετήσια βάση, λόγω της µείωσης της τιµής του εισαγοµένου από την Ρωσία φυσικού αερίου. Σύµφωνα µε τους συντάκτες της έκθεσης, η Αρµενία θα ωφεληθεί σηµαντικά από την προβλεπόµενη ελεύθερη διακίνηση εργαζοµένων, ήδη το 15% περίπου του Α.Ε.Π προέρχεται από τα µεταναστευτικά εµβάσµατα των εργαζοµένων στη Ρωσία. Για τα επόµενα, µετά την ένταξη έτη, το ποσό αυτό αναµένεται να προσεγγίζει τα 40 εκ$, συντελώντας στην σταθερότητα του ισοζυγίου πληρωµών. Στον τοµέα του εξωτερικού εµπορίου αναµένεται αύξηση των εισαγωγικών δασµών, ανερχοµένων προς το παρόν σε ποσοστό 2,7% κατά µέσο όρο, για να προσεγγίσουν το επίπεδο του µέσου όρου 6,9% της Τελωνειακής Ενωσης για το έτος Το γεγονός αυτό θα αυξήσει την προστασία των εγχωρίων παραγωγών αλλά αναµένεται να προκαλέσει έναρξη διαδικασιών κατά της Αρµενίας στον Π.Ο.Ε.

3 Θετικές αναµένονται οι επιπτώσεις στους τοµείς της ενέργειας και των µεταφορών, µε αναµενόµενες επενδύσεις στην κατασκευή νέου σταθµού πυρηνικής ενέργειας, την αποπεράτωση της κατασκευής του οδικού άξονα Βορρά Νότου που θα επιτρέψει την ευκολότερη σύνδεση µε το Ιράν και την αποκατάσταση της σιδηροδροµικής σύνδεσης µε την Ρωσία, µέσω Γεωργίας. Η Αρµενία επιθυµεί πάντως την σύναψη ειδικής προνοµιακής σχέσης µε την Ε.Ε, συµβατής µε την πλήρη ένταξή της στην Τ.Ε Συµµετοχή σε ιεθνείς Οργανισµούς. Η Αρµενία είναι µέλος των ακολούθων ιεθνών Οργανισµών: IMF, World Bank/IDA, IFC, WTO, OSCE, Council of Europe, UN/UNCTAD/UNESCO, MIGA, ILO, WHO, WIPO, INTERPOL, European Bank for Reconstruction and Development (EBRD), the Asian Development Bank (ADB), IAEA, World Tourism Organization, World Customs Organization, International Telecommunications Union, Organization of the Black Sea Economic Cooperation (BSEC) ιµερείς ιεθνείς Συµφωνίες. Η Αρµενία έχει υπογράψει διµερείς Συµφωνίες Προστασίας των Επενδύσεων και Αποφυγής ιπλής Φορολογίας µε τις ακόλουθες χώρες: Αργεντινή, Αυστρία, Λευκορωσία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Καναδά, Κίνα, Κύπρο, Αίγυπτο, Φινλανδία, Γαλλία, Γεωργία, Γερµανία, Ελλάδα, Ινδία, Ιράν, Ιράκ, Ισραήλ, Ιταλία, Κιργιστάν, Λετονία, Λίβανο, Λιθουανία, Ολλανδία, Κατάρ, Ρουµανία, Ρωσία, Ισπανία, Σουηδία, Ελβετία, Συρία, Τατζικιστάν, Τουρκµενιστάν, Ουκρανία και Ηνωµένο Βασίλειο Μέσα Μαζικής Ενηµέρωσης. Στην Αρµενία λειτουργεί ένα κρατικό κανάλι και πάνω από 10 ιδιωτικά κανάλια, σε όλη την επικράτεια. Τα ιδιωτικά κανάλια ανήκουν σε επιχειρηµατικούς οµίλους και ένα στο Πατριαρχείο της Αρµενίας. Κυκλοφορούν γύρω στις 10 ηµερήσιες και εβδοµαδιαίες έντυπες εφηµερίδες στην αρµενική γλώσσα και 2 στη ρωσική. Υπάρχουν και πολυάριθµα ηλεκτρονικά µέσα ενηµέρωσης. Σηµαντικότερη πηγή πληροφόρησης αποτελεί η τηλεόραση και το διαδίκτυο, ειδικά για τη νεολαία. Κυριότερα ηλεκτρονικά µέσα ενηµέρωσης :

4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΑΡΜΕΝΙΑΣ. 1. Γενικά στοιχεία. Η αύξηση του Α.Ε.Π ανήλθε σε 3,5% κατά τη διάρκεια του 2013, ο πληθωρισµός σε ετήσια βάση ανήλθε σε 5,8%, το ποσοστό ανεργίας στην Αρµενία προσέγγισε το 18,6% ενώ ο µέσος ονοµαστικός µισθός αυξήθηκε κατά 4,8% και το εξωτερικό εµπόριο παρουσίασε αύξηση κατά 5,6% το 2013 έναντι του Η αύξηση της βιοµηχανικής παραγωγής στην Αρµενία κατά τη διάρκεια του 2013 ανήλθε σε 6,8%, σε σχέση µε το 2012 ενώ στον γεωργικό τοµέα παρατηρήθηκε αύξηση της παραγωγής κατά 7,1%, η πέµπτη µεγαλύτερη µεταξύ των χωρών ΚΑΚ. 2. Βασικά οικονοµικά µεγέθη. Μακροοικονοµικοί δείκτες και ισοζύγια ΑΕΠ σε δις $ ΑΕΠ % µεταβολή ανά έτος 4.3 3,9 3,5 ΑΕΠ κατά κεφαλή $ Πληθωρισµός % 4.7 5,2 5,8 Άµεσες επενδύσεις στη χώρα σε εκ.$ Ανεργία % 12,3% 17,3% 18,6% Εισαγωγές σε εκ. $ Εξαγωγές σε εκ. $ Μεταβολή εισαγωγών % 3,6 2,8 4,9 Μεταβολή εξαγωγών % 4,3 3,4 6,8 Εµπορικό ισοζύγιο σε εκ. $ Ισοζύγιο τρεχ. συναλλαγών σε εκ. $ ηµοσιονοµικό ισοζύγιο (% ΑΕΠ) -2,2-1,6-0,8 ηµόσιο χρέος (% ΑΕΠ) 38,5 40,7 42,5 Εξωτερικό χρέος (% ΑΕΠ) 34,3 35,2 36,1 Συναλλαγµατικά αποθέµατα σε εκ.$ 2,1 1,9 1,8 ΠΗΓΕΣ : Στατιστική Υπηρεσία της Αρµενίας, Κεντρική Τράπεζα 3. Εξέλιξη και Ανάλυση Βασικών Οικονοµικών Μεγεθών Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν ( Α.Ε.Π ). Η αύξηση του Α.Ε.Π περιορίστηκε σε 3,5% κατά τη διάρκεια του 2013, έναντι προβλέψεων +4 έως +4,5%. Κύριος λόγος της εξέλιξης

