ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΦΙΛΑΝΑΓΝΩΣΙΑΣ ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ: ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

Transcript

1 ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΦΙΛΑΝΑΓΝΩΣΙΑΣ ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ: ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ Υπεύθυνη προγράμματος : Μπλούχου Στεφανία ΠΕ 70 Τάξη υλοποίησης : Α Δημοτικού Διευθυντής Σχολείου : Σαββάκης Κίμων ΠΕ 70 Σχολικό έτος

2 Εισαγωγή Ο όρος φιλαναγνωσία θα μπορούσε να προέρχεται από το γαλλικό aimer lire (=αγαπώ το διάβασμα) και στόχος της είναι να προκληθεί το ενδιαφέρον των παιδιών για το διάβασμα, να το αγαπήσουν, να «συνομιλήσουν» με το κείμενο, να εμπλακούν σε αυτό, να καλλιεργηθεί η αισθητική τους, να γίνουν κριτικοί αναγνώστες. Όλα αυτά επιτυγχάνονται μέσα από παιγνιώδεις δραστηριότητες που συνδυάζουν όλες τις μορφές τέχνης, όπως το θέατρο, η μουσική, τα εικαστικά και σχετίζονται με το συγγραφέα, το κείμενο, τη δομή και τις αφηγηματικές τεχνικές του. Έτσι η ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων γίνεται παιχνίδι, ενώ ταυτόχρονα οι αναγνώστες-μαθητές μυούνται στη μαγεία της μυθοπλασίας και διασκεδάζουν δημιουργικά. Η φιλαναγνωσία ως στάση ζωής προσφέρει χαρά και απόλαυση, είναι αποτέλεσμα μακροχρόνιας και συστηματικής παιδείας, και δεν έχει καταναγκαστικό ή υποχρεωτικό χαρακτήρα. Η ώρα της φιλαναγνωσίας στόχο έχει να καθιερώσει μια σταθερή και φιλική σχέση των παιδιών με το βιβλίο, ώστε αυτά να αποτελέσουν μελλοντικά μια «κοινότητα αναγνωστών». Ο δάσκαλος σ αυτήν την προσπάθεια με τις επιλογές του βιβλίου, των δράσεων και των εργασιών που αποφασίζει, παίζει ρόλο εμψυχωτή, διαμεσολαβητή και συναναγνώστη. Με τις φιλαναγνωστικές δράσεις καταφέρνει να αναπτύξει τη γλωσσική καλλιέργεια του μαθητή, να εμπλουτίσει τις γνώσεις του, να καλλιεργήσει την αισθητική του, να αναπτύξει τη συναισθηματική του νοημοσύνη και τέλος να συμβάλλει στη συγκρότηση της προσωπικότητας του. Τέλος, η οργάνωση μεταφηγηματικών δραστηριοτήτων για το βιβλίο όπως η ζωγραφική, η χειροτεχνία, το κουκλοθέατρο, η δραματοποίηση, η δημιουργία παραμυθιών, προσφέρουν εκτός από ψυχαγωγία και διέξοδο στη δημιουργική έκφραση του μαθητή. Έτσι το βιβλίο σιγά σιγά μετατρέπεται σε ένα ζωντανό σύντροφο στο παιχνίδι, στη χαρά και στην αναζήτηση της γνώσης. Με το όραμα όλα τα παραπάνω να γίνουν πράξη και να ανοίξουν «τα παράθυρα» για το ταξίδι των παιδιών στον κόσμο και συνάμα στον εαυτό τους, η δασκάλα της Α τάξης του Πρότυπου Πειραματικού Δημοτικού Σχολείου Φλώρινας επέλεξε να σχεδιάσει και να υλοποιήσει το πρόγραμμα φιλαναγνωσίας με τίτλο «Ταξίδι στη χώρα του βιβλίου». Για τον σκοπό αυτό οργανώθηκαν ποικίλες δράσεις όπως συναντήσεις με συγγραφείς, σχολικές εξόδους στο θέατρο, εκθέσεις δημιουργικών εργασιών, συνεργασία με άλλες τάξεις και σύνδεση με άλλα μαθήματα (Γλώσσα, Ανθολόγιο, Μουσική, Καλλιτεχνικά, Πληροφορική, Θεατρική και Φυσική Αγωγή) στοχεύοντας τα παιδιά να ενδιαφερθούν για το βιβλίο, να το αγαπήσουν και η φιλαναγνωσία να γίνει στάση ζωής. Οι μικροί μαθητές της Α τάξης έκαναν μια μικρή στάση στο ταξίδι τους φτιάχνοντας το δικό τους βιβλίο αναλαμβάνοντας 2

