ΧΡΗΣΤΟΥ Δ. ΠΑΠΑΤΡΕΧΑ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΧΡΗΣΤΟΥ Δ. ΠΑΠΑΤΡΕΧΑ"

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΑΣ - ΠΕΤΡΟΛΟΓΙΑΣ - ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ ΧΡΗΣΤΟΥ Δ. ΠΑΠΑΤΡΕΧΑ Πτυχιούχου Γεωλόγου ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΦΥΣΙΚΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΙΔΙΟΤΗΤΩΝ ΜΕ ΤΟ ΚΟΚΚΟΜΕΤΡΙΚΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΑΝΘΡΑΚΙΚΩΝ ΠΕΤΡΩΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2011

2 2

3 Δ. ΠΑΠΑΤΡΕΧΑ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΦΥΣΙΚΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΙΔΙΟΤΗΤΩΝ ΜΕ ΤΟ ΚΟΚΚΟΜΕΤΡΙΚΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΑΝΘΡΑΚΙΚΩΝ ΠΕΤΡΩΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ Υποβλήθηκε στο Τμήμα Γεωλογίας του Α.Π.Θ. Τομέας Ορυκτολογίας-Πετρολογίας-Κοιτασματολογίας Ημερομηνία Προφορικής Εξέτασης: 20 Δεκεμβρίου 2011 Συμβουλευτική Επιτροπή Καθηγητής Α. Τσιραμπίδης, Τμήμα Γεωλογίας Α.Π.Θ., Επιβλέπων Καθηγητής Μ. Βαβελίδης, Τμήμα Γεωλογίας Α.Π.Θ., Μέλος Τριμελούς Συμβουλευτικής Επιτροπής Καθηγητής Μ. Σταματάκης, Τμήμα Γεωλογίας & Γεωπεριβάλλοντος Ε.Κ.Π.Α., Μέλος Τριμελούς Συμβουλευτικής Επιτροπής Εξεταστική Επιτροπή Καθηγητής Μ. Βαβελίδης, Τμήμα Γεωλογίας Α.Π.Θ. Καθηγητής Μ. Σταματάκης, Τμήμα Γεωλογίας & Γεωπεριβάλλοντος Ε.Κ.Π.Α. Αναπλ. Καθηγητής Α. Κορωναίος, Τμήμα Γεωλογίας Α.Π.Θ. Λέκτορας Ν. Καντηράνης, Τμήμα Γεωλογίας Α.Π.Θ. Λέκτορας Λ. Παπαδοπούλου, Τμήμα Γεωλογίας Α.Π.Θ. Καθηγητής Ν. Οικονόμου, Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών Α.Π.Θ. Αναπλ. Καθηγητής Κ. Σικαλίδης, Τμήμα Χημικών Μηχανικών Α.Π.Θ.

4 Χρήστος Δ. Παπατρέχας Α.Π.Θ. Συσχέτιση φυσικομηχανικών ιδιοτήτων με το κοκκομετρικό μέγεθος και την ορυκτολογική σύσταση των ανθρακικών πετρωμάτων της Ανατολικής Μακεδονίας ISBN «Η έγκριση της παρούσης Διδακτορικής Διατριβής από το Τμήμα Γεωλογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης δεν υποδηλώνει αποδοχή των γνωμών του συγγραφέως» (Ν. 5343/1932, άρθρο202, παρ. 2). 2

5 3 Αφιερώνεται στην οικογένειά μου

6 4

7 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΗΤΑ ΦΥΣΙΚΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΙΔΙΟΤΗΤΩΝ 1.2 ΤΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΤΗΣ ΑΝΑΤ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΑΣΟΥ 2. ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΜΑΡΜΑΡΟΦΟΡΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΑΝΑΤ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ 2.1 ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΓΕΩΔΥΝΑΜΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΔΥΤ. ΡΟΔΟΠΗΣ 2.2 ΜΕΤΑΜΟΡΦΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΣΤΗ ΔΥΤ. ΡΟΔΟΠΗ 2.3 ΓΕΩΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΩΝ-ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΩΝ ΜΑΡΜΑΡΩΝ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΟΡΟΥΣ 2.4 ΓΕΩΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΑΡΜΑΡΟΦΟΡΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΝΗΣΟΥ ΘΑΣΟΥ 3. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 3.1 ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΦΥΣΙΚΩΝ ΙΔΙΟΤΗΤΩΝ 3.2 ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΙΔΙΟΤΗΤΩΝ 4. ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ 4.1 ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΠΗΓΩΝ 4.1α ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΠΗ-1 4.1β ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΠΗ-2 4.1γ ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΠΗ-3 4.1δ ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΠΗ-4 4.1ε ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΠΗ-5 4.1στ ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΠΗ-6 4.1ζ ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΠΗ ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΚΑ-ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΩΝ ΜΑΡΜΑΡΩΝ ΠΗΓΩΝ ΔΡΑΜΑΣ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΓΡΑΝΙΤΗ 4.1.3α ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΓΡ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΥΡΓΩΝ 4.1.4α ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΠΥ β ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ ΝΧΤ-1 & ΝΧΤ γ ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΠΥ ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΚΑ-ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΩΝ ΜΑΡΜΑΡΩΝ ΠΥΡΓΩΝ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΟΡΟΥΣ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΞΗΡΟΠΟΤΑΜΟΥ-ΒΑΘΥΛΑΚΚΟΥ 4.1.6α ΠΕΤΡΟΓΡΑΦ. ΕΞΕΤΑΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΞΗ-3/ΛΕΥΚΟ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ 4.1.6β ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ ΞΗ-4, ΞΗ-5, ΒΑΘ-1, ΒΑΘ-3, ΒΑΘ-4, ΒΑΘ-5, ΒΑΘ-6/ΗΜΙΛΕΥΚΑ-ΤΕΦΡΟΛΕΥΚΑ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ 4.1.6γ ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ ΞΗ-1 & ΒΑΘ-2/ΗΜΙΛΕΥΚΑ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΜΕ ΠΡΑΣΙΝΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΚΑ-ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΩΝ ΜΑΡΜΑΡΩΝ ΞΗΡΟΠΟΤΑΜΟΥ-ΒΑΘΥΛΑΚΚΟΥ 4.2 ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΑ-ΠΕΤΡΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΑΡΜΑΡΩΝ ΝΗΣΟΥ ΘΑΣΟΥ ΛΕΥΚΑ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΜΟΥΡΓΕΝΑΣ ΛΙΜΕΝΑ ΘΑΣΟΥ ΛΕΥΚΑ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΞΗΡΟΞΥΛΑ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΘΑΣΟΥ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΑΓ. ΓΚΙΩΝΗ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΘΑΣΟΥ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΤΡΙΩΝ ΓΚΡΕΜΩΝ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΘΑΣΟΥ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΤΣΙΠΟΠΤΣΙ ΛΙΜΕΝΑ ΘΑΣΟΥ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΣΤΑΥΡΟΛΑΓΚΑΔΑ ΘΕΟΛΟΓΟΥ ΘΑΣΟΥ

8 4.2.7 ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΨΙΤΑΚΗ ΜΑΡΙΩΝ ΘΑΣΟΥ ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΚΑ-ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΜΑΡΜΑΡΟΦΟΡΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΘΑΣΟΥ 5. ΟΡΥΚΤΟΧΗΜΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ 5.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 5.2 ΧΗΜΙΚΕΣ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΔΟΛΟΜΙΤΩΝ 5.3 ΧΗΜΙΚΕΣ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΑΣΒΕΣΤΙΤΩΝ 6. ΧΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΠΟΧΡΩΣΕΙΣ 6.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 6.2 ΧΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΠΟΧΡΩΣΕΙΣ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΩΝ ΜΑΡΜΑΡΩΝ ΦΑΛΑΚΡΟΥ 6.3 ΧΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΠΟΧΡΩΣΕΙΣ ΜΑΡΜΑΡΩΝ ΝΗΣΟΥ ΘΑΣΟΥ 7. ΦΥΣΙΚΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 7.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 7.2 ΦΥΣΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΕΙΔΙΚΟ ΒΑΡΟΣ (Φ.Ε.Β.) ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΟΡΩΔΕΣ (Π) ΥΔΑΤΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ-ΣΥΝΤΕΛ. ΕΜΠΟΤΙΣΜΟΥ (ΑΠΟΡΡΟΦΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ)(Σy) 7.3 ΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΑΝΤΟΧΗ ΣΤΗ ΘΛΙΨΗ (C) ΑΝΤΟΧΗ ΣΤΗΝ ΚΑΜΨΗ (Τ) ΑΝΤΟΧΗ ΣΤΗ ΦΘΟΡΑ ΑΠΟ ΤΡΙΒΗ ΚΑΤΑ BOEHME (F) ΜΙΚΡΟΣΚΛΗΡΟΤΗΤΑ ΚΑΤΑ KNOOP (HK) 8. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΚΩΝ & ΦΥΣΙΚΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 9. ΣΥΖΗΤΗΣΗ 10. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 11. CONCLUSIONS ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

