«Φιλαναγνωσία» Χαρίκλεια Τερζητάνου. Υπεύθυνη Πολιτιστικών Θεμάτων ΠΕ

Transcript

1 «Φιλαναγνωσία» Χαρίκλεια Τερζητάνου Υπεύθυνη Πολιτιστικών Θεμάτων ΠΕ

2 Με τον όρο «φιλαναγνωσία» στην καθημερινή εκπαιδευτική πράξη εννοούμε τη θετική σχέση-στάση που αναπτύσσει ο μαθητής αναγνώστης με τη γραπτή ύλη καθώς και όλες τις εκπαιδευτικές δράσεις που διαμορφώνουν και προάγουν αυτή τη σχέση μέσα από την καλλιέργεια γνωστικών δεξιοτήτων και αισθητικών κριτηρίων (Markidis, 2011). Η παιδαγωγική αξία της φιλαναγνωσίας και η σημαντική συμβολή της στην ανάδειξη, συγκρότηση κι εξερεύνηση της πραγματικότητας από το παιδί, αναδείχθηκε πολλάκις από ευρήματα παλαιότερων αλλά και πιο πρόσφατων ειδικών μελετών (Applebee,1978 Appleyard, 1991 Bus Van Ijzendoorn & Pellegrini, 1995 Dickinson&Newman, 2006 Poslaniek, 2001 Rosenblatt, 1983 Tsimbidy, 2008 Wiles, 1983).

3 Η φιλαναγνωσία ως δομημένη παιδαγωγική εφαρμογή και πρακτική εισέβαλε με βίαιο τρόπο στο χώρο της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης (εφεξής Π.Ε.) πριν από τρία χρόνια. Η χωρίς προπαρασκευή και προετοιμασία θεσμοθέτησή της από το Υπουργείο Παιδείας ως νέο «γνωστικό» αντικείμενο σε συνδυασμό με την έλλειψη έγκαιρων ερευνών στην Ελλάδα για την κατάλληλη μεθοδολογία για την εκπαίδευση στη φιλαναγνωσία, προκάλεσαν σύγχυση και ανέσυραν συναισθήματα ανασφάλειας στην εκπαιδευτική κοινότητα (Καρακίτσιος, 2011). Η εκ των υστέρων συνεργασία του Υπουργείου Παιδείας με το ΕΚΕΒΙ (2011) στο πλαίσιο Επιχειρησιακού Προγράμματος Εκπαίδευσης και Δια Βίου Μάθησης, με στόχο την εκπόνηση ενημερωτικού υλικού και υποστηρικτικών δράσεων, παρέμεινε σε εμβρυικό στάδιο, καθώς έπειτα από ένα χρόνο ακολούθησε η κατάργηση του οργανισμού από την επίσημη πολιτεία. Οι εκπαιδευτικοί, ως κύριοι συνεχιστές και εκτελεστές του προγράμματος, αναζητούν πλέον μόνοι τους τις κατάλληλες μεθόδους, για την μετάπλαση των μαθητών σε δημιουργικούς και κριτικούς «φίλους των βιβλίων» (Γρόσδος, 2011)

4 Στο παρόν εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάζεται το Πρόγραμμα Φιλαναγνωσίας με τίτλο «Πώς ν αγαπήσω τo βιβλίo;», που σχεδιάστηκε από τη συγγράφουσα το 2008 και έπειτα από την πιλοτική του εφαρμογή σε δύο εκπαιδευτικές περιφέρειες της Ανατολικής Θεσσαλονίκης, έλαβε την τελική του μορφή το Έκτοτε υλοποιείται από 250 περίπου τμήματα κατά έτος, με άριστες αξιολογήσεις. Επιπρόσθετα, παρουσιάστηκε κατά τη διάρκεια της εξαετούς εφαρμογής του σε πολυάριθμες επιμορφωτικές συναντήσεις Σχολικών Συμβούλων εντός και εκτός Θεσσαλονίκης, καθώς και σε σεμινάρια και ημερίδες φιλαναγνωσίας.

5 Ως προέκτασή του δημιουργήθηκαν το σχ. έτος δύο Δίκτυα: Περιφερειακό Δίκτυο Φιλαναγνωσίας «Γνωρίζω τον τόπο μου μέσα από τη λογοτεχνία» Τοπικό Δίκτυο Φιλαναγνωσίας και Θεάτρου «Ένα βιβλίο επί σκηνής» και το Περιφερειακό Δίκτυο Δημιουργικής Γραφής «Μια ιστορία ταξιδεύει»

6 Η συγγράφουσα έχει διασφαλίσει τα Πνευματικά Δικαιώματα για το Πρόγραμμα και ως εκ τούτου κάθε αναφορά σε αυτό θα πρέπει να συνοδεύεται από το όνομα της συγγράφουσας και κάθε χρήση ή αναδημοσίευση, θα πρέπει να συνοδεύεται από έγγραφη έγκρισή της. Από τα παραπάνω εξαιρείται η χρήση του για εκπαιδευτικούς λόγους στην τάξη.

7 ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

8 Η άρση των στεγανών της τυποποιημένης και γνωσιοκεντρικής προσέγγισης της λογοτεχνίας στο ελληνικό εκπαιδευτικό συγκείμενο (ΕΚΕΒΙ,2010. Κατσίκη-Γκίβαλου, 2008) μέσω της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών και της παροχής σχετικού υποστηρικτικού υλικού.

9 ΤΡΕΙΣ ΚΥΡΙΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

10 Να καλλιεργήσει την αγάπη των μαθητών για το βιβλίο Το βιβλίο να γίνει από πηγή μάθησης πηγή ψυχαγωγίας Να οδηγήσει στην ανάπτυξη συνεργατικών σχέσεων μεταξύ μαθητών, τάξεων και σχολείων εκπαιδευτικών (κυρίως δασκάλων και εκπαιδευτικών ειδικοτήτων) εκπαιδευτικών και γονέων

11 Η αγάπη για το βιβλίο δεν καλλιεργείται με πίεση και με ειδικούς κανόνες!!!

12 Αυτό το βιβλίο μην το πάρεις, γιατί είναι πολύτιμο και μπορεί να το χαλάσεις. Θα διαβάζουμε δυο βιβλία την εβδομάδα/ δέκα σελίδες την ημέρα. Αυτό το βιβλίο περιοδικό που διαβάζεις δεν είναι καλό. Για κάθε κεφάλαιο που διαβάζεις, θα σου κάνω ερωτήσεις για να δω εάν το κατάλαβες. Τώρα μπορείς και διαβάζεις μόνος/η σου. Γιατί να σου διαβάσω εγώ το βιβλίο; Αυτό το βιβλίο πρέπει οπωσδήποτε να το τελειώσεις. Αυτό το βιβλίο το διαβάσαμε. Γιατί να το ξαναδιαβάσουμε;

13 Τα δικαιώματα του αναγνώστη

14 1. Το δικαίωμα να μη διαβάζεις. 2. Το δικαίωμα να προσπερνάς σελίδες. 3. Το δικαίωμα να μην τελειώνεις το βιβλίο. 4. Το δικαίωμα να ξαναδιαβάζεις το βιβλίο. 5. Το δικαίωμα να διαβάζεις οτιδήποτε. 6. Το δικαίωμα να δραπετεύεις από το βιβλίο. 7. Το δικαίωμα να διαβάζεις οπουδήποτε. 8. Το δικαίωμα να ξεφυλλίζεις. 9. Το δικαίωμα να διαβάζεις φωναχτά. 10. Το δικαίωμα να μην υπερασπίζεσαι τα αναγνωστικά σου γούστα.

15 ΣΤΑΔΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

16 1. Διερεύνηση στάσεων και προτιμήσεων της τάξης μου 2. Θεατρικά παιχνίδια προετοιμασίας 3. Παιχνίδια-δραστηριότητες με αφορμή το βιβλίο ως αντικείμενο 4. Δημιουργία κινήτρων για ανάγνωση 5. Τρόποι και τεχνικές ανάγνωσης 6. Ερωτήσεις μετά την ανάγνωση 7. Δραστηριότητες μετά την ανάγνωση 8. Δημιουργία βιβλιοθήκης 9. Δημιουργική γραφή

17 ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

18 Ζητούμε από τα παιδιά να φέρουν βιβλία από το σπίτι. Συναποφασίζουμε πού θα τα φυλάμε, π.χ σε μια παλιά βαλίτσα, σε βαμμένα κουτιά, σε ένα τραπέζι καλυμμένο με χρωματιστή φόδρα, σε καλάθια Απαραίτητη προϋπόθεση: Τα βιβλία να είναι σε ύψος προσιτό στα παιδιά. Δημιουργούμε ευνοϊκό χώρο για τις δράσεις μας π.χ. γωνία ή μοκέτα ανάγνωσης, κατάλληλη διακόσμηση και γωνία βιβλίων. Αν δεν έχουμε αυτή τη δυνατότητα, επιδιώκουμε να υπάρχει μια οποιαδήποτεε αλλαγή στην αίθουσα την ώρα των δράσεων (π.χ. φωτισμός, διάταξη θρανίων, αναγγελία δράσεων από μία κούκλα)

19 Προνοούμε για την αποφυγή φθορών των βιβλίων: συντάσσουμε το δεκάλογο καλής συμπεριφοράς απέναντι στα βιβλία, τον εικονογραφούμε και τον αναρτούμε στην τάξη. την επιδιόρθωση φθορών: δημιουργούμε το «κέντρο υγείας» ή το «εργαστήριο επισκευής» των βιβλίων. Το φαρμακείο ή η εργαλειοθήκη περιλαμβάνουν κόλλα, χαρτοταινίες, σελοφάν και ό,τι άλλο αποφασιστεί ότι απαιτείται για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των έκτακτων περιστατικών. Κάθε μήνα μία ομάδα μαθητών αναλαμβάνει το ρόλο των γιατρών νοσοκόμων ή των επαγγελματιών τεχνιτών.