5 αυτής θεωρούνται οι αυξήσεις των τιµών του φυσικού αερίου και ηλεκτρικού ρεύµατος του Ιουνίου Στην διαµόρφωση του Α.Ε.Π συµµετέχουν κυρίως οι τοµείς των υπηρεσιών µε 40%, της γεωργίας µε ποσοστό 30,8%, της βιοµηχανίας µε 8,3%, της ενέργειας και της εξόρυξης πρώτων υλών µε 5% αντίστοιχα Γεωργία/ Αγροτική παραγωγή. Η Αρµενία διαθέτει µονάχα το 18% της συνολικής εκτάσεώς της για καλλιέργεια αγροτικών προϊόντων. Τούτο συµβαίνει καθώς η χώρα έχει διάσπαρτους σηµαντικούς ορεινούς όγκους, ενώ η ύπαρξη οροπεδίων και οι δυσµενείς κλιµατολογικές συνθήκες δεν ευνοούν την ανάπτυξη σηµαντικών καλλιεργειών. Η απασχόληση των κατοίκων στην αγροτική οικονοµία ανέρχεται περίπου στο 18% του ενεργού εργατικού δυναµικού ποσοστό που βαίνει διαρκώς µειούµενο λόγω της σταδιακής µετεξέλιξης της οικονοµίας. Σηµαντικότερα παραγόµενα γεωργικά προϊόντα είναι βερίκοκα, ροδάκινα, µήλα, δαµάσκηνα, σταφύλια, αχλάδια, γεώµηλα, λαχανικά και από κτηνοτροφικά προϊόντα γάλα και γαλακτοκοµικά προϊόντα, κρέατα, αυγά καθώς και προϊόντα αλιείας από λίµνες και ποτάµια. Παραδοσιακή είναι η παραγωγή κονιάκ και αλκοολούχων ποτών και τελευταία δίνεται µεγάλη έµφαση στην παραγωγή τοπικών οίνων Βιοµηχανία. Βιοµηχανική Παραγωγή. Ενέργεια. Η αύξηση της βιοµηχανικής παραγωγής στην Αρµενία κατά τη διάρκεια του 2013 ανήλθε σε 6,8%, σε σχέση µε το 2012, καταγράφοντας το τρίτο µεγαλύτερο θετικό ποσοστό µεταξύ των χωρών ΚΑΚ, υπολειπόµενη µόνο του Κιργιστάν ( + 34,3% ) και του Ουζµπεκιστάν ( + 8,8% ). Η Αρµενία από το 1992 και µετά αντιµετώπιζε σηµαντικό πρόβληµα ηλεκτροδότησης, που επιτάθηκε µε την υποχρεωτική αναστολή εργασιών του πυρηνικού εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στο Μεντζαµόρ. Σταδιακά και µε την επαναλειτουργία του πυρηνικού εργοστασίου και την κατασκευή υδροηλεκτρικών φραγµάτων η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας αυξήθηκε και κάλυψε ολοένα και περισσότερο τις ανάγκες της εγχώριας ζήτησης. Η Ε.Ε έχει θέσει κατ επανάληψη το θέµα ασφάλειας του εργοστασίου, τον εκσυγχρονισµό του οποίου έχει αναλάβει η Ρωσία, µετά από πρόσφατη συµφωνία. Στις αρχές εκεµβρίου 2013 η Κυβέρνηση της Αρµενίας προέβη στην πώληση του µεριδίου 20% που κατείχε στην µεικτή επιχείρηση µε την ρωσική GazProm, η οποία πλέον ελέγχει πλήρως την ArmRosGazprom. Η αξία των µετοχών της αρµενικής πλευράς εκτιµάται ότι προσεγγίζει τα 156 εκ$ και η Κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα χρησιµοποιήσει το ποσό αυτό για τον εκσυγχρονισµό του δικτύου του φυσικού αερίου.

6 Η ρωσική πλευρά δεσµεύτηκε στην κατάργηση του εξαγωγικού δασµού 30% για την πώληση του φυσικού αερίου προς την Αρµενία, γεγονός που θα µειώσει την τιµή σε 189$ ανά cm3. εν αναµένεται πάντως µείωση της τιµής για τους καταναλωτές. Μετά τις αυξήσεις τιµών του Ιουλίου το κόστος ανέρχεται σε περίπου 80 ευρώ µηνιαίως για µία µέση οικογένεια, κατά τη διάρκεια της χειµερινής περιόδου Υπηρεσίες. Ο τοµέας του λιανικού εµπορίου συµµετέχει σε ποσοστό 11,6% στην διαµόρφωση του Α.Ε.Π της Αρµενίας, ο τοµέας των κατασκευών σε 8,9%, οι αγοραπωλησίες ακινήτων σε 5%, ο τοµέας των χρηµατοοικονοµικών υπηρεσιών σε 4%, η δηµόσια διοίκηση, οι επικοινωνίες και οι µεταφορές σε 3%, όπως και η πληροφορική Πληθωρισµός. Ο πληθωρισµός σε ετήσια βάση ανήλθε σε 5,8%, σύµφωνα µε τα στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας της Αρµενίας, ξεπερνώντας τις αρχικές προβλέψεις για 5 έως 5,3%. Σαν κύριες αιτίες της αρνητικής αυτής εξέλιξης αναφέρονται η µείωση των κρατικών και ιδιωτικών επενδύσεων και η αύξηση των τιµών της ενέργειας. Η Κεντρική Τράπεζα εκτιµά πάντως ότι από το 2014 θα αρχίσει η διαδικασία αποκλιµάκωσης του πληθωρισµού και η οικονοµική ανάπτυξη θα προσεγγίσει το 5-6%. Τα µεγέθη αυτά θα εξαρτηθούν άµεσα από την εξέλιξη της ρωσικής οικονοµίας Αγορά εργασίας. Σύµφωνα σε τα στοιχεία του ιεθνούς Οργανισµού Εργασίας, το ποσοστό ανεργίας στην Αρµενία προσέγγισε το 18,6% για το 2013, παρουσιάζοντας αύξηση σε σχέση µε το 17,3% του 2012 και είναι το υψηλότερο στην περιοχή, έναντι 14,3% της Γεωργίας και 5,5% του Αζερµπαϊτζάν. Οι οικονοµικοί αναλυτές συµφωνούν ότι ο κύριος λόγος αύξησης της ανεργίας στην Αρµενία είναι η δυσκολία εκκίνησης µικρών και µεσαίων επιχειρήσεων και ο έλεγχος της οικονοµικής δραστηριότητας από λίγους µεγάλους οµίλους. Κατά τη διάρκεια του 2013 νοµοθετήθηκε η καθιέρωση του κατώτατου µηνιαίου µισθού στα αρµενικά ντιράµς, ήτοι περίπου 80 ευρώ, ποσόν κατά 30% αυξηµένο, σε σχέση µε το Με βάση τις προβλέψεις του προϋπολογισµού του 2014, το τρέχον έτος θα ανέλθει στις (90 ευρώ), το 2015 στις (100 ευρώ), το 2016 στις (113 ευρώ) και το 2017 στις (127 ευρώ). Ο µέσος µηνιαίος µισθός στην οικονοµία ανήλθε κατά τη διάρκεια του 2013 σε ντιράµς, ήτοι περίπου 275 ευρώ, σηµειώνοντας αύξηση κατά 6% σε σχέση µε το Εξωτερικό εµπόριο. Κατά την διάρκεια του 2013 ο όγκος του εξωτερικού εµπορίου της Αρµενίας ανήλθε σε 5,956 δις $, αυξηµένος κατά 5,3% σε σχέση µε την αντίστοιχη