9 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Αυτή η διδακτορική διατριβή εκπονήθηκε σύμφωνα με τον κανονισμό του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών του Τομέα Ορυκτολογίας Πετρολογίας Κοιτασματολογίας, του Τμήματος Γεωλογίας, της Σχολής Θετικών Επιστημών, του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και έχει ως αντικείμενο τη συσχέτιση των φυσικομηχανικών ιδιοτήτων των μαρμάρων της Ανατολικής Μακεδονίας (δολομιτικών και ασβεστιτικών), με το κοκκομετρικό μέγεθος (μικροδομή) και την ορυκτολογική σύστασή τους. Τα μάρμαρα τα οποία μελετήθηκαν προέρχονται από τις σημαντικότερες μαρμαροφόρες περιοχές του Ελλαδικού χώρου και συγκεκριμένα από περιοχές του Φαλακρού Όρους και της Νήσου Θάσου. Η περιοχή της Ανατολικής Μακεδονίας (Δράμα-Καβάλα-Θάσος) αποτελεί το σημαντικότερο κέντρο εξόρυξης, κοπής και επεξεργασίας μαρμάρων στην Ελλάδα στην οποία έχουν εγκατασταθεί και δραστηριοποιούνται πολλές από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις του κλάδου, ορισμένες από τις οποίες κατατάσσονται μεταξύ των μεγαλύτερων της Ευρώπης. Στους ορεινούς όγκους της Ανατολικής Μακεδονίας, που δικαίως χαρακτηρίζεται ως η Καράρα της Ελλάδος, εντοπίζονται τα μεγαλύτερα αποθέματα λευκών και ημίλευκων μαρμάρων, όπως τα λευκά και χιονόλευκα της Θάσου, τα μάρμαρα του Φαλακρού Όρους (Βώλακα, Πηγών, Πύργων, Γρανίτη, Ξηροπόταμου και Βαθύλακκου κ.ά.) και τα οποία, εξαιτίας της εξαιρετικής ποιότητας είναι γνωστά στη διεθνή αγορά και κυρίως στην Ευρώπη, Κίνα, Αραβικές χώρες και Η.Π.Α. Η ετήσια παραγωγή των ογκομαρμάρων της Ανατολικής Μακεδονίας σήμερα ξεπερνά τα m 3. Με τη διατριβή αυτή γίνεται προσπάθεια να απαντηθούν ερωτήματα που αφορούν τη συσχέτιση των φυσικομηχανικών ιδιοτήτων που παρουσιάζουν τα εξεταζόμενα μάρμαρα με την ορυκτολογική σύσταση (δολομιτικά - ασβεστιτικά), την κοκκομετρία (αδρόκοκκα - υπέρ-λεπτόκοκκα) και την ορυκτοχημεία τους. Το θέμα επέλεξε ο καθηγητής του Τμήματος Γεωλογίας της Σχολής Θετικών Επιστημών του Α.Π.Θ. κ. Ανανίας Τσιραμπίδης. Θα ήθελα να ευχαριστήσω την Τριμελή Συμβουλευτική Επιτροπή και συγκεκριμένα: τον επιβλέποντα της διατριβής μου κ. Ανανία Τσιραμπίδη, Καθηγητή του Τμήματος Γεωλογίας της Σχολής Θετικών Επιστημών του Α.Π.Θ., για την άριστη συνεργασία, την ανθρώπινη συμπαράσταση, τις χρήσιμες συμβουλές και την καθοδήγησή του. τους κ.κ. Μιχάλη Βαβελίδη, Καθηγητή του Τμήματος Γεωλογίας της Σχολής Θετικών Επιστημών του Α.Π.Θ. και Μιχάλη Σταματάκη, Καθηγητή και Πρόεδρο του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Οι εύστοχες παρατηρήσεις τους και η καθοδήγησή τους στην πραγματοποίηση του πειραματικού μέρους, αναβάθμισαν το περιεχόμενο της παρούσας διατριβής. Πολλές ευχαριστίες εκφράζω προς το ΙΓΜΕ για την άδεια χρήσης ορισμένων δεδομένων από τους δύο άτλαντές του, αλλά και του εργαστηριακού εξοπλισμού του. Επίσης, ευχαριστώ τους 7

10 συναδέλφους του Ι.Γ.Μ.Ε. Ε. Βιδάκη, Δρ. Δ. Ηλιόπουλο, Δρ. Γ. Οικονόμου, Δρ. Ι. Χατζηπαναγή και Δ. Βουγιούκα για την πολύτιμη βοήθεια που μου παρείχαν στα διάφορα στάδια της μελέτης αυτής. Ειδική αναφορά θέλω να κάνω στους συναδέλφους του εργαστηρίου ΛΙΘΟΣ του Ι.Γ.Μ.Ε. Δρ. Κ. Λασκαρίδη, Ν. Παπαϊωάννου και Ι. Κουσερή, για τη μεγάλη συμβολή τους στην εκτέλεση των εργαστηριακών δοκιμών, που πραγματοποιήθηκαν σ αυτό το εργαστήριο και αφορούν τις φυσικομηχανικές ιδιότητες των μαρμάρων που μελετήθηκαν σ αυτή τη διατριβή. Για την υλοποίηση της διατριβής, η ανάμνηση των γονέων μου και του αδελφού μου Γιώργου αποτέλεσαν τον οδηγό, γιατί με τις ηθικές αξίες που με ενέπνευσαν και το όραμα για ένα καλύτερο αύριο, μου παρείχαν συνεχώς κουράγιο. Κλείνοντας, θέλω να εκφράσω στη σύντροφο της ζωής μου Φωτεινή και στις κόρες μου Εφηλίνα και Ναταλία την ευγνωμοσύνη μου, για την αμέριστη συμπαράσταση και τη συνεχή παρότρυνση, για την ολοκλήρωση της διδακτορικής διατριβής μου. 8

11 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ανθρακικά πετρώματα και σχηματισμοί ηλικίας Προκαμβρίου έως Ολοκαίνου βρίσκονται σχεδόν σε όλο τον κόσμο. Τα πιο διαδομένα μέλη είναι η κρητίδα, ο ασβεστόλιθος και το μάρμαρο. Λιγότερο συνηθισμένα ανθρακικά πετρώματα είναι η αραγωνιτική άμμος που σχηματίζεται από καταβύθιση σε θαλάσσιο νερό, ο τραβερτίνης που σχηματίζεται από χημική καταβύθιση σε γλυκά νερά γύρω από τα στόμια φυσικών θερμών ή ψυχρών και πλούσιων σε ασβέστιο πηγών και η μάργα που θεωρείται μίγμα πετρωμάτων (ασβεστόλιθος + άργιλος) και σχηματίζεται σε λίμνες και έλη (Harben, 2002). Η πρoέλευση των ασβεστόλιθων μπoρεί vα είvαι χημική, αλλά και βιoγεvής. Απoτελoύv τo 25% τoυ συvόλoυ τωv ιζηματoγεvώv πετρωμάτωv και η ηλικία τoυς φτάvει μέχρι 2,7 δισεκ. χρόvια. Έχoυv χρώμα συvήθως τεφρό, εμφανίζονται όμως και με ποικίλα άλλα χρώματα. Περιέχουν τουλάχιστον 95% ασβεστίτη. Συνηθισμένα συστατικά τους σε μικρές αναλογίες είναι επίσης ο δολομίτης, χαλαζίας ή χαλκηδόνιος, άστριοι, αργιλικά ορυκτά, σιδηρίτης και σιδηροπυρίτης. Οι ασβεστόλιθοι σχηματίζονται από οργανικές ή ανόργανες διεργασίες και μπορεί να είναι χημικοί ή βιογενείς, κλαστικοί, κρυσταλλικοί ή ανακρυσταλλωμένοι. Αρκετοί είναι σε υψηλό βαθμό απολιθωματοφόροι. Ο δολομίτης θεωρείται μονόμικτο ανθρακικό πέτρωμα με κύριο συστατικό το ομώνυμο ορυκτό δολομίτη του οποίου η ιδεώδης σύσταση κατά βάρος είναι: 21,9% MgO, 30,4% CaO και 47,7% CO 2. Η σύστασή του κυμαίνεται από 57% mole Ca και 43% mole Mg μέχρι την ιδανική τιμή 50% mole για κάθε στοιχείο, εξαιτίας της αντικατάστασης του Ca από το Mg. Ακόμη, είναι δυνατή η ισόμορφη αντικατάσταση των κατιόντων Ca ή Mg από άλλα δισθενή κατιόντα όπως συνήθως Fe 2+. Οι δολομίτες έχουν χρώμα τεφρό μέχρι καστανό και είναι ανθεκτικότεροι στην επίδραση διαλυμάτων οξέων σε σχέση με τους ασβεστόλιθους. Για το λόγο αυτό αντιστέκονται περισσότερο στην καρστική διάβρωση. Ο τραβερτίνης είναι σκληρός, λεπτοκρυσταλλικός, συμπαγής ή μαζώδης και συχνά συγκριματικός ασβεστόλιθος χρώματος λευκού μέχρι καστανού. Σχηματίζεται από ραγδαία απόθεση CaCO 3 που είναι διαλυμένο σε επιφανειακά ή υπεδάφια νερά, γύρω από ανόργανο ή οργανικό πυρήνα. Βρίσκεται ακόμη σε ασβεστολιθικά σπήλαια με μορφή στρωματωδών αποθέσεων. Τα ονυχομάρμαρα ή όνυχες είναι παράλληλα στρωματωμένοι και ημιδιαφανείς τραβερτίνες ικανοί για λείανση, στίλβωση και χρήση ως διακοσμητικά ή αρχιτεκτονικά υλικά. Συνήθως είναι αποθέσεις CaCO 3 σε ψυχρά υδατικά διαλύματα. Η λέξη μάρμαρο χρησιμοποιείται με άλλη έννοια από τους επιστήμονες και με άλλη από τους τεχνικούς ή τους απλούς ανθρώπους. Στην επιστημονική ορολογία μάρμαρο είναι ένα μεταμορφωμένο πέτρωμα που αποτελείται κυρίως από λεπτό- μέχρι αδρόκοκκο ανακρυσταλλωμένο ασβεστίτη και/ή δολομίτη. Ο ιστός του είναι γρανοβλαστικός ή σακχαροειδής που σημαίνει ότι όλοι οι κόκκοι του έχουν σχεδόν ίσο μέγεθος (Τσιραμπίδης, 2005). Στην τεχνική ως "μάρμαρο" χαρακτηρίζεται κάθε πέτρωμα κοκκώδες ή στιφρό. Και στις δύο περιπτώσεις αυτά τα πετρώματα μπορούν να κοπούν, να λειανθούν, να στιλβωθούν και να δώσουν πλάκες για επίστρωση και 9