20 1. ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΣΤΑΣΕΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΤΙΜΗΣΕΩΝ ΤΗΣ ΤΑΞΗΣ ΜΟΥ Σκοπός: Η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων για τη στάση της τάξης μας απέναντι στο βιβλίο, για τον αποτελεσματικότερο σχεδιασμό των δραστηριοτήτων των υπόλοιπων σταδίων

21 Με ερωτηματολόγιο Ενδεικτικές ερωτήσεις

22 Ποια είναι η πρώτη λέξη που σου έρχεται στο μυαλό όταν ακούς τη λέξη «βιβλίο»; Aν έπρεπε να βάψεις το εξώφυλλο ενός βιβλίου με ένα χρώμα, ποιο θα επέλεγες; Θεωρείς ότι μπορεί κάποιος να παίξει με ένα βιβλίο; NAI. OΧΙ. Θα ήθελες στα γενέθλιά σου να σου φέρουν ως δώρο ένα βιβλίο; NAI. OΧΙ. Θα ήθελες στα γενέθλιά σου να σου φέρουν ως δώρο ένα βιβλίο και κάτι ακόμα; NAI. OΧΙ. Αν ήσουν ήρωας κόμικς ή παραμυθιού, ποιος/ποια θα ήσουν;

23 Αν μπορούσες να αγοράσεις μόνο ένα αντικείμενο από ένα πολυκατάστημα, θα έπαιρνες - ένα cd μουσικής; - ένα βιβλίο; - ένα επιτραπέζιο παιχνίδι; - ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι; Αν είχες δύο ώρες ελεύθερο χρόνο, θα πήγαινες - σε ένα μουσείο; - σε μια βιβλιοθήκη; - στο θέατρο; - μια βόλτα στην πόλη/στο χωριό; Τι θα αισθανθείς αν μία μέρα ο πρωθυπουργός της χώρας αποφασίσει την κατάργηση όλων των βιβλίων; - Xαρά - Λύπη - Τίποτα

24 Στο Δημοτικό Σχολείο τα ερωτηματολόγια μπορούν να μοιραστούν σε κάθε μαθητή ξεχωριστά και να αποκωδικοποιηθούν στη συνέχεια από την ολομέλεια της τάξης: Η συχνότητα των απαντήσεων καταγράφεται στον πίνακα και μετατρέπεται σε στατιστικά δεδομένα. Στη συνέχεια εξάγονται τα σχετικά συμπεράσματα για τη στάση της τάξης απέναντι στο βιβλίο από τον/την εκπαιδευτικό Στο Νηπιαγωγείο τίθενται οι ερωτήσεις στην ολομέλεια και απαντώνται με ανάταση χειρός. Ο/Η νηπιαγωγός καταγράφει τον αριθμό των απαντήσεων και εξάγει τα σχετικά συμπεράσματα.

25 Με ρήσεις και σλόγκαν

26 Ενδεικτικά: Όποιος μια φορά διάβασε, θα διαβάσει ξανά. Όσο διαβάζεις, μεγαλώνεις. Οι άνθρωποι σταματάνε να σκέφτονται, όταν σταματάνε να διαβάζουν. Βιβλία για να μάθουμε, βιβλία για να παίξουμε. Με ένα βιβλίο ταξιδεύω και ξεχνιέμαι. Ένα βιβλίο είναι ένας κήπος που μπορείς να κουβαλήσεις στην τσέπη σου.

27 Στην ολομέλεια: Επεξεργασία των ρήσεων/σλόγκαν μέσα από συζήτηση Σε ομάδες: Κάθε ομάδα λαμβάνει μία ρήση, την οποία καλείται να υποστηρίξει ή να απορρίψει. Στη συνέχεια παρουσιάζει τη θέση της με τεκμηρίωση στις άλλες ομάδες. Σε ζεύγη: Κάθε ζεύγος επινοεί ένα σλόγκαν σχετικό με το «βιβλίο» ή το «διάβασμα». Στη συνέχεια το παρουσιάζει με τη χρήση παντομίμας στην τάξη και τα υπόλοιπα ζευγάρια καλούνται να το ανακαλύψουν. Όποιο ζευγάρι το βρει παίρνει έναν πόντο. Ατομικά: Από μία σειρά ρήσεων καλείται το κάθε παιδί να επιλέξει μία με την οποία συμφωνεί. Στη συνέχεια, τη γράφει σε μία κόλλα χαρτί και την εικονογραφεί.

28 Με έργα ζωγραφικής, φωτογραφίες, εξώφυλλα βιβλίων, ταινίες

29 Δραστηριότητα για την ολομέλεια της τάξης: Παρατηρήστε προσεκτικά τα τρία έργα τέχνης. Πού βρίσκεται το κάθε παιδί; Tι πιστεύετε ότι διαβάζει; Σε ποιο παιδί πιστεύετε ότι αρέσει περισσότερο το διάβασμα; Πιστεύετε ότι σε κάποιο παιδί δεν αρέσει το διάβασμα; Αν μπορούσατε να μεταφερθείτε σε κάποιο από τα τρία έργα και να γίνετε εσείς το κύριο πρόσωπο, ποιο θα επιλέγατε; Ζωγραφίστε ένα έργο με θέμα «Παιδί και βιβλίο» ή «Ένα παιδί διαβάζει» Όλες οι απαντήσεις πρέπει να συνοδεύονται από αιτιολόγηση.

30 Φωτογραφίζουμε όποιον βλέπουμε να διαβάζει ( στο σπίτι, στο λεωφορείο, στην αγορά, στη γειτονιά ) ή φέρνουμε εικόνες από περιοδικά, από κόμικς, από βιβλία, από το οικογενειακό άλμπουμ Οι εικόνες αυτές αποτελούν υλικό για επεξεργασία είτε με συζήτηση στην ολομέλεια της τάξης είτε με φύλλα εργασίας σε ομάδες και στη συνέχεια με την ανακοίνωση των απαντήσεων θέσεων της κάθε ομάδας στην ολομέλεια.

31 Ενδεικτικές ερωτήσεις για φωτογραφίες Πού βρίσκονται τα δύο παιδιά, στο σπίτι ή σε κάποιον άλλο χώρο; Τα βιβλία βρίσκονται σε ένα ράφι πάνω από άλλα δύο, που έχουν παιχνίδια. Τι σχέση έχουν τα βιβλία με τα παιχνίδια; (Ομοιότητες Διαφορές) Το κορίτσι πιστεύετε ότι ξέρει να διαβάζει; Αν όχι, τι κάνει με το βιβλίο; Είναι δυνατό το «ομαδικό διάβασμα»; Ποιες δυσκολίες υπάρχουν; Ποια βιβλία πιστεύετε ότι είναι πιο κατάλληλα για την ομαδική διερεύνηση;

32 Ποιο θεωρείτε ότι είναι το περιεχόμενο των βιβλίων της φωτογραφίας; Γιατί πιστεύετε ότι έχει o νεαρός τόσα πολλά βιβλία; Είναι τα βιβλία κατάλληλα για μαξιλάρι; Μπορούμε να διαβάσουμε ένα βιβλίο στον υπολογιστή; Εσείς θα προτιμούσατε το διάβασμα στον υπολογιστή; Mπορούμε να βρούμε όποιο βιβλίο θέλουμε στον υπολογιστή;

33 Κάθε ζευγάρι μαθητών επιλέγει ένα εξώφυλλο, το αναπαριστά με δικές του παρεμβάσεις και φωτογραφίζεται. Οι φωτογραφίες αναρτώνται σε έναν πίνακα και συζητούνται στην ολομέλεια της τάξης.

34 Σχολικές βιβλιοθήκες Συστήνεται η παρακολούθηση από την αρχή μέχρι το 1:44 Επεξεργασία στην ολομέλεια Επεξεργασία με ίδια ή διαφορετικά φύλλα εργασίας σε ομάδες

35 2. ΘΕΑΤΡΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ (ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΟΝΟ) Εξυπηρετούν ποικίλους επιμέρους στόχους, βοηθητικούς για την αποτελεσματικότερη εκτέλεση των κύριων δράσεων του προγράμματος. Μπορούν να πραγματοποιηθούν ως αρχικές δράσεις αλλά και καθ όλη τη διάρκεια του προγράμματος. Παρατίθενται οι ομάδες παιχνιδιών και ένα ενδεικτικό παράδειγμα για κάθε μία.

36 Παιχνίδια γνωριμίας (και συγκέντρωσης) Σε κύκλο λέω πρώτα το όνομά μου, πετώ την μπάλα σε όποιον θέλω και λέω το όνομα του αγαπημένου μου ήρωα παραμυθιού, κόμικς, βιβλίου. Παιχνίδια ενεργοποίησης Το σώμα ξυπνά μέσα από έναν ήρωα παραμυθιού, κόμικς, βιβλίου: Ξυπνώ ως Κοκκινοσκουφίτσα, πλένομαι ως νάνος, τρώω ως κακός λύκος, ντύνομαι ως παπουτσωμένος γάτος, τρέχω για το σχολείο ως Σούπερμαν κλπ. Παιχνίδια ετοιμότητας Κόκκινη κλωστή δεμένη με ήρωες παραμυθιών ή με περίεργους ήρωες: Σε κύκλο κάθε παιδί τυλίγει την κλωστή στο δάκτυλό του, λέει δυνατά τον ήρωά του και πετά το κουβάρι καλώντας κάποιον άλλο να γίνει φίλος/φίλη του. Σχηματίζεται ιστός αράχνης, ο οποίος ξετυλίγεται με τον ίδιο τρόπο, μόνο που το κάθε παιδί λέει το όνομα του ήρωα, που ανέφερε ο προηγούμενός του. Παιχνίδια κινητικής έκφρασης Περπατώ με διαφορετικούς τρόπους υπό τους ήχους μιας μουσικής π.χ. στο δάσος, στην παραλία, στο χιόνι, σε μια ανηφόρα, στα κύματα

37 Παιχνίδια σωματικής έκφρασης Κάτι θέλω να σου πω διάλογος με χειρονομίες, χωρίς λόγο. Παιχνίδια έκφρασης συναισθημάτων Αλλάζω διάθεση ο καθένας περνά πίσω από ένα πανί, που κρατούν δύο συμμαθητές του και βγαίνει με αντίθετη ή συγκεκριμένη διάθεση Παιχνίδια συνεργασίας Τα παιδιά σε ομάδες μεταμορφώνονται σε έπιπλα ενός χώρου, σε ζώα ενός τσίρκου, σε γλυπτά ενός μουσείου κλπ. Παιχνίδια άρθρωσης ορθοφωνίας Λέμε σε κύκλο γλωσσοδέτες, λαχνίσματα, ταχταρίσματα με διαφορετική ταχύτητα: 1 ος πολύ αργά, 2 ος αργά, 3 ος κανονικά, 4 ος γρήγορα, 5 ος πολύ γρήγορα, 6 ος πάρα πολύ γρήγορα και πάλι από την αρχή. Στη συνέχεια μπορεί να ειπωθεί ένας στίχος κατ εντολή του/της εκπαιδευτικού : «Γιάννη, γρήγορα» «Μαρία, πολύύύ αργάάά»

