ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2014) 489 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ Δέκατη τέταρτη έκθεση σχετικά με τις πρακτικές προετοιμασίες για τη μελλοντική διεύρυνση της ζώνης του ευρώ EL EL

2 ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ Δέκατη τέταρτη έκθεση σχετικά με τις πρακτικές προετοιμασίες για τη μελλοντική διεύρυνση της ζώνης του ευρώ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Μετά την υιοθέτηση του ευρώ από τη Λετονία την 1η Ιανουαρίου 2014, η ζώνη του ευρώ αποτελείται από 18 κράτη μέλη της ΕΕ. Μετά την απόφαση του Συμβουλίου, της 23ης Ιουλίου 2014, που κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Λιθουανία πληροί τις απαιτούμενες προϋποθέσεις για την υιοθέτηση του ευρώ, η ζώνη του ευρώ θα έχει, από 1ης Ιανουαρίου 2015, 19 μέλη. Η Λιθουανία διαθέτει λιγότερο από 6 μήνες προκειμένου να οριστικοποιήσει τις προετοιμασίες της για τη μετάβαση στο ευρώ. Η παρούσα έκθεση αξιολογεί την κατάσταση προόδου των πρακτικών προετοιμασιών για την εισαγωγή του ευρώ και την πρόοδο που έχει σημειωθεί στην προετοιμασία της εκστρατείας επικοινωνίας σχετικά με την μετάβαση στο ευρώ στα μέσα Ιουνίου Παρουσιάζει επίσης μια σύντομη επισκόπηση των αποτελεσμάτων της πιο πρόσφατης δημοσκόπησης για τη γνώμη που έχει το κοινό σχετικά με το ευρώ. 2. ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΡΟΟΔΟΥ ΤΩΝ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΣΤΟ ΕΥΡΩ ΣΤΗ ΛΙΘΟΥΑΝΙΑ Η Λιθουανία θα είναι το έβδομο μέλος που υιοθετεί το ενιαίο νόμισμα από την ομάδα των κρατών μελών που προσχώρησαν στην ΕΕ το Η αρχική ημερομηνία στόχος της 1ης Ιανουαρίου 2007 που προβλεπόταν στο εθνικό πρόγραμμα υιοθέτησης του ευρώ της 27ης Σεπτεμβρίου 2005 έχρηζε επανεξέτασης μετά το συμπέρασμα που εξέδωσε η Επιτροπή στις 16 Μαΐου 2006 στο πλαίσιο της έκθεσής της του 2006 για τη Σύγκλιση σε σχέση με τη Λιθουανία 1, σύμφωνα με το οποίο το καθεστώς της Λιθουανίας ως κράτους μέλους της ΕΕ με παρέκκλιση δεν θα έπρεπε, τη δοθείσα χρονική περίοδο, να μεταβληθεί. Η ημερομηνία στόχος της 1ης Ιανουαρίου 2015 (πρώτη ημέρα κυκλοφορίας του ευρώ «-day») έχει καθοριστεί από τη λιθουανική κυβέρνηση στο νέο εθνικό σχέδιο μετάβασης στο ευρώ 2, το οποίο εγκρίθηκε από την κυβέρνηση στις 26 Ιουνίου 2013 και τροποποιήθηκε κατά τη διάρκεια του Δεκεμβρίου 2013 και του Ιουνίου Το εθνικό σχέδιο μετάβασης στο ευρώ συμπληρώνεται από πρόγραμμα δράσης για την υλοποίηση του εθνικού σχεδίου μετάβασης 3, το οποίο εγκρίθηκε στις 4 Δεκεμβρίου Διατίθεται στη διεύθυνση Διατίθεται στη διεύθυνση Διατίθεται στη διεύθυνση EL 2 EL

3 2.1. Οργάνωση της μετάβασης στο ευρώ, προσαρμογή του νομικού συστήματος και προετοιμασίες του δημόσιου τομέα Οι προετοιμασίες για τη μετάβαση στο ευρώ δομούνται σε τρία επίπεδα (στρατηγικής, συντονισμού και εμπειρογνωμόνων). Η Επιτροπή για τον συντονισμό της υιοθέτησης του ευρώ στη Δημοκρατία της Λιθουανίας που απαρτίζεται από τον Πρωθυπουργό (προεδρεύων), τον Υπουργό Οικονομικών και τον πρόεδρο του διοικητικού συμβουλίου της Τράπεζας της Λιθουανίας είναι επιφορτισμένη με τη διαχείριση των στρατηγικών ζητημάτων. Οι στρατηγικές αποφάσεις της Επιτροπής σχετικά με τις πρακτικές προετοιμασίες υλοποιούνται από ομάδα εργασίας για τον συντονισμό των δράσεων εισαγωγής του ευρώ, της οποίας προεδρεύει ο Υπουργός Οικονομικών. Οι προπαρασκευαστικές εργασίες σε συγκεκριμένους τομείς πραγματοποιούνται από έξι ομάδες εργασίας, στις οποίες μετέχουν αντιπρόσωποι από διάφορα θεσμικά όργανα και οργανισμούς. Όπως οι γείτονες χώρες της στη Βαλτική, Λετονία και Εσθονία, η Λιθουανία δεν όρισε ειδική (-ό) «κα/κ. ευρώ», ήτοι ένα πρόσωπο που να αποτελεί το κύριο σημείο επαφής του τύπου για όλα τα συναφή με τη μετάβαση ζητήματα και να ενσαρκώνει για το ευρύ κοινό τη διαδικασία αλλαγής του νομίσματος. Στις 6 Μαΐου 2014 τέθηκε σε λειτουργία δωρεάν τηλεφωνική γραμμή για το ευρώ. Στις 17 Απριλίου 2014, το λιθουανικό Κοινοβούλιο, Seimas, εξέδωσε τον «νόμο για την υιοθέτηση του ευρώ στη Δημοκρατία της Λιθουανίας» που περιείχε διατάξεις σχετικά με σημαντικές πτυχές της προετοιμασίας μετάβασης και εφαρμογής (όπως, π.χ., διατάξεις για την αρχή της συνέχειας των συμβάσεων, τη μετάβαση στο ευρώ σε φυσική μορφή και την απόσυρση του λίτας, τη μετατροπή ποσών εκφρασμένων σε λίτας σε ευρώ και τις πληρωμές χωρίς μετρητά). Επιπροσθέτως, επίκειται η θέσπιση νομοθεσίας για την αντιμετώπιση ειδικών θεμάτων που άπτονται της μετάβασης στο ευρώ (π.χ. όσον αφορά τη διπλή αναγραφή των τιμών). Στο εθνικό σχέδιο μετάβασης στο ευρώ καθώς επίσης στο σχέδιο δράσης για την εφαρμογή του εθνικού σχεδίου μετάβασης καθορίζονται οι διαδικασίες και τα χρονοδιαγράμματα για την επεξεργασία της νομοθεσίας αυτής και την τροποποίηση της υφιστάμενης νομοθεσίας κατά τους προσεχείς μήνες. Μέχρι στιγμής, το προσωπικό της λιθουανικής κυβέρνησης δεν έχει εκπαιδευτεί συστηματικά ούτε έχει στη διάθεσή του ενημερωτικό υλικό σχετικά με τη μετάβαση στο ευρώ και τις πρακτικές συνέπειες για τους εργαζομένους αυτούς. Πρέπει να υπάρξει αναθεώρηση της εν λόγω κατάστασης, καθόσον το καλά ενημερωμένο προσωπικό θα είναι καλύτερα σε θέση να συμβάλει στις προετοιμασίες για τη μετάβαση στο ευρώ, σε εσωτερικό και εξωτερικό επίπεδο, και θα μπορέσει να επιτελέσει τον ρόλο του χρήσιμου διαβιβαστή σχετικών πληροφοριών. Λόγω του αυξημένου κινδύνου ασφάλειας που οφείλεται στον μεγάλο όγκο μετρητών που κυκλοφορούν κατά τη διάρκεια της διαδικασίας μετάβασης στο ευρώ, έχει εκπονηθεί σχέδιο δράσης που προβλέπει μέτρα για την ενίσχυση της ασφάλειας των μεταφορών μετρητών από τις χρηματαποστολές (Cash-in-Transit - CIT) κατά τη διάρκεια της διαδικασίας μετάβασης στο νέο νόμισμα. Στο πλαίσιο αυτό, η διαλειτουργικότητα των σχεδίων έκτακτης ανάγκης των δημόσιων θεσμικών οργάνων που ασχολούνται με τη μετάβαση στο ευρώ αποτελεί σημαντική πτυχή. Οι προετοιμασίες μετάβασης προχωρούν ικανοποιητικά στον δημόσιο τομέα. Δεδομένου ότι δεν έχει οριστεί ειδική (-ός) «κα/κος ευρώ» που θα ενεργεί ως η φωνή και το πρόσωπο της μετάβασης στο ευρώ, αλλά υφίστανται διάφορα θεσμικά όργανα και πρόσωπα που μοιράζονται τις σχετικές ευθύνες, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να διασφαλιστεί ότι τα ερωτήματα που τίθενται από το κοινό και τον τύπο θα φτάνουν έγκαιρα στο αρμόδιο σημείο επαφής. Επιπλέον, πρέπει να διασφαλιστεί ότι ο (οι) EL 3 EL