12 επένδυση. Μέσα στα μάρμαρα μπορεί να υπάρχουν και άλλα ορυκτά συστατικά σε διάφορες ποσότητες όπως χαλαζίας, άστριοι, μοσχοβίτης ή σερικίτης, χλωρίτης, επίδοτο, σερπεντίνης, γραφίτης, αργιλικά ή μεταλλικά ορυκτά, γρανάτης, διοψίδιος, τρεμολίτης κ.ά. Η παρουσία των ορυκτών αυτών συστατικών, όταν βρίσκονται σε ικανή ποσότητα, επηρεάζει τόσο τις τεχνικές ιδιότητες, όσο και το χρώμα του μαρμάρου. Έτσι, τα φυλλώδη ορυκτά συστατικά όπως είναι ο μοσχοβίτης, χλωρίτης κ.ά., αυξάνουν τη σχιστότητά του, ενώ τα έγχρωμα δίνουν σε αυτό διάφορες χαρακτηριστικές αποχρώσεις. Ο χαλαζίας που οι τεχνικοί τον ονομάζουν "γυαλί", εξαιτίας της μεγάλης σκληρότητάς του, ακόμη και όταν βρίσκεται σε μικρές ποσότητες και με μικρό μέγεθος κόκκων, αυξάνει τη σκληρότητα και την αντοχή του μαρμάρου, αλλά μειώνει σημαντικά τη δυνατότητα για καλή στίλβωση. Ο σιπολίνης είναι μάρμαρο που περιέχει ενστρώσεις φυλλωδών ορυκτών, κυρίως σερικίτη και χλωρίτη. Τα µάρµαρα είναι υλικά που χρησιμοποιήθηκαν ευρύτατα από τους αρχαϊκούς χρόνους για την κατασκευή προτοµών και αγαλμάτων, καθώς και για την κατασκευή ναών, µνηµείων και ανδριάντων κολοσσιαίων διαστάσεων. Τα ελληνικά διακοσµητικά πετρώµατα και κυρίως τα µάρµαρα είναι γνωστά σε όλο τον κόσµο, γιατί έχουν ταυτιστεί µε τα αριστουργήματα της γλυπτικής και της αρχιτεκτονικής της Αρχαίας Ελλάδος, τα οποία συνεχίζουν µέσα στους αιώνες να προκαλούν τον παγκόσμιο θαυµασµό. Σημαντικά πλεονεκτήματα των μαρμάρων (Τσιραμπίδης, 1996α): Είναι όλα όμορφα στην αισθητική φυσικά δομικά υλικά και προσφέρουν τη δυνατότητα κατασκευής επιφανειών με ιδιαίτερη πολυτέλεια. Η επιφάνειά τους μπορεί να στιλβωθεί και να γυαλίζει, όταν χρησιμοποιούνται για εσωτερικές ε- φαρμογές. Μπορούν να συνδυάζονται με ευχέρεια με άλλα δομικά υλικά και να συμβάλλουν στην επίτευξη ενότητας ανάμεσα στον εξωτερικό και εσωτερικό χώρο. Στα σημαντικά πλεονεκτήματα των φυσικών πετρωμάτων ανήκει και η αντοχή τους στη ρύπανση. Οι μεγάλες μηχανικές αντοχές, η υφή της επιφάνειάς τους και οι πολλές δυνατότητες επεξεργασίας αυτής, σε συνδυασμό με τους απλούς γενικά τρόπους συντήρησης, είναι σημαντικοί παράγοντες που χαρακτηρίζουν τα φυσικά πετρώματα ως μοναδικά δομικά υλικά. Τα ανθρακικά πετρώματα είναι άμεσα διαθέσιμα σε χαμηλές τιμές και η χρήση τους στους περισσότερους τομείς της βιομηχανίας πολύ εκτεταμένη, εξαιτίας των ιδιαίτερων φυσικών και χημικών χαρακτηριστικών τους. Τα ανθρακικά πετρώματα μπορούν να κονιοποιηθούν και κοκκομετρικά να ταξινομηθούν παράγοντας το κονιοποιημένο ανθρακικό ασβέστιο (GCC), για χρήση του ως πληρωτικού σε ποικίλα βιομηχανικά προϊόντα. Οι τύποι του GCC βασίζονται σε φυσικές ιδιότητες όπως το μέγεθος των τεμαχιδίων, η κατανομή και το σχήμα τους, καθώς και η λαμπρότητά τους. Το καταβυθιζόμενο ανθρακικό ασβέστιο (PCC) παράγεται από την επίδραση CO 2 σε ένυδρο ασβέστη [Ca(OH) 2 ]. Τα ανθρακικά πετρώματα (ασβεστόλιθοι, κιμωλία, τραβερτίνες, δολομίτες και μάρμαρα) 10

13 χρησιμοποιούνται σε πολλές εφαρμογές και συγκαταλέγονται μεταξύ των 30 σπουδαιότερων πρώτων υλών. Στην παγκόσμια σειρά κατάταξης, ανάλογα με την αξία τους, οι ονομαζόμενοι βιομηχανικοί ασβεστόλιθοι για όλες τις βιομηχανικές εφαρμογές, εκτός της βιομηχανίας τσιμέντου, κατέχουν την 11 η θέση. Για τη βιομηχανία τσιμέντου όμως κατέχουν την 5 η θέση (Luttig, 1980). Σήμερα, οι εφαρμογές των μαρμάρων στις διάφορες κατασκευές είναι απεριόριστες. Οι ανθεκτικές και πολυτελείς μαρμάρινες δαπεδοστρώσεις διακοσμούν εντυπωσιακά οποιοδήποτε χώρο, τόσο σε απλές κατοικίες όσο και σε κτίρια γραφείων, τράπεζες, ξενοδοχεία και εκκλησίες. Επίσης, από μάρμαρο κατασκευάζονται όλο και περισσότερες εσωτερικές και εξωτερικές σκάλες και ορθομαρμαρώσεις, καθώς και άλλα κομψοτεχνήματα σε συνδυασμό συνήθως με άλλα δομικά υλικά (Τσιραμπίδης, 1996α). Οι κατασκευές κατέχουν την πρώτη θέση στην κατανάλωση ανθρακικών πετρωμάτων με ευρύτητα χρήσεων και μεγάλη ποικιλία προδιαγραφών. Βασικοί τομείς εφαρμογής είναι η οικοδομική (π.χ. λίθοι δόμησης, πλάκες επίστρωσης ή επένδυσης, σκάλες, αδρανή υλικά), οδοποιία, έτοιμο σκυρόδεμα κ.λπ. Ιδιαίτερα σημαντική μερίδα στην ανάπτυξη της σύγχρονης ελληνικής μαρμαροβιομηχανίας καταλαμβάνει ο μαρμαρικός πλούτος της Ανατ. Μακεδονίας, με την ξεχωριστή παρουσία των δολομιτικών μαρμάρων του Φαλακρού Όρους στο Νομό Δράμας και των δολομιτικών μαρμάρων της Νήσου Θάσου του Νομού Καβάλας. Για περισσότερο από 30 χρόνια αυτές οι δύο περιοχές θεωρούνται από τα μεγαλύτερα εξορυκτικά κέντρα της Ελλάδος που τροφοδότησαν και τροφοδοτούν με πρώτη ύλη, μαρμαροβιομηχανίες και μαρμαροβιοτεχνίες των Νομών Δράμας, Καβάλας, Θεσσαλονίκης, Αττικής, καθώς και άλλων διαμερισμάτων του ελλαδικού χώρου. Ασβεστόλιθοι, αμιγείς ή μαργαϊκοί, ηλικίας κυρίως Καινοζωικού και Μεσοζωικού, βρίσκονται σε όλη την Ελλάδα. Οι πτυχωμένοι ή κατακερματισμένοι χρησιμοποιούνται για την παραγωγή αδρανών υλικών, ενώ οι υγιείς για την παραγωγή λίθων δόμησης ή διακόσμησης (Τσιραμπίδης, 1990, 1996α & 2000, Λασκαρίδης κ.ά., 2000, Pomoni-Papaioannou et al., 2000). Τα καθαρά και λεπτόκοκκα ασβεστιτικά μάρμαρα, λευκά ή χιονόλευκα, είναι πολύ σπάνια. Τέτοιου είδους μάρμαρα είναι της Πεντέλης και της Πάρου στον ελληνικό χώρο και της Καράρα στην Ιταλία. Η θαυμάσια εμφάνιση των μαρμάρων αυτών οφείλεται στη διαφάνειά τους, καθώς και στην ιδιότητά τους να ανακλούν το φως. Σήμερα, στα περιζήτητα διεθνώς λευκά μάρμαρα ανήκει και ο δολομίτης της Θάσου (χιονόλευκο χρώμα). Ο κλάδος του μαρμάρου, συμπεριλαμβανομένων και των υπόλοιπων φυσικών διακοσμητικών πετρωμάτων, αποτελούσε έναν από τους πλέον υγιείς παραγωγικούς τομείς της ελληνικής οικονομίας μέχρι το τέλος του περασμένου αιώνα. Σήμερα όμως κατατάσσεται μετά την 15 η θέση παγκοσμίως, όσον αφορά τις ποσότητες που εξορύσσονται, καθώς και εκείνες που εξάγονται στις ξένες αγορές. Εξαιτίας των προβλημάτων ανταγωνισμού από τρίτες χώρες, αδειοδοτήσεων, θεσμικού πλαισίου και κόστους λειτουργίας, ο ελληνικός τομέας του μαρμάρου, περιόρισε την ετήσια παραγωγή τα τελευταία χρόνια στα δύο εκατ. τόνους. Οι εξαγωγές σε όγκους, πλάκες και κατεργασμένα προϊόντα 11

14 έχουν σταθεροποιηθεί περίπου στους τόνους/χρόνο. Προκειμένου να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα, αλλά και τις προκλήσεις των καιρών, οι μεγάλες επιχειρήσεις του κλάδου έχουν πραγματοποιήσει σημαντικές επενδύσεις σε τεχνολογία, καθετοποίηση, εκμετάλλευση παραπροϊόντων, οργάνωση δικτύων διανομής στο εσωτερικό και το εξωτερικό, καθώς και εξορυκτική δραστηριότητα σε τρίτες χώρες. Ο συνολικός ετήσιος κύκλος εργασιών τους εκτιμάται ότι ξεπερνά τα 700 εκατ. (Τσιραμπίδης, 2002, 2005). Στον τομέα μαρμάρου συνεχίζονται με αυξανόμενο ρυθμό από το 2002 οι εισαγωγές από τρίτες χώρες, εξαιτίας της αυξανόμενης ζήτησης στην εγχώρια αγορά και του περιορισμού των δυνατοτήτων ανάπτυξης νέων κοιτασμάτων στον ελληνικό χώρο. Επίσης, οι εξαγωγές σε τυποποιημένα προϊόντα επηρεάστηκαν αρνητικά από τη σχέση τιμής του ευρώ έναντι του δολαρίου και εμφάνισαν σχετική κάμψη. Εξαίρεση σ αυτή αποτέλεσαν οι αυξημένες εξαγωγές σε ογκομάρμαρα κυρίως προς την Κίνα ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΗΤΑ ΦΥΣΙΚΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΙΔΙΟΤΗΤΩΝ Για χρόνια το ζήτημα της ποιότητας υπήρξε ένα σοβαρό ζήτημα στη βιομηχανία διακοσμητικών πετρωμάτων. Ποιότητα είναι η υφή, το χρώμα, η τυποποίηση η νομική προστασία; Πολλοί, από αρχιτέκτονες μέχρι εργολάβοι, από προμηθευτές μέχρι κατασκευαστές έχουν διερωτηθεί, τι είναι ποιότητα; Οι άνθρωποι έχουν καταφύγει στο δικαστήριο για να καθορίσει την ποιότητα ενός διακοσμητικού πετρώματος ή μιας κατασκευής. Πολλές φορές οι άνθρωποι νομίζουν ότι αυτό το πέτρωμα είναι κακής ποιότητας και γι αυτό παρουσιάζονται βλάβες. Οι αποτυχίες στην εφαρμογή ενός διακοσμητικού πετρώματος συνήθως θεωρείται ότι είναι θέμα που σχετίζεται με την ποιότητά του. Άλλοι έχουν αποδώσει την παραλλαγή στο χρώμα του ως ποιοτικό πρόβλημα. Όταν ένα φυσικό πέτρωμα που πρόκειται να χρησιμοποιηθεί ως διακοσμητικό έχει ρωγμές ή φλέβες ή εγκλείσματα θεωρείται χαμηλής ποιότητας. ΛΑΘΟΣ. Κάθε μαρμαροβιομηχανία πρέπει να καθορίζει και να προσφέρει γραπτώς στους αγοραστές όλες τις σχετικές πληροφορίες του διακοσμητικού πετρώματος πριν από την πώλησή του. Τέτοιες πληροφορίες μπορεί να είναι: ποιότητα, έλεγχος ποιότητας, ποικιλότητα χρώματος, αντοχή, σκληρότητα, απορροφητικότητα, στρέβλωση, πληρώσεις φλεβιδίων, ρωγμώσεις, κηλίδες, πληροφορίες καθαρισμού και συντήρησης, καθώς και κατάλληλης τοποθέτησης του πετρώματος. Πολλές φορές ακόμα και ο πωλητής δεν γνωρίζει όλες τις απαντήσεις σε αυτά τα θέματα. Επομένως, η ποιότητα θα πρέπει να αναφέρεται στο σύνολο των παραπάνω πληροφοριών πριν την πώληση ενός συγκεκριμένου διακοσμητικού πετρώματος (Matthews, 1994). Η ποιότητα και επομένως η καταλληλότητα ενός διακοσμητικού πετρώματος για χρήση του σε διάφορες κατασκευές καθορίζεται από διάφορους παράγοντες οι σημαντικότεροι των οποίων είναι (Τσιραμπίδης, 1996α): α. Η χρωματική και αισθητική του εμφάνιση. β. Η παρουσία ή όχι φλεβιδίων, η διάταξη και το χρώμα τους. γ. Η παρουσία και η συχνότητα ποικίλων εγκλεισμάτων. δ. Οι φυσικομηχανικές του ιδιότητες. 12