38 Παιχνίδια φωνητικής έκφρασης Με διαφορετικούς τρόπους χρήσης της φωνής (π.χ. ως μεθυσμένος, ως νυσταγμένος, ως Γάλλος, ως γάτα, κλαίγοντας, τρώγοντας κλπ.) λέμε παροιμίες, ευχές, προτάσεις, τραγούδια. Προέκταση: Μαντεύουμε το χαρακτήρα ή την κατάσταση από τον τρόπο έκφρασης. Παιχνίδια για τη χρήση του μαγικού αντικειμένου Το πολύμορφο αντικείμενο: Στο πάτωμα στη μέση του κύκλου τοποθετούμε π.χ. ένα τραπεζομάντιλο. Όποιος θέλει σηκώνεται, το παίρνει και το μεταμορφώνει σε ένα μωρό που κρατά στην αγκαλιά του, σε ποδιά, σε παρεό, σε τόπι Παιχνίδια για τη σημασία του σκηνικού χώρου Τα σκηνικά αλλάζουν: Δείχνω πώς κινούμαι, τρώω, κοιμάμαι κλπ. σε ένα κουτί, σε ένα μπαλόνι, σε μια κασετίνα Παιχνίδια για μουσική επένδυση Δημιουργία ηχητικής ιστορίας: Αφηγούμαστε μια ιστορία ή ένα γεγονός, παράγοντας τους σχετικούς ήχους και στη συνέχεια αναδιηγούμαστε την ιστορία ή το συμβάν μόνο με ήχους.

39 3. ΠΑΙΧΝIΔΙΑ-ΔΡΑΣΤΗΡΙOΤΗΤΕΣ ΜΕ ΑΦΟΡΜH ΤΟ ΒΙΒΛIΟ ΩΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ

40 ΣΚΟΠΟΣ H προσέγγιση του βιβλίου μέσα από τις αισθήσεις (όραση, όσφρηση, ακοή, αφή) για τη συσχέτισή του με το παιχνίδι στις μικρότερες κυρίως ηλικίες (με ένα βιβλίο μπορούμε να παίξουμε) την αναστροφή της αρνητικής σχέσης του παιδιού με αυτό στις μεγαλύτερες ηλικίες (το βιβλίο δεν ταυτίζεται με υποχρεωτικό διάβασμα) την ανάπτυξη θετικών συναισθημάτων για αυτό την κατανόηση ότι η «μυρωδιά», ο «ήχος» και το «χρώμα» που αναδύονται από αυτό, «προσλαμβάνονται» διαφορετικά από τον καθένα

41 Ενδεικτικές δραστηριότητες

42 ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΑΣ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ Προετοιμασία: Επιλέγουμε βιβλία, τα οποία διαφέρουν ως προς το μέγεθος και την υφή. Τοποθετούμε τα βιβλία σε ένα κουτί ή μια σακούλα ή τα τυλίγουμε με ένα πανί, ώστε να μην είναι ορατά από τα παιδιά. Τοποθετούμε μια καρέκλα απέναντι από τους μαθητές (π.χ. μπροστά στον πίνακα). Σχεδιάζουμε σε ένα χαρτί (νηπιαγωγείο) ή στον πίνακα (δημοτικό σχολείο) έναν πίνακα με πέντε στήλες και τόσες γραμμές, όσα είναι τα βιβλία. Η πρώτη στήλη είναι αυτή του μεγέθους, η δεύτερη του σχήματος, η τρίτη της υφής, η τέταρτη της μυρωδιάς και η πέμπτη του ήχου. Εφοδιαζόμαστε με ένα μαντίλι και φροντίζουμε να υπάρχει μία άδεια επιφάνεια, π.χ. ένα τραπέζι, ένα θρανίο ή μία έδρα.

43 Εκτέλεση: Καλούμε ένα παιδί να καθίσει στην καρέκλα και του δένουμε τα μάτια με το μαντίλι. Του ζητάμε να διαλέξει από το κουτί/τη σακούλα/το πανί ένα βιβλίο, να το πιάσει να το μυρίσει να το ακούσει και να περιγράψει μονολεκτικά το μέγεθος, το σχήμα, την υφή, τη μυρωδιά και τον ήχο του. Οι λέξεις καταγράφονται στις στήλες του πίνακα. Στη συνέχεια, το παιδί ανοίγει τα μάτια του και τοποθετεί το βιβλίο πάνω στην άδεια επιφάνεια. Η διαδικασία επαναλαμβάνεται με όσους μαθητές θέλουμε και ανάλογα με τον αριθμό των βιβλίων ή το χρόνο, που διαθέτουμε.

44 ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΑΣ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΣΧΗΜΑ ΥΦΗ ΜΥΡΩΔΙΑ ΗΧΟΣ πολύ μικρό τετράγωνο μαλακό κολόνια τίποτα μεγάλο ορθογώνιο σκληρό χαρτί αέρας λεπτό στρόγγυλο απαλό γλυκιά ψιθυρίζει χοντρό κανονικό ανατριχιαστικό άσχημα κριτς κρατς τεράστιο περίεργο γλιστράει μούχλα ζώα

45 Επέκταση: «Τυφλή αναζήτηση» Καλείται ένα παιδί με δεμένα τα μάτια να ανακαλύψει από τα βιβλία που τοποθετήθηκαν πάνω στην άδεια επιφάνεια ένα βιβλίο, που έχει τα χαρακτηριστικά μιας γραμμής του πίνακα, π.χ της δεύτερης: ένα βιβλίο μεγάλο, ορθογώνιο, σκληρό, που μυρίζει χαρτί και από το οποίο ακούγεται αέρας. Εάν το βρει συνεχίζει, ειδάλλως ακολουθεί άλλο παιδί. Από το παιχνίδι αυτό γίνεται αντιληπτό ότι τα τρία πρώτα χαρακτηριστικά είναι αντικειμενικά, ενώ τα δύο τελευταία υποκειμενικά.

46 Το δικό μου μοναδικό βιβλίο Από το λεξιλόγιο του βιβλίου επιλέγει το κάθε παιδί πέντε λέξεις (μια από κάθε στήλη), ζωγραφίζει το δικό του μοναδικό βιβλίο και του δίνει ένα όνομα. Για παράδειγμα: Ένα βιβλίο μικρό, στρόγγυλο, μαλακό, που μυρίζει γλυκά και βγάζει ως ήχο κριτς κρατς : ένα βιβλίο καραμέλα Ένα βιβλίο χοντρό*, τετράγωνο, σκληρό, που μυρίζει άσχημα και από το οποίο ακούγονται ζώα: ένα βιβλίο κοτέτσι *Ο χαρακτηρισμός αφορά τον όγκο και όχι το μέγεθος, ωστόσο γίνεται αποδεκτός, καθώς δεν εστιάζουμε σε μαθηματικές έννοιες, αλλά στην ελεύθερη έκφραση των μαθητών με χρήση των αισθήσεών τους.

47 Παραλλαγές: Ως «τυφλοί» τα παιδιά διαλέγουν ένα βιβλίο από το κουτί/τη σακούλα/το πανί, με βάση τις τρεις αισθήσεις τους (αφή, όσφρηση, ακοή). Συνεχίζει να τους αρέσει, όταν ανοίξουν τα μάτια τους; Γιατί; To παιχνίδι των αινιγμάτων με τη χρήση της όρασης και του λεξιλογίου της αφής, της όσφρησης και της ακοής: Βλέπω ένα βιβλίο, που είναι τεράστιο, περίεργο, γλιστράει, μυρίζει μούχλα και φωνάζει σαν ζώο. Ποιο είναι; Bρες ποιο βιβλίο είμαι με τη χρήση παντομίμας. Ένα παιδί επιλέγει νοερά ένα βιβλίο και αναπαριστά τα χαρακτηριστικά του, π.χ. λεπτό, στρόγγυλο, απαλό με γλυκό άρωμα, που ψιθυρίζει. Όποιο παιδί βρει ποιο είναι, συνεχίζει.

48 ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΤΙΤΛΟΥΣ Διαβάζουμε τίτλους βιβλίων με διαφορετικούς και αντίθετους τρόπους: πολύ αργά γρήγορα, γελώντας κλαίγοντας, σοβαρά γελοία κ.λ.π. Σε ομάδες βάζουμε σε αλφαβητική σειρά τα γράμματα ενός τίτλου βιβλίου. ΟΙ ΝΕΡΑΪΔΕΣ ΤΟΥ ΔΑΣΟΥΣ ΑΑΔΔΕΕΙΙΝΟΟΟΡΣΣΣΤΥΥ Στη συνέχεια το ξαναβαφτίζουμε Ο ΣΟΥΔΕΑΣ ΤΟΥ ΣΕΙΡΑΔΙΝ

49 ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΤΙΤΛΟΥΣ Επιλέγουμε μια λέξη από 3-4 τίτλους και δημιουργούμε έναν δικό μας: TO KOKKINO ΛΟΥΛΟΥΔΙ Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΩΝ ΛΙΟΝΤΑΡΙΩΝ Η ΖΩΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΝΑΣ Η ΣΤΑΧΤΟΠΟΥΤΑ Η ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΣΤΑΧΤΟΠΟΥΤΑ ΚΑΙ Ο ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΒΑΣΙΛΙΑΣ Εναλλακτικά: Γράφουμε τις λέξεις των τίτλων σε καρτέλες, τις ανακατεύουμε, τραβάμε τυχαίες λέξεις και δημιουργούμε νέους τίτλους: ΤΟ ΧΡΙΣΤΙΝΑΣ ΚΟΚΚΙΝΟ Η Τι ιστορία μπορεί να περικλείει ένα βιβλίο με αυτόν τον τίτλο;

50 ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΜΕ ΤΑ ΕΞΩΦΥΛΛΑ Τα παιδιά επιλέγουν τυχαία δύο βιβλία και αλλάζουν τους τίτλους. Tαιριάζουν με τα αντίστοιχα εξώφυλλα; Παλιά επαγγέλματα ζωντανέψτεεε! Μια ωραία σκουπιδοπαρέα Κρύβουμε τους τίτλους των βιβλίων και ζητάμε από τα παιδιά να επινοήσουν τους δικούς τους τίτλους. Ένα παιδί διαλέγει ένα βιβλίο και το κρατά κρυμμένο. Τα υπόλοιπα προσπαθούν να το βρουν μέσα από ερωτήσεις για τον τίτλο και το εξώφυλλο

51 ΣΥΝΔΥΑΣΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟΥ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΚΑΙ ΠΑΙΧΝΙΔΙΩΝ ΜΕ ΤΙΤΛΟΥΣ ΚΑΙ ΕΞΩΦΥΛΛΑ Διαφήμιση Σε ομάδες καλούνται τα παιδιά να δημιουργήσουν μία ζωντανή διαφήμιση για ένα βιβλίο της επιλογής τους, χρησιμοποιώντας το αντίστοιχο λεξιλόγιο των αισθήσεων, τον τίτλο και στοιχεία της εικονογράφησης του εξώφυλλου. Ντόμινο Τα παιδιά παίζουν στο πάτωμα ή σε μια μεγάλη επιφάνεια ντόμινο με βιβλία, εξηγώντας κάθε φορά που τοποθετούν κάποιο βιβλίο, ποιο κοινό στοιχείο έχει με το προηγούμενο (μέγεθος, λέξη στον τίτλο, χρώμα κλπ).