7 περίοδο του 2012, Οι συνολικές εξαγωγές ανήλθαν σε 1,48 δις $, καταγράφοντας αύξηση κατά 6,8% σε σχέση µε το 2012, ενώ οι συνολικές εισαγωγές προσέγγισαν τα 4,47 δις $, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 4,9%. Το έλλειµµα του εµπορικού ισοζυγίου προσέγγισε τα 2,99 δις $, καταγράφοντας µείωση κατά 3,7% έναντι του Όσον αφορά το εξαγωγικό εµπόριο της Αρµενίας, το 64% των προϊόντων που εξάγονται προορίζονται για τις χώρες της Κοινοπολιτείας Ανεξαρτήτων Κρατών (ΚΑΚ), το 28% για την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) και τα υπόλοιπα ποσοστά µερίζονται σε λοιπές χώρες. Η Ρωσία εµφανίζεται να είναι ο βασικός εξαγωγικός προορισµός µε 22,6% του συνόλου (σηµαντική άνοδος κατά 16,5%) και ακολουθεί η Βουλγαρία µε 10,2% (ανοδικές τάσεις), το Βέλγιο µε 8,85% (ανοδικές τάσεις), το Ιράν µε 6,4% (πτωτική τάση), οι Η.Π.Α (σταθερότητα), ο Καναδάς (ανοδική τάση), η Γεωργία (ισχυρή ανοδική τάση), η Γερµανία (ισχυρή πτωτική τάση), η Κίνα (ισχυρή ανοδική τάση) και η Ολλανδία (πτωτική τάση). Τα προϊόντα που εξάγει σε αυτές τις χώρες η Αρµενία είναι σηµαντικά διαφοροποιηµένα, καθώς σε Βέλγιο και Ολλανδία εξάγονται κυρίως πολύτιµοι λίθοι (διαµάντια κ.α.), ενώ σε Ρωσία και Γερµανία εξάγονται κυρίως ορυκτά, αγροτικά προϊόντα και βιοµηχανικά προϊόντα Αναφορικά µε τις εισαγωγές στην Αρµενία, το µεγαλύτερο µερίδιο κατέχει η Ρωσία µε 19,6% του συνόλου (αύξηση 11,6%) και ακολουθούν η Γεωργία µε 10,7% (ισχυρή αύξηση 32,2%), Η.Α.Ε µε 6,8% (πτωτική τάση), Ελβετία µε 6,6% (έντονα ανοδική τάση), Ιράν (πτωτική τάση), Τουρκία µε ποσοστό 4,7% (σταθερότητα), παρά το θέµα των κλειστών συνόρων, Ουκρανία (σταθερότητα), Γερµανία (σταθερότητα), Αυστρία (εντυπωσιακή άνοδος), Βρετανία (ελαφρά ανοδική τάση) και Ιταλία (σταθερότητα). Τα κυριότερα εξαγόµενα προϊόντα για το 2013 υπήρξαν τα ορυκτά µε ποσοστό 27,5% του συνόλου των εξαγωγών (σταθερές σε σχέση µε 2012), τα τρόφιµα και ποτά µε 20,9% (ισχυρή αυξητική τάση) και οι πολύτιµοι λίθοι και κοσµήµατα µε 12,7% (ελαφρά αυξητική τάση). Ακολουθούν τα ζωντανά ζώα και προϊόντα αυτών (ισχυρή αυξητική τάση), τα φυτικά προϊόντα (ισχυρή αυξητική τάση), τα κλωστοϋφαντουργικά (ισχυρή αυξητική τάση), τα είδη από πέτρες, γύψο και τσιµέντο (ελαφρά αυξητική τάση), τα µηχανήµατα και εξοπλισµοί (ισχυρή πτωτική τάση), οι συσκευές (σταθερότητα) και τα χηµικά προϊόντα (σταθερότητα). Σηµαντικότερα εισαγόµενα προϊόντα είναι τα ορυκτά και καύσιµα µε ποσοστό 21,4% του συνόλου των εισαγωγών (αυξητική τάση), τα µηχανήµατα και εξοπλισµοί µε 13% (σταθερότητα), τα τρόφιµα και ποτά µε 8,8% (αυξητική τάση), τα χηµικά προϊόντα µε 7,9% (αυξητική τάση) και τα µέσα µεταφοράς µε 7,8% (σταθερότητα). Ακολουθούν οι ηµιπολύτιµοι λίθοι και µέταλλα (ελαφρά πτωτική τάση), οι πολύτιµοι λίθοι και µέταλλα (ισχυρή αυξητική τάση), τα φυτικά προϊόντα (ελαφρά πτωτική τάση), τα πλαστικά (σταθερότητα) και τα κλωστοϋφαντουργικά (σταθερότητα).

8 Κύριοι Εµπορικοί Εταίροι Αρµενίας ΕΞΑΓΩΓΕΣ σε εκ.$ Χώρα Ρωσία 222,2 279,1 334,5 Βουλγαρία ,2 152,2 Βέλγιο 70,5 127,1 131,1 Ιράν 106,2 108,5 95 Η.Π.Α 100,7 87,4 89 Καναδάς 70, ,3 Γεωργία 61,8 70,8 86,1 Γερµανία ,4 85,5 Κίνα 16,2 31,2 68,8 Ολλανδία 117,2 79,7 66,4 Σύνολο ΠΗΓΗ : Στατιστική Υπηρεσία της Αρµενίας Κύριοι Εµπορικοί Εταίροι Αρµενίας ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ σε εκ.$ Χώρα Ρωσία 686,1 779,9 881,3 Γεωργία ,9 480 Η.Α.Ε ,6 308,2 Ελβετία 187, ,1 Ιράν 228,6 242,6 214,1 Τουρκία 240,2 213,4 210,8

9 Ουκρανία 219,8 189,1 204,1 Γερµανία 162,3 175,1 177,7 Αυστρία 57 59,6 155,3 Μ. Βρετανία 132,3 143,3 152,4 Ιταλία 157,6 139,9 138,1 Σύνολο ΠΗΓΗ : Στατιστική Υπηρεσία της Αρµενίας Κύριες Οµάδες Εξαγόµενων Προϊόντων Αρµενίας σε εκ. $ Προϊόντα Ορυκτά προϊόντα, καύσιµα 404,1 403,2 407,8 Τρόφιµα, ποτά 183,8 254,8 309,6 Πολύτιµοι και ηµιπολύτιµοι λίθοι και κοσµήµατα 196, Ζώντα ζώα και ζωικά προϊόντα 30 33,1 54,4 Φυτικά προϊόντα 23,2 34,2 51,2 Κλωστοϋφαντουργικά 8, Είδη από πέτρες, γύψο, τσιµέντο 16,8 17,9 25,6 Μηχανήµατα, εξοπλισµοί 33,4 41,2 21,1 Συσκευές 14,8 19,7 20,9 Χηµικά προϊόντα 11,1 13,1 16,2 Σύνολο ΠΗΓΗ : Στατιστική Υπηρεσία της Αρµενίας

10 Κύριες Οµάδες Εισαγόµενων Προϊόντων Αρµενίας σε εκ. $ Προϊόντα Ορυκτά προϊόντα, καύσιµα 821,5 915,8 957,9 Μηχανήµατα και εξοπλισµοί 566, ,3 Τρόφιµα, ποτά 347,9 355,7 396,2 Χηµικά προϊόντα 302,8 325,5 358,9 Μέσα µεταφοράς 370,2 351,2 355,1 Ηµιπολύτιµοι λίθοι και µέταλλα 326,1 309,1 296,7 Πολύτιµοι λίθοι και µέταλλα 214,8 199,1 295,3 Φυτικά προϊόντα ,8 Πλαστικά 172,8 169,4 177,2 Κλωστοϋφαντουργικά 160,3 153,6 157 Σύνολο ,476 ΠΗΓΗ : Στατιστική Υπηρεσία της Αρµενίας 4. Κρατικός προϋπολογισµός. Κατά τη διάρκεια του 2013 ο κρατικός προϋπολογισµός κατέγραψε έσοδα δις AMD και έξοδα δις, παρουσιάζοντας έτσι έλλειµµα 119 δις AMD (περίπου 212,5 εκ. ευρώ), ήτοι ποσοστό 1,8% του Α.Ε.Π. Το αποτέλεσµα αυτό κρίνεται θετικό, δεδοµένου ότι είχε γίνει πρόβλεψη για έλλειµµα 2,6% του Α.Ε.Π και οφείλεται κυρίως στην συγκράτηση των δαπανών. 5. Οικονοµικό Επιχειρηµατικό Περιβάλλον. Ο οίκος HERITAGE FOUNDATION δηµοσίευσε τους ετήσιους δείκτες οικονοµικής ελευθερίας 2013, και βαθµολογεί την Αρµενία µε 68,9, κατατάσσοντας την χώρα στην 18 η θέση µεταξύ 43 ευρωπαϊκών χωρών και την 41 η συνολικά, µεταξύ 186 χωρών, στην κατηγορία των σχετικά ελευθέρων οικονοµιών ( moderately free ). Σε σχέση µε την βαθµολογία του προηγουµένου έτους η Αρµενία χάνει µισή µονάδα, λόγω της επιδείνωσης του επενδυτικού κλίµατος και της επιχειρηµατικής και φορολογικής ελευθερίας, παραµένει όµως πάνω από τον µέσο όρο σε περιφερειακό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Η χώρα συγκεντρώνει υψηλές βαθµολογίες στις κατηγορίες της φορολογικής ελευθερίας 86,5, του ελευθέρου εµπορίου 85,5, της επιχειρηµατικής ελευθερίας 83,1, των