4 συντονιστής (-ές) για τη μετάβαση στο ευρώ θα είναι διαθέσιμος (οι) ανά πάσα στιγμή, γύρω στην 1η Ιανουαρίου 2015, προκειμένου να αντιμετωπιστούν τυχόν ανακύπτοντα προβλήματα Προετοιμασίες του χρηματοπιστωτικού και τραπεζικού τομέα Η Λιθουανία σκοπεύει να εφαρμόσει σενάριο μετάβασης «big bang» 4 και περίοδο διπλής κυκλοφορίας 15 ημερολογιακών ημερών. Η κυκλοφορία του λίτας έχει αυξηθεί σημαντικά κατά τα τελευταία έτη. 90 εκατομμύρια τραπεζογραμμάτια λίτας βρίσκονται σε κυκλοφορία. Περισσότερο από ένα δισεκατομμύριο κέρματα λίτας και centas πρέπει να αποσυρθούν. Όπως οι γείτονές τους στη Λετονία, και σε αντίθεση με τους Εσθονούς, οι Λιθουανοί τείνουν να χρησιμοποιούν περισσότερο μετρητά απ ό, τι ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής. Το λιθουανικό νομισματοκοπείο στο Βίλνιους θα προβαίνει σε κοπή κερμάτων ευρώ με τις εθνικές όψεις της Λιθουανίας. Οι εθνικές όψεις των 370 εκατομμυρίων κερμάτων ευρώ όλων των ονομαστικών αξιών θα αναπαριστούν τη μορφή του Vytis, ενός έφιππου ιππότη με πανοπλία που είναι επίσης το εθνόσημο της Λιθουανίας. Το σχέδιο επιλέχθηκε μετά από έρευνα της κοινής γνώμης που διενεργήθηκε το Τα τραπεζογραμμάτια ευρώ θα έλθουν μέσω δανεισμού από τα αποθέματα του Ευρωσυστήματος που βρίσκονται στην Deutsche Bundesbank. Η Τράπεζα της Λιθουανίας έχει παραγγείλει 132 εκατομμύρια τραπεζογραμμάτια ευρώ διαφόρων ονομαστικών αξιών στο πλαίσιο της μετάβασης στο νέο νόμισμα. Παρά το γεγονός ότι σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποίησε η Επιτροπή στα κράτη μέλη που προσχώρησαν πρόσφατα 5, 6 στους 10 ερωτηθέντες Λιθουανούς είχαν ήδη χρησιμοποιήσει χαρτονομίσματα ή κέρματα ευρώ, είναι σημαντικό, προκειμένου να προσεγγιστεί το υπόλοιπο τμήμα του πληθυσμού, να εξοικειωθούν οι πολίτες με τη δομή και τα χαρακτηριστικά ασφαλείας των μετρητών σε ευρώ. Η έναρξη του προκαταρκτικού εφοδιασμού των πιστωτικών ιδρυμάτων με κέρματα ευρώ έχει προγραμματιστεί για την 1η Οκτωβρίου 2014, με τον προκαταρκτικό εφοδιασμό με τραπεζογραμμάτια ευρώ να ακολουθεί την 1η Νοεμβρίου Ο επιμέρους προκαταρκτικός εφοδιασμός των σημαντικότερων πελατών των εμπορικών τραπεζών με τραπεζογραμμάτια και νομίσματα θα αρχίσει την 1η Δεκεμβρίου Οι τράπεζες δεν έχουν ακόμη υποβάλει τις εκτιμήσεις τους σχετικά με τον απαιτούμενο όγκο μετρητών σε ευρώ. Σύμφωνα με μια πρώτη πρόχειρη εκτίμηση, πρέπει να υπάρξει εφοδιασμός σε μετρητά ευρώ συνολικής αξίας 3,36 δισεκατομμυρίων ευρώ (περίπου 91,6 εκατομμύρια ευρώ σε τραπεζογραμμάτια και 248 εκατομμύρια ευρώ σε κέρματα). Ο αριθμός των διαθέσιμων οχημάτων των χρηματαποστολών (Cash-in-Transit - CIT) είναι σήμερα υπό εξέταση και θα προσαρμοστεί εάν κριθεί αναγκαίο, λαμβανομένης υπόψη της τοποθεσίας και της ικανότητας εναλλαγής καθώς και της δυνατότητας λήψης υπηρεσιών CIT από γειτονικές χώρες. Το ευρύ κοινό θα έχει τη δυνατότητα να αγοράσει «συσκευασίες εκκίνησης» με κέρματα ευρώ από την 1η Δεκεμβρίου Προβλέπεται να παραχθούν συσκευασίες για πολίτες, με την κάθε συσκευασία να περιέχει 11,59 ευρώ. Με σκοπό την πρόληψη της 4 5 Τα τραπεζογραμμάτια και τα κέρματα σε ευρώ θα εισαχθούν την ίδια ημέρα που το ευρώ θα γίνει το νόμισμα της Λιθουανίας. Το σενάριο «big bang» χρησιμοποιήθηκε σε όλες τις χώρες που προσχώρησαν στη ζώνη του ευρώ μετά το Βλ. Έκτακτο Ευρωβαρόμετρο 400, επιτόπια έρευνα που πραγματοποιήθηκε από Απριλίου 2014, διαθέσιμο στη διεύθυνση EL 4 EL

5 αποθεματοποίησης και για τη διευκόλυνση της ισότιμης διανομής των συσκευασιών εκκίνησης, κάθε πρόσωπο μπορεί να αποκτήσει μόνον μέχρι πέντε συσκευασίες εκκίνησης τη φορά. Οι «συσκευασίες εκκίνησης» για τους πολίτες, θα πωλούνται σε τρία ταμεία της Τράπεζας της Λιθουανίας, σε 345 υποκαταστήματα τραπεζών και σε 330 ταχυδρομικά καταστήματα. Με βάση τα δεδομένα των πρόσφατων μεταβάσεων, δεν αναμένεται η απόκτηση συσκευασίας από καθένα από τα 1,3 εκατομμύρια λιθουανικά νοικοκυριά. Θα υπάρξουν ειδικές συσκευασίες διαθέσιμες για συλλέκτες από την πρώτη ημέρα κυκλοφορίας του ευρώ (συνολικά συσκευασίες). Οι έμποροι λιανικής πώλησης προβλέπεται να εφοδιαστούν με δύο μεγέθη «συσκευασιών εκκίνησης»: συσκευασίες που περιέχουν 111 ευρώ και συσκευασίες που περιέχουν 200 ευρώ (συνολικά συσκευασίες). Η Επιτροπή εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι οι έμποροι λιανικής πώλησης μπορούν να επιλέξουν μεταξύ διαφόρων μεγεθών συσκευασιών εκκίνησης. Ωστόσο, συνιστάται να επανεξετάσει εάν ο προβλεπόμενος για τους λιανοπωλητές αριθμός συσκευασιών θα καλύψει την προκαταρκτική ζήτηση που υποβλήθηκε στις τράπεζες. Προκειμένου να περιοριστεί η περίοδος διπλής κυκλοφορίας, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να μειωθεί σταδιακά η ποσότητα λίτας σε μετρητά, ιδίως σε κέρματα, πριν από την πρώτη ημέρα κυκλοφορίας του ευρώ. Οι τράπεζες συμφώνησαν να πραγματοποιήσουν ειδικές εκστρατείες τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο του 2014 προκειμένου να ενθαρρύνουν τους πελάτες τους να καταθέσουν κέρματα λίτας σε τραπεζικούς λογαριασμούς. Συνιστάται το μέτρο αυτό να συμπληρωθεί με συγκεκριμένα κίνητρα για την παράδοση (συσσωρευμένων) μετρητών. Για παράδειγμα, έναντι της συνήθους πρακτικής που εφαρμόζεται στη Λιθουανία, οι τράπεζες θα πρέπει να μην επιβάλλουν τέλη για κατάθεση μετρητών σε τραπεζικούς λογαριασμούς που έχουν ανοιχθεί σε υποκαταστήματα ή να μειώσουν τα τέλη αυτά κατά τη διάρκεια των τελευταίων τεσσάρων έως έξι εβδομάδων του έτους. Μέχρι στιγμής, είναι δυνατή η δωρεάν κατάθεση μετρητών (χαρτονομίσματα) μόνον σε αυτόματες ταμειολογιστικές μηχανές (ΑΤΜ) που δέχονται καταθέσεις σε μετρητά και σε υποδοχείς δεσμίδων μετρητών (BNA) (241 ATM/BNA επί συνόλου 1.239). Τα εν λόγω ATM και BNA θα εξακολουθήσουν να δέχονται μετρητά σε λίτας, ακόμη και μετά την πρώτη ημέρα κυκλοφορίας του ευρώ, χρονικό σημείο μετά από το οποίο οι ATM θα διανέμουν μόνον τραπεζογραμμάτια ευρώ. Επιπλέον, η Τράπεζα της Λιθουανίας πρέπει να παρέχει, κατά τους τελευταίους μήνες πριν από την πρώτη ημέρα κυκλοφορίας του ευρώ, υπηρεσίες ανταλλαγής κερμάτων χωρίς περιορισμούς. Όλα τα υποκαταστήματα τραπεζών θα παρέχουν υπηρεσίες ανταλλαγής μετρητών, χωρίς περιορισμούς και χρεώσεις, κατά τη διάρκεια των έξι μηνών που έπονται της πρώτης ημέρας κυκλοφορίας του ευρώ. 330 ταχυδρομικά καταστήματα θα δέχονται ανταλλαγή μετρητών λίτας, αξίας έως ευρώ ανά συναλλαγή, χωρίς χρέωση, κατά τη διάρκεια των 60 ημερών που έπονται της ημερομηνίας υιοθέτησης του ευρώ. Οι πελάτες μπορούν επίσης να ανταλλάσσουν μετρητά λίτας σε πιστωτικές ενώσεις. Η Τράπεζα της Λιθουανίας θα δημοσιοποιήσει κατάλογο γραφείων πιστωτικών ενώσεων που προσφέρουν υπηρεσίες ανταλλαγής μετρητών. Η ανταλλαγή μεγάλων ποσών (σε υποκαταστήματα τραπεζών: άνω των λίτας η λιθουανική υπηρεσία ταχυδρομείων μπορεί να ορίσει διαφορετικό κατώτατο όριο για τα ταχυδρομικά καταστήματα) υπόκειται σε προηγούμενη γραπτή ειδοποίηση τριών ημερών. Από τον Ιούλιο του 2015, 120 υποκαταστήματα τραπεζών θα συνεχίσουν να παρέχουν υπηρεσίες ανταλλαγής μετρητών, χωρίς περιορισμούς και χρεώσεις, για έξι επιπλέον μήνες. Η Τράπεζα της Λιθουανίας θα ανταλλάσσει απεριόριστα ποσά λίτας σε ευρώ για απεριόριστο χρονικό διάστημα και χωρίς χρέωση. Οι εμπορικές τράπεζες και η λιθουανική υπηρεσία ταχυδρομείων θα αυξήσουν τις εγκαταστάσεις που διαθέτουν για την αποθήκευση μετρητών ενόψει των εξαιρετικά μεγάλων ποσών μετρητών που θα διακινηθούν κατά την περίοδο μετάβασης. EL 5 EL