3 πρωταγωνιστικούς ρόλους όπως εκείνου του συγγραφέα και του εικονογράφου. Σκοπός και Στόχοι της Διδακτικής Πρακτικής Γενικός σκοπός: Η ανάπτυξη της φιλαναγνωσίας, η εξοικείωση του μικρή μαθητή με το βιβλίο και την ανάγνωση και η σταδιακή εδραίωση μιας φιλικής σχέσης του με το λογοτεχνικό βιβλίο. Αυτή η σχέση θα το βοηθήσει να αναπτύξει την κριτική και δημιουργική του σκέψη, να δραστηριοποιήσει τη φαντασία του και την εφευρετικότητα του, να εμπλουτίσει την αισθητική του καλλιέργεια, να δοκιμάσει τα συναισθήματά του αναπτύσσοντας έτσι τη συναισθηματική του νοημοσύνη, να καλλιεργήσει τη γλωσσική του έκφραση με έμμεσο και βιωματικό τρόπο και τέλος να βοηθήσει στην ολόπλευρη συγκρότηση της προσωπικότητάς του. Το μικρό παιδί είναι ο μελλοντικός ενήλικας, ο άνθρωπος που θα διαμορφώσει τη νέα πραγματικότητα, τη νέα κοινωνία. Ένα παιδί που θα μάθει να έχει μια προσωπική σχέση με το βιβλίο δε θα σταματήσει ποτέ να διαβάζει. Επιμέρους στόχοι ως προς το γνωστικό αντικείμενο και ως προς τη μαθησιακή διαδικασία: Καλλιέργεια αναγνωστικής απόλαυσης και ικανότητας Άσκηση της δεξιότητας της προσεκτικής ακρόασης συγκέντρωσης Καλλιέργεια δεξιότητας αναδιήγησης ιστοριών, συναισθημάτων ή καταστάσεων Ανάπτυξη δυνατότητας κατανόησης κειμένου Αφηγηματική ικανότητα Συστηματική επαφή με λογοτεχνικά κείμενα Κατανόηση δημιουργίας ενός βιβλίου συντελεστές της δημιουργίας του Δημιουργία κλίματος συντροφικότητας και δημιουργικότητας μέσα στην τάξη, η οποία σταματά να αποτελεί ένα άθροισμα μεμονωμένων μαθητών αλλά γίνεται μια «κοινότητα αναγνωστών». 3

4 Γενική Περιγραφή Διδακτικής Πρακτικής Α τρίμηνο Στο τρίωρο της Ευέλικτης Ζώνης επέλεξα να εντάξω το συγκεκριμένο πρόγραμμα της Φιλαναγνωσίας με τίτλο: «Ταξίδι στη χώρα του βιβλίου». Επειδή τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει αναγνωστική δεξιότητα, η ανάγνωση καθ όλη τη διάρκεια του Α τριμήνου γινόταν από την εκπαιδευτικό. Για τον σκοπό αυτό στήθηκε μέσα στην τάξη μια μικρή βιβλιοθήκη με βιβλία που έφεραν οι μαθητές μετά τη δικιά μου υπόδειξη. Κάθε εβδομάδα η εκπαιδευτικός διάβαζε κι ένα βιβλίο. Η ανάγνωση σταματούσε ανά τακτά διαστήματα για να μην υπάρξει διάσπαση προσοχής μαθητών και η εκπαιδευτικός παρότρυνε τους μαθητές να αναδιηγηθούν ό,τι άκουσαν, χωρίς να διακόπτει κανείς κανένα. Έτσι γινόταν πράξη ο σεβασμός στην προσωπικότητα του άλλου. Στη συνέχεια προχωρούσαμε σε ερωτήσεις κατανόησης του κειμένου, όπου παρακινούνταν να απαντήσουν όλοι οι μαθητές ακόμη και οι πλέον άτολμοι. Έπειτα το βιβλίο περνούσε στα χέρια των μαθητών για να επεξεργαστούν την εικονογράφηση, τη βιβλιοδεσία και γενικότερα για να 4