52 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ - Τα έμαθες; H βασιλοπούλα έχει ένα μυστικό! - Mεγάλο ή μικρό; - Mαύρο, κόκκινο, πράσινο και σκληρό! - Εσύ το ξέρεις; - Όχι! Tο ξέρει όμως η Φωτεινή και για να το μάθουμε όλοι, το έγραψε σε ένα βιβλίο. - Και πού θα το βρούμε αυτό το βιβλίο; - Έμαθα ότι πωλείται σε όλα τα βιβλιοπωλεία. - Τι περιμένουμε τότε; Φύγαμε! «Το μυστικό της βασιλοπούλας» - εσείς τι περιμένετε για να μάθετε το μυστικό;

53 4. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΙΝΗΤΡΩΝ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΣΗ

54 Πολλές από τις προαναφερθείσες δραστηριότητες μπορούν να αξιοποιηθούν και για τη δημιουργία κινήτρων ανάγνωσης. Για παράδειγμα, η διαφήμιση για το μυστικό της βασιλοπούλας: Ποιο μπορεί να είναι το μυστικό; Γιατί το κρατά η βασιλοπούλα ως μυστικό; Aν είσαστε εσείς μια βασιλοπούλα ή ένας πρίγκιπας, ποιο θα ήταν το δικό σας μυστικό; Ποιο είναι το «πιο μυστικό» απ όλα τα μυστικά που αναφέρατε; (ανάδειξη μέσω ψηφοφορίας) Να διαβάσουμε τώρα το βιβλίο για να δούμε αν το μυστικό της βασιλοπούλας μοιάζει με κάποιο από τα δικά σας μυστικά;

55 ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ Ή ΤΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ Κάθε παιδί φέρνει ένα αγαπημένο του βιβλίο (λογοτεχνικό, κόμικς, εγκυκλοπαίδεια κλπ.). Στην τάξη και σε ομάδες τα παιδιά παίζουν το παιχνίδι «Έχει ο πελάτης πάντα δίκιο;»: Ένα παιδί παριστάνει το βιβλιοπώλη και τα άλλα της ομάδας τους πελάτες. Οι πελάτες επιλέγουν να αγοράσουν ένα βιβλίο (το δικό τους) και ο βιβλιοπώλης, αφού τους ρωτήσει για ποιο λόγο το επέλεξαν, προσπαθεί να τους πείσει να αγοράσουν ένα άλλο (το δικό του). Παραλλαγή Στη βιβλιοθήκη: σε ομάδες ένα παιδί υποδύεται το βιβλιοθηκάριο και οι άλλοι τους επισκέπτες.

56 ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ Ή ΤΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ Έρευνα Ζητούμε από τα παιδιά να επισκεφτούν στον ελεύθερό τους χρόνο το βιβλιοπωλείο ή τη βιβλιοθήκη της γειτονιάς τους και να ζητήσουν από το βιβλιοπώλη/βιβλιοθηκάριο να τους προτείνει ένα βιβλίο για την ηλικία τους. Μετά την επίσκεψη συζητούμε στην τάξη: Τι τους ρώτησε ο βιβλιοπώλης/βιβλιοθηκάριος ; Τι τους πρότεινε και γιατί; Πώς αντέδρασαν τα παιδιά; Tι ερωτήσεις έκαναν; Πείστηκαν στο τέλος και γιατί;

57 ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟΥ Τα παιδιά προσπαθούν να φανταστούν το περιεχόμενο του βιβλίου (ήρωες, τόπος, χρόνος ) με βάση τον τίτλο και την εξωτερική εικονογράφηση του βιβλίου. Καταιγισμός ιδεών: Ποιες λέξεις μπορεί να περιέχει το βιβλίο; Tις καταγράφουμε όλες στον πίνακα. Διαβάζοντας όλες τις λέξεις, τι ιστορία (περιπέτεια, κωμική, βαρετή κλπ.) πιστεύουν τα παιδιά ότι κρύβει μέσα του το βιβλίο; Tα παιδιά κάθονται σε κύκλο. Το πρώτο ξεκινά την υποτιθέμενη ιστορία του βιβλίου και συνεχίζει το επόμενο

58 ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟΥ Παράδειγμα 1 ο παιδί: Μια φορά κι έναν καιρό, σε μια χώρα μακρινή, που είχε δύο πύργους, ζούσαν τέσσερα παιδιά. 2 ο : Η Μαρία Κερδιστάν, ο Γιάννος Κερδιστάν, η Ελένη Χανιστάν και ο Γιώργος Χανιστάν. 3 ο : Η Μαρία και ο Γιάννος ήταν αδέρφια, η Ελένη και ο Γιώργος ήταν αδέρφια και μεταξύ τους ήταν ξαδέρφια. 4 ο : Η χώρα που ζούσαν, η Ιστανία, είχε θάλασσα

59 ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟ ΞΕΦΥΛΛΙΣΜΑ Καλούμε τα παιδιά να ξεφυλλίσουν ένα βιβλίο προσεκτικά με διαφορετικούς τρόπους (με το αριστερό χέρι, πολύ αργά, με ένα δάχτυλο κλπ.). Από τις εικόνες που πρόλαβαν να δουν, τι υποθέσεις μπορούν να κάνουν για το περιεχόμενο του βιβλίου; Συνδυάζοντας στη συνέχεια τον τίτλο με τις εικόνες (δεν ξανανοίγουν το βιβλίο, όσες πρόλαβαν να δουν με το ξεφύλλισμα), θέτουμε σχετικές συνδυαστικές ερωτήσεις για να δούμε αν προκύπτουν κάποιες απαντήσεις από το ξεφύλλισμα. Π.χ. Πού ζούσε ό ήρωας του τίτλου; Στη συνέχεια, ζητούμε από τα παιδιά να ζωγραφίσουν μια εικόνα, η οποία πιστεύουν ότι θα ταίριαζε μέσα στο βιβλίο. Αφού τη ζωγραφίσουν, την παρουσιάζουν στην ολομέλεια και αιτιολογούν τις επιλογές τους.

60 ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟ ΞΕΦΥΛΛΙΣΜΑ Κάθε ομάδα παιδιών στήνεται σε κύκλο και κρατά ένα μεγάλο πανί ή μία φόδρα. Ένα βιβλίο τοποθετείται στο κέντρο του πανιού/της φόδρας. Η ομάδα κινεί το πανί με μη συντονισμένες κινήσεις, ώστε το βιβλίο να «ταξιδέψει» προς την κατεύθυνση του κάθε παιδιού. Μόλις πλησιάζει ένα παιδί, εκείνο το παίρνει, αφήνει το πανί/τη φόδρα, το ανοίγει σε μια σελίδα, και μέχρι να μετρήσει η ομάδα μέχρι το 5, διαβάζει ένα απόσπασμα ή παρατηρεί την εικόνα (αν υπάρχει στη σελίδα που άνοιξε). Στη συνέχεια, τοποθετεί το βιβλίο στη μέση του πανιού/της φόδρας και η διαδικασία συνεχίζεται μέχρι να περάσει το βιβλίο 2-3 φορές απ όλα τα παιδιά. Όταν τελειώσει το παιχνίδι, καλείται κάθε ομάδα να παρουσιάσει το βιβλίο της με τη χρήση των παρατηρήσεων που έκανε το κάθε παιδί και των σχετικών υποθέσεων για το περιεχόμενό του.

61 ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟ ΞΕΦΥΛΛΙΣΜΑ Μετά την παρουσίαση τοποθετούνται τα βιβλία στη βιβλιοθήκη. Τα παιδιά θα δανειστούν κάποια στιγμή το βιβλίο που τους κέντρισε το ενδιαφέρον από τον προαναφερθέντα τρόπο παρουσίασής του. Παράδειγμα : «Αισώπου μύθοι», Εκδ: Στρατηγική, όπως παρουσιάστηκε από μία ομάδα παιδιών νηπιαγωγείου: 1 ο παιδί: Θα βρείτε μέσα μια ιστορία για μια μαϊμού, που έπαιζε με μια κορώνα και μια αλεπού που την αγριοκοίταζε. 2 ο παιδί: Εχει μέσα και μια αλεπού (παύση) μπορεί να είναι η ίδια, και ένας δράκος της έβαλε φωτιά στην ουρά και κάηκε. 3 ο παιδί: Εγώ είδα δύο ανθρώπους με μεγάλες μύτες να δέρνουν ένα πρόβατο (γέλια) 4 ο παιδί: Ένας βάτραχος και μια χελώνα έτρεχαν τρομαγμένοι, γιατί θα τους πατούσε ένα μεγάλο πόδι. Να τόόόόσο (δείχνει με τα χέρια).