11 κυβερνητικών δαπανών 81,3, της εργασιακής ελευθερίας 78,5, της συναλλαγµατικής ελευθερίας 77 και της επενδυτικής ελευθερίας 70. Χαµηλές βαθµολογίες αποδίδονται στην ελευθερία ιδιοκτησίας 30 και στην ελευθερία από διαφθορά 26,7. 6. Τραπεζικός τοµέας. Επαναπατρισµός κεφαλαίων. Σύµφωνα µε τα στοιχεία της Ένωσης Αρµενικών Τραπεζών οι τρεις πρώτες σε κερδοφορία τράπεζες είναι η HSBC µε 19,7 εκ.$, η Ardshininvest µε 16 εκ.$ και η Ameriabank µε 15,2 εκ.$, ενώ στην τέταρτη θέση ευρίσκεται η Credit Agricole µε 9,2 εκ.$, στην πέµπτη η INECOBANK µε 8,5 εκ.$ και στην έκτη η VTB µε 8,4 εκ.$. Οι καταθέσεις ιδιωτών αυξήθηκαν κατά τη διάρκεια του 2013 σε ποσοστό 22,4% και ανήλθαν σε 2,2 δις$, στην πρώτη θέση ευρίσκεται η HSBC µε 245,8 εκ.$, στην δεύτερη η VTB µε 245,7 εκ$, στην τρίτη η Unibank µε 209,7 εκ.$ και στην τέταρτη η Ameriabank µε 197,4 εκ.$. Τα στοιχεία του ενεργητικού των τραπεζών ανήρχοντο την 1 η Ιανουαρίου του 2014 σε 7,3 δις$, καταγράφοντας αύξηση σε ποσοστό 22,3% έναντι της αντίστοιχης ηµεροµηνίας του 2013 και στην κατηγορία αυτή πρώτη είναι η Ameriabank µε 572,7 εκ$ (+28,6%), ακολουθούµενη από την VTB µε εκ$ (+41,8%) την Ardshininvest µε 492,7 εκ.$ (+28,6%) την Credit Agricole µε 487,2 εκ.$ (+8,3%) και την HSBC µε 454,5 εκ$ (+17,9%). Οι καταθέσεις ιδιωτών και επιχειρήσεων στις αρµενικές τράπεζες παρουσίασαν αύξηση κατά 33% το 2013, σε σχέση µε το Οι καταθέσεις σε εγχώριο νόµισµα αποτέλεσαν το 30% του συνόλου, προσεγγίζοντας τα 480 δις ντιράµς ( 1 ευρώ = 550 ντιραµς ), ενώ οι καταθέσεις σε συνάλλαγµα κάλυψαν το 70% του συνόλου, ανερχόµενες σε 872 εκ. ευρώ περίπου και καταγράφοντας αύξηση κατά 34%. Το 28,7% των συνολικών καταθέσεων προέρχεται από µη µονίµους κατοίκους Αρµενίας και η παρατηρούµενη αύξηση πλησιάζει το 76,7%, ενώ οι καταθέσεις των µονίµων κατοίκων αυξήθηκαν κατά 21%. Τα επιτόκια των προθεσµιακών καταθέσεων σε εγχώριο νόµισµα φτάνουν µέχρι και 10,42%. Τα µεταναστευτικά εµβάσµατα, µέσω του τραπεζικού συστήµατος, ξεπέρασαν το 1,9 εκ$ κατά τη διάρκεια του 2013, σηµειώνοντας αύξηση κατά 9,8% σε σχέση µε το 2012, σύµφωνα µε τα στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας της Αρµενίας. Ο κύριος όγκος των εµβασµάτων, ήτοι περίπου 1,6 εκ$, προέρχονται από τους εργαζοµένους στη Ρωσία και σηµειώθηκε αύξηση έναντι των περίπου 1,31 εκ$ του 2012.

12 7. Υποδοµές Μεταφορές. Απόλυτη προτεραιότητα για την αρµενική κυβέρνηση αποτελεί η ολοκλήρωση του οδικού άξονα Βορρά-Νότου. Ο υπό κατασκευή αυτοκινητόδροµος διασχίζει την Αρµενία και πρόκειται να εκτείνεται από τα σύνορα µε το Ιράν µέχρι τα σύνορα της Γεωργίας. Ήδη έχουν δηµοπρατηθεί δύο τµήµατα, από το Ερεβάν µέχρι το Ταλίν, συνολικού κόστους 250 εκ.$ και µήκους 70 χιλιοµέτρων, την κατασκευή των οποίων έχει αναλάβει η ισπανική εταιρεία Corsan Corvian. Οι εργασίες καθυστέρησαν σηµαντικά, λόγω γραφειοκρατικών προβληµάτων και ξεκίνησαν µόλις τον Σεπτέµβριο του Το συνολικό κόστος έχει προϋπολογισθεί στα 2 δις.$, εκ των οποίων τα 500 θα καλυφθούν από την Ευρωασιατική Αναπτυξιακή Τράπεζα, τα 600 από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και την Ευρωπαϊκή τα υπόλοιπα από την Αρµενική Κυβέρνηση, µέσω διεθνών δανείων. Εντός του 2014 θα απελευθερωθούν οι αεροπορικές µεταφορές, στο πλαίσιο της πολιτικής «ανοιχτών ουρανών» που καθιέρωσε από τον Οκτώβριο 2013 η αρµενική κυβέρνηση. Kατά την διάρκεια του 2013 επενδύθηκαν περί τα 15 εκ. ευρώ στον εκσυγχρονισµό του σιδηροδροµικού δικτύου της Αρµενίας και προγραµµατίζονται περαιτέρω επενδύσεις αναλόγου ύψους για το Κανονιστική συµµόρφωση. Και το 2013 εξακολούθησε να υφίσταται το βασικό πρόβληµα συγκέντρωσης πλούτου και πολιτικής εξουσίας σε έναν µικρό αριθµό ατόµων στην χώρα, γεγονός που συνιστά στη διαµόρφωση πραγµατικής ολιγαρχίας, που παρεµβαίνει ανασταλτικά σε κάθε σηµαντική προσπάθεια εκσυγχρονισµού της κυβέρνησης, προκειµένου να διαφυλάξει την κυρίαρχη θέση των επιχειρήσεών της. Σηµειώνεται ότι και οι διεθνείς οικονοµικοί φορείς έχουν κάνει συχνές αναφορές για το συγκεκριµένο πρόβληµα που καταδυναστεύει την οργάνωση της οικονοµικής δραστηριότητας στην Αρµενία και τη συγκέντρωση σε ολιγάριθµους επιχειρηµατίες πλέον του 40% της οικονοµικής δραστηριότητας της οικονοµίας. Σε αλλεπάλληλες εκθέσεις της και η Επιτροπή της ΕΕ για την προώθηση των µεταρρυθµίσεων στην Αρµενία έχει αναδείξει το ζήτηµα σε κρίσιµο παράγοντα της µετάβασης σε άλλο στάδιο ανάπτυξης της χώρας. Τυπικά υφίσταται θεσµικό πλαίσιο για την οµαλή λειτουργία της αγοράς και λειτουργεί Επιτροπή Ανταγωνισµού, η οποία όµως είναι ιδιαίτερα αποδυναµωµένη και αδυνατεί να ελέγξει τους µεγάλους εγχώριους οικονοµικούς οµίλους.