15 Οι τρεις πρώτοι παράγοντες δεν μπορούν να ελεγχθούν με κάποιες δοκιμές ή να εκφραστούν με κάποιους αριθμούς, γι αυτό και θεωρούνται υποκειμενικοί. Αποτελούν όμως σημαντικά στοιχεία της αρχιτεκτονικής και αισθητικής μελέτης μιας κατασκευής. Ιδιαίτερη σημασία βέβαια έχει η μελέτη των φυσικομηχανικών ιδιοτήτων των διακοσμητικών πετρωμάτων. Συνήθως, είναι δυνατό να βρεθεί το καταλληλότερο από πλευράς ιδιοτήτων υλικό του οποίου και ο χρωματισμός και γενικότερα η αισθητική του εμφάνιση να ικανοποιεί όλες τις προϋποθέσεις της επιλογής του. Οι φυσικομηχανικές ιδιότητες των πετρωμάτων εξαρτώνται κυρίως από τα πετρογραφικά χαρακτηριστικά τους. Αλλαγές στα ορυκτολογικά και ιστολογικά χαρακτηριστικά επηρεάζουν τις φυσικομηχανικές ιδιότητές τους οι οποίες από εξαιρετικές σε ορισμένες εφαρμογές μπορεί να γίνουν πολύ αδύνατες, όταν αυτά τα πετρώματα είναι έντονα εξαλλοιωμένα ή παραμορφωμένα. Οι αντοχές των φυσικών πετρωμάτων δεν επηρεάζονται μόνο από τα συστατικά ορυκτά τους ή τον προτιμώμενο προσανατολισμό αυτών, αλλά και από την παρουσία μικρορωγμώσεων (Rigopoulos et al., 2010). Πολύ σημαντική θεωρείται η δειγματοληψία. Υπάρχουν πολλά χαρακτηριστικά παραδείγματα δοκιμών που εκτελέστηκαν πολύ προσεκτικά και με τις τελειότερες συσκευές ελέγχου, αλλά έδωσαν λανθασμένα αποτελέσματα, εξαιτίας της κακής δειγματοληψίας (π.χ. δοκίμια από αποσαθρωμένα τμήματα του πετρώματος ή δοκίμια που περιείχαν πυριτικούς κονδύλους ή άλλες προσμίξεις). Έτσι, για να είναι ορθές οι μετρήσεις των φυσικομηχανικών ιδιοτήτων πρέπει (Τσιραμπίδης, 1996α): α. Οι διαστάσεις των δοκιμίων να συσχετίζονται με τη μέση κοκκομετρική διαβάθμιση του πετρώματος. Σε λεπτόκοκκα και ομογενή στη σύσταση πετρώματα οι διαστάσεις των δοκιμίων μπορεί να είναι μικρές, ενώ σε αδρόκοκκα επιβάλλεται να είναι μεγαλύτερες, ώστε να μπορεί να αντιπροσωπεύεται όλη η κοκκομετρία του πετρώματος. β. Εφόσον στο πέτρωμα υπάρχει συγκεκριμένος προσανατολισμός των κόκκων ή κρυστάλλων (στρώση στα ιζηματογενή ή σχιστότητα στα μεταμορφωμένα πετρώματα), πρέπει να ετοιμαστούν δοκίμια τόσο παράλληλα, όσο και κάθετα στη στρώση ή στη σχιστότητα, γιατί για ορισμένες ιδιότητες (π.χ. αντοχή στη θλίψη) παίρνονται πολύ διαφορετικά αποτελέσματα. γ. Η συχνή εμφάνιση πυριτικών κονδύλων ή η ύπαρξη μικρών διαρρήξεων (κομών) μέσα στο μάρμαρο δεν θα πρέπει να αγνοούνται, αλλά αντίθετα να ετοιμάζονται δοκίμια που θα περιέχουν τέτοια στοιχεία και να πραγματοποιούνται αντίστοιχες δοκιμές, ώστε να γίνει γνωστή η πραγματική συμπεριφορά του μαρμάρου με τις αδυναμίες του. Η προσεκτική εξέταση της φυσικομηχανικής συμπεριφοράς ενός δομικού υλικού είναι επιτακτική. Η αύξηση της υδαταπορρόφησης ως έκφραση του βαθμού αποσάθρωσης της επιφάνειας ενός τέτοιου υλικού μπορεί να υπολογιστεί με συσκευή υπερηχητικών κυμάτων. Ο Christaras (1990), εξετάζοντας δείγματα δολομιτικού μαρμάρου της Θάσου και ασβεστιτικού μαρμάρου του Παγγαίου, διαπίστωσε ότι δείγματα με μεγάλες τιμές υδαταπορρόφησης παρουσίαζαν χαμηλότερη θλιπτική αντοχή, αλλά και χαμηλότερη διάδοση των υπερηχητικών κυμάτων στη μάζα τους. Η αυξανόμενη χρήση του μαρμάρου όχι μόνο σε κλασικές αλλά και σε ειδικές κατασκευές, πρόσθεσε νέα προβλήματα και οδήγησε σε αναζήτηση και προσδιορισμό τιμών και άλλων 13

16 φυσικομηχανικών ιδιοτήτων. Π.χ. η μέτρηση της θερμικής αγωγιμότητας των μαρμάρων κρίθηκε απαραίτητη για οικοδομικές κατασκευές σε χώρες με ιδιαίτερα ψυχρό κλίμα, όπου η θέρμανση γίνεται με ηλεκτρικές αντιστάσεις συνήθως κάτω από το δάπεδο. Επίσης, η δοκιμή κύρτωσης για πλάκες εξωτερικών επενδύσεων σε κατασκευές στις ίδιες χώρες σήμερα θεωρείται επιβεβλημένη (Schouenborg, 2009). Ο Herz (1989) στην τράπεζα δεδομένων του με ισοτοπικές αναλύσεις άνθρακα και οξυγόνου κλασικών ελληνικών και ρωμαϊκών μαρμάρων, περιλαμβάνει και 48 δείγματα από αρχαίες εκμεταλλεύσεις της Νήσου Θάσου. Συγκρίνοντας ισοτοπικές αναλύσεις θραυσμάτων άγνωστων μαρμάρινων καλλιτεχνημάτων με τα δεδομένα αυτής της τράπεζας, είναι δυνατό να προσδιορίσουμε την πηγή προέλευσης του μαρμάρου των περισσότερων από αυτά. Ραντάρ διείσδυσης υπεδάφους έχει χρησιμοποιηθεί με επιτυχία και στη Νήσο Θάσο για τον εντοπισμό ρωγμώσεων σε λατομεία μαρμάρου (Grandjean & Gourry, 1996, Φιλιππίδης κ.ά., 1998). Η μέθοδος δεν είναι καταστρεπτική και γρήγορα παρέχει αναλυτική εικόνα του υπεδάφους, διευκολύνοντας έτσι χρονικά αλλά και οικονομικά τους λατόμους. Καινοτόμα νανοσυνθετικά ακρυλικά φύλλα συσσωματωμένα με ψηφίδες μαρμάρων επεξεργάστηκαν με methyl methacrylate (MMA). Η μελέτη των φυσικομηχανικών ιδιοτήτων έδειξε βελτίωση στο βαθμό συγκόλλησης των ψηφίδων με το ΜΜΑ. Το μέτρο ελαστικότητας, και οι αντοχές σε όλες τις φυσικομηχανικές ιδιότητες παρουσιάζονται με πολύ υψηλότερες τιμές σε αυτά τα πλακίδια σε συσχέτιση με κάθε άλλο φυσικό πέτρωμα. Επιπλέον, τα νανοσυνθετικά πλακίδια παρουσιάζουν μικρότερο βάρος, σταθερότητα χρώματος, ηλεκτρική μόνωση, χαμηλή ευφλεκτότητα, χαμηλή υδαταπορρόφηση και εξαιρετικές μηχανικές ιδιότητες (El-Bashir & Hendi, 2010). Ο προσδιορισμός των φυσικομηχανικών ιδιοτήτων των μαρμάρων γίνεται σύμφωνα με τις μεθόδους της βραχομηχανικής και ειδικότερα με τις εργαστηριακές δοκιμές όπως αυτές καθορίζονται από τα διάφορα διεθνή πρότυπα: Αμερικανικό (ASTM), Γερμανικό (DIN), Ιταλικό (UNI), Βρετανικό (BS), Διεθνές (ΙSO) και στην Ελλάδα από τις αντίστοιχες προδιαγραφές του Υπουργείου Δημοσίων Έργων. Σήμερα, για τις περισσότερες φυσικομηχανικές ιδιότητες ισχύουν ενιαίες προδιαγραφές που έχει καθιερώσει η Ε.Ε. μέσω της Τεχνικής Επιτροπής CEN/TC 246. Η σήμανση CE που αποδίδεται σε τελικά προϊόντα για πιστοποίηση της ποιότητας, αποδεικνύει ότι ο παραγωγός έχει συμμορφωθεί με τα Ευρωπαϊκά πρότυπα και προδιαγραφές (Λασκαρίδης & Πατρώνης, 2005). Οι εργαστηριακές δοκιμές της βραχομηχανικής έχουν απόλυτη εφαρμογή στα μάρμαρα, αν και ορισμένες δεν ενδιαφέρουν στην πράξη (π.χ. η θλιπτική αντοχή σε τριαξονική καταπόνηση), αφού το μάρμαρο δεν χρησιμοποιείται πολύ ως δομικό στοιχείο. Συνηθισμένο είναι το φαινόμενο οι εργαστηριακές δοκιμές να εφαρμόζονται με τρόπο πλημμελή και τα αποτελέσματα δυστυχώς να μην είναι συγκρίσιμα. Για παράδειγμα η θλιπτική αντοχή ενός μαρμάρου προσδιορίζεται σε κυλινδρικά δοκίμια με διαφορετικό λόγο ύψους προς διάμετρο (h/d) χωρίς να γίνεται αναγωγή στην αντοχή ενός δοκιμίου με ορισμένο μέγεθος (συνήθως h/d=2) και ενώ είναι γνωστό ότι σε όλα τα φυσικά δομικά υλικά η αντοχή αυξάνει εκθετικά για λόγους h/d μικρότερους της μονάδας (Ρήγας κ.ά., 1990). 14