62 ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗΝ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ Φωτοτυπούμε τις εικόνες του βιβλίου και καλούμε τα παιδιά (σε ομάδες) να τις τοποθετήσουν σε μία τυχαία σειρά. Δείχνουμε στη συνέχεια το βιβλίο και ζητούμε να τις τοποθετήσουν εκ νέου, βάση των όσων βλέπουν (τίτλος, εξωτερική εικονογράφηση). Ακολούθως, διαβάζουμε την περίληψη του οπισθόφυλλου και τα αφήνουμε να επανατοποθετήσουν τις εικόνες. Άλλαξαν και τις δύο φορές τη σειρά των εικόνων; Γιατί άλλαξε/δεν άλλαξε η σειρά; Στη συνέχεια δημιουργούμε φανταστικές μικρές ιστορίες ή συμβάντα, που ακολουθούν την τελευταία σειρά τοποθέτησης των εικόνων και συνάδουν με τον τίτλο και την περίληψη του βιβλίου. Πέσαμε μέσα; Θα μοιάζει κάποια από αυτές με την ιστορία του βιβλίου;

63 ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΜΙΑ ΤΕΛΙΚΗ ΔΡΑΣΗ (1) Στην τάξη ανακοινώνουμε ότι από την άλλη εβδομάδα θα πραγματοποιείται κάθε π.χ. Πέμπτη στην ώρα της φιλαναγνωσίας (δημοτικό σχολείο) ή μετά το φαγητό (νηπιαγωγείο), μια δεκάλεπτη ραδιοφωνική/τηλεοπτική εκπομπή στην τάξη από το School Channel με θέμα «Η ώρα των συγγραφέων». Στην εκπομπή θα προσκαλούνται 4-5 συγγραφείς (θα τους υποδύονται τα παιδιά) και θα παρουσιάζουν ένα βιβλίο τους. Στη συνέχεια, θα δέχονται ερωτήσεις από το κοινό, το οποίο με τη λήξη της εκπομπής θα ψηφίζει το συγγραφέα, που του άρεσε πιο πολύ. Οι συγγραφείς που θέλουν να λάβουν μέρος, θα δηλώνουν τη συμμετοχή τους στη γραμματεία του σταθμού (ορίζονται δύο παιδιά) μέχρι την Τρίτη το μεσημέρι. Ο τρόπος παρουσίασης επαφίεται στον κάθε συγγραφέα (π.χ. με απλή επίδειξη του βιβλίου και αναφορά στο περιεχόμενό του, με power point, με ραπ τραγούδι )

64 ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΜΙΑ ΤΕΛΙΚΗ ΔΡΑΣΗ (1) Τα παιδιά κινητοποιούνται να διαβάσουν ένα βιβλίο της επιλογής τους, να υποδυθούν το συγγραφέα και να πείσουν το κοινό να τους ψηφίσει. Στις πρώτες εκπομπές συνιστάται να αναλάβει το ρόλο του/της δημοσιογράφου, που συντονίζει τους συγγραφείς, ο/η εκπαιδευτικός και στη συνέχεια κάποιο παιδί. Όσο περνά ο καιρός, η εκπομπή μπορεί να εμπλουτιστεί με προσκεκλημένους εικονογράφους, εκδότες, μεταφραστές Για να αυξήσετε το ενδιαφέρον των μαθητών φροντίστε για την κατά το δυνατό ρεαλιστικότερη αναπαράσταση της εκπομπής: Κατασκευάστε στην τάξη μία κάμερα, χρησιμοποιήστε απλά μικρόφωνα (πωλούνται πολύ φτηνά σε καταστήματα παιχνιδιών) και μοιράστε ρόλους (κάμεραμαν, μακιγιέζ, υπεύθυνος ήχου )

65 ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΜΙΑ ΤΕΛΙΚΗ ΔΡΑΣΗ (2) Τα παιδιά χωρίζονται σε ομάδες με κριτήριο τα ειδικά ενδιαφέροντά τους ή τα ταλέντα τους: ζωγραφική, τραγούδι, θέατρο, αφήγηση κλπ. Κάθε ομάδα παραλαμβάνει ένα βιβλίο, το οποίο καλείται να διαβάσει (με δανεισμό στο σπίτι / στην τάξη διαβάζει χαμηλόφωνα ένα και τα άλλα ακούν / στο νηπιαγωγείο, για παράδειγμα, με ανάγνωση του γονέα στο σπίτι) και με αφορμή το περιεχόμενό του να παράγει ένα ομαδικό κολλάζ, να συνθέσει ένα τραγούδι, να παρουσιάσει ένα θεατρικό δρώμενο, να αφηγηθεί την ιστορία κλπ. Εναλλακτικά, χωρίζονται τα παιδιά σε τυχαίες ομάδες και η κάθε ομάδα παραλαμβάνει 5 κάρτες, από τις οποίες πρέπει να εκτελέσει τις 3: 1. Δημιούργησε ένα αίνιγμα για το βιβλίο 2. Ζωγράφισε μία σκηνή 3. Γράψε στίχους πάνω στη μελωδία ενός γνωστού τραγουδιού 4. Ετοίμασε μία παντομίμα με ήχους μόνο 5. Γράψε τη δική σου ελκυστική περίληψη

66 ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΜΙΑ ΤΕΛΙΚΗ ΔΡΑΣΗ (3) Επιλέγουμε ένα βιβλίο. Τα παιδιά χωρίζονται σε τόσες ομάδες, όσα και τα κεφάλαια/οι ενότητες του βιβλίου. Τους ανακοινώνουμε ότι θα δημιουργήσουμε ένα κόμικ στην τάξη με το περιεχόμενο του βιβλίου. Αφού διαβάσουμε το βιβλίο, η κάθε ομάδα θα δημιουργήσει ένα κόμικ για το κεφάλαιο, που της αντιστοιχεί, χωρίς να προσθέσει τα λόγια ή τους ήχους, παρά μόνο τις εικόνες και τις «φουσκόμπαλες». Αυτά θα προστεθούν από μια άλλη ομάδα, με την οποία θα ανταλλάξουν τα κόμικς.

67 ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΜΙΑ ΤΕΛΙΚΗ ΔΡΑΣΗ (4) Τα παιδιά των μεγαλύτερων τάξεων καλούνται να αναζητήσουν και να προτείνουν βιβλία για μικρότερες τάξεις. Στη συνέχεια, κάθε ομάδα επιλέγει ένα από αυτά και προετοιμάζει την παρουσίασή του με όποιον τρόπο θέλει. Ακολούθως, ζητά την άδεια του εκπαιδευτικού της αντίστοιχης τάξης, για να επισκεφτεί το τμήμα και να παρουσιάσει το βιβλίο στα παιδιά. Ορίζεται η ημέρα και η ώρα. Μετά την παρουσίαση, η ομάδα καταθέτει την εμπειρία της στην ολομέλεια της τάξης.

68 ΕΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ «ΤΟΠΙΟΥ» ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Στην τάξη διαβάζετε το παρακάτω εισαγωγικό απόσπασμα από το βιβλίο «Η ζωγραφιά της Χριστίνας» του Ευγένιου Τριβιζά: «Ήταν κάποτε ένα σταματημένο ρολόι κούκου, μια ομπρελοθήκη χωρίς ομπρέλα, ένα ξεφτισμένο καπέλο ταχυδακτυλουργού, μια κλεψύδρα χωρίς άμμο, ένα άδειο γουρουνάκι κουμπαράς κι ένα (παύση)» Οδηγία εκπαιδευτικού: «Τώρα που ξεκίνησα να διαβάζω την ιστορία, μου ήρθε η όρεξη για παιχνίδι. Τι λέτε να παίξουμε πρώτα και μετά να διαβάσουμε;»

69

70 ΕΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ «ΤΟΠΙΟΥ» ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Μοιράζουμε 5 φύλλα Α4 σε κάθε ομάδα, που το κάθε ένα έχει ένα από τα αντικείμενα. Οδηγία: «Θα ήθελα να σκεφτείτε/γράψετε κάτω από το αντικείμενό σας πιθανά μέρη - σκηνικά, στα οποία μπορούμε να το βρούμε και μετά να παρουσιάσετε το αντικείμενό σας και τα πιθανά μέρη - σκηνικά στις άλλες ομάδες» Η κάθε ομάδα παρουσιάζει στη συνέχεια το αντικείμενό της και τα πιθανά σκηνικά. Τα σκηνικά γράφονται στον πίνακα. Παίρνουμε έναν τυχαίο αριθμό και με τη γνωστή μέθοδο διαγραφής (μετρώντας από την αρχή π.χ. με το 3, διαγράφουμε το 3 ο σκηνικό, το 6 ο, το 9 ο και πάλι από την αρχή) επιλέγουμε τα δυο εναπομείναντα σκηνικά. Π.χ. το τσίρκο και ένα παλαιοπωλείο

71 Τα αντικείμενα στο χώρο Συναποφασίζουμε στην ολομέλεια σε ποιο μέρος σκηνικό θα τοποθετήσουμε όλα τα αρχικά αντικείμενα. Π.χ. στο τσίρκο: το ξεφτισμένο καπέλο του ταχυδακτυλουργού, την κλεψύδρα χωρίς άμμο στο παλαιοπωλείο: το σταματημένο ρολόι κούκου, την ομπρελοθήκη χωρίς ομπρέλα, το άδειο γουρουνάκι κουμπαράς Επιλογή προσώπων - ηρώων Οδηγία: «Να αποφασίσετε στην ομάδα και να τοποθετήσετε από δυο πρόσωπα ή δυο ήρωες σε κάθε ένα από τα δυο σκηνικά. Στη συνέχεια η κάθε ομάδα θα μας παρουσιάσει τις επιλογές της.» Τα πρόσωπα γράφονται στον πίνακα. Παίρνουμε πάλι έναν τυχαίο αριθμό και διαγράφοντας επιλέγουμε τα τέσσερα εναπομείναντα πρόσωπα ( δυο για κάθε σκηνικό). Π.χ. Στο τσίρκο μία μπαλαρίνα και ένας ελέφαντας και στο παλαιοπωλείο μία γάτα κι ένας παππούς.

72 Σχέσεις προσώπων Συναποφασίζουμε στην ολομέλεια τη σχέση που έχουν τα πρόσωπα τόσο με τα αντικείμενα όσο και μεταξύ τους. Π.χ. Η μπαλαρίνα είναι η εγγονή του παππού. Ο ελέφαντας είναι γείτονας με τη γάτα. Ένας ταχυδακτυλουργός, που πήρε σύνταξη, δώρισε το ξεφτισμένο του καπέλο στον ελέφαντα. Η μπαλαρίνα αγόρασε πριν από καιρό μια κλεψύδρα χωρίς άμμο, γιατί της έκανε εντύπωση. Η γάτα έφαγε τον κούκο, γιατί έκανε πολύ φασαρία κι έτσι το ρολόι σταμάτησε να λειτουργεί. Ο παππούς έδωσε στην εγγονή του όλα τα λεφτά, που είχε μέσα στον κουμπαρά. Η ομπρελοθήκη στο παλαιοπωλείο είναι εδώ και καιρό άδεια, γιατί είναι καλοκαίρι.