5 έχουν άμεση επαφή με το αντικείμενο και να μην είναι παθητικοί δέκτες. Η ίδια διαδικασία επαναλαμβάνονταν και την επόμενη φιλαναγνωστική ώρα, μέχρι να τελειώσει το βιβλίο. Είναι αυτονόητο ότι τα βιβλία που επελέγησαν ήταν μικρής έκτασης, έτσι ώστε η ανάγνωση ολόκληρου του βιβλίου να μην ξεπερνούσε τις 3 διδακτικές ώρες. Στο τέλος κάθε βιβλίου οι μικροί μαθητές δημιουργούσαν κάποια ζωγραφιά σχετική με το βιβλίο που διαβάστηκε (έναν ήρωα του βιβλίου, ένα τοπίο, ένα αντικείμενο), κατασκεύασαν με πηλό αντικείμενα της ιστορίας που άκουσαν και προχωρούσαν στην αναπαραγωγή της ιστορίας με παντομίμα και δραματοποίηση μέρους ή του όλου της ιστορίας1. Η δασκάλα μαζί με τους μαθητές μοιράζονταν τις εντυπώσεις και τα συναισθήματα που τους δημιουργήθηκαν, γινόταν αναφορά στο συγγραφέα του βιβλίου και σε άλλα έργα που πιθανόν έχει συγγράψει και που ίσως θέλουν να διαβαστούν στο μέλλον. Επίσης γινόταν ειδική αναφορά στον εικονογράφο, δεδομένου ότι η εικονογράφηση προσελκύει τους μικρούς αναγνώστες περισσότερο απ όσο το κείμενο, το οποίο δεν μπορούσαν ακόμη να το εκτιμήσουν. Τέλος εξηγούνταν και οι όροι: εκδότης, βιβλιοπώλης, αναγνώστης, μεταφραστής. Οι δραστηριότητες φιλαναγνωσίας αυτού του τριμήνου έκλεισαν με την παρουσίαση και ανάγνωση των βιβλίων «Το Χελιδόνι που περίμενε τα Χριστούγεννα» και «Η νεραϊδούλα και ο Αϊ-Βασίλης» από τη συγγραφέα-εκπαιδευτικό Δόξα Κωτσαλίδου 2, στην αίθουσα πολλαπλών χρήσεων του Πρότυπου Πειραματικού σχολείου Φλώρινας 1 Οι παραπάνω δραστηριότητες είναι σύμφωνες με τις οδηγίες για τη φιλαναγνωσία του ΕΚΕΒΙ. Πολύ καθοριστικό ρόλο στη λειτουργία της φιλαναγνωσίας παίζει η επαφή των μαθητών με τους δημιουργούς των βιβλίων: τους συγγραφείς, αλλά και τους εικονογράφους. Γνωρίζοντας τους δημιουργούς οι μαθητές: Αποκτούν θετικά πρότυπα, ενδυναμώνουν την αυτοεκτίμησή τους, μορφοποιούν το λογοτεχνικό έργο κι έτσι χαράσσεται εντονότερα στη μνήμη και τον ψυχισμό τους, εξοικειώνονται με τον κόσμο της τέχνης και του πολιτισμού, αποκτούν μια εμπειρία μοναδική. Ακόμη έχουν την ευκαιρία να θέσουν ερωτήσεις και να πάρουν άμεσα απαντήσεις, να αναπτύσσουν προβληματισμούς και να διατυπώνουν απόψεις. 2 5

6 Β τρίμηνο Σε αυτό το στάδιο οι μαθητές είχαν αρχίσει να αναπτύσσουν επαρκώς την αναγνωστική δεξιότητα, συνεπώς μπορούσαν να συμμετέχουν στην ανάγνωση. Στόχοι Όλοι οι προηγούμενοι του Α τριμήνου κι επιπροσθέτως: Ενθάρρυνση στη λήψη πρωτοβουλιών και στην ενίσχυση της αυτενέργειας. Βελτίωση προφορικού λόγου. Καλλιέργεια συναισθηματικής νοημοσύνης. Αφού επιλεγόταν το βιβλίο κατά τα προηγούμενα, η δασκάλα παρότρυνε τους μαθητές να διαβάζουν μικρές προτάσεις, κυρίως αν εμπεριέχονταν διάλογοι, όπου μοιράζονταν οι ρόλοι, αρχικά στα παιδιά που το επιθυμούσαν και στη συνέχεια σε όλα τα μέλη της αναγνωστικής ομάδας. Έμφαση περισσότερη δινόταν στη δημιουργική συζήτηση πάνω στο θέμα της ιστορίας του λογοτεχνικού κειμένου. Γενικότερα καλούνταν οι μαθητές να εκφραστούν ελεύθερα πάνω στο συγκεκριμένο θέμα, να εμπλουτίσουν την ιστορία με τραγούδια, να συνθέσουν την ιστορία με άλλη γνωστή ιστορία (παραμυθοσαλάτα), να αλλάξουν το τέλος της ή να την εμπλουτίσουν με περισσότερες λεπτομέρειες και να αφηγηθούν την ιστορία από την πλευρά κάποιου άλλου ήρωα. 6