6 Οι ATM που διαθέτει η Λιθουανία θα διανέμουν στο σύνολό τους τραπεζογραμμάτια ευρώ από τις πρώτες ώρες της 1ης Ιανουαρίου Κατά κανόνα, τα ρέστα πρέπει να δίδονται αποκλειστικά σε ευρώ από την πρώτη ημέρα κυκλοφορίας του ευρώ. Αυτό θα αποτελέσει πρόκληση, ιδίως για τους εμπόρους λιανικής πώλησης. Σε αυτό το πλαίσιο, η Τράπεζα της Λιθουανίας συνιστά, με τις κατευθυντήριες γραμμές της που εξέδωσε τον Μάρτιο του 2014 σχετικά με τη μετάβαση στο ευρώ σε φυσική μορφή, οι τράπεζες να λαμβάνουν υπόψη τους, κατά την αξιολόγηση των αναγκών τους σε προκαταρκτικό εφοδιασμό, την αυξημένη ανάγκη για τραπεζογραμμάτια μικρότερης ονομαστικής αξίας κατά τη διάρκεια των πρώτων ημερών. Επιπλέον, οι συστάσεις προς τις επιχειρήσεις για τη διαχείριση μετρητών που εξέδωσαν τον Απρίλιο του 2014 η Τράπεζα της Λιθουανίας και το Υπουργείο Οικονομικών υπογραμμίζουν ότι οι επιχειρήσεις πρέπει να διαθέτουν επαρκή αριθμό τραπεζογραμματίων μικρής ονομαστικής αξίας και κέρματα ευρώ όλων των ονομαστικών αξιών προκειμένου να χρησιμοποιηθούν ως ρέστα. Κρίνεται σημαντική η μείωση της ποσότητας τραπεζογραμματίων μεγάλης ονομαστικής αξίας (λίτας και ευρώ) προς το τέλος του Είναι θετικό το γεγονός ότι οι εμπορικές τράπεζες σκοπεύουν να απέχουν στο μέτρο του δυνατού από την χορήγηση τραπεζογραμματίων μεγάλης ονομαστικής αξίας κατά την κορύφωση της μετάβασης στο ευρώ. Ειδικότερα, οι τράπεζες θα αποφεύγουν προσωρινά την εισαγωγή σε ATM τραπεζογραμματίων ονομαστικής αξίας ανώτερης των 50 ευρώ. Επιπλέον, τόσο οι επιχειρήσεις όσο και οι καταναλωτές πρέπει να ενθαρρυνθούν να κάνουν συχνότερα χρήση των ηλεκτρονικών πληρωμών κατά τις πρώτες ημέρες μετά την πρώτη ημέρα μετάβασης στο ευρώ. Η προσαρμογή των τερματικών στα σημεία πώλησης (point-of-sale - POS) αναμένεται να λάβει χώρα τον Δεκέμβριο του 2014, ούτως ώστε να καταστεί δυνατή η άμεση μετάβαση στο ευρώ την 1η Ιανουαρίου Ο τραπεζικός τομέας της Λιθουανίας περιλαμβάνει 414 υποκαταστήματα τραπεζών, εκ των οποίων 345 παρέχουν υπηρεσίες μετρητών. Ορισμένες τράπεζες σκοπεύουν να ενισχύσουν το προσωπικό σε υποκαταστήματα που χειρίζονται συναλλαγές σε μετρητά. Ο εξοπλισμός καταμέτρησης και αποθήκευσης των υποκαταστημάτων θα προσαρμοστεί αναλόγως. Δεδομένου ότι το σύνηθες ωράριο λειτουργίας των υποκαταστημάτων τραπεζών στη Λιθουανία είναι συγκριτικά μεγάλο, δεν προβλέπεται επέκτασή του κατά τη διάρκεια της μετάβασης στο ευρώ. Δεν έχει ακόμη ληφθεί απόφαση εάν τα υποκαταστήματα τραπεζών και τα ταχυδρομικά καταστήματα θα ανοίξουν την 1η Ιανουαρίου 2015, ημέρα επίσημης αργίας. Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές της Τράπεζας της Λιθουανίας σχετικά με τη μετάβαση στο ευρώ σε φυσική μορφή, τα υποκαταστήματα τραπεζών πρέπει να είναι ανοικτά κατά τη διάρκεια των πρώτων ημερών μετά την πρώτη ημέρα κυκλοφορίας του ευρώ. Η Επιτροπή συνιστά με έμφαση τα περισσότερα υποκαταστήματα και τα ταχυδρομικά καταστήματα να είναι ανοικτά τουλάχιστον το απόγευμα της πρώτης ημέρας κυκλοφορίας του ευρώ. Επιπλέον, οι τράπεζες πρέπει να λάβουν πρόσθετα μέτρα προκειμένου να αποφευχθεί η δημιουργία ουρών αναμονής (π.χ. να ανοίξουν ειδικά ταμεία για την εξυπηρέτηση των επιχειρήσεων κατά την περίοδο μετάβασης, να αυξήσουν τον αριθμό των ταμείων κ.λπ.). Θα λάβει χώρα ειδική κατάρτιση του προσωπικού των τραπεζών από τον Σεπτέμβριο του 2014 για τη μετάβαση στο ευρώ. Οι προσαρμογές των συστημάτων ΤΠ των τραπεζών έχουν προγραμματιστεί για τον Ιούλιο του Οι λογαριασμοί των εμπορικών τραπεζών στην Τράπεζα της Λιθουανίας θα πιστώνονται αυθημερόν με την κατάθεση των κερμάτων, οι τυχόν δε διορθώσεις θα γίνονται μετά την καταμέτρηση των κερμάτων. Συνιστάται οι EL 6 EL

7 τράπεζες να αντιμετωπίζουν με όμοιο τρόπο τους πελάτες-επιχειρήσεις που εξαρτώνται από ταχεία πίστωση μετρητών (π.χ. οι επιχειρήσεις αυτόματων μηχανών πώλησης). EL 7 EL