73 ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΑΥΤOΣΧΕΔΙΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ (1) Δυο ομάδες αναλαμβάνουν το πρώτο σκηνικό και δυο το δεύτερο. Οδηγία: «Έχετε ένα σκηνικό, δυο πρόσωπα που έχουν μια συγκεκριμένη σχέση και κάποιο/κάποια αντικείμενο/α. Έχετε δέκα λεπτά για να οργανώσετε και για να μας παρουσιάσετε ένα δρώμενο του λεπτού, δηλ. μια σκηνή που εκτυλίσσεται για κάποιο λόγο μέσα στο συγκεκριμένο σκηνικό, σε ένα λεπτό.» Η παρουσίαση γίνεται στην ολομέλεια. Πρώτα παρουσιάζουν οι δυο ομάδες του ενός σκηνικού κι έπειτα οι άλλες δυο. Ακολουθεί συζήτηση (σχόλια, ερωτήσεις κλπ.)

74 ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΑΥΤOΣΧΕΔΙΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ(2) Κάθε ομάδα καλείται να συνθέσει με εικόνες/ζωγραφιές τη δική της ιστορία. Εναλλακτικά: Μια ομάδα ξεκινάει την ιστορία με μια εικόνα/ζωγραφιά. Την παραλαμβάνει η επόμενη ομάδα και τη συνεχίζει. Έτσι προκύπτει μια ιστορία, που ταξιδεύει από ομάδα σε ομάδα ή από τάξη σε τάξη. «Με όλ αυτά που είδα, μου άνοιξε η όρεξη να διαβάσω τελικά και το βιβλίο. Μήπως θέλετε να δούμε ποια είναι η ιστορία, που δημιούργησε ο κος Τριβιζάς, ξεκινώντας με αυτά τα αντικείμενα;»

75 5. ΤΡΟΠΟΙ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ Για την ανάγνωση αφήγηση, προβαίνουμε σε μια αλλαγή στην τάξη, έστω και ανεπαίσθητη, για να δημιουργήσουμε μια «άλλη» ατμόσφαιρα: μεταφερόμαστε στη γωνία ανάγνωσης, αλλάζουμε τη διάταξη των θρανίων ή μεταφέρουμε τις καρέκλες, χαμηλώνουμε το φως, βάζουμε σε χαμηλή ένταση μια μουσική υπόκρουση, χρησιμοποιούμε την «κούκλα της ανάγνωσης/αφήγησης»

76 ΠΟΙΟΣ ΔΙΑΒΑΖΕΙ; Διαβάζουμε ως εκπαιδευτικοί. Διαβάζουμε εναλλάξ εκπαιδευτικός-μαθητές. Διαβάζουμε ανά δύο εναλλάξ. Ένας διαβάζει την αφήγηση κι ο/η άλλος/η τους διαλόγους. Διαβάζουμε ως εκπαιδευτικοί μέχρι ένα κρίσιμο σημείο. Διαβάζουμε σε ομάδες. Προτείνουμε στα παιδιά να διαβάσουν μια ιστορία στους γονείς τους. Διαβάζουμε μια ιστορία στην επόμενη συγκέντρωση γονέων, για να πείσουμε τους γονείς να διαβάζουν ιστορίες στα παιδιά τους.

77 ΟΤΑΝ ΔΙΑΒΑΖΕΙ Ο ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ τα παιδιά κάθονται γύρω του σε ημικύκλιο κάθεται κι αυτός, ώστε να βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο με τα παιδιά αφηγείται όρθιος μόνο όταν πρόκειται να εμπλουτίσει την ανάγνωση/αφήγηση με κινήσεις δείχνει τις εικόνες του βιβλίου στα παιδιά δεν κάνει άσκοπες παύσεις, για να θέσει ερωτήσεις, ιδιαίτερα για την αναδιήγηση αποσπασμάτων θέτει τις ερωτήσεις στο τέλος

78 ΚΑΠΟΙΟ ΠΑΙΔΙ ΔΕΝ ΠΡΟΣΕΧΕΙ Εάν δεν ενοχλεί, δεν πειράζει. Θα αιχμαλωτίσουμε το ενδιαφέρον του στην πορεία. Μπορεί τη συγκεκριμένη ημέρα να το απασχολεί κάτι, που του αποσπά την προσοχή. Εάν ενοχλεί: Μήπως δεν είναι ενδιαφέρουσα η ιστορία; Μήπως μπορούμε να την εμπλουτίσουμε; Μήπως πρέπει εμείς να εξασκηθούμε περισσότερο στην ελκυστική ανάγνωση; Μήπως μπορούμε να τραβήξουμε το ενδιαφέρον του με κάποιον ασυνήθιστο τρόπο; (π.χ. ραπ, γαλλική προφορά, τραγουδιστά, μουρμουρίζοντας κλπ). Μήπως να του αναθέσουμε κάποιο ρόλο;

79 Ο ΔΕΚΑΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΚΑΛΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ- ΑΦΗΓΗΤΗ 1. Να οργανώνει το χώρο. Τα παιδιά να αισθάνονται άνετα, το ένα κοντά στο άλλο και να έχουν όλα τη δυνατότητα της άμεσης οπτικής επαφής με τον αφηγητή - αναγνώστη. 2. Να οργανώνει το χρόνο, ώστε να διηγείται με άνεση και χωρίς βιασύνη. 3. Να έχει διαβάσει και να ξέρει την ιστορία, που επιλέγει. 4. Να θέλει να αφηγηθεί-διαβάσει την ιστορία. 5. Να ζωντανεύει μια ιστορία με ήχους, με αλλαγή φωνής, με χειρονομίες, με εκφράσεις του προσώπου και με κινήσεις του σώματος. ΠΡΟΣΟΧΗ: Όχι θεατρινισμοί, αλλά αβίαστη ανάγνωση με ενθουσιασμό.

80 Ο ΔΕΚΑΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΚΑΛΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ- ΑΦΗΓΗΤΗ 6. Να ξέρει να σιωπά. Οι παύσεις είναι απαραίτητες σε κάποια σημεία της σωστής αφήγησης - ανάγνωσης. 7. Να μη σταματά άσκοπα την ιστορία. Η πλοκή της ιστορίας εξελίσσεται και ξετυλίγεται σαν νήμα, που οδηγεί τη σκέψη και τα συναισθήματα του παιδιού. 8. Να μην εξηγεί με παρεμβολές τα πάντα στα παιδιά. Πρέπει να τους αφήνει περιθώρια για συλλογισμό και επεξεργασία αυτών που ακούν. 9. Την ώρα που αφηγείται την ιστορία να έχει ως αποκλειστικό σκοπό την ψυχαγωγία κι αισθητική απόλαυση των παιδιών. 10. Να είναι ικανός να ακούει στο τέλος της αφήγησης ανάγνωσης.

81 ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΣΗ-ΑΦΗΓΗΣΗ Διαβάζω το βιβλίο Μαθαίνω την πλοκή Μελετώ και κατανοώ χαρακτήρες και καταστάσεις Αφαιρώ ή αντικαθιστώ δύσκολες λέξεις ή φράσεις Διαβάζω αφηγούμαι την ιστορία σε ένα οικείο πρόσωπο ή στον καθρέφτη, επιλέγοντας κατάλληλες εκφράσεις, κινήσεις και ήχους Αποφασίζω την εμπλοκή ή μη των μαθητών στην αφήγηση.

82 ΔΡΑΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΣΤΙΓΜΗΣ Η τεχνική αυτή χρησιμοποιείται και για τη δημιουργία κινήτρων ανάγνωσης. Αφορά στην ανάγνωση και παράλληλη δραματοποίηση του κειμένου από τα παιδιά, χωρίς να έχει προηγηθεί προετοιμασία. Για την κατανόηση της τεχνικής, σας παραθέτω ένα παράδειγμα με αφορμή το παραμύθι «Το ασημένιο κουδουνάκι» Προσοχή: Καθοδηγούμε τα παιδιά όχι με λόγια, αλλά με βουβές εντολές, όπως π.χ. δείχνοντας προς μία κατεύθυνση, οδηγώντας και παρακινώντας με εκφράσεις του προσώπου κλπ. Στους διαλόγους, διαβάζουμε πρώτα εμείς και τα συμμετέχοντα στη δραματοποίηση παιδιά επαναλαμβάνουν.

83 ΔΡΑΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΣΤΙΓΜΗΣ Κάποτε σε ένα χωριό δίπλα στη θάλασσα ζούσε ένας σοφός γέροντας. Σηκώνουμε ένα παιδί. Του άρεσε να κάθεται στη βεράντα του και να κοιτά τη θάλασσα. Το βάζουμε να καθίσει σε μια καρέκλα και του δείχνουμε τα παράθυρα, όπου βρίσκεται η θάλασσα. Για να μη νιώθει μοναξιά, είχε κρεμάσει ένα ασημένιο κουδουνάκι στη σκεπή της βεράντας. Σηκώνουμε ένα άλλο παιδί και το οδηγούμε πίσω από το γέρο. Μόλις φυσούσε λίγο ο αέρας ζητάμε από όλους τους μαθητές να φυσήξουν - το ασημένιο κουδουνάκι χτυπούσε χαρούμενα. Κάνουμε νόημα στο παιδί κουδουνάκι να ακολουθήσει την εντολή: να χτυπήσει χαρούμενα

84 6. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ- ΑΦΗΓΗΣΗ

85 Περιεχόμενο Ποιος; Πού; Πότε; Τι; Πώς; ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ Αποφεύγουμε ερωτήσεις λεπτομερειών, όπως «Τι είπε ο..» Γνώσεις Για παράδειγμα: Τα στοιχεία που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας είναι πραγματικά ή φανταστικά; Υπάρχουν χαλιά που πετούν; Ο ήρωας της ιστορίας έχει κοινά χαρακτηριστικά με αυτόν της άλλης ιστορίας; Γλώσσα Πώς είναι γραμμένο το κείμενο (με διαλόγους, με αστείο τρόπο ); Eίναι κατανοητός ο λόγος;

86 ΑΝΟΙΧΤΟΥ ΤΥΠΟΥ Τι σου άρεσε ή δε σου άρεσε; Γιατί πιστεύεις. Τι θα έκανες, εάν. Θα ήθελες να Τι υποθέτεις για Πώς νομίζεις ότι κλπ. ΑΝΑΚΡΙΤΙΚΗ ΚΑΡΕΚΛΑ Ενδείκνυται για τη βιωματική προσέγγιση και επεξεργασία των χαρακτηριστικών, σκέψεων και συναισθημάτων των ηρώων της ιστορίας.