13 9. Συναλλαγµατικές ισοτιµίες. Το αρµενικό νόµισµα dram επέδειξε σταθερότητα κατά τη διάρκεια του 2013, καταγράφοντας αµελητέα υποτίµηση έναντι του αµερικανικού δολαρίου, της τάξης του 0.1% (τρέχουσα ισοτιµία 1 USD = 408 drams). Το γεγονός αυτό το καθιστά εκ των πλέον σταθερών νοµισµάτων της περιοχής, δεδοµένου ότι το γεωργιανό lari υποτιµήθηκε κατά 5,4% έναντι του δολαρίου, η τουρκική λίρα κατά 23,3% και το ρωσικό ρούβλι κατά 9,2%. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΕΤΟΥΣ Σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις, η Αρµενία έχει επανέλθει σε αναπτυξιακή πορεία, µετά την µεγάλη πτώση του Α.Ε.Π. κατά -14% το 2009, µε κινητήριους µοχλούς της οικονοµίας πλέον την γεωργία, την βιοµηχανία και τις υπηρεσίες και όχι τις κατασκευές όπως παλαιότερα. Το έλλειµµα του προϋπολογισµού σαν ποσοστό του Α.Ε.Π. µειώθηκε κατά 6 ποσοστιαίες µονάδες το 2013 και πλέον δεν ξεπερνά το ανεκτό επίπεδο του 2%. Μείωση παρουσίασε, παράλληλα και το έλλειµµα τρεχουσών συναλλαγών, ενώ εκτιµάται ότι εφαρµόστηκαν σοβαρές διαρθρωτικές αλλαγές. Παρά τις σηµαντικές αυτές θετικές εξελίξεις η οικονοµία παραµένει ευάλωτη, κυρίως λόγω του υψηλού ελλείµµατος τρεχουσών συναλλαγών και του ελλείµµατος του εµπορικού ισοζυγίου, ενώ παραµένουν σε υψηλά ποσοστά η ανεργία και η φτώχεια αλλά και η δολλαριοποίηση της οικονοµίας. Για τους λόγους αυτούς η αρµενική κυβέρνηση ζήτησε την χορήγηση από το ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο νέας πιστωτικής διευκόλυνσης, ύψους 82,21 SDR ήτοι περίπου 54,25 εκ$, βάσει προγράµµατος σταθεροποίησης διάρκειας 38 µηνών. Το νέο πρόγραµµα θα αποβλέπει στην σταθεροποίηση της οικονοµίας, µέσω της βελτίωσης των µακροοικονοµικών δεικτών και της εφαρµογής περαιτέρω διαρθρωτικών αλλαγών που θα εξασφαλίσουν την µετάβαση στην πλήρη λειτουργία της οικονοµίας της αγοράς. Οι αρµενικές αρχές έχουν δεσµευθεί για αύξηση των φορολογικών εσόδων και καταπολέµηση της φοροδιαφυγής, µείωση του δηµοσιονοµικού ελλείµµατος, αύξηση των δηµοσίων επενδύσεων και σταδιακή αύξηση των πολύ χαµηλών εισοδηµάτων και συντάξεων για να τονωθεί η ζήτηση. Προτεραιότητα από την πλευρά των δηµοσίων δαπανών πρόκειται να δοθεί στον εκσυγχρονισµό του οδικού δικτύου και την πρόοδο των εργασιών κατασκευής του αυτοκινητοδρόµου Βορρά Νότου αλλά και τον εκσυγχρονισµό των σχολικών κτιρίων.

14 Αναµένεται εντός του 2014 η επεξεργασία νέου φορολογικού νοµοσχεδίου που θα προβλέπει δικαιότερη κατανοµή των βαρών, την ενοποίηση των φόρων ιδιοκτησίας και ακίνητης περιουσίας καθώς και κατάργηση πλείστων φοροαπαλλαγών. Η Κεντρική Τράπεζα της Αρµενίας θα εξακολουθήσει νοµισµατική πολιτική που αποβλέπει στην αποκλιµάκωση του πληθωρισµού, διατηρώντας ευέλικτη συναλλαγµατική πολιτική µε ελαφρά διολίσθηση του εθνικού νοµίσµατος και δηµιουργώντας αυξηµένα συναλλαγµατικά αποθέµατα. Η ένταξη στην Τελωνειακή Ένωση εκτιµάται από τις αρµενικές αρχές ότι θα επιφέρει θετικά οικονοµικά αποτελέσµατα, κυρίως λόγω της µείωσης της τιµής του εισαγοµένου φυσικού αερίου και της αύξησης των εξαγωγών που θα προκαλέσει η µείωση των εισαγωγικών δασµών και η κατάργηση µη-δασµολογικών εµποδίων. Η αρµενική πλευρά διαπραγµατεύεται την καθιέρωση καταλόγου 800 περίπου προϊόντων για τα οποία ζητούν να παραµείνουν οι ισχύοντες εισαγωγικοί δασµοί και να εξαιρεθούν από την ένταξη στο κοινό δασµολόγιο της Τ.Ε, γεγονός το οποίο θα επιφέρει την αύξηση αυτών. Προτεραιότητα αποτελεί και η ενίσχυση των σχέσεων µε την Ε.Ε και την προσαρµογή σε ευρωπαϊκά πρότυπα, εκεί που αυτό δεν αντιτίθεται στους κανόνες της Τ.Ε. Στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας Ανατολικής Συνεργασίας οι αρµενικές αρχές αναµένουν συνέχιση της µακροοικονοµικής βοήθειας, της τεχνικής υποστήριξης και της ενεργοποίησης νέων προγραµµάτων twinning. Θεσµοί όπως η Εθνική Επιτροπή για την προστασία του ανταγωνισµού πρόκειται να ενισχυθούν και να θεσπιστούν νοµοθετικά νέοι κανόνες για την κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης και την δηµιουργία καρτέλ. Οι επιθεωρήσεις πρόκειται να απλοποιηθούν και οι αρµόδιες υπηρεσίες να µειωθούν. Η Κυβέρνηση έχει ζητήσει από την Ε.Ε την έναρξη διαπραγµατεύσεων για την σύναψη Συµφωνίας Κοινού Αεροπορικού Χώρου η οποία αναµένεται να επιφέρει σηµαντική απελευθέρωση των υπηρεσιών στον τοµέα.

15 ΚΕΦΑΛΑΙΟ. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΕΛΛΑ ΟΣ ΑΡΜΕΝΙΑΣ. 1. ιµερές Εµπόριο. ΟΓΚΟΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΕΛΛΑ ΟΣ-ΑΡΜΕΝΙΑΣ ( ) ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗ 13,7% -1,6% -2% ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ ΟΓΚΟΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΜΕΤΑΒΟΛΗ 13,6% -1,6% -2% ΠΗΓΗ Ε.Σ.Υ.Ε. Κατά τη διάρκεια του 2013 οι εξαγωγές ελληνικών προϊόντων προσέγγισαν τα ευρώ, παρουσιάζοντας σηµαντική αύξηση σε ποσοστό 13,7% έναντι του Το γεγονός αυτό επέφερε και την σηµαντική αύξηση του όγκου του διµερούς εµπορίου κατά 13,6%. Οι εισαγωγές, αντίθετα, παρουσιάζουν στασιµότητα και παραµένουν σε αµελητέα επίπεδα. ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΞΑΓΩΓΙΜΑ ΠΡΟΪΌΝΤΑ (Αξία σε ) Προϊόντα καπνού Φύλλα και λεπτές ταινίες από αργίλιο Ελιές Μηχανές,συσκευές επεξεργασίας καπνού Ράβδοι από αργίλιο Χρώµατα, βερνίκια Σιδερικά και παρόµοια είδη από κοινά µέταλλα Κόλλες, συγκολλητικά υλικά Φάρµακα ,100 Πολυµερή προπυλενίου Σύνολο ΠΗΓΗ Ε.Σ.Υ.Ε