7 7

8 Γ τρίμηνο Στο στάδιο αυτό οι μαθητές είχαν κατακτήσει τη δεξιότητα της ανάγνωσης καθώς και της γραφής και μπορούσαν να συμμετέχουν ενεργά στην ανάγνωση των λογοτεχνικών κειμένων. Στόχοι Όλοι οι προηγούμενοι κι επιπροσθέτως: Ανάπτυξη κριτικής ικανότητας. Ανάπτυξη ενσυναίσθησης. Κατανόηση της θέσης του άλλου. Δημιουργία θετικών προτύπων. Οι μαθητές παροτρύνονταν να διαβάσουν ικανά κομμάτια του λογοτεχνικού έργου που είχε επιλεγεί και να ελέγχουν πλέον το χρωματισμό στη φωνή τους. Έχοντας αναπτύξει επαρκώς και τη δεξιότητα γραφής, μπορούσαν να εκφραστούν γραπτά για κάποιο από τα έργα που είχαν διαβάσει και να συμπληρώσουν το αντίστοιχο φύλλο εργασίας. Με αφορμή την Παγκόσμια ημέρα Βιβλίου, οι μικροί μαθητές με τη βοήθεια των φοιτητών της Σχολής Καλών Τεχνών Φλώρινας δημιούργησαν έναν πίνακα ζωγραφικής σχετικό με τον τίτλο του προγράμματός μας. 8

9 Στις 2 Μαΐου στο μάθημα της γλώσσας μπήκαμε στην ενότητα «Ο κόσμος των βιβλίων», 2ο τεύχος, σελίδες 57 έως 68. Στη συγκεκριμένη ενότητα οι μικροί μαθητές: γνώρισαν τα διαφορετικά είδη βιβλίων τη λειτουργία της δανειστικής βιβλιοθήκης του σχολείου μας. Η υπεύθυνη της βιβλιοθήκης, κ. Ρίμπα Φανή υποδέχτηκε τους μαθητές, τους παρουσίασε τα βιβλία της βιβλιοθήκης και τον τρόπο που ήταν τοποθετημένα, εξήγησε τον τρόπο δανεισμού τους και στη συνέχεια οι μικροί αναγνώστες προέβησαν στην επιλογή και το δανεισμό ενός βιβλίου ακολουθώντας την παραπάνω διαδικασία. 9

10 Επίσης, οι μαθητές μέσα από τη συγκεκριμένη ενότητα της γλώσσας επιδόθηκαν σε δραστηριότητες εντοπισμού και καταγραφής του συγγραφέα, του εικονογράφου, του μεταφραστή και του εκδοτικού οίκου των βιβλίων που υπήρχαν στη βιβλιοθήκη της τάξης μας. 10

11 11

12 Δημιουργία βιβλίου: Οι μικροί μαθητές έκαναν μια μικρή στάση στο αέναο Ταξίδι στη χώρα του βιβλίου, δημιουργώντας το δικό τους βιβλίο με τίτλο «Οι περιπέτειες των μικρών μαθητών της Α τάξης». Κάθε μαθητής-τρια έγραψε μια δική του περιπέτεια και την εικονογράφησε, δίνοντάς την κι ένα ταιριαστό τίτλο 12

13 Έπειτα χωρίστηκαν σε ομάδες προκειμένου να εικονογραφήσουν το εξώφυλλο και το οπισθόφυλλο για το βιβλίο τους, τα οποία επιλέχθηκαν με δημοκρατικές διαδικασίες (συγκέντρωση περισσότερων προτιμήσεων). 13

14 14

15 Το πρόγραμμα έκλεισε βραβεύοντας τους μαθητές που είχαν δανειστεί τα περισσότερα βιβλία από τη βιβλιοθήκη του σχολείου μας. Το βραβείο ήταν συμβολικό (ένα μολύβι). Αξιολόγηση του προγράμματος Οι μικροί μαθητές μέσα από το Ταξίδι στη χώρα του βιβλίου ίσως να αποκόμισαν εμπειρίες που κουβαλούν οι αναγνώστες σε όλη τους τη ζωή. Ήρθαν σε επαφή με το μαγευτικό κόσμο των βιβλίων, ταξίδεψαν νοερά μαζί με τους ήρωες των περιπετειών, βίωσαν ποικίλα συναισθήματα, εκφράστηκαν εικαστικά, δημιούργησαν δικές τους περιπέτειες που τις διαμόρφωσαν σε ένα βιβλίο μαθαίνοντας τα μυστικά του κι άνοιξαν νέους πνευματικούς ορίζοντες. «Ένας ουρανός με ανοιγμένα παράθυρα τα βιβλία μου» (Νικ. Βρεττάκος) 15