8 Οι προετοιμασίες του χρηματοπιστωτικού και τραπεζικού τομέα φαίνεται ότι βαίνουν ικανοποιητικά. Για να διευκολυνθεί η ομαλή μετάβαση στο ευρώ, ο όγκος των μετρητών λίτας που βρίσκονται σε κυκλοφορία πρέπει να μειωθεί σημαντικά ήδη πριν από την πρώτη ημέρα κυκλοφορίας του ευρώ. Συνιστάται να παρασχεθούν συγκεκριμένα κίνητρα στους πελάτες των τραπεζών προκειμένου να προβούν σε κατάθεση (συσσωρευμένων) μετρητών, όπως η κατάργηση ή η μείωση των τραπεζικών τελών που ισχύουν για την κατάθεση μετρητών σε τραπεζικούς λογαριασμούς. Είναι πολύ σημαντικό όλες οι ΑΤΜ να είναι διαθέσιμες για αναλήψεις ευρώ από την 1η Ιανουαρίου Οι ΑΤΜ, στις οποίες, για τεχνικούς λόγους δεν μπορούν να γίνουν εγκαίρως οι αναγκαίες μετατροπές, πρέπει να διακόψουν τη λειτουργία τους. Οι ATM δεν πρέπει να εφοδιάζονται με τραπεζογραμμάτια ονομαστικής αξίας ανώτερης των 50 ευρώ κατά την περίοδο μετάβασης, ενώ οι τράπεζες πρέπει να αποφεύγουν να διανέμουν από τα ταμεία τους τραπεζογραμμάτια υψηλής ονομαστικής αξίας. Τόσο οι επιχειρήσεις όσο και οι καταναλωτές πρέπει να ενθαρρυνθούν να κάνουν συχνότερα χρήση των ηλεκτρονικών πληρωμών κατά τις πρώτες ημέρες μετά την πρώτη ημέρα μετάβασης στο ευρώ. Η Επιτροπή συνιστά με έμφαση τα περισσότερα υποκαταστήματα και τα ταχυδρομικά καταστήματα να είναι ανοικτά τουλάχιστον το απόγευμα της 1ης Ιανουαρίου Επιπλέον, οι τράπεζες πρέπει να λάβουν συμπληρωματικά μέτρα προκειμένου να αποφευχθεί η δημιουργία ουρών αναμονής, με αύξηση, για παράδειγμα, του αριθμού ταμείων Πρόληψη των καταχρηστικών πρακτικών και του σχηματισμού εσφαλμένης εντύπωσης στους πολίτες όσον αφορά την εξέλιξη των τιμών Η περίοδος διπλής αναγραφής των τιμών σε λίτας και ευρώ θα αρχίσει στις 23 Αυγούστου Η διπλή αναγραφή των τιμών πρέπει να συνεχιστεί τουλάχιστον 6 μήνες μετά την ημερομηνία υιοθέτησης του ευρώ. Ενόψει της κτηθείσας εμπειρίας από προηγούμενες μεταβάσεις συνιστάται η διπλή αναγραφή των τιμών να λήξει την 1η Ιανουαρίου 2016 και να διασφαλιστεί η σαφής ανακοίνωση της εν λόγω ημερομηνίας λήξης στο κοινό, ούτως ώστε να αξιοποιηθεί η περίοδος διπλής αναγραφής των τιμών για την κατανόηση της νέας κλίμακας αξιών. Με τον τρόπο αυτό θα καταστεί ευκολότερη η πλήρης εξοικείωση των πολιτών με το νέο νόμισμα. Οι λεπτομέρειες σχετικά με την διπλή αναγραφή των τιμών καθορίζονται στις κατευθυντήριες αρχές του Υπουργείου Οικονομικών, της 1ης Απριλίου 2014, για την αναγραφή των τιμών αγαθών και υπηρεσιών κατά την περίοδο της διπλής αναγραφής. Κατά τη διάρκεια των δύο μηνών που προηγούνται της έναρξης της περιόδου διπλής αναγραφής θα παρακολουθούνται οι μέσες λιανικές τιμές 40 προϊόντων και υπηρεσιών και θα δημοσιεύονται τακτικά. Από την έναρξη της περιόδου διπλής αναγραφής μέχρι τα μέσα του 2015 θα παρακολουθούνται οι μέσες τιμές λιανικής 100 προϊόντων και υπηρεσιών που έχουν καθοριστεί έπειτα από επικοινωνιακή εκστρατεία με τη συμμετοχή του κοινού, ενώ θα δημοσιεύονται τακτικά στατιστικά στοιχεία στη διαδικτυακή πύλη επίσημων στατιστικών. Η παρακολούθηση αφορά διάφορες υπηρεσίες οι οποίες, με βάση την εμπειρία από τις προηγούμενες μεταβάσεις στο ενιαίο νόμισμα, είναι πιθανότερο να επηρεαστούν από τη συναφή με τη μετάβαση αύξηση των τιμών, όπως οι υπηρεσίες κομμωτικής, εστιατορίων και EL 8 EL

9 καφενείων και οι υπηρεσίες επισκευής αυτοκινήτων. Λαμβανομένου υπόψη ότι οι αυξήσεις των τιμών λόγω του ευρώ είναι μία από τις βασικές ανησυχίες των Λιθουανών πολιτών, θα έχει καίρια οι πληροφορίες σχετικά με την εξέλιξη των τιμών μετά την πρώτη ημέρα κυκλοφορίας του ευρώ να δημοσιεύονται ήδη από τις αρχές του Ιανουαρίου του Το Υπουργείο Οικονομικών της Λιθουανίας έχει καταρτίσει «Μνημόνιο σχετικά με τη χρηστή επιχειρηματική πρακτική μετά την εισαγωγή του ευρώ». Όπως και στις εκούσιες πρωτοβουλίες που αναλήφθηκαν με επιτυχία σε προηγούμενες διαδικασίες μετάβασης, με την υπογραφή του μνημονίου, οι επιχειρήσεις (π.χ. λιανοπωλητές, χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, διαδικτυακά καταστήματα) δεσμεύονται ιδίως να μην χρησιμοποιούν την υιοθέτηση του ευρώ ως πρόσχημα για την αύξηση των τιμών των αγαθών και των υπηρεσιών, να εφαρμόζουν την επίσημη ισοτιμία μετατροπής και τους κανόνες στρογγυλοποίησης και να αναγράφουν τις τιμές και στα δύο νομίσματα (λίτας και ευρώ) με σαφή και κατανοητό τρόπο, και να μην παραπλανούν τους καταναλωτές. Οι υπογράφοντες δικαιούνται να χρησιμοποιούν ειδικό λογότυπο που αποδεικνύει την υπογραφή του μνημονίου. Η πρόσκληση για υπογραφές δημοσιεύθηκε την 1η Μαΐου Η έναρξη της εκστρατείας έχει προγραμματιστεί για την 1η Αυγούστου 2014, δηλαδή πριν ακόμη την έναρξη της περιόδου διπλής αναγραφής. Οι αρχές της Λιθουανίας επιδιώκουν την προσέλκυση όσο το δυνατόν περισσότερων υπογραφών. Κατά τη διάρκεια του Απριλίου και του Μαΐου 2014 διοργανώθηκαν 100 σεμινάρια σε διάφορες περιοχές της Λιθουανίας προκειμένου οι επιχειρήσεις, οι παράγοντες διαμόρφωσης της κοινής γνώμης και το ευρύ κοινό να ενημερωθούν σχετικά με την εκστρατεία. Προβλέπεται η προσέγγιση επιχειρήσεων σε τοπικό επίπεδο, με τη συμμετοχή τοπικών αρχόντων. Οι λιθουανικές αρχές σχεδιάζουν τη διοργάνωση σεμιναρίων σε όλους τους δήμους της Λιθουανίας. Η έναρξη της εκστρατείας θα συνοδεύεται από περαιτέρω επικοινωνιακά μέσα, όπως διαφημιστικές βιντεοταινίες, πανό, διαφημιστικά έντυπα, προγράμματα για παιδιά σχολικής ηλικίας και Δήμους, «λεωφορείο ευρώ» κ.λπ. Οι τοπικές αρχές πρέπει να ενθαρρύνουν τη συμμετοχή εθελοντών, όπως μη κυβερνητικών οργανώσεων και σπουδαστών, προκειμένου οι επιχειρήσεις να προσεγγιστούν μία προς μία. Όσον αφορά την κάλυψη του μνημονίου, συνιστάται να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην υπογραφή του από παρόχους υπηρεσιών οι οποίοι, με βάση την εμπειρία από τις προηγούμενες μεταβάσεις στο ενιαίο νόμισμα, είναι πιο επιρρεπείς στις αυξήσεις τιμών λόγω της μετάβασης. Η εγγύτητά τους προς τους καταναλωτές αποτελεί σημαντικό παράγοντα όσον αφορά τη διαμόρφωση των γενικών αντιλήψεων περί του πληθωρισμού. Η παρακολούθηση της συμμόρφωσης με τις υποχρεώσεις για την αναγραφή των τιμών και τη μετατροπή τους (π.χ. κανόνες στρογγυλοποίησης) καθώς επίσης η ορθή εφαρμογή του μνημονίου θα συντονίζονται από την κρατική αρχή προστασίας των δικαιωμάτων των καταναλωτών, ενώ θα συμμετέχουν διάφορα θεσμικά όργανα όπως η κρατική υπηρεσία τροφίμων και κτηνιατρικών θεμάτων και η κρατική επιθεώρηση μη εδώδιμων προϊόντων. Περίπου 330 επιθεωρητές θα διεξάγουν εντατικούς ελέγχους στα σημεία πωλήσεων. Οι παραβάσεις είναι δυνατόν να τιμωρούνται με επίπληξη (πρώτη παράβαση από φυσικό πρόσωπο) ή με πρόστιμα (επανειλημμένες παραβάσεις από φυσικά πρόσωπα ή τυχόν παραβάσεις από νομικά πρόσωπα). Οι υπογράφοντες που δεν εφαρμόζουν ορθά το μνημόνιο θα απολέσουν το δικαίωμα χρήσης του λογοτύπου. Σε περίπτωση αδικαιολόγητων αυξήσεων των τιμών ή κατάχρησης με οποιονδήποτε άλλον τρόπο της υιοθέτησης του ευρώ, πρέπει αυτοί να εγγράφονται σε μαύρη λίστα η οποία θα δημοσιοποιείται στον δικτυακό τόπο σχετικά με τη μετάβαση στο ευρώ ( Το κοινό ενθαρρύνεται να ελέγχει εάν οι τιμές του λίτας και του ευρώ αναγράφονται σωστά καθώς και εάν η μετατροπή έγινε με βάση την επίσημη ισοτιμία που καθορίστηκε από το EL 9 EL