17 Ένα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα πλημμελούς εφαρμογής των κανόνων είναι ο προσδιορισμός της εφελκυστικής αντοχής ανεξάρτητα από τη διεύθυνση της πιθανής σχιστότητας ενός μαρμάρου. Είναι σαφές ότι ανεξάρτητα από το πείραμα που εφαρμόζεται για τον προσδιορισμό της αντοχής σε εφελκυσμό (από κάμψη πρισματικού δοκιμίου ή από διαχωρισμό κυλινδρικού δοκιμίου) που ποτέ δεν δίνουν ταυτόσημα αποτελέσματα, η σχιστότητα παίζει πρωτεύοντα ρόλο και μπορεί να δώσει αποτελέσματα που διαφέρουν μεταξύ τους περισσότερο από 200%. Επομένως, θα πρέπει οι μετρήσεις της εφελκυστικής αντοχής να συνοδεύονται πάντοτε από περιγραφή των φυλλωδών συστατικών του μαρμάρου. Ειδικότερα, για τη μέθοδο προσδιορισμού της αντοχής σε κάμψη πρισματικού δοκιμίου, είναι προτιμότερο τα πειράματα να εκτελούνται με το εφαρμοζόμενο φορτίο όχι μόνο κάθετα και παράλληλα στη διεύθυνση της σχιστότητας, αλλά και κάθετα στη διεύθυνση που δίνει το καλύτερο διακοσμητικό αποτέλεσμα. Πίν. 1. Βαθμός σπουδαιότητας των φυσικομηχανικών ιδιοτήτων διακοσμητικών πετρωμάτων ανάλογα με τη χρήση για την οποία προορίζονται (Λασκαρίδης κ.ά., 2000). Ακατέργαστα προϊόντα Ημικατεργασμένα προϊόντα Τελικά προϊόντα για τις ακόλουθες χρήσεις: 1 2 α β α β 3 4 Πετρογραφικός προσδιορισμός *** *** *** *** *** *** *** *** Μέγεθος και σχήμα κόκκων *** *** *** *** *** *** *** *** Φαινόμενο ειδικό βάρος *** *** *** *** *** *** *** *** Αντοχή στη θλίψη *** ** ** * ** ** *** * Αντοχή σε εφελκυσμό από κάμψη *** *** *** * ** ** *** *** Μέτρο ελαστικότητας *** ** *** * ** * *** * Αντοχή στην πρόσκρουση *** *** ** ** *** *** *** *** Μικροσκληρότητα Knoop *** ** * * *** *** ** * Συντελεστής εμποτισμού *** *** *** ** *** ** ** *** Συντελεστής θερμικής διαστολής ** ** *** * ** ** ** ** Αντοχή στον παγετό *** ** *** * *** * ** *** Αντοχή στην τριβή *** *** ** ** *** *** *** * Αντοχή στη διάβρωση *** *** *** * *** * *** *** 1α. επενδύσεις εξωτερικές, 1β. επενδύσεις εσωτερικές, 2α. δαπεδοστρώσεις εξωτερικές, 2β. δαπεδοστρώσεις εσωτερικές, 3. σκάλες, 4. στέγες. *μικρός βαθμός σπουδαιότητας, **μέτριος βαθμός σπουδαιότητας, *** μεγάλος βαθμός σπουδαιότητας. 15

18 Στον πίνακα 1 παρουσιάζεται ο βαθμός σπουδαιότητας που έχουν ορισμένες από τις φυσικομηχανικές ιδιότητες των μαρμάρων ανάλογα με τη χρήση τους. Διαπιστώνεται η μεγάλη σημασία των φυσικομηχανικών ιδιοτήτων των μαρμάρων στην επιλογή της καταλληλότερης χρήσης τους. Μάρμαρα π.χ. με μεγάλη υδαταπορρόφηση (υψηλό συντελεστή εμποτισμού) είναι ακατάλληλα για εξωτερικές ορθομαρμαρώσεις και εντελώς ακατάλληλα για εξωτερικές δαπεδοστρώσεις. Ομοίως, μάρμαρα με μικρή αντοχή στην κρούση μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε ορθομαρμαρώσεις, αλλά όχι σε δαπεδοστρώσεις και κυρίως σε επιστρώσεις σκαλών. Επίσης, ορισμένες ιδιότητες των μαρμάρων επηρεάζουν το κόστος αυτών και επομένως έμμεσα τη χρήση τους. Για παράδειγμα αναφέρεται η μικροσκληρότητα Knoop που παίζει σημαντικό ρόλο στο κόστος κοπής των μαρμάρων. Η καταλληλότητα ενός πετρώματος για μια κατασκευή δεν κρίνεται ποτέ από μια μόνο ιδιότητά του, αλλά από συνδυασμό και ερμηνεία πολλών ιδιοτήτων, γι αυτό και είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε όλες τις φυσικομηχανικές ιδιότητες κάθε διακοσμητικού πετρώματος. Επιπλέον, μια σειρά από χαρακτηριστικά των πετρωμάτων (π.χ. η αντοχή του χρώματος στο χρόνο) δεν είναι δυνατό να μετρηθούν με κάποιες δοκιμές και γι αυτό η καταλληλότητα ενός πετρώματος θα πρέπει να κρίνεται και με βάση παρατηρήσεις για τη συμπεριφορά του στις διάφορες κατασκευές από τα προηγούμενα χρόνια μέχρι σήμερα. Δεν υπάρχει "άχρηστο" μάρμαρο. Κάθε μάρμαρο έχει τη δυνατότητα με βάση κυρίως τις φυσικομηχανικές ιδιότητές του να χρησιμοποιηθεί σε ορισμένες κατασκευές. Πρέπει όμως να παρουσιάζουμε σε κάθε περίπτωση τις πραγματικές δυνατότητες και αδυναμίες κάθε μαρμάρου, παρά να το δυσφημούμε έμμεσα με τη χρήση του σε κατασκευές, όπου είναι σίγουρο από τον έλεγχο των ιδιοτήτων και χαρακτηριστικών του ότι θα παρουσιάσει πρόβλημα. Η υδαταπορρόφηση καθορίζει κυρίως την καταλληλότητα ενός μαρμάρου για εξωτερικές χρήσεις, όπου αυτό είναι εκτεθειμένο στις υγρές καιρικές συνθήκες. Όμως, θεωρείται σημαντική ιδιότητα και για εσωτερικές χρήσεις, ιδίως όταν το μάρμαρο καλύπτει δάπεδα με μεγάλη συγκέντρωση ανθρώπων (π.χ. αίθουσες σχολείων, αεροδρομίων, λεωφορειακών και σιδηροδρομικών σταθμών, τράπεζες, καταστήματα κοινωφελών οργανισμών, εμπορικά κέντρα, ξενοδοχεία, νοσοκομεία, εκκλησίες κ.ά.) και ό- που απαιτείται να καθαρίζεται συχνά με τη χρήση υγρών καθαρισμού (Τσιραμπίδης, 1996α). Η αντοχή στη θλίψη θεωρείται μια πολύ σημαντική ιδιότητα για την αξιολόγηση των μαρμάρων για χρήση τους σε ποικίλες κατασκευές (π.χ. επενδύσεις, επιστρώσεις δαπέδων, σκάλες κ.ά.). Ειδικά, για τη χρησιμοποίηση του μαρμάρου σε εξωτερικούς χώρους και σε χώρες με έντονες θερμοκρασιακές μεταβολές είναι απαραίτητο να ελέγχεται η αντοχή στη θλίψη μετά από ψύξη του. Πιο ανθεκτικά στον παγετό είναι τα λεπτόκοκκα μονο-ορυκτολογικά μάρμαρα σε σύγκριση με τα πολυ-ορυκτολογικά, εξαιτίας της διαφορετικής συμπεριφοράς των ορυκτών τους στις θερμοκρασιακές μεταβολές. Επίσης, ανθρακικά πετρώματα που έχουν μεγάλο πορώδες (π.χ. τραβερτίνες, πωρόλιθοι) παρουσιάζουν μειωμένη αντοχή στη θλίψη, εξαιτίας της πλήρωσης των κενών τους με νερό. Είναι γνωστό ότι τα αρχιτεκτονικά μέλη των κτιρίων υποβάλλονται σε καταπονήσεις από κάμψη. Γι' αυτό η ιδιότητα της αντοχής στην κάμψη είναι απολύτως αναγκαία να ελέγχεται, όταν τα μάρμαρα 16

19 χρησιμοποιούνται για εξωτερικές επενδύσεις και σκάλες ελεύθερης έδρασης. Επίσης, είναι σημαντική ιδιότητα, όταν τα μάρμαρα χρησιμοποιούνται για εσωτερικές και εξωτερικές επιστρώσεις δαπέδων. Χρειάζεται μεγάλη προσοχή, γιατί αυτή η ιδιότητα επηρεάζεται σημαντικά από την πιθανή σχιστότητα των μαρμάρων. Το φαινόμενο της κύρτωσης των πλακών μαρμάρου σε εξωτερικές επενδύσεις εκδηλώνεται σταδιακά με τη διαστολή των πλακών, την κύρτωση και μείωση της αντοχής τους. Στις σοβαρότερες περιπτώσεις συμβαίνει θραύση, απόσπαση και πτώση των πλακών από το σύστημα αγκύρωσης. Τα αίτια που προκαλούν το φαινόμενο της κύρτωσης είναι (Schouenborg, 2009): Η ανισοτροπική θερμική διαστολή των ορυκτών ασβεστίτη και δολομίτη, κύριων συστατικών στα ανθρακικά διακοσμητικά πετρώματα. Η επίδραση της υγρασίας και πιθανόν του ελεύθερου νερού σε συνδυασμό με τις θερμοκρασιακές μεταβολές. Η απελευθέρωση των εσωτερικών τάσεων του πετρώματος. Η αντοχή στη φθορά από τριβή εξαρτάται κυρίως από το μέγεθος των κόκκων, την υφή και την ο- ρυκτολογική σύσταση και επομένως τη σκληρότητα του μαρμάρου. Μεγάλη φθορά στην τριβή παρουσιάζουν τα αδροκρυσταλλικά μάρμαρα, ενώ τα δολομιτικά είναι ανθεκτικότερα. Τέλος, η σημαντική παρουσία οξειδίων του σιδήρου ή αργιλίου και πυριτικών ορυκτών (σε στρώσεις ή συσσωματώματα), αυξάνει γενικά την αντοχή στη φθορά από τριβή σε σχέση με τα γνήσια ασβεστιτικά μάρμαρα. Η αντοχή στη φθορά από τριβή είναι η κυριότερη ιδιότητα που παίρνεται υπόψη, όταν τα μάρμαρα χρησιμοποιούνται για εξωτερικές ή εσωτερικές δαπεδοστρώσεις. Για την κατασκευή σκαλών η αντοχή στη φθορά από τριβή παίζει επίσης σημαντικό ρόλο στην επιλογή του μαρμάρου για τα πατήματα, ενώ για τα ρίχτια που δεν υποβάλλονται σε αυτή την καταπόνηση, μπορούν να επιλεγούν μάρμαρα α- πό ένα μεγάλο αριθμό ειδών και ποιοτήτων. Είναι προφανής η σημασία των φυσικομηχανικών ιδιοτήτων των μαρμάρων στην επιλογή της καταλληλότερης χρήσης τους. Μάρμαρα π.χ. με μεγάλη υδαταπορρόφηση είναι εντελώς ακατάλληλα για εξωτερικές δαπεδοστρώσεις. Ομοίως, μάρμαρα με μικρή αντοχή στην κρούση μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε επενδύσεις, αλλά όχι σε δαπεδοστρώσεις και ιδιαίτερα σε σκάλες. Η καταλληλότητα ενός μαρμάρου που χρησιμοποιείται σε μια κατασκευή δεν εξαρτάται ποτέ από μια μόνο ιδιότητα, αλλά από συνδυασμό περισσότερων. Γι αυτό είναι απαραίτητο να τις γνωρίζουμε όλες. Επιπλέον, μια σειρά από χαρακτηριστικά των μαρμάρων (π.χ. η αντοχή του χρώματος στο χρόνο) δεν είναι δυνατό να μετρηθούν με κάποιες δοκιμές, γι αυτό η καταλληλότητα ενός μαρμάρου θα πρέπει να καθορίζεται και από παρατηρήσεις της συμπεριφοράς του στις διάφορες κατασκευές από τα προηγούμενα χρόνια μέχρι σήμερα. Πριν από οποιαδήποτε επιλογή μαρμάρου κυρίως για εξωτερική ορθομαρμάρωση ή δαπεδόστρωση, χρειάζεται να συγκεντρωθούν ορισμένες πληροφορίες σχετικές με τις τοπικές κλιματικές συνθήκες και την επίδρασή τους στις υπάρχουσες κατασκευές. Αυτές πρέπει να αναφέρονται στο ύψος και την 17