87 ΠΡΟΤΑΣΗ Οι μισοί μαθητές διαβάζουν ένα βιβλίο και οι άλλοι μέσα από ερωτήσεις προσπαθούν να συνθέσουν την ιστορία. Ένα παιδί διάβασε ένα βιβλίο. Οι άλλοι του κάνουν ερωτήσεις, που απαντιούνται με ένα «ναι» ή ένα «όχι», για να εξάγουν συμπεράσματα σχετικά με το είδος της ιστορίας, το περιεχόμενό της, τον τίτλο του βιβλίου κλπ.

88 7. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ-ΑΦΗΓΗΣΗ

89 ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΙΣ ΕΙΚΟΝΕΣ Βάζουμε σε σειρά τις εικόνες, που έχουμε φωτοτυπήσει και προσθέτουμε λεζάντες. Ανακατεύουμε τις εικόνες ή επιλέγουμε κάποιες από αυτές κι αλλάζουμε την ιστορία ή δημιουργούμε μια καινούρια. Ζωγραφίζουμε τη σκηνή/το πρόσωπο/τα αντικείμενα που μας έκαναν εντύπωση. Διαλέγουμε μια φράση που μας άρεσε και την εκφράζουμε καλλιτεχνικά. Δημιουργούμε μια μακέτα ή ένα ομαδικό κολάζ. Εικονογραφούμε το βιβλίο ή αποσπάσματά του εκ νέου. Αποφασίζουμε αν θα εικονογραφήσουμε τις ίδιες σκηνές ή άλλες και με ποιον τρόπο με ποια υλικά (σκίτσο, μαρκαδόρους, φωτογραφίες από το διαδίκτυο, έργα τέχνης κλπ.). Παράδειγμα εικονογράφησης με έργα ζωγραφικής:

90 «Η εορτή του πατρός μου» Εμμανουήλ Ροΐδης H αλήθεια είναι ότι τον πατέρα μου τον σέβομαι και κάπως τον φοβούμαι, διότι είναι άνθρωπος σοβαρός, ολιγόλογος και δεν μου δίνει πολύ θάρρος, δύσκολον όμως μου είναι να θεωρήσω ως μέγα κατόρθωμά του και το ότι ονομάζεται Γιάννης.

91 Oκτώ ημέρες προ της εορτής, με είπεν η μητέρα μου ότι ήτο καιρός να ετοιμάσω την προσφώνησίν μου. H διαταγή αυτή ηύξησε την στενοχωρίαν μου. Eύρισκα ότι ήτο όλως περιττόν και κάπως άνοστον να προσφωνήσω τον πατέρα μου, ενώ δεν είχα τίποτε νεότερον να του είπω. Έπειτα δεν ήξευρα και καλά πώς φέρονται οι προσφωνούντες. Έπρεπεν άρα να σταθώ εις δύο βημάτων απόστασιν, να υποκλιθώ και έπειτα ν αρχίσω την ανάγνωσιν της προσφωνήσεως,

92 Εφοβούμην μήπως φανώ γελοίος και ακόμη περισσότερον μήπως εννοήσει πόσον γελοίαν εύρισκα την τελετήν. ή πρώτα να χώσω την μύτη μου, καλοσφουγγισμένην, εις τα κόκκινα γένια του πατρός μου;

93 «Η εορτή του πατρός μου» Εμμανουήλ Ροΐδης Πηγή: Ενδεικτικές δράσεις: Με αφορμή το παραπάνω κείμενο επεξεργαστείτε μέσα από θεατρικό παιχνίδι και αυτοσχεδιασμούς τη σχέση πατέρα γιου. Aναπαραστήστε - παίξτε την ημέρα της γιορτής. Δημιουργείστε /παρουσιάστε μια φανταστική ιστορία γύρω από μια οικογενειακή γιορτή, η οποία κατέληξε σε κωμική φάρσα.

94 ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ Τα παιδιά σε ομάδες δημιουργούν σταυρόλεξα, ακροστιχίδες, αντιστοιχίσεις, κρυμμένες λέξεις, κολλημένες λέξεις, σπασμένες λέξεις, ανακατεμένες φράσεις. Τα κουτιά με τις λέξεις: Στη γωνία του βιβλίου στην τάξη έχουμε ετοιμάσει διάφορα κουτιά με ετικέτες: άγνωστες λέξεις, λέξεις που μας άρεσαν, λέξεις που δε συμπαθήσαμε, φανταστικές λέξεις και ό,τι άλλο προκύψει ως πρόταση ή ανάγκη από τα παιδιά. Στα κουτιά αυτά τοποθετούμε σε χαρτάκια ή καρτέλες τις αντίστοιχες λέξεις, όπως αυτές προκύπτουν μετά την ανάγνωση. Τα παιδιά μπορούν να ρίχνουν λέξεις στα κουτιά καθ όλη τη διάρκεια της επεξεργασίας του βιβλίου. Τα κουτιά αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν αργότερα ως πηγή λέξεων για δημιουργική γραφή. Προέκταση: βρίσκουμε πέντε έως δέκα π.χ. σύνθετες λέξεις ή λέξεις που μας προκαλούν ανατριχίλα, σύγκρυο, χαρά, αδιαφορία και γράφουμε ή παίζουμε μια νέα ιστορία

95 ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ Αναδιήγηση και ηχογράφηση. Το cd μπαίνει σε ειδική θήκη, που κολλάμε πάνω στο βιβλίο. Διαφήμιση ενός λεπτού για το βιβλίο Κατασκευάζουμε μια κρυψώνα μέσα στο βιβλίο, όπου κρύβουμε τις μυστικές μας σκέψεις για αυτό. Καταγράφουμε τα συναισθήματα, που μας δημιούργησαν οι διάφορες σκηνές του βιβλίου, τα χρωματίζουμε και τα χρησιμοποιούμε για να δημιουργήσουμε μία περίληψη ποίημα του βιβλίου. Μετατρέπουμε σκηνές του βιβλίου ή και όλο σε κόμικς Αναδιηγούμαστε από άλλη οπτική (π.χ. άλλο πρόσωπο, ένα δευτερεύον αντικείμενο)ή αλλάζοντας το είδος/ύφος της ιστορίας

96 ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ Βιβλίο και θέατρο: Δραματοποίηση, απόδοση της ιστορίας μόνο με ήχους, με ήχους και χορό ή παντομίμα, με ανάγνωση και παντομίμα. Παντομίμα: βρες ποιος είμαι ή τι κάνω Θεατρικά παιχνίδια σχετικά με έννοιες που εμπεριέχονται στο βιβλίο, π.χ. φιλία, φόβος, επανάληψη Θεατρικά παιχνίδια από τα εισαγωγικά του παρόντος υλικού με προσαρμογή στο περιεχόμενο του βιβλίου. Ιστορίες του λεπτού

97 ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΤΟΥ ΛΕΠΤΟΥ Η ιστορία σε εικόνες στιγμιότυπα Στην ολομέλεια καλούνται οι μαθητές να συμπυκνώσουν οπτικά την ιστορία σε 6-8 καρέ στον πίνακα με πρόχειρα σκίτσα. Εναλλακτικά: Η τάξη χωρίζεται σε ομάδες. Κάθε ομάδα αποφασίζει πώς θα αποτυπώσει την εξέλιξη της ιστορίας (αρχή-μέση-τέλος) σε 6-8 το πολύ εικόνες-σκηνές σε χαρτί Α4 χωρισμένο σε 6 8 μέρη. Τα παιδιά των μεγαλύτερων τάξεων μπορούν να την αποτυπώσουν με φωτογραφικά στιγμιότυπα, δημιουργώντας μια φωτοϊστορία. Στην ολομέλεια επιλέγονται οι καλύτερες εικόνες φωτογραφίες, κόβονται και κολλιούνται σε ένα νέο χαρτί Α4, το οποίο αναρτάται στον πίνακα ανακοινώσεων ή φωτοτυπείται και μοιράζεται σε όλα τα παιδιά. Στη συνέχεια, το κάθε καρέ αναπαριστάται από διαφορετικά παιδιά με παγωμένη εικόνα, η οποία ζωντανεύει με κοφτό διάλογο κατ εντολή του εκπαιδευτικού. Οι εικόνες ζωντανεύουν εναλλάξ σε προκαθορισμένη σκηνή σε ένα λεπτό. Ιστορίες του λεπτού από το Καλλιτεχνικό Παιδαγωγικό Εργαστήρι «Ανεμόσκαλα» CE%98%CE%99%CE%91%20%CE%A4%CE%9F%CE%A5%20%CE%9B%CE%95%CE%A0%CE%A4%CE% %CE%A5.wmv?dl=0

98 ΕΠΕΙΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ Ντόμινο με τα βιβλία που διαβάσαμε, εξηγώντας ποιο κοινό στοιχείο έχει το κάθε βιβλίο με το προηγούμενο. Βρίσκουμε ανάμεσα σε πολλά βιβλία σε ποιο ανήκει ένα απόσπασμα ή μια εικόνα. Ένα παιδί διαλέγει ένα βιβλίο και το κρατά κρυμμένο. Μέσα από ερωτήσεις οι υπόλοιποι πρέπει να καταλάβουν ποιο είναι. Βρίσκουμε για τους ήρωες των βιβλίων ένα σπίτι ή ένα μέρος για να πάνε διακοπές (φωτογράφιση ή αποκόμματα από περιοδικά).