10 Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις 23 Ιουλίου Οι καταναλωτές μπορούν να υποβάλλουν παράπονα μέσω τηλεφώνου ή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Προκειμένου να καταπολεμηθεί ο σχηματισμός εσφαλμένης εντύπωσης στους καταναλωτές όσον αφορά την εξέλιξη των τιμών και ως μέτρο αποτροπής, οι παρατυπίες που διαπιστώνονται πρέπει να αντιμετωπίζονται τάχιστα. Οι ύποπτες αυξήσεις τιμών που διαπιστώνονται από τους επιθεωρητές καθώς επίσης αυτές που αναφέρονται από τους καταναλωτές πρέπει να διερευνώνται δεόντως και να λαμβάνονται διορθωτικά μέτρα το συντομότερο δυνατό, κατά προτίμηση το πολύ εντός 48 ωρών. Μολονότι έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος ως προς τη δημιουργία σταθερού πλαισίου για την πρόληψη των καταχρηστικών πρακτικών και του σχηματισμού εσφαλμένης εντύπωσης στους πολίτες όσον αφορά την εξέλιξη των τιμών, χρειάζεται να καταβληθούν πρόσθετες προσπάθειες. Οι πληροφορίες σχετικά με την εξέλιξη των τιμών μετά την πρώτη ημέρα κυκλοφορίας του ευρώ πρέπει να δημοσιεύονται ήδη από τις αρχές του Ιανουαρίου Οι αρχές της Λιθουανίας πρέπει να καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια προκειμένου να επιτευχθεί το υψηλότερο δυνατό ποσοστό υπογραφής του μνημονίου σχετικά με τη χρηστή επιχειρηματική πρακτική μετά την εισαγωγή του ευρώ. Η προβλεπόμενη αποκεντρωμένη προσέγγιση πρέπει να συμπληρωθεί με τη συμμετοχή εθελοντών, όπως είναι οι μη κυβερνητικές οργανώσεις και οι σπουδαστές που θα προσεγγίζουν τις επιχειρήσεις μία προς μία. Όσον αφορά την κάλυψη του μνημονίου, συνιστάται να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην υπογραφή του από παρόχους υπηρεσιών που είναι πιο επιρρεπείς στην αύξηση των τιμών λόγω της μετάβασης στο ευρώ (συνοικιακές επιχειρήσεις, όπως οι υπηρεσίες κομμωτικής, εστιατορίων και καφενείων και οι υπηρεσίες επισκευής αυτοκινήτων). Τα διορθωτικά μέτρα κατά των επιχειρήσεων που δεν συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις αναγραφής και μετατροπής των τιμών (π.χ. κανόνες στρογγυλοποίησης) ή δεν που εφαρμόζουν σωστά το μνημόνιο σχετικά με τη χρηστή επιχειρηματική πρακτική πρέπει να λαμβάνονται αμέσως, ούτως ώστε να είναι δυνατή η λήψη οριστικής απόφασης εντός μέγιστης προθεσμίας 48 ωρών Προετοιμασίες για τη μετάβαση στο ευρώ στις αγροτικές περιοχές και προετοιμασίες των επιχειρήσεων Όπως και οι γειτονικές της χώρες Εσθονία και Λετονία, η Λιθουανία έχει πολύ μικρή πυκνότητα πληθυσμού σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ΕΕ 6. Η χώρα αποτελείται από 10 νομούς και 60 δήμους. Δεδομένης της συνήθειας των Λιθουανών να πληρώνουν τοις μετρητοίς, ο λεπτομερής σχεδιασμός και η διεξοδική προετοιμασία των διαδικασιών της μετάβασης στο ενιαίο νόμισμα ιδίως στις περιοχές της υπαίθρου θα είναι αποφασιστικής σημασίας για την ομαλή μετάβαση στο ευρώ. Πρέπει ωστόσο να τοποθετηθούν σε όλες τις περιοχές εγκαταστάσεις για την ανταλλαγή λίτας με ευρώ και την ανάκτηση του πρώην εθνικού νομίσματος. Στο πλαίσιο αυτό, οι αρχές της Λιθουανίας έχουν καταρτίσει κατάλογο ελέγχου των δράσεων που απαιτούνται για τη μετάβαση στο ευρώ ούτως ώστε να διευκολυνθεί η παρακολούθηση της προόδου σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης. Ο κατάλογος ελέγχου θα συμπληρωθεί από κατάλογο σημείων επαφής σε κάθε δήμο. Σκοπός αυτού είναι η τακτική και με συστηματικό τρόπο παρακολούθηση της υλοποίησης των δράσεων που προσδιορίζονται στον κατάλογο. Εκτός από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και 6 Το 2012, η πυκνότητα του πληθυσμού στη Λιθουανία ανερχόταν σε 47,7 κατοίκους ανά km 2 ενώ ο μέσος όρος της ΕΕ σε 116,3 (Πηγή: Eurostat). EL 10 EL