20 κατανομή των βροχών, στη διεύθυνση και ένταση των ανέμων, στην ατμοσφαιρική υγρασία, στις θερμοκρασιακές μεταβολές, στην αστική ή βιομηχανική μόλυνση κ.λπ. Η επιλογή των χρωμάτων και ο συνδυασμός τους είναι κυρίως θέμα φαντασίας και ευαισθησίας, αν και υπάρχουν ορισμένοι κανόνες (Τσιραμπίδης, 1996α): Σε χώρους μικρών διαστάσεων, με μέτριο ή λίγο φυσικό φωτισμό, επιλέγονται φωτεινά χρώματα σε απαλούς τόνους. Σε μεγάλους χώρους, με άπλετο φυσικό φωτισμό, μπορούν να χρησιμοποιηθούν σκουρόχρωμα υλικά. Η αναλογία ενός χρώματος σε σχέση με κάποιο άλλο σ ένα χώρο, παίζει επίσης καθοριστικό ρόλο στο τελικό αποτέλεσμα. Μερικά χρώματα πρέπει να κυριαρχούν, ενώ κάποια άλλα σε μικρότερες ποσότητες, τραβούν την προσοχή σε συγκεκριμένες περιοχές. Τα ανοικτά χρώματα και τα ουδέτερα μπορούν να χρησιμοποιηθούν άνετα σε μεγάλες αναλογίες, ενώ τα πιο έντονα θα αναδειχτούν καλύτερα σε μικρές ποσότητες. Για την κατασκευή εξωτερικών επενδύσεων με μάρμαρα θα πρέπει αυτά (Τσιραμπίδης, 1996α): Να παρουσιάζουν χρωματική ομοιογένεια. Να είναι λευκά έως μπεζ και το χρώμα τους να μη μεταβάλλεται με το χρόνο. Να είναι λεπτοκοκκώδη, με ίσο μέγεθος κόκκων, ομογενή στη σύσταση και να έχουν συνεκτικό ιστό (σακχαρώδης ή γρανοβλαστικός ιστός), γιατί η λειασμένη επιφάνειά τους αντέχει περισσότερο στο χρόνο και στην επίδραση των ρύπων της ατμόσφαιρας. Να παρουσιάζουν εξαιρετικές μηχανικές αντοχές και να μπορούν να δώσουν πλάκες με μεγάλες διαστάσεις επιφάνειας και μικρό πάχος. Τα τοιχώματα των οπών στήριξης αυτών των πλακών να παρουσιάζουν υψηλή αντοχή για να αποφεύγεται ο κίνδυνος απόσπασής τους από τη θέση τους. Να μην έχουν ελαττώματα στη μάζα τους ή ασταθείς φλέβες με ανομοιογενή σύσταση, ώστε να μην υπάρχει κίνδυνος να σπάσουν τα τοιχώματα των οπών στήριξης, αν συμπέσει ελάττωμα στη θέση αυτή των πλακών. Μερικά μάρμαρα αλλάζουν χρώμα με το χρόνο, γιατί ορισμένα συστατικά τους οξειδώνονται με την επίδραση του νερού της βροχής, της υγρασίας και γενικά των ατμοσφαιρικών παραγόντων. Τη μεταβολή αυτή του χρώματος μπορούν να πάθουν και τα λευκά μάρμαρα που αποκτούν τη γνωστή "πατίνα". Να επιλέγονται τα καταλληλότερα για κάθε εφαρμογή. Στη δυσχέρεια επιλογής περιλαμβάνεται η ανάγκη πραγματοποίησης εργαστηριακών δοκιμών για τη διαπίστωση των ιδιοτήτων του φυσικού πετρώματος. Οι δοκιμές πρέπει να πραγματοποιούνται πριν από την εκτέλεση του έργου, έστω κι αν υπάρχουν παλιά πιστοποιητικά για τις ιδιότητες του συγκεκριμένου πετρώματος, γιατί οι ιδιότητες του υλικού δεν είναι σταθερές σ όλη τη μάζα του κοιτάσματος. Τα δοκίμια που θα σταλούν στο εργαστήριο για έλεγχο πρέπει να παρθούν από χαρακτηριστικές θέσεις του πετρώματος και όχι από τις πιο γερές και καθαρές. Να τοποθετηθούν από ειδικευμένο προσωπικό. Όσο καλή κι αν είναι η ποιότητα του μαρμάρου και όσο διαλεγμένες και αν είναι οι μαρμαρόπλακες, η κατασκευή της επένδυσης ενός κτιρίου μπορεί να 18

21 αποτύχει, αν δεν γίνει προσεκτική τοποθέτηση των πλακών από ειδικευμένο προσωπικό, αν δεν γίνει κατάλληλη επεξεργασία της επιφάνειας των πλακών και αν δεν παρθούν τα κατάλληλα μέτρα κατά την πορεία και μετά το τέλος της εργασίας, για να μην υποστούν ζημίες ή να μη λεκιαστούν οι μαρμαρόπλακες από τη χρήση άστοχων βοηθητικών υλικών, στα κονιάματα και στα σφραγιστικά υλικά των αρμών. Επίσης, σημαντικός παράγοντας για τη διατήρηση της επένδυσης σε καλή κατάσταση είναι ο τακτικός καθαρισμός των όψεων των κτιρίων. Η αντοχή και η σκληρότητα των ανθρακικών πετρωμάτων (σχετική με την πυκνότητα, το πορώδες και την ομογένεια των συστατικών τους), το σχήμα των τεμαχιδίων (μετά το θρυμματισμό πρέπει να παρουσιάζει όσο γίνεται καλύτερα κυβική συμμετρία, χωρίς φυλλώσεις ή σχισμές), η χημική καθαρότητα (ελάχιστο αδιάλυτο υπόλειμμα) και η απουσία λεπτομερών υλικών όπως αργίλου, ιλύος ή εδάφους, θεωρούνται οι περισσότερο σημαντικές ιδιότητές τους (Harben, 2002). Οι φυσικομηχανικές ιδιότητες των μαρμάρων παίρνονται υπόψη και για την επιλογή των υλικών συγκόλλησης (π.χ. τσιμεντοκονιάματα, κόλλες δύο συστατικών, ρητίνες, ακρυλικά, σιλικόνες κ.λπ.), αλλά και για να επιλεγούν άλλα υλικά που μπορούν να συνδυαστούν με το μάρμαρο (π.χ. μπετόν, γυαλί, μέταλλο κ.λπ.) (Hunt, 1991, Τσιραμπίδης, 1996α). Τα περισσότερα υλικά συγκόλλησης (π.χ. Laticrete, Megapoxy κ.ά.) χρησιμοποιούνται ως προσθετικά σε άμμο και τσιμέντο. Πλεονεκτήματά τους είναι η τεράστια συγκολλητική δύναμη, η εξασφάλιση ηχομόνωσης και θερμομόνωσης, η αντοχή στο χρόνο και στις μεγάλες θερμοκρασιακές μεταβολές, η μεγαλύτερη αντοχή σε σεισμούς και το φτηνότερο κόστος από μηχανικά μέσα. Επιπλέον, τα σύγχρονα υλικά συγκόλλησης δεν κιτρινίζουν το μάρμαρο με την πάροδο του χρόνου ΤΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΤΗΣ ΑΝΑΤ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΑΣΟΥ Τα μάρμαρα της Ανατ. Μακεδονίας καλύπτουν επιφάνεια περίπου 1800 km 2 και διακρίνονται σε ασβεστιτικά, δολομιτικά και σιπολινικά. Στο εμπόριο κυκλοφορούν περισσότεροι από 40 διαφορετικοί τύποι τους. Τα συνολικά τους αποθέματα είναι αδύνατο να υπολογιστούν, αφού η έρευνα στα περισσότερα από 570 λατομεία που έχουν διανοιχτεί, είναι υποτυπώδης έως ανύπαρκτη (Χατζηπαναγής & Βουγιούκας, 2005). Τα μάρμαρα (ασβεστιτικά δολομιτικά) του Φαλακρού Όρους (Σχ. 1), καταλαμβάνουν επιφάνεια περίπου 600 km 2, ενώ από αυτά μόνο τα 40 km 2 περίπου είναι δολομιτικά (Χατζηπαναγής & Βουγιούκας, 2004, Χατζηπαναγής κ.ά., 2006). Αυτά εξορύσσονται σε πέντε λατομικά κέντρα (Βώλακα, Γρανίτη, Οχυρού, Πηγών και Πύργων) και παράγονται περίπου 15 εμπορικοί τύποι με διάφορες ονομασίες όπως Άριστον, Ωρίων, Αθηνά, Κάλλιστο, Ωµέγα, Κύκνος, Λαµπρός Αστέρας, Λευκό Γρανίτη, Λευκό Βώλακα, Λευκό Μακεδονία, Αµβροσία, Λευκό Πηγών, Dolit, Alexander, Grey Lais, Pink Lais, Silver κ.ά. Τα τελευταία 25 χρόνια στην περιοχή γίνεται συστηματική εκμετάλλευση κυρίως των δολομιτικών μαρμάρων. Σήμερα στα 31 λειτουργούντα λατομεία, η ετήσια παραγωγή δολομιτικών ογκομαρμάρων είναι περίπου m 3. Παρά το γεγονός ότι η ονομασία των εμπορικών τύπων δολομιτικών μαρμάρων έγινε από τις λατομικές επιχειρήσεις με καθαρά 19