16 Τα τσιγάρα και προϊόντα καπνού κάλυψαν ποσοστό 20,5% του συνόλου των εξαγωγών για το 2013, καταγράφοντας αύξηση κατά 22,3% σε σχέση µε το 2012 και τα φύλλα και λεπτές ταινίες από αργίλιο ποσοστό 19,5%, παρουσιάζοντας σταθερότητα σε σχέση µε το προηγούµενο έτος. Εντυπωσιακή υπήρξε η αύξηση των εξαγωγών βρώσιµων ελιών που υπερδιπλασιάστηκαν έναντι του προηγουµένου έτους και έφτασαν σε ποσοστό 6,9% του συνόλου ενώ σηµαντικές εξαγωγές πραγµατοποιήθηκαν από µηχανές και συσκευές επεξεργασίας καπνού, για πρώτη φορά, καλύπτοντας το 6,7% του συνόλου. Ισχυρές ανοδικές τάσεις παρουσίασαν οι εξαγωγές ράβδων από αργίλιο, κολλών και συγκολλητικών υλικών και φαρµάκων και σταθερότητα οι εξαγωγές χρωµάτων και βερνικιών, σιδερικών και ειδών από κοινά µέταλλα και πολυµερών προπυλενίου 1.2. Εντοπισµός ελληνικών προϊόντων µε προοπτικές αύξησης εξαγωγών. Σηµαντικά περιθώρια ανάπτυξης των εξαγωγών υπάρχουν στα τρόφιµα, σηµειώνεται ότι, παρά την µη σηµαντική ποσοστιαία αύξηση του διαθέσιµου εισοδήµατος και το 2013, οι εισαγωγές προϊόντων του κλάδου τροφίµων εµφανίζονται συνολικά αυξηµένες κατά 25%, αποτελώντας σχεδόν το ήµισυ των εισαγωγών της Αρµενίας. Οι εξαγωγές βρώσιµων ελιών διπλασιάστηκαν το 2013 σε σχέση µε το 2012, ενώ οι ποσότητες του εξαγοµένου ελαιολάδου δεκαπλασιάστηκαν στην διάρκεια της τελευταίας τριετίας και ήδη κατέχουν µερίδιο αγοράς που υπερβαίνει το 15% ενώ υπάρχουν και περαιτέρω προοπτικές ανάπτυξης όπως και στα δοµικά και κατασκευαστικά υλικά, τα φάρµακα και καλλυντικά, τα ορθοπεδικά είδη, τα ενδύµατα, τα χρώµατα καθώς και τα τσιγάρα που έχουν εδραιωµένη θέση στην αρµενική αγορά. Μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης συνεργασιών υπάρχουν και στον τοµέα της πληροφορικής στην ανάπτυξη του οποίου αποδίδει ιδιαίτερη προτεραιότητα η Αρµενία καθώς και στον τοµέα εξοικονόµησης ενέργειας Προτάσεις περαιτέρω ανάπτυξης των ελληνικών εξαγωγών. Μετά την πλήρη ένταξη της Αρµενίας στην Τελωνειακή Ένωση µε Ρωσία, Καζακστάν και Λευκορωσία και την ενοποίηση των εισαγωγικών διαδικασιών η χώρα µπορεί να θεωρηθεί ως «πύλη εισόδου» σε µία πολύ ευρύτερη αγορά. Πρόσβαση, µέσω δραστηριοποίησης στην Αρµενία, µπορούν επίσης οι ελληνικές επιχειρήσεις να αποκτήσουν και στην αγορά του Ιράν, εκµεταλλευόµενες την γεωγραφική γειτνίαση και τις προνοµιακές εµπορικές σχέσεις των δύο χωρών. Εκτίµησή µας είναι ότι αξίζει να µελετηθεί από τις ελληνικές εξαγωγικές επιχειρήσεις και φορείς αυτών η συµµετοχή σε εξειδικευµένες εµπορικές εκθέσεις που διεξάγονται στην Αρµενία. (Σχετικός κατάλογος στο ειδικό κεφάλαιο ). Το κόστος συµµετοχής είναι χαµηλό και η επισκεψιµότητα µεγάλη, δεδοµένου ότι αποτελούν κύρια γεγονότα της οικονοµικής ζωής της χώρας.

17 Αποτελεσµατικά µπορεί να συµβάλλει και η πραγµατοποίηση επιχειρηµατικής αποστολής, υπό την διοργάνωση της Β8 ιεύθυνσης του Υπουργείου Εξωτερικών, σε συνεργασία µε το Ελληνο Αρµενικό Εµπορικό και Βιοµηχανικό Επιµελητήριο. 2. Επενδύσεις. Η Κυβέρνηση της Αρµενίας, ενέκρινε στις 13 Οκτωβρίου 2011 τρεις νόµους σχετικά µε το θεσµικό πλαίσιο που θα διέπει τις ελεύθερες οικονοµικές ζώνες της Αρµενίας. Έτσι σύµφωνα µε αυτούς ρυθµίζονται καταρχήν οι δραστηριότητες που επιτρέπονται στις ελεύθερες ζώνες εµπορίου, ο ορισµός των κριτηρίων του διευθύνοντος την ζώνη ελευθέρων συναλλαγών και ο οποίος έχει αποφασιστικό δικαίωµα στην έγκριση εισόδου µιας επιχείρησης στην ελεύθερη οικονοµική ζώνη, στη λήξη των επιχειρησιακών δικαιωµάτων που προσκτώνται ένεκα παραβίασης του θεσµικού πλαισίου, καθώς και τις τεχνικές απαιτήσεις της παραγωγικής βάσης που θα ιδρύσουν. Έχει ήδη θεσµοθετηθεί η λειτουργία δύο ελευθέρων ζωνών, για την παραγωγή κοσµηµάτων και επεξεργασία πολύτιµων λίθων και παραγωγή ηλεκτρονικού εξοπλισµού και προϊόντων υψηλής τεχνολογίας. 3. Χρηµατιστήριο. Ο κύκλος εργασιών του Χρηµατιστηρίου και του Αποθετηρίου αξιών της Αρµενίας ανήλθε σε 714,5 εκ$ κατά τη διάρκεια του 2013, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 2,6 φορές σε σχέση µε το προηγούµενο έτος, σύµφωνα µε ανακοίνωση του.σ. Σηµειώνεται ότι οι δύο επιχειρήσεις ανήκουν στον όµιλο NASDAQ OMX Group Inc. από το Εισήχθησαν 7 νέες επιχειρήσεις και η συνολική κεφαλαιοποίηση της αγοράς προσέγγισε τα 154 εκ$, καταγράφοντας αύξηση σε ποσοστό 15,68%, έναντι του Ο όγκος συναλλαγών των κρατικών οµολόγων ( government bonds ) ανήλθε σε 37,75 εκ$, σηµειώνοντας αύξηση κατά 3,6 φορές σε σχέση µε το προηγούµενο έτος, ενώ η αγορά ξένου συναλλάγµατος κατέγραψε ελαφρά µείωση κατά 3,6%. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανάπτυξης και Ανασυγκρότησης εξέδωσε τα πρώτα οµόλογα σε αρµενικά ντιράµς, µε σκοπό την χρηµατοδότηση αναπτυξιακών προγραµµάτων σε εγχώριο νόµισµα και την τόνωση της κεφαλαιαγοράς. Τα οµόλογα έχουν ετήσια διάρκεια και η συνολική αξία της έκδοσης ανέρχεται σε 2 δις AMD, ήτοι περίπου 5 εκ.$, η δε διάθεση αυτών θα γίνει µέσω του Χρηµατιστηρίου του Ερεβάν. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανάπτυξης και Ανασυγκρότησης χρηµατοδοτεί 22 προγράµµατα, συνολικού ύψους 170 εκ.$ που έχουν σαν κύριο σκοπό την ανάπτυξη των Μ.Μ.Ε και την εξασφάλιση ενεργειακής επάρκειας.