11 το διαδίκτυο, οι τοπικές αρχές θα χρησιμεύουν συχνά ως μοναδική πηγή παροχής πληροφοριών στις απομακρυσμένες περιοχές. Πρέπει επομένως να προετοιμαστούν λεπτομερώς και να εκπαιδευθούν. Τα τοπικά παραρτήματα των οργανώσεων καταναλωτών, άλλων οργανισμών και διάφορων μη κυβερνητικών οργανώσεων πρέπει να συμμετάσχουν ενεργά κατά τις προετοιμασίες προκειμένου η συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας στη μετάβαση να αυξηθεί. Πέρα από την Τράπεζα της Λιθουανίας και τις εμπορικές τράπεζες (345 υποκαταστήματα), υπηρεσίες ανταλλαγής μετρητών θα προσφέρουν 330 ταχυδρομικά καταστήματα και 22 πιστωτικές ενώσεις (βλ. σημείο 2.2 ανωτέρω). Η κάλυψη των αγροτικών περιοχών από υποκαταστήματα τραπεζών, ATM εκτός τραπεζικών εγκαταστάσεων, ταχυδρομικά καταστήματα και πιστωτικές ενώσεις παρακολουθείται στενά από τις αρχές του Μικρά ταχυδρομικά καταστήματα με περιορισμένες δυνατότητες αποθήκευσης τα οποία συνήθως δεν παρέχουν υπηρεσίες μετρητών θα υποστηρίζονται από «κινητές ομάδες» προσωπικού. Οι έμποροι λιανικής πώλησης, συμπεριλαμβανομένων ιδίως των μεγάλων αλυσίδων σούπερ μάρκετ θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στο πλαίσιο της μετάβασης στο ευρώ, ως «εκ των πραγμάτων ανταλλακτήρια». Οι μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ στη Λιθουανία δραστηριοποιούνται επίσης στην Εσθονία και/ή τη Λετονία και, κατά συνέπεια, διαθέτουν ήδη εμπειρία σχετικά με τις προκλήσεις της μετάβασης στο ευρώ. Οι περισσότερες προπαρασκευαστικές δραστηριότητες θα αρχίσουν μόνον μετά την έκδοση απόφασης από το Συμβούλιο με την οποία θα καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η Λιθουανία πληροί τις αναγκαίες προϋποθέσεις για την υιοθέτηση του ευρώ. Είναι πολύ σημαντικό να εξασφαλιστεί στο εναπομένον διάστημα μέχρι την πρώτη μέρα μετάβασης στο ευρώ ότι όλες οι επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που δεν αναζητούν ενεργά πληροφορίες, θα είναι επαρκώς προετοιμασμένες. Το σύστημα «εκπαίδευσης των εκπαιδευτών» που έχει αναπτυχθεί από την Τράπεζα της Λιθουανίας για την πληροφόρηση των φορέων που διαχειρίζονται μετρητά σχετικά με το ενιαίο νόμισμα και ιδίως για τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ασφαλείας των μετρητών σε ευρώ ξεκίνησε στα τέλη Μαρτίου Μέχρι τα τέλη του Μαΐου είχαν διοργανωθεί 27 δράσεις κατάρτισης, τις οποίες παρακολούθησαν 735 φορείς που διαχειρίζονται μετρητά. Οι αρχές της Λιθουανίας υπολογίζουν την κατάρτιση περίπου εκπαιδευτών από διάφορους τομείς μέχρι τον Δεκέμβριο του Σύμφωνα με το νόμο για την υιοθέτηση του ευρώ στη Δημοκρατία της Λιθουανίας, τα μηχανήματα αυτόματης πώλησης θα πρέπει να δέχονται πληρωμές σε ευρώ από την πρώτη ημέρα κυκλοφορίας του ευρώ. Οι προετοιμασίες των τοπικών αρχών για τη μετάβαση πρέπει να καθοδηγούνται και να ελέγχονται τακτικά για να εξασφαλιστεί ότι λαμβάνεται μέριμνα για όλες τις απαραίτητες προσαρμογές. Το προσωπικό των Λιθουανικών Ταχυδρομείων πρέπει να είναι κατάλληλα καταρτισμένο για τον νέο ρόλο του κατά τη διάρκεια της μετάβασης. Η συμμετοχή των τοπικών παραρτημάτων οργανώσεων καταναλωτών, οργανισμών και διάφορων μη κυβερνητικών οργανώσεων θα αυξήσει την συνειδητοποίηση της μετάβασης στο ευρώ σε τοπικό επίπεδο. Οι προετοιμασίες των επιχειρήσεων πρέπει να αρχίσουν τάχιστα και να υποστηρίζονται και να ελέγχονται από τις αρμόδιες αρχές. Πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. EL 11 EL

12 2.5. Επικοινωνία σχετικά με το ευρώ Ο γενικός στόχος της επικοινωνιακής στρατηγικής σχετικά με τη μετάβαση στο ευρώ είναι να διασφαλιστεί ότι ο πληθυσμός της Λιθουανίας είναι σαφώς, αντικειμενικώς, επακριβώς, εγκαίρως και δεόντως ενήμερος για τον αντίκτυπο και τις πρακτικές αλλαγές που συνδέονται με τη μετάβαση από το λίτας στο ευρώ. Εκτιμάται ότι τουλάχιστον το 80% 7 των κατοίκων θα αισθάνεται επαρκώς ενημερωμένο σχετικά με τα ζήτημα που άπτονται της υιοθέτησης του ευρώ έπειτα από την εφαρμογή της επικοινωνιακής στρατηγικής. Η εκστρατεία έχει επίσης ως στόχο να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση του κοινού όσον αφορά την υιοθέτηση του ευρώ, εξηγώντας τα οφέλη και τη σημασία της προσχώρησης της Λιθουανίας και να αντιμετωπιστούν οι ανησυχίες και η αβεβαιότητα των πολιτών. Η επικοινωνιακή εκστρατεία θα αποτελέσει, ως εκ τούτου, σημαντικό παράγοντα όσον αφορά την επιτυχία της μετάβασης στο ευρώ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σημειώνει τη σημαντική πρόοδο στην εφαρμογή των δράσεων επικοινωνίας κατά το πρώτο εξάμηνο του 2014 και επικροτεί τις διαβεβαιώσεις της Λιθουανίας ότι θα δώσει ιδιαίτερη προσοχή στις ανάγκες ενημέρωσης των ευάλωτων ομάδων. Η Επιτροπή χαιρετίζει επίσης την προσέγγιση της επιχειρηματικής κοινότητας, των δημόσιων αρχών και των δήμων μέσα από σεμινάρια και ενημερωτικές εκδηλώσεις που διοργανώνονται στη χώρα προκειμένου να ενημερωθούν αυτοί για τις γενικές πτυχές της υιοθέτησης του ευρώ και για την προώθηση της πρωτοβουλίας για τη δίκαιη τιμολόγηση. Οι φορείς αυτοί είναι σημαντικοί για τη διάδοση των επικοινωνιακών μηνυμάτων. Δεδομένου ότι το κύριο μέρος της ενημερωτικής εκστρατείας, ιδίως στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, δεν έχει ακόμη αρχίσει, δεν είναι δυνατό να αξιολογηθεί επί του παρόντος ο αντίκτυπός της. Τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων, συμπεριλαμβανομένου του πρόσφατου Ευρωβαρόμετρου (Flash EB 400), δείχνουν ότι η υποστήριξη προς το ευρώ βελτιώνεται, μολονότι οι φόβοι για καταχρηστικές πρακτικές και απώλεια αγοραστικής δύναμης είναι σαφώς υπαρκτοί. Οι δημοσκοπήσεις θα συμβάλλουν στη μέτρηση της επιτυχίας της επικοινωνιακής εκστρατείας για τη μετάβαση στο ευρώ και στον εντοπισμό της ανάγκης προσαρμογής των επικοινωνιακών διαύλων ή δραστηριοτήτων. Οι αρχές της Λιθουανίας πρέπει να λαμβάνουν δεόντως υπόψη τις τακτικές γενικές σφυγμομετρήσεις της κοινής γνώμης, με δυνατότητα προσαρμογής των θεμάτων και των κύριων μηνυμάτων της εκστρατείας ενημέρωσης, ανάλογα με την περίπτωση, προκειμένου να επιτευχθεί η κατά το δυνατόν ευρύτερη δημόσια στήριξη της εισαγωγής του ευρώ. Για όλες τις επικοινωνιακές δραστηριότητες είναι ζωτικής σημασίας το Υπουργείο Οικονομικών να διασφαλίζει πλήρως διαφανείς, αμερόληπτες διαδικασίες δημοσίων συμβάσεων που πρέπει να ολοκληρώνονται εγκαίρως σύμφωνα με τη νομοθεσία της Δημοκρατίας της Λιθουανίας για τις δημόσιες συμβάσεις. Η Επιτροπή σκοπεύει, στο πλαίσιο συμφωνίας εταιρικής σχέσης, να υποστηρίξει την εφαρμογή των σχεδίων επικοινωνίας τόσο με συνεισφορές σε είδος όσο και μέσω μιας συμφωνίας επιχορήγησης μέχρι και του 50 % των επιλέξιμων δαπανών των από κοινού συμφωνημένων δραστηριοτήτων/κατηγοριών, όπως οι μισθοί των εμπειρογνωμόνων επικοινωνίας, η εκστρατεία στα μέσα μαζικής ενημέρωσης (τηλεόραση, ραδιόφωνο, τύπος, εξωτερική διαφήμιση), τα σεμινάρια και οι λοιπές ενημερωτικές εκδηλώσεις καθώς και οι 7 Όπως αναφέρεται στην αίτηση επιχορήγησης «Επικοινωνιακές δράσεις σχετικά με την υιοθέτηση του ευρώ στη Λιθουανία» που το λιθουανικό Υπουργείο Οικονομικών υπέβαλε στις 16 Απριλίου EL 12 EL