22 εμπειρικά και εμπορικά κριτήρια, η διαμόρφωση των ποιοτικών τύπων σχετίζεται αφενός με τη λιθοστρωματογραφική τους θέση και αφετέρου με διάφορες δομές τεκτονικής παραμόρφωσής τους. Όσον αφορά την εκμετάλλευση των ασβεστιτικών μαρμάρων αυτή είναι σχετικά περιορισμένη και οριοθετείται στο νοτιοανατολικό τμήμα του Φαλακρού Όρους, όπου λειτουργούν μόνο τέσσερα λατομεία και περιλαμβάνει τις μαρμαροφόρες περιοχές Ξηροπόταμου και Βαθύλακκου (Χατζηπαναγής & Βουγιούκας, 2005). Τα μάρμαρα που εξορύσσονται στη Νήσο Θάσο (Σχ. 1) είναι κυρίως δολομιτικά (λευκάχιονόλευκα), ενώ με μικρότερη παραγωγή συμμετέχουν και τα ασβεστιτικά μάρμαρα γνωστά ως ημίλευκες κρυσταλλίνες Θάσου. Η λατομική δραστηριότητα στη νήσο είναι ανεπτυγμένη κυρίως στο βόρειο-βορειοανατολικό τμήμα, με πιο γνωστά κέντρα εξόρυξης το Βαθύ, Σαλιάρα, Μούργενα, Τσιποπτσί και Τρεις Γκρεμοί. Επίσης, στο νοτιο-ανατολικό τμήμα υπάρχει το εξορυκτικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής του Θεολόγου (Βουγιούκας κ.ά., 2001α). Σχ. 1. Γεωλογικός χάρτης στον οποίο παρουσιάζονται τα λατομικά κέντρα της Αν. Μακεδονίας. (Βουγιούκας & Χατζηπαναγής, 2009). Σε ερυθρούς κύκλους οι περιοχές μελέτης. Οι Τσιραμπίδης κ.ά. (1999) προτείνουν ως σημαντικότερους τομείς χρήσης των υποπροϊόντων (ρεταλιών ή στείρων) των δολομιτών Γρανίτη και Βώλακα της Δράμας τους: αδρανή υλικά, βιομηχανίες χάρτου, χρωμάτων, πλαστικών και ελαστικών, βιομηχανία λιπασμάτων, υαλουργία και μεταλλουργία, όμως μετά τις επιβαλλόμενες ειδικές αναλύσεις για κάθε εφαρμογή. Οι ίδιοι συγγραφείς προτείνουν ως σημαντικότερους τομείς χρήσης των υποπροϊόντων (ρεταλιών ή στείρων) 20

23 των ασβεστιτικών μαρμάρων της Θάσου, καθώς και του Ξηροπόταμου Δράμας τους: αδρανή υλικά ποικίλων διαβαθμίσεων για ποικίλες εφαρμογές, βελτιωτικά εδαφών, βιομηχανίες ζωοτροφών, χρωμάτων, χάρτου, υαλουργίας και μεταλλουργίας, καθώς και για ποικίλες περιβαλλοντικές χρήσεις, πάλι όμως μετά τις επιβαλλόμενες ειδικές αναλύσεις για κάθε εφαρμογή. Οι Καντηράνης κ.ά. (2001) διαπίστωσαν ότι τα ασβεστιτικά μάρμαρα της Θάσου είναι κατάλληλα κυρίως για την παραγωγή αδρανών υλικών και τσιμέντου, ενώ τα δολομιτικά είναι κατάλληλα για την παραγωγή λιπασμάτων, αλλά και ως πληρωτικά ή λευκαντικά υλικά σε ποικίλες βιομηχανίες. Και οι δύο κατηγορίες χρησιμοποιούνται ως διακοσμητικά πετρώματα. Ο Tsirambides (2001) διαπίστωσε ότι ο δολομίτης της Ποταμιάς Θάσου, εκτός των διακοσμητικών εφαρμογών του, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πληρωτικό, λευκαντικό και απλωτικό υλικό σε ποικίλες βιομηχανίες. 21

24 22

25 2. ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΜΑΡΜΑΡΟΦΟΡΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΑΝAT. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ 2.1. ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΓΕΩΔΥΝΑΜΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΔΥΤ. ΡΟΔΟΠΗΣ Η πρώτη γεωλογική εικόνα με τη λιθοστρωματογραφία της Δυτικής Ροδόπης δίνεται από τον Osswald (1938). Ακολούθησαν οι Birk (1965), Kronberg (1966, 1969), Jordan (1969), De Boer (1970), Meyer (1966), Kronberg et al. (1970) και ο Μαράτος (1972), ο οποίος δέχεται ότι το πάχος των μεταμορφωμένων πετρωμάτων της Ροδόπης είναι μεγαλύτερο από 20 km. Την τελευταία εικοσαετία δόθηκε μεγάλη έμφαση στην έρευνα της Μάζας της Ροδόπης, από πλήθος Ελλήνων και ξένων γεωλόγων, με αποτέλεσμα νέα πετρολογικά και τεκτονικά στοιχεία να τροποποιήσουν τα υπάρχοντα λιθοστρωματογραφικά «μοντέλα». Το μεγάλο πάχος των πετρωμάτων της Ροδόπης ερμηνεύεται ως το αποτέλεσμα μιας πτυχωσιγενούς τεκτονικής με εφιππεύσεις και επωθήσεις που έλαβαν χώρα κατά τα τελευταία τεκτο-ορογενετικά γεγονότα, φέρνοντας τα περισσότερο βυθισμένα και υψηλότερου βαθμού μεταμόρφωσης πετρώματα πάνω στα λιγότερο μεταμορφωμένα πετρώματα. Πρώτοι οι Papanikolaou & Skarpelis (1980) αναφέρονται στην ύπαρξη μιας ανώτερης και μιας κατώτερης λιθοστρωματογραφικής ομάδας μεταμορφωμένων πετρωμάτων στην ελληνική Ροδόπη. Ακολούθως οι Papanikolaou & Panagopoulos (1981) και Papanikolaou et al. (1982) δέχονται ότι τα μεταμορφωμένα πετρώματα της ελληνικής Ροδόπης αποτελούνται από μια ανώτερη ομάδα με πάχος m περίπου, όπου κυριαρχούν τα ανθρακικά πετρώματα και μια κατώτερη ομάδα με γνεύσιους και μαρμαρυγιακούς σχιστόλιθους, που το πάχος της υπερβαίνει τα m. Η κατώτερη ομάδα πετρωμάτων παρέμεινε μερικώς στη θέση της κάτω από την ανώτερη, ενώ μερικώς επωθήθηκε στην ανώτερη ομάδα. Οι Zachos & Dimadis (1983), Dimadis & Zachos (1989) και Dimadis & Kosmas (1989) δίνουν την πιο κάτω λιθοστρωματογραφική ακολουθία: Τους κατώτερους σχηματισμούς οι οποίοι αποτελούνται από γνεύσιους και μιγματίτες. Τις δύο υπερκείμενες ποικιλόμορφες σειρές με εναλλαγές γνευσίων - σχιστόλιθων - αμφιβολιτών - μαρμάρων. Μεταξύ των δύο ποικιλόμορφων σειρών παρεμβάλλεται μια παχιά σειρά γνευσίων. Πιο πάνω τοποθετείται η παχιά σειρά των μαρμάρων του Φαλακρού. Η στρωματογραφική ακολουθία ολοκληρώνεται με την ποικιλόμορφη σειρά των σχιστόλιθων και μαρμάρων, η οποία ονομάζεται και σειρά Παγγαίου - Μενοικίου. Μια διαφορετική διάσταση στη λιθοστρωματογραφία της Δυτικής Ροδόπης δίνεται από τους Chatzipanagis et al. (1983), Epitropou & Chatzipanagis (1989) και Chatzipanagis (1990). Οι τρεις ποικιλόμορφες σειρές των λιθολογικών εναλλαγών που παρατηρούνται στη Δυτική Ροδόπη αποτελούν μια ενιαία λιθολογική ενότητα η οποία παρεμβάλλεται μεταξύ της κατώτερης ενότητας των γνευσίων του υποβάθρου, και της ανώτερης ενότητας των μαρμάρων. Σε ολόκληρο το δυτικό ροδοπικό χώρο έχουν αποτυπωθεί σε έντονο βαθμό τα ίχνη τόσο της ρηξιγενούς, όσο και της πλαστικής παραμόρφωσης. Παρόλο που στον ευρύτερο χώρο των Βαλκανίων η Δυτική Ροδόπη παρουσιάζεται ως μια ομογενής μάζα, στο εσωτερικό της παρουσιάζει διαφορετική 23