99 ΕΠΕΙΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ Επενδύουμε τα βιβλία με διαφορετικά υλικά π.χ. υφάσματα και τα ζωγραφίζουμε/ράβουμε/κολλάμε με σχέδια, που συνάδουν με το περιεχόμενο των βιβλίων. Δίνουμε ως θέμα «Ένας κόσμος μόνο με αυτά τα βιβλία» (ζωγραφική, κολλάζ, γραπτό κείμενο ή ποιήματα). Οργανώνουμε έκθεση βιβλίου με παράλληλη προβολή υλικού από δραστηριότητες. Δημιουργούμε μια έκθεση με τις «φωτογραφίες» και τις ταυτότητες των ηρώων που συναντήσαμε (όνομα, ηλικία, διεύθυνση, επάγγελμα, φίλοι, ενδιαφέροντα, απέχθειες κλπ.) Γνωριμία με ένα συγγραφέα παιδικών βιβλίων: προτείνεται τα παιδιά να έχουν διαβάσει βιβλία του, να στείλουν μόνα τους την πρόσκληση, να ετοιμάσουν ερωτήσεις, να του κάνουν κάποια έκπληξη )

100 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΩΝ Λογοτεχνικό καφενείο: Σε ομάδες τα παιδιά συζητούν για τα βιβλία που διάβασαν, αναφερόμενα στο περιεχόμενο, στο συγγραφέα, ασκώντας κριτική, διαβάζοντας ένα απόσπασμα κλπ. Το καφενείο έχει συγκεκριμένες ώρες λειτουργίας. Στήνουμε μια ραδιοφωνική ή τηλεοπτική εκπομπή για παρουσίαση ή κριτική των βιβλίων. Δημιουργούμε κάρτες-προτάσεις ή κριτικής για κάθε βιβλίο. Στήνουμε μια γωνία ή ένα τραπέζι, όπου θα ακουμπά όποιο παιδί θέλει και όποτε θέλει τις βιβλιοπροτάσεις του. Παρουσιάζουμε δυο «αντίθετα» βιβλία στο υπόλοιπο σχολείο στην πρωινή προσευχή ή με τη λήξη ενός διαλείμματος.

101 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΩΝ Παρουσιάζουμε το βιβλίο σε άλλες τάξεις σε προκαθορισμένη ώρα. Επινοούμε πρωτότυπους κι ελκυστικούς τρόπους παρουσίασης. Εκδίδουμε εφημερίδα με «τα νέα» από τα βιβλία, που διαβάσαμε. Επιλέγουμε μουσικές γνωστών τραγουδιών και γράφουμε στίχους για κάθε βιβλίο. Στη συνέχεια δημιουργούμε το cd των βιβλίων που διαβάσαμε με τη συλλογή όλων των τραγουδιών. Μπορούμε να την αποστείλουμε σε ένα ραδιοφωνικό σταθμό για να τα παίξει.

102 ΕΜΠΛΟΚΗ ΓΟΝΕΩΝ Προτείνουμε στα παιδιά να διαβάσουν μια ιστορία στους γονείς τους. Διαβάζουμε μια ιστορία στην επόμενη συγκέντρωση γονέων, για να πείσουμε τους γονείς να διαβάζουν ιστορίες στα παιδιά τους. Ωργανώνουμε λογοτεχνικά πρωινά/απογεύματα με παιδιά και γονείς.

103 8. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ

104 Η ΠΡΩΤΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ Φορητή βιβλιοθήκη, π.χ. μια βαλίτσα, βαμμένα κουτιά. Σε ένα τραπέζι με βιβλιοστάτες π.χ. δυο πέτρες ή δυο κούτσουρα, δυο τούβλα. Βιβλιοθήκη με ράφια ή σε μια ντουλάπα. Απαραίτητη προϋπόθεση: τα βιβλία να είναι προσιτά στα παιδιά Δημιουργούμε ευνοϊκό χώρο για ανάγνωση π.χ. γωνία ανάγνωσης ή κατάλληλη διακόσμηση και γωνία βιβλίων.

105 ΠΟΙΑ ΒΙΒΛΙΑ ΘΑ ΜΠΟΥΝ ΣΤΗΝ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ Αγαπημένα βιβλία των παιδιών Βιβλία, που απαντούν με τρία «ΝΑΙ» στις ερωτήσεις: -Ανυπομονώ να γυρίσω σελίδα; -Tο βιβλίο με συγκινεί; -Θα ήθελα να το ξαναδιαβάσω; Προτάσεις βιβλιοπωλών ή βιβλιοθηκονόμων Ποικιλία βιβλίων (διαφορετικά βιβλία π.χ. λευκώματα, ανέκδοτα, ρητά, παροιμίες, κείμενα χωρίς εικόνες, εικόνες χωρίς κείμενο, κόμικς, βιβλία τσέπης, ασυνήθιστα βιβλία )

106 ΠΩΣ ΟΡΓΑΝΩΝΩ ΜΙΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ Η οργάνωση προτείνεται να γίνει από τους μαθητές ή από εμάς σε συνεργασία με τους μαθητές : Δημιουργούμε μια λίστα με τα βιβλία και τα αριθμούμε. Τα κατηγοριοποιούμε με ένα κριτήριο που θα συναποφασίσουμε: είδος, αριθμός σελίδων, εικονογραφημένα και μη, ρεαλιστικά και φανταστικά κλπ. Στην εσωτερική πλευρά του οπισθόφυλλου κολλάμε ένα φάκελο και τοποθετούμε μέσα τη δανειστική καρτέλα του βιβλίου, η οποία περιλαμβάνει : -τον τίτλο και τον αύξοντα αριθμό του βιβλίου ως επικεφαλίδα - έναν πίνακα με τρεις στήλες: το όνομα του παιδιού που δανείζεται το βιβλίο, την ημερομηνία δανεισμού και επιστροφής του Αναρτήστε σε ευδιάκριτο σημείο τους κανόνες δανεισμού, που θα συναποφασίσετε.

107 ΠΩΣ ΟΡΓΑΝΩΝΩ ΜΙΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ Τα παιδιά ορίζουν τους εκ περιτροπής «βιβλιοθηκονόμους», οι οποίοι με τη σειρά τους ορίζουν τις ώρες λειτουργίας. Όταν ένα παιδί δανείζεται ένα βιβλίο, σημειώνεται το όνομά του σε μία κατάσταση που περιλαμβάνει έναν πίνακα με πέντε στήλες: τίτλος, αύξοντας αριθμός, όνομα παιδιού, ημερομηνία δανεισμού και ημερομηνία επιστροφής. Ορίζονται υπεύθυνοι περιστασιακής επίβλεψης της βιβλιοθήκης: Όταν, για παράδειγμα, ένα παιδί τελειώνει νωρίτερα από τα άλλα τις ασκήσεις του και θέλει να ξεφυλλίσει κάποιο βιβλίο, το δηλώνει στον υπεύθυνο, ο οποίος ελέγχει, εάν το βιβλίο επιστράφηκε με τη λήξη της διδακτικής ώρας. Η βιβλιοθήκη έχει κανόνες, αλλά οι κανόνες δεν περιορίζουν τη χρήση της. Τα παιδιά θα πρέπει να μπορούν να έχουν πρόσβαση σε αυτήν όποτε το επιθυμούν. Όπως ανέφερα και στην αρχή, η βιβλιοθήκη μπορεί να είναι χειροποίητη, αυτοσχέδια και αργότερα στημένη με ράφια.

108 ΔΙΑΒΑΣΤΕ : Γρόσδος, Σ. «Πάμε βιβλιοθήκη;»

109 ΕΑΝ ΘΕΛΕΤΕ ΜΙΑ ΠΙΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΉ ΨΗΦΙΑΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ: ΚΑΙ Ή

110 9. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ δείτε το υλικό στη σχετική θεματική της ιστοσελίδας cultureedu.gr

111 ΕΠΙΛΟΓΟΣ

112 Ευελπιστώ ότι με την παράθεση των κύριων σταδίων και των αντιπροσωπευτικών τους δραστηριοτήτων σας έδωσα κάποια ερεθίσματα, για να λειτουργήσετε ως ουσιαστικοί εμψυχωτές ανάγνωσης στην τάξη σας και να οδηγήσετε τους μαθητές σας στην ανάπτυξη μιας θετικής σχέσης με το βιβλίο.

113 ΒΙΒΛΙΑ, ΑΡΘΡΑ, ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ Αρτζανίδου, Ε., Γουλής, Δ., Γρόσδος, Σ., & Καρακίτσιος, Α. (2011). Παιχνίδια φιλαναγνωσίας και αναγνωστικές εμψυχώσεις. Aθήνα: Gutenberg Γρόσδος, Σ. «Σχεδιάζοντας ένα πρόγραμμα λογοτεχνίας στο σχολείο» (1ο μέρος) (2ο μέρος) Ε.ΚΕ.ΒΙ. & Κατσίκη Γκίβαλου, Α. (2008). Λογοτεχνία και Εκπαίδευση: από τα στενά όρια της διδασκαλίας στην καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας. Αθήνα: Πατάκης Κατσίκη-Γκίβαλου, Ά., Καλογήρου, Τζ., & Χαλκιαδάκη, Ά. (2008). Φιλαναγνωσία και Σχολείο. Αθήνα: Πατάκης

114 Μαλαφάντης, Δ. Κ. (2005). Το παιδί και η Ανάγνωση. Στάσεις, Προτιμήσεις, Συνήθειες. Αθήνα: Γρηγόρης Μπρασέρ, Φ. (2005) δραστηριότητες για ν αγαπήσω το βιβλίο. Αθήνα: Μεταίχμιο Παιδική Λογοτεχνία Παπαδάτος, Γ. (2009). Παιδικό βιβλίο και Φιλαναγνωσία. Θεωρητικές αναφορές και προσεγγίσεις- δραστηριότητες. Αθήνα: Πατάκης Παπαπετροπούλου, Κ. (1997). Η τέχνη της αφήγησης. Αθήνα: Πατάκης Ποσλανιέκ, Κρ. (1992). Να δώσουμε στα παιδιά την όρεξη για διάβασμα. Αθήνα: Καστανιώτης Τζόνσον, Π. (1997). Φτιάχνω το δικό μου βιβλίο: πρακτικός οδηγός της τέχνης του βιβλίου για ν αγαπήσει το παιδί την ανάγνωση. Αθήνα: Οδυσσέας Τσιλιμένη, Τ. (2011). Αφήγηση και Εκπαίδευση. Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο Σπινκ, Τζ. (1990). Τα Παιδιά ως Αναγνώστες. Αθήνα: Καστανιώτης