13 δημοσιεύσεις σχετικά με τις πρακτικές πτυχές της εισαγωγής του ευρώ που πρέπει να διατίθενται σε όλα τα νοικοκυριά. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα συμβάλλει στην εθνική εκστρατεία ενημέρωσης για το ευρώ με διοργάνωση έκθεσης που αφορά τα χαρακτηριστικά των τραπεζογραμματίων ευρώ και άλλων εκδηλώσεων δημοσίων σχέσεων, με δημοσιεύσεις, καθώς και με παροχή στήριξης για την εκστρατεία στα μέσα μαζικής επικοινωνίας. Ένας καλά οργανωμένος δικτυακός τόπος για τη μετάβαση στο ευρώ ( που ξεκίνησε ήδη το 2007, αποτελεί την κύρια πηγή ενημέρωσης του κοινού. Θα παρέχει έναν διαδραστικό χάρτη με τα ταχυδρομικά καταστήματα και υποκαταστήματα τραπεζών όπου οι πολίτες μπορούν να ανταλλάξουν λίτας δωρεάν και έναν χάρτη με τις επιχειρήσεις που έχουν υπογράψει το «Μνημόνιο σχετικά με τη χρηστή επιχειρηματική πρακτική μετά την εισαγωγή του ευρώ». Όσον αφορά τις επιχειρήσεις, αυτές θα έχουν τη δυνατότητα υπογραφής του μνημονίου μέσω Διαδικτύου. Η δωρεάν τηλεφωνική γραμμή για το ευρώ, που τέθηκε σε λειτουργία στις 6 Μαΐου 2014, θα διαδραματίσει επίσης σημαντικό ρόλο στην παροχή πληροφοριών στο ευρύ κοινό και σε άλλες ομάδες-στόχους όσον αφορά τις πολιτικές, οικονομικές και πρακτικές πτυχές της υιοθέτησης του ευρώ. Επικαιροποιημένες πληροφορίες σχετικά με τις προετοιμασίες για τη μετάβαση στο ευρώ διατίθενται επίσης στον δικτυακό τόπο του Υπουργείου Οικονομικών στη διεύθυνση: ( και στην Τράπεζα της Λιθουανίας ( 3. ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΓΝΩΜΗΣ ΣΤΑ ΚΡΑΤΗ ΜΕΛΗ ΠΟΥ ΠΡΟΣΧΩΡΗΣΑΝ ΠΡΟΣΦΑΤΑ Από το 2004, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέθεσε τη διενέργεια ερευνών «Ευρωβαρόμετρου» (EB) στις χώρες που προσχώρησαν στην ΕΕ το 2004, το 2007 και το 2013 και δεν έχουν ακόμη υιοθετήσει το ευρώ (τα νεότερα κράτη μέλη - «ΝΚΜ»), προκειμένου να εκτιμηθεί η στάση και η γνώση των πολιτών απέναντι στην εισαγωγή του ευρώ. Η εαρινή έρευνα του 2014 έρευνα για νέα κράτη μέλη «ΝΚΜ-7» (Flash EB 400) 8 που καλύπτει την Πολωνία, τη Τσεχική Δημοκρατία, την Ουγγαρία, τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία, τη Λιθουανία και την Κροατία είναι η δέκατη έβδομη στο είδος της. Η επιτόπια συγκέντρωση στοιχείων για την έρευνα πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο του Για τους σκοπούς της παρούσας έκθεσης, τα αποτελέσματα της πιο πρόσφατης έρευνας του Ευρωβαρόμετρου συγκρίθηκαν κυρίως με τα αποτελέσματα της προηγούμενης έρευνας στο Flash EB 377, (επιτόπια έρευνα Απριλίου 2013) Υποστήριξη για την υιοθέτηση του ευρώ/εκτιμώμενες συνέπειες Όσον αφορά τη στήριξη για την εισαγωγή του ευρώ στα ΝΚΜ-7, η τελευταία έρευνα σαφώς ανατρέπει τη βαθμιαία καθοδική τάση των προηγούμενων κυμάτων στατιστικών ερευνών. Η πλειοψηφία πλέον στα ΝΚΜ-7 είναι υπέρ της εισαγωγής του ευρώ στη χώρα τους: Το 52% (+ 7 εκατοστιαίες μονάδες) είναι υπέρ ενώ το 45% (- 6 εκατοστιαίες μονάδες) είναι κατά. Στη Λιθουανία, όμως, μια σχετική πλειοψηφία των ερωτηθέντων εξακολουθεί να είναι κατά της εισαγωγής του ευρώ (48%, - 7 εκατοστιαίες μονάδες), ενώ το 46% (+ 5 εκατοστιαίες 8 Βλ. Έκτακτο Ευρωβαρόμετρο 400, επιτόπια έρευνα που πραγματοποιήθηκε από Απριλίου 2014, διαθέσιμο στη διεύθυνση EL 13 EL

14 μονάδες) είναι υπέρ. Ωστόσο, τα πορίσματα δείχνουν σαφώς ότι ο αριθμός αυτών που υποστηρίζουν την εισαγωγή του ευρώ αυξάνεται σταθερά. Παρά το γεγονός ότι το ήμισυ των ερωτηθέντων στα ΝΚΜ-7 (50%, - 4 εκατοστιαίες μονάδες) αναμένουν για τη χώρα τους αρνητικές συνέπειες από την εισαγωγή του ευρώ, το αποτέλεσμα αυτό αποτελεί σαφή βελτίωση σε σύγκριση με τα προηγούμενα Ευρωβαρόμετρα, τα αποτελέσματα των οποίων είχαν παραμείνει σχεδόν αμετάβλητα από το Στη Λιθουανία, το αποτέλεσμα είναι ακόμα πιο θετικό. Μεταξύ των Λιθουανών πολιτών, 47% (- 8 εκατοστιαίες μονάδες) αναμένουν αρνητικές επιπτώσεις, ενώ 41 % (+ 6 εκατοστιαίες μονάδες) αναμένουν θετικές επιπτώσεις για τη χώρα τους. Σε προσωπικό επίπεδο, το 45% (+ 1 εκατοστιαία μονάδα) στα ΝΚΜ-7 προσδοκά θετικές συνέπειες από την εισαγωγή του ευρώ. Στη Λιθουανία, ο αριθμός των ατόμων που αναμένουν θετικές συνέπειες για τους ίδιους βαίνει επίσης αυξανόμενος, αν και λιγότερο δυναμικά, με 35% (+ 2 εκατοστιαίες μονάδες) έναντι 44% (- 3 εκατοστιαίες μονάδες) να αναμένουν αρνητικές συνέπειες. Όσον αφορά τις ενδεχόμενες συνέπειες της εισαγωγής του ευρώ στις τιμές, υπάρχει θετική τάση, με το ποσοστό των ερωτηθέντων στα ΝΚΜ-7 που αναμένουν ότι με το ευρώ οι τιμές θα παραμείνουν σταθερές να έχει σημειώσει αύξηση από το 2012 (24 % (+ 2 εκατοστιαίες μονάδες), το 2013: + 13 εκατοστιαίες μονάδες). Ωστόσο, το 65% (- 2 εκατοστιαίες μονάδες) στα ΝΚΜ-7 αναμένει αύξηση των τιμών. Στη Λιθουανία, το ποσοστό των ερωτηθέντων που αναμένουν ότι με το ευρώ οι τιμές θα παραμείνουν σταθερές έχει αυξηθεί κατά 4 εκατοστιαίες μονάδες σε 18% από το Παρά το γεγονός αυτό, ο αρνητικός αντίκτυπος της εισαγωγής του ευρώ στις τιμές εξακολουθεί να είναι μία από τις μεγαλύτερες ανησυχίες των Λιθουανών με το 75 % να αναμένει αύξηση των τιμών (- 3 εκατοστιαίες μονάδες). Οι ανησυχίες σχετικά με τον καταχρηστικό καθορισμό των τιμών στα ΝΚΜ-7 μειώθηκαν ελαφρώς (71 % (- 3 εκατοστιαίες μονάδες)), με τα αποτελέσματα στη Λιθουανία να αντανακλούν αυτή τη φθίνουσα τάση (70 % (- 5 εκατοστιαίες μονάδες)). Όταν τέθηκε το ερώτημα ως προς το εάν η εισαγωγή του ευρώ θα σήμαινε απώλεια ελέγχου επί της οικονομικής πολιτικής, το 53% (+ 4 εκατοστιαίες μονάδες) στα ΝΚΜ-7 διαφωνεί με τη δήλωση αυτή, θέση η οποία ευθυγραμμίζεται εν γένει με το αποτέλεσμα στη Λιθουανία (50% (+ 2 εκατοστιαίες μονάδες)). Οι σημαντικότερες προσδοκίες των Λιθουανών για τη χώρα τους από την υιοθέτηση του ευρώ, μεταξύ έξι επιλογών (δυνατές πολλαπλές απαντήσεις), είναι ότι θα κάνει τους πολίτες να αισθάνονται περισσότερο Ευρωπαίοι (51% (+ 3 εκατοστιαίες μονάδες)) και ότι θα ενισχύσει τη θέση της Ευρώπης στην κόσμο (49% (+7 εκατοστιαίες μονάδες)). Στην τρίτη θέση ακολουθεί η προσδοκία ότι το ευρώ θα εξασφαλίσει πιο υγιή δημόσια οικονομικά (38% (+ 2 εκατοστιαίες μονάδες) Πληροφορίες σχετικά με το ευρώ Στη Λιθουανία, τον Απρίλιο του 2014, υφίστατο ήδη υψηλό επίπεδο ευαισθητοποίησης ως προς την ενδεχόμενη εισαγωγή του ευρώ με το 82% των ερωτηθέντων πολιτών να αναμένουν τούτο να συμβεί το Όσον αφορά την πληροφόρηση σχετικά με το ευρώ, το αποτελέσματα στη Λιθουανία αυξήθηκαν σημαντικά από το 2013 και βρίσκονται μεταξύ των καλύτερων επιδόσεων στα ΝΚΜ-7 (μαζί με την Τσεχική Δημοκρατία). Το 50% (+ 9 εκατοστιαίες μονάδες) των EL 14 EL