18 4. Τουρισµός. Κατά τη διάρκεια του 2013 οι τουριστικές θεωρήσεις προς την Ελλάδα σηµείωσαν αύξηση σε ποσοστό 24%, παρά την απουσία τακτικής αεροπορικής σύνδεσης, ενώ υπήρχαν τακτικές πτήσεις τσάρτερ προς Χαλκιδική, Ρόδο και Κρήτη. Το γεγονός αυτό αποδεικνύει τις σηµαντικές δυνατότητες αύξησης του τουριστικού ρεύµατος και δεν θα πρέπει να ξεχνάµε την ύπαρξη πολυάριθµης αρµενικής κοινότητας στην χώρα µας που διαδραµατίζει το ρόλο γέφυρας µεταξύ των δύο λαών. Για την ενίσχυση του τουριστικού ρεύµατος προς την χώρα µας κρίνεται σκόπιµη η πραγµατοποίηση προωθητικών ενεργειών και διαφήµισης, µέσω συνεργασιών µε τα πρακτορεία που δραστηριοποιούνται στην ελληνική αγορά. Το κόστος των ενεργειών αυτών δεν είναι ιδιαίτερα υψηλό και τα αποτελέσµατα µπορεί να είναι σηµαντικά, µε δεδοµένο ότι οι Αρµένιοι επηρεάζονται σηµαντικά από την διαµόρφωση τάσεων τρόπου ζωής. 5. Τοµείς συνεργασίας. Ελληνική Αναπτυξιακή Βοήθεια. Η Ελλάδα από το 1994 έχει εισφέρει περίπου 22 εκ. ευρώ σε αναπτυξιακή βοήθεια. Σε εξέλιξη βρίσκονται προς το παρόν δυο αναπτυξιακά έργα τα οποία αναµένεται να ολοκληρωθούν εντός του 2014: 1. Κατασκευή σε συνεργασία µε τον FAO πέντε σφαγείων ύψους 1,622 εκ. USD. Το έργο της παροχής και εγκατάστασης τεχνικού εξοπλισµού έχει αναλάβει η ελληνική επιχείρηση ΧΑΤΖΗΙΩΑΚΕΙΜΙ ΗΣ Α.Ε 2. ηµιουργία, επίσης σε συνεργασία µε τον FAO, εργαστηρίου έλεγχου υπολειµµάτων φυτοφαρµάκων στα τρόφιµα. ύψους 2 εκ. USD. Η αρµενική πλευρά έχει εκφράσει ενδιαφέρον για ενίσχυση της συνεργασίας στον τοµέα της παραγωγής στρατιωτικού υλικού, µέσω της επαναδραστηριοποίησης της µεικτής επιχείρησης LT PYRKAL. Ιδιαίτερα µεγάλα περιθώρια ανάπτυξης συνεργασιών υπάρχουν, κατά την εκτίµησή µας, στους τοµείς της πληροφορικής και τεχνολογιών αιχµής, δεδοµένης της προτεραιότητας ανάπτυξης αυτών από τις αρµενικές αρχές και των σηµαντικών κινήτρων που παρέχονται στην ανάπτυξη νέων επιχειρήσεων. 6. Έργα προκηρύξεις. Πληροφορίες για τις προκηρύξεις δηµοσίων προµηθειών και έργων στην Αρµενία µπορούν να αναζητούν οι ενδιαφερόµενοι στην παρακάτω ηλεκτρονική διεύθυνση ( διαθέσιµη και στην αγγλική γλώσσα ): 7. Προτάσεις αναλήψεως εξειδικευµένων δράσεων. Η πραγµατοποίηση επιχειρηµατικής αποστολής στην Αρµενία µπορεί να συµβάλλει αποφασιστικά στην

19 ανάπτυξη επιχειρηµατικών συνεργασιών και την προβολή των ελληνικών προϊόντων και υπηρεσιών. 8. ιεθνείς Εκθέσεις. "EDUCATION & CAREER EXPO" 16-18/ "CAUCASUS BUILDING AND RECONSTRUCTION EXPO" 16-18/ "WORLD OF CHILDHOOD EXPO" 07-09/ "FINANCE, CREDIT, INSURANCE AND AUDIT EXPO" 05-07/ "Rest & Entertainment Expo" 05-07/ "TRANS EXPO" 05-07/ "FURNITURE SALON EXPO" 05-07/ "POLYGRAPHY. PUBLISHING. ADVERTISEMENT. EXPO" 05-07/ "EXPO FOOD & DRINKS" 05-07/ "COMP EXPO" 05-07/ "BUILD EXPO" 05-07/ "INDUSTRIAL ARMENIA EXPO" 05-07/ "EXPO Beauty" 13-15/ "HEALTH SERVICE & PHARMACY" 27-29/ Εκκρεµή προβλήµατα. Η εκκρεµότητα για την τακτοποίηση της πιστωτικής διευκόλυνσης ύψους 10 εκ. δολ. που χορηγήθηκε από την Ελλάδα το Μάρτιο 1997, µέσω της Εθνικής Τραπέζης και της αρµενικής Ardshinbank (η οποία έπαψε να υφίσταται) εξακολουθεί να υπάρχει παρά τις προσπάθειες διευθέτησης που η ελληνική πλευρά καταβάλλει. Παρότι έχει συσταθεί επιτροπή µε συµµετοχή εµπειρογνωµόνων των δύο πλευρών, δεν έχει υπάρξει ακόµα καµία σχετική πρόοδος.

20 ΚΕΦΑΛΑΙΟ.1. ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΜΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΡΟΪΌΝΤΩΝ. Με δεδοµένες τις ιστορικές σχέσεις των δύο λαών και την ύπαρξη πολυάριθµης ευηµερούσας αρµενικής κοινότητας στην Ελλάδα, η εικόνα της χώρας µας στην Αρµενία είναι άριστη. Το γεγονός αυτό αντανακλάται και στην πολύ θετική εικόνα των καταναλωτών για τα ελληνικά προϊόντα που θεωρούνται σαν συνώνυµο της υψηλής ποιότητας, σε αντίθεση µε φτηνά ανταγωνιστικά εισαγόµενα κυρίως από Τουρκία και Κίνα. Είναι δεδοµένο βέβαια ότι ο µέσος καταναλωτής δεν έχει µεγάλες οικονοµικές δυνατότητες αφού ο µέσος µισθός στην οικονοµία κυµαίνεται γύρω στα 275 ευρώ, αλλά υπάρχει και σηµαντική µερίδα του πληθυσµού, κυρίως στην πρωτεύουσα Ερεβάν, που διαθέτει υψηλότερα εισοδήµατα και µπορεί να αγοράσει ποιοτικά προϊόντα καταβάλλοντας µεγαλύτερο τίµηµα. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε. ΕΙ ΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ. Στο παρελθόν, η επιχειρηµατική δραστηριότητα στην Αρµενία σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις, απαιτούσε να υπάρχει κάποιος συνεργάτης αρµένιος στη χώρα. Ωστόσο, σταδιακά ορισµένες ξένες επιχειρήσεις ανέπτυξαν εµπορική δραστηριότητα χωρίς προϋπάρχουσα συνεργασία µε τοπικό δίκτυο και σταδιακά ακολούθησαν και άλλες επιχειρήσεις. Όλοι οι εκπρόσωποι των επιχειρήσεων υπογραµµίζουν την ανάγκη να έχουν µια ισχυρή κατανόηση της τοπικής νοµοθεσίας, ιδίως δε το φορολογικό καθεστώς και την τελωνειακή νοµοθεσία, προκειµένου να αποφύγουν την καταβολή περιττών τελών και φόρων. εδοµένου ότι η ποιότητα των τηλεπικοινωνιών, έχει ακολουθήσει ραγδαίους ρυθµούς βελτίωσης, λόγω των επενδύσεων αλλοδαπών εταιρειών, η οργάνωση της επιχειρηµατικής δραστηριότητας έχει σαφώς διευκολυνθεί. Η σηµασία της επαφής πρόσωπο- µε- πρόσωπο στην αρµενική επιχειρηµατική κουλτούρα δεν µπορεί να παραµεριστεί, ωστόσο δεν πρέπει και να δίδεται πλέον υπερβολική έµφαση, καθώς νέες γενιές έχουν εισέλθει στην παραγωγή, µε σπουδές και γνώσεις της δυτικής κουλτούρας. Στην προσπάθεια εισόδου στην αγορά µπορούν αν συµβάλλουν νοµικοί σύµβουλοι και τεχνοκράτες του κλάδου επικοινωνιών και µάρκετινγκ. Σηµειώνεται ότι ήδη η Αρµενία συγκαταλέγεται στις χώρες µε την ταχύτερη αύξηση χρηστών µέσων κοινωνικής διαδικτύωσης (facebook, tweeter κ.α.) γεγονός που οφείλεται και στη στρατηγική επιλογή