15 ερωτηθέντων πολιτών νιώθουν ενημερωμένοι, και μεταξύ αυτών το 42% αρκετά καλά ενημερωμένοι. Στα ΝΚΜ-7, το ποσοστό των πολιτών που έχουν την αίσθηση ότι είναι ενημερωμένοι για το ευρώ έχει βελτιωθεί ελαφρώς (42%, + 1 εκατοστιαία μονάδα), ενώ το 56% (- 1 εκατοστιαία μονάδα) δεν αισθάνονται ενημερωμένοι. Όταν ερωτήθηκαν για το κατά πόσον εμπιστεύονται τις πληροφορίες σχετικά με τη μετάβαση στο ευρώ που παρέχονται από ορισμένα θεσμικά όργανα ή ομάδες, οι πολίτες που ερωτήθηκαν στα ΝΚΜ-7 δήλωσαν ότι εμπιστεύονται περισσότερο τις πληροφορίες που παρέχουν οι εθνικές κεντρικές τους τράπεζες (76% (+ 1 εκατοστιαία μονάδα) ακολουθούμενες από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ (59% (+ 3 εκατοστιαίες μονάδες). Τα λιγότερο αξιόπιστα θεσμικά όργανα ή ομάδες στο πλαίσιο αυτό είναι οι δημοσιογράφοι (28% (αμετάβλητο)) και οι συνδικαλιστικές/επαγγελματικές οργανώσεις (29% (- 1 εκατοστιαία μονάδα). Στη Λιθουανία, οι πληροφορίες σχετικά με τη μετάβαση στο ευρώ που παρέχονται από την Τράπεζα της Λιθουανίας χαίρουν της μεγαλύτερης εμπιστοσύνης του κοινού (65% (+ 6 εκατοστιαίες μονάδες)). Ακολουθούν τα θεσμικά όργανα της ΕΕ (62% (+ 4 εκατοστιαίες μονάδες), η φορολογική διοίκηση (53% (+ 8 εκατοστιαίες μονάδες)), η λιθουανική κυβέρνηση (52% (αμετάβλητο)) με ουραγούς τους δημοσιογράφους (28% (+ 2 εκατοστιαίες μονάδες)). Σύμφωνα με τη γενική τάση, η διπλή αναγραφή των τιμών στα καταστήματα εντάσσεται για το 84% (+ 4 εκατοστιαίες μονάδες) των ερωτηθέντων Λιθουανών μεταξύ των βασικών πληροφοριών που πρέπει να καλυφθούν από ενημερωτική εκστρατεία, ακολουθούμενη από τη διπλή αναγραφή των τιμών στους λογαριασμούς 74% (+ 4 εκατοστιαίες μονάδες) και στις μισθολογικές καταστάσεις 63% (+ 4 εκατοστιαίες μονάδες). Μολονότι το 79% (+ 3 εκατοστιαίες μονάδες) των ερωτηθέντων πολιτών στα ΝΚΜ-7 θεωρούν την πληροφόρηση σχετικά με την αξία του 1 ευρώ βασικό στοιχείο της ενημερωτικής εκστρατείας, το ζήτημα αυτό έχει επιλεγεί μόνον από το 49% (- 2 εκατοστιαίες μονάδες) των Λιθουανών, γεγονός που μπορεί να οφείλεται στην μακροχρόνια σύνδεση του λίτας με το ευρώ στο πλαίσιο του καθεστώτος νομισματικού συμβουλίου. Το ίδιο ισχύει για τις πρακτικές συνέπειες όσον αφορά τους μισθούς και τους τραπεζικούς λογαριασμούς, που θεωρούνται από το 77% (+ 2 εκατοστιαίες μονάδες) των ερωτηθέντων στα ΝΚΜ-7 βασικές πληροφορίες, αλλά λιγότερο σημαντικές για τους πολίτες στη Λιθουανία (58% (- 1 εκατοστιαία μονάδα). Στην ερώτηση ποια στοιχεία της εκστρατείας θεωρούνται ουσιώδη, οι τηλεοπτικές διαφημίσεις κατέχουν για τους Λιθουανούς πολίτες την πρώτη θέση με 72% (+ 2 εκατοστιαίες μονάδες), οι διαφημίσεις στον Τύπο τη δεύτερη με 57% (αμετάβλητο), ενώ οι ραδιοφωνικές διαφημίσεις ακολουθούν με 56% (- 1 εκατοστιαία μονάδα). Έντυπα και φυλλάδια βρίσκονται μακράν πίσω με μόνο 30% (αμετάβλητο). Τα αποτελέσματα αυτά δείχνουν σαφώς την ανάγκη να εστιαστούν οι ενημερωτικές εκστρατείες στην πληροφόρηση σχετικά με τις πρακτικές πτυχές της μετάβασης στο ευρώ στη Λιθουανία, ούτως ώστε να διασφαλιστεί η ορθή εφαρμογή των απαιτήσεων για διπλή αναγραφή των τιμών και να παρακολουθηθεί στενά ο καθορισμός των τιμών κατά τη διάρκεια της περιόδου μετάβασης, καθόσον αυτά είναι τα ζητήματα που απασχολούν κυρίως τους πολίτες. Η κατάλληλη ενημέρωση για το ευρώ και τη μετάβαση στο ευρώ θα διασκεδάσει τις ανησυχίες των πολιτών και το σκεπτικισμό απέναντι στο ευρώ. Όλοι οι υφιστάμενοι δίαυλοι πληροφόρησης πρέπει να χρησιμοποιηθούν προκειμένου να προσεγγιστούν όλα τα τμήματα του πληθυσμού. EL 15 EL

16 4. ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΠΟΜΕΝΑ ΒΗΜΑΤΑ Οι πρακτικές ετοιμασίες στη Λιθουανία κρίνονται γενικά ικανοποιητικές. Εντούτοις, η Επιτροπή εντόπισε ορισμένα πεδία στα οποία απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες. Συνιστάται ειδικότερα προς τις λιθουανικές αρχές να λάβουν πρόσθετα μέτρα με στόχο τον περιορισμό της κυκλοφορίας μετρητών λίτας πριν από την πρώτη ημέρα κυκλοφορίας του ευρώ. Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι αυξήσεις τιμών λόγω του ευρώ είναι μία από τις βασικές ανησυχίες που εκφράστηκαν από τους Λιθουανούς πολίτες, τα προβλεπόμενα μέτρα που στοχεύουν στην πρόληψη των καταχρηστικών πρακτικών και του σχηματισμού εσφαλμένης εντύπωσης στους πολίτες όσον αφορά την εξέλιξη των τιμών πρέπει να ενισχυθούν σημαντικά. Οι πληροφορίες σχετικά με την εξέλιξη των τιμών μετά την πρώτη ημέρα κυκλοφορίας του ευρώ πρέπει να δημοσιεύονται ήδη από τις αρχές του Ιανουαρίου Πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες ώστε να επιτευχθεί το υψηλότερο δυνατό ποσοστό υπογραφής του Μνημονίου σχετικά με τη χρηστή επιχειρηματική πρακτική. Επιπλέον, πρέπει να διασφαλιστεί ότι τα διορθωτικά μέτρα έναντι των επιχειρήσεων που δεν συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις αναγραφής των τιμών και μετατροπής (π.χ. κανόνες στρογγυλοποίησης) ή που δεν εφαρμόζουν ορθά το μνημόνιο ορθών εμπορικών πρακτικών πρέπει να λαμβάνονται ταχέως, με στόχο τη λήψη οριστικών αποφάσεων εντός μέγιστης προθεσμίας 48 ωρών. Προκειμένου να καταστεί δυνατή η αξιολόγηση από την Επιτροπή της προόδου που έχει σημειωθεί στην υλοποίηση της επικοινωνιακής εκστρατείας, είναι σημαντικό η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ενημερώνεται τακτικά για την πρόοδο των επικοινωνιακών δράσεων και των αποτελεσμάτων των σφυγμομετρήσεων της κοινής γνώμης που παραγγέλλει η Τράπεζα της Λιθουανίας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα επανεκτιμήσει τις πρακτικές ετοιμασίες της Λιθουανίας για την εισαγωγή του ευρώ, συμπεριλαμβανομένων της απόκρισής της στις συστάσεις που παρατίθενται στην παρούσα έκθεση και των αποτελεσμάτων της τρέχουσας εκστρατείας ενημέρωσης. Τα πορίσματα της Επιτροπής θα δημοσιευθούν σε άλλη έκθεση (Δέκατη Πέμπτη έκθεση σχετικά με τις πρακτικές προετοιμασίες για τη μελλοντική διεύρυνση της ζώνης του ευρώ) πριν από το τέλος του EL 16 EL