21 δηµιουργίας κυρίως στην πρωτεύουσα Ερεβάν, που συγκεντρώνεται το 70% της οικονοµικής δραστηριότητας, σηµείων δωρεάν χρήσης internet µέσω Wi-Fi. Πάντως δεν υποτιµάται διόλου η αναγκαιότητα ύπαρξης αρµένιου συνεργάτη στις επιχειρηµατικές προσπάθειες και αυτό εξακολουθεί να αποτελεί την πλειοψηφούσα πρακτική των ξένων επενδυτών στην Αρµενία, µε διαρκώς αυξανόµενες και τις αυτοτελείς προσπάθειες. Λόγω του µικρού µεγέθους της εγχώριας αγοράς της Αρµενίας και του υψηλού κόστους µεταφοράς, καθώς τα σύνορα µε τους δυο από τους τέσσερις γείτονές της είναι κλειστά, εξακολουθούν να υπάρχουν µερικές σχετικά ελκυστικές επιχειρηµατικές ευκαιρίες. Οι παραδοσιακές άµεσες εξαγωγές των προϊόντων, λόγω κόστους µεταφοράς µπορούν να καταστούν φθηνότερες µε µικρές επενδύσεις σε υποδοµές για συσκευασία των πρώτων υλών στη χώρα. Ολοένα και περισσότερες ξένες εταιρείες επιλέγουν να διαµορφώσουν καλύτερους όρους ανταγωνισµού κατ αυτόν τον τρόπο και τελικά να εξάγουν από την Αρµενία προς τις χώρες ΚΑΚ (Κοινοπολιτεία Ανεξαρτήτων Κρατών, που περιλαµβάνει χώρες όπως το Καζακστάν, Λευκορωσία, Ρωσία, Ουζµπεκιστάν Μολδαβία κ.α.). Η επικείµενη ένταξη της Αρµενίας στην Τελωνειακή Ένωση αναµένεται να ενισχύσει αυτή την τάση. εν θα πρέπει να παραβλέπεται επίσης η δυνατότητα διείσδυσης στην αγορά του Ιράν, χώρα µε την οποία η Αρµενία διατηρεί παραδοσιακά προνοµιακές σχέσεις. Σηµειώνεται η τάση να αναζητούνται από αλλοδαπούς επενδυτές επιχειρηµατικές ευκαιρίες και να προβαίνουν σε επενδύσεων στον κλάδο των υπηρεσιών που αναζητά διαρκώς άµεσες επενδύσεις, µε την επικουρία επενδυτικών νόµων στην Αρµενία, όπως το franchising, τα δίκτυα διανοµής προϊόντων, παροχή πρωτοβάθµιων ιατρικών υπηρεσιών κ.α. Οι αρµενικές εταιρείες είναι συνήθως πρόθυµες να γίνουν αντιπρόσωποι ή διανοµείς για ξένα προϊόντα, προερχόµενα µάλιστα από χώρες της ΕΕ ή τις ΗΠΑ. Τα τελευταία χρόνια, τοπικές εταιρείες έχουν συνάψει συµφωνίες και έγιναν διανοµείς για σηµαντικές πολυεθνικές επιχειρήσεις. Το πρότυπο υλοποίησης αυτών των συµβάσεων είναι ένα σηµαντικό κεκτηµένο για τον επιχειρηµατικό περιβάλλον στην Αρµενία, παρότι τις αντιπροσωπείες ανέλαβαν εκπρόσωποι της λεγόµενης ολιγαρχίας της χώρας που αποσπά το 60% της οικονοµικής δραστηριότητας. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ. Το µέγεθος της αρµενικής αγοράς δεν είναι µεγάλο αλλά οι θετικές εξελίξεις αύξησης των εξαγωγών µας το 2013 και η πολύ καλή εικόνα των ελληνικών προϊόντων στην αρµενική αγορά δηµιουργούν περιθώρια αισιοδοξίας.

22 Εντός του 2014 αναµένεται να ολοκληρωθούν οι διαδικασίες πλήρους ένταξης της Αρµενίας στην Τελωνειακή Ένωση µε Ρωσία, Λευκορωσία και Καζακστάν και το γεγονός αυτό καθιστά την χώρα πιθανή γέφυρα για ανάπτυξη εµπορικών και εξαγωγικών δραστηριοτήτων σε όλο τον συγκεκριµένο οικονοµικό χώρο των περίπου 200 εκ. καταναλωτών. Μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης συνεργασιών υπάρχουν για τις ελληνικές µελετητικές και κατασκευαστικές επιχειρήσεις, στο πλαίσιο των έργων του αυτοκινητοδρόµου Βορρά Νότου µε δύο τρόπους : Α) Συµµετοχή στην διαδικασία σύνταξης των µελετών και τις εργασίες κατασκευής των εποµένων τµηµάτων. Όλες οι σχετικές πληροφορίες υπάρχουν διαθέσιµες στην ιστοσελίδα του οργανισµού North-South Road Corridor Investment Program, διαθέσιµη και στην αγγλική γλώσσα: B) Επενδυτική παρουσία, µέσω της ανάληψης κατασκευής τµηµάτων τα οποία θα ολοκληρωθούν δια παραχώρησης και δικαιώµατος είσπραξης διοδίων, µέσω της µεθόδου συνεργασίας ιδιωτικού και δηµοσίου τοµέα (Public Private Partnership). Έµφαση θα πρέπει να δοθεί και στην προώθηση επαφών των επιχειρήσεων του τοµέα της πληροφορικής και των τεχνολογιών αιχµής, µε δεδοµένη την προτεραιότητα που αποδίδουν οι αρµενικές αρχές στην ανάπτυξη αυτών. Σηµαντική ώθηση στην παρουσία των ελληνικών επιχειρήσεων στην αγορά της Αρµενίας µπορεί να προσφέρει η διοργάνωση επιχειρηµατικής αποστολής, σε συνεργασία µε το Ελληνο Αρµενικό Εµπορικό και Βιοµηχανικό Επιµελητήριο.

23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ζ. ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ. 1. Ελληνικές Αρχές Ελληνική Πρεσβεία Τηλ: , Γραφείο Ο.Ε.Υ Τηλ: Ελληνική Κοινότητα Τηλ: Αρµενικές Αρχές Υπουργείο Οικονοµικών Τηλ Εµπορικά & Βιοµηχανικά Επιµελητήρια & Επιχ. Φορείς Chamber of Commerce & Industry Τηλ Armenian Development Agency Τηλ Union of Manufacturers Τηλ Union of Information Technology Enterprises Τηλ Union of Builders Τηλ Center for Agribusiness Τηλ Τράπεζες HSBC BANK ARMENIA Τηλ ACBA CREDIT AGRICOLE BANK Τηλ AMERIA BANK Τηλ ARDSHININVEST BANK Τηλ BTA BANK ARMENIA Τηλ ιοργανωτές Εκθέσεων LOGOS EXPO CENTER 6. Ξενοδοχεία ARMENIA MARRIOTT ANI PLAZA HOTEL GOLDEN TULIP HOTEL BEST WESTERN CONGRESS HOTEL ιπλωµατικές Αποστολές στην Αρµενία ιεθνείς Οργανισµοί στην Αρµενία Οδηγίες για τον επισκέπτη στην Αρµενία.