26 τεκτονομεταμορφική εξέλιξη. Η συστηματική μελέτη της τεκτονικής της Ελληνικής Δυτικής Ροδόπης αρχίζει στα μέσα περίπου, της δεκαετίας 1960, από την επιστημονική ομάδα του Kronberg. Η πτυχωσιγενής τεκτονική χαρακτηρίζεται από μια ανισοτροπία, όπου η διεύθυνση των αξόνων των πτυχών κυμαίνεται μεταξύ 50 ο και 90 ο (De Boer, 1970). Αναγνωρίζονται δύο συστήματα πτυχών, που θεωρούνται ότι δημιουργήθηκαν σχεδόν ταυτόχρονα. Το πρώτο αποτελείται από ισοκλινείς πτυχές των οποίων οι άξονες έχουν διεύθυνση 50 ο περίπου. Το δεύτερο αποτελείται από ανοιχτές πτυχές με άξονες ΔΒΔ διεύθυνσης (Kronberg et al., 1970). Στο τελευταίο αυτό σύστημα πτυχών οφείλεται και η δημιουργία τεράστιων συγκλίνων και αντικλίνων που για την περιοχή του Φαλακρού έχουν ΒΔ - ΝΑ διεύθυνση (Jordan, 1969) και για την περιοχή των Ορέων Λεκάνης έχουν διεύθυνση ΒΑ - ΝΔ (Kronberg, 1969). Στο νότιο τμήμα του Νομού Δράμας τα πετρώματα παρουσιάζουν ομοαξονική παραμόρφωση με περιστροφή, δημιουργώντας b1 ορυκτολογική γράμμωση η οποία συμβαδίζει με την ανακρυστάλλωση. Αντίθετα, στο βόρειο τμήμα (περιοχή Σιδηρόνερου) η παραμόρφωση συνεχίζει και μετά το πέρας της ανακρυστάλλωσης (Birk, 1965). Η ηλικία της τεκτονομεταμορφικής εξέλιξης της Δυτικής Ροδόπης θεωρείται αλπική. Ο συνδυασμός νεότερων πετρολογικών δεδομένων κατά τη δεκαετία , με την επωθητικού - εφιππευτικού τύπου τεκτονική έθεσε τις βάσεις για μια νέα θεώρηση της γεωδυναμικής εξέλιξης της Δυτικής Ροδόπης (Σχ. 2). Οι Papanikolaou & Panagopoulos (1981) και Μουντράκης (2010) αναγνωρίζουν στη Δυτική Ροδόπη δύο τεκτονικές ενότητες. Την ανώτερη (ενότητα Σιδηρόνερου) με υψηλό βαθμό μεταμόρφωσης και την κατώτερη (ενότητα Παγγαίου) με χαμηλότερο βαθμό μεταμόρφωσης. Η σχέση των δύο ενοτήτων καθορίζεται από μια επωθητική επιφάνεια, το ίχνος της οποίας αποτελεί η νοητή γραμμή Κ. Νευροκοπίου - Ξάνθης. Οι δύο ενότητες παρουσιάζουν ανάλογη τεκτονική δομή, που χαρακτηρίζεται από τρεις φάσεις πτυχώσεων οι οποίες έλαβαν χώρα από το Παλαιοζωικό μέχρι το Ηώκαινο. Ανάλογη άποψη εκφράζεται και από τους Chatzipanagis et al. (1983) που θεωρούν ότι η ενότητα Σιδηρόνερου επωθείται στην ενότητα Φαλακρού - Παγγαίου, ενώ οι Zachos & Dimadis (1983) δέχονται ότι η επώθηση της ανώτερης τεκτονικής ενότητας στην κατώτερη αντιστοιχεί σε μια ανάστροφη πτυχή μεγάλης κλίμακας. Μέσα από μια γενικότερη θεώρηση της τεκτονικής του ευρύτερου ροδοπικού χώρου, οι Patras et al. (1989) πιστοποιούν την ύπαρξη τριών παραμορφωτικών γεγονότων στην ενότητα Σιδηρόνερου. Το πρώτο D1 αποτελείται από ισοκλινείς πτυχές, με διασπορά αξόνων από 70 ο έως 340 ο, που δημιουργεί L1 γράμμωση και S1 σχιστότητα. Από ισοκλινείς πτυχές αντιπροσωπεύεται και το D2 παραμορφωτικό γεγονός, με άξονες που έχουν διεύθυνση 40 ο έως 100 ο, δημιουργώντας L2 γράμμωση και S2 σχιστότητα. Το τρίτο D3 γεγονός χαρακτηρίζεται από ασύμμετρες ανοιχτές πτυχές με άξονες που διευθύνονται ΒΒΑ - ΝΝΔ, από πτυχές με μικρή ακτίνα καμπυλότητας «τύπου Knick» και ρηξιγενούς σχιστότητας «fracture cleavage». Στην ενότητα Παγγαίου, τα D1 και D2 παραμορφωτικά γεγονότα είναι ανάλογα με αυτά της ενότητας Σιδηρόνερου, ενώ η D3 αποτελείται από συμμετρικές ανοιχτές πτυχές με διεύθυνση αξόνων από 0 ο έως 90 ο. 24

27 Σχ. 2. Τεκτονικό σκαρίφημα της Μάζας της Ροδόπης με τις δύο ενότητες (Μουντράκης, 2010). 1: μεταλπικά ιζήματα, 2: ενότητα Παγγαίου, 3: ενότητα Σιδηρόνερου, 4: σχηματισμοί Περιροδοπικής Ζώνης, 5: γραμμή επώθησης. Οι Kilias & Mountrakis (1989) δέχονται ότι η εξέλιξη της παραμόρφωσης και οι μεταμορφικές συνθήκες Ρ/Τ της κρυσταλλοσχιστώδους μάζας της Ροδόπης δείχνουν μια σταθερά προοδευτική παραμόρφωση αλπικής ηλικίας της οποίας η ανάπτυξη αρχίζει στο Κάτω Κρητιδικό με μια Β1 ισοκλινή πτύχωση που πτυχώνει την So ιζηματογενή επιφάνεια δημιουργώντας μια διεισδυτική S1 σχιστότητα. Παρατηρείται μια ΒΑ - ΝΔ διεύθυνσης συγκέντρωση ορυκτών παράλληλα προς τις επιφάνειες σχιστότητας με στρεπτική συνιστώσα των τάσεων παραμόρφωσης «strain» και ολίσθηση κατά την ΒΔ διεύθυνση. Κατά το Ηώκαινο - Ολιγόκαινο επέρχεται σταθερή ελάττωση των συνθηκών Ρ - Τ της μεταμόρφωσης και δημιουργία εφελκυστικού τύπου «πλισέ» με κύρια διεύθυνση προς ΝΔ. Το όλο γεγονός συνοδεύεται από βαθμιαία ανύψωση του ορογενούς, όπως αυτή αποτυπώνεται με φαινόμενα ανάδρομης μεταμόρφωσης. Ακολουθεί συνθλιπτικού τύπου παραμόρφωση, τουλάχιστον τοπικά, και ομοαξονική επαναπτύχωση των ισοκλινών Β1 πτυχών από ασύμμετρες Β πτυχές με άξονες που βυθίζονται προς ΝΑ. Παράλληλα αναπτύσσεται μια S ρηξιγενής σχιστότητα «fracture cleavage» και δημιουργούνται ανάστροφα ρήγματα κάτω από ημιπλαστικές συνθήκες με κύρια διεύθυνση κίνησης προς ΝΑ. Στη συνέχεια επέρχεται τεμαχισμός της μάζας της Ροδόπης, κάτω από ψυχρότερες συνθήκες όμοιες με εύθρυπτη τεκτονική και δημιουργία ανάστροφων ρηγμάτων με κύρια διεύθυνση μετατόπισης προς ΝΝΔ, δημιουργία σχοινοειδών ταινιών «Kinkbands», όπως επίσης και ανοιχτών πτυχών των οποίων οι άξονες βυθίζονται προς ΔΝΔ. Ακολουθεί η τελική επώθηση της ενότητας Σιδηρόνερου, επάνω στην ενότητα Παγγαίου. 25

28 Είναι εμφανές ότι η τεκτονική των επωθήσεων και εφιππεύσεων έχει ως αποτέλεσμα τη φαινομενική αύξηση του πάχους των πετρωμάτων και στις δύο τεκτονικές ενότητες. Δομές μετάθεσης «transposition», επωθήσεις και ανάστροφα ρήγματα με εφιππεύσεις πιστοποιούνται και στο νότιο τμήμα (νήσος Θάσος) της κατώτερης τεκτονικής ενότητας από τους Peterek & Majer (1989) και Τσόμπο κ.ά. (1989). Στην περιοχή των ορέων Λεκάνης αναγνωρίζονται από τους Dimadis & Cosmas (1989) δύο αντικλινικές δομές (αντίκλινα Καβάλας και Νεοχωρίου - Κρηνίδων) και μια συγκλινική (σύγκλινο Καβάλας - Σταυρούπολης). Κατά τους Burg et al. (1990) η διαμόρφωση του ορογενούς της Ροδόπης εξελίχθηκε σε δύο τεκτο - ορογενετικούς κύκλους. Ο πρώτος έλαβε χώρα πριν από 100 εκατ. χρόνια και αφορά στα τεκτονικά γεγονότα του κλεισίματος των μεσοζωικών λεκανών, με γενική κίνηση της Ροδοπικής μάζας προς τα νότια, ενώ ο δεύτερος επώθησε, κατά το άνω Κρητιδικό - Παλαιόκαινο, το Υπεροδοπικό σύστημα πάνω στους ήδη διαβρωμένους μεταμορφίτες της Ροδόπης, με αποτέλεσμα το σχηματισμό αποκλειστικά τεκτονικών δομών επωθήσεων και εφιππεύσεων. Τα τελευταία χρόνια άρχισε να διαμορφώνεται μια διαφορετική άποψη για τη γεωδυναμική εξέλιξη της Δ. Ροδόπης. Κατά τους Burg et al. (1996) και Wawrzenitz & Krohe (1998) το ροδοπικό ορογενές αποτελεί ένα core complex system, όπου στον πυρήνα βρίσκονται πετρώματα με χαμηλό βαθμό μεταμόρφωσης (Ενότητα Παγγαίου, ενώ τα υπερκείμενα πετρώματα χαρακτηρίζονται από μεσαίο και υψηλό βαθμό μεταμόρφωσης. Καθώς το ορογενές αναδύεται με κατακόρυφη άνοδο, η ανώτερη ενότητα πετρωμάτων ολισθαίνει κατά μήκος διατμητικών ζωνών (detachment) εφελκυστικού τύπου και κατ αυτό τον τρόπο εμφανίζεται η κατώτερη ενότητα (Παγγαίου). Στην εφελκυστική αυτή τεκτονική αποδίδονται τόσο οι μεγάλες ζώνες μυλωνιτίωσης, όσο και οι υπόλοιπες δομές υπό - οριζόντιας και κατακόρυφης κατάκλασης που παρατηρούνται στο δυτικοροδοπικό χώρο ΜΕΤΑΜΟΡΦΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΣΤΗ ΔΥΤ. ΡΟΔΟΠΗ Οι πρώτες σημαντικές πληροφορίες για το είδος και το βαθμό της μεταμόρφωσης των πετρωμάτων της Δυτικής Ροδόπης δίνονται από τους Kronberg (1966), De Boer (1970), Kronberg et al. (1970). Τα πετρώματα της μεταξύ Στρυμόνα και Νέστου περιοχής παρουσιάζουν ομογενή μεταμορφική εξέλιξη στην υπόφαση χαλαζία - αλβίτη - επίδοτο - βιοτίτη, της πρασινοσχιστολιθικής φάσης. Εξαίρεση αποτελούν τα πετρώματα της γειτονικής του Νέστου ποταμού περιοχής που μεταμορφώθηκαν στην υπόφαση χαλαζία - αλβίτη - επιδότου - αλμανδίνη. Η αύξηση αυτή του βαθμού μεταμόρφωσης στα πετρώματα της περιοχής Νέστου αποδεικνύεται και από την αύξηση του μορίου του ανορθίτη στα πλαγιόκλαστα. Η διαφοροποίηση όμως αυτή στη σύσταση των πλαγιόκλαστων αποδίδεται στη θερμική επίδραση των παρακείμενων γρανιτικών διεισδύσεων της Σκαλωτής (Birk, 1965, Jordan, 1969). Οι Papanikolaou et al. (1982) αναγνωρίζουν στην ανώτερη τεκτονική ενότητα ορυκτολογικές παραγενέσεις που ανταποκρίνονται σε μια ανώτερη αμφιβολιτική φάση και με εκτεταμένα φαινόμενα ανατηκτικής μιγματιτοποίησης. Η κατώτερη τεκτονική ενότητα μεταμορφώθηκε σε χαμηλότερες 26

29 συνθήκες Ρ-Τ (πρασινοσχιστολιθική φάση). Για πρώτη φορά αναφέρεται από τη Liati (1986) η ύπαρξη εκλογιτικών σωμάτων, τα οποία αποτελούν τα υπολείμματα μιας ευρύτερης μεταμόρφωσης υψηλών πιέσεων (εκλογιτική φάση) στα πετρώματα της ανώτερης τεκτονικής ενότητας, που καταστρέφεται από την επόμενη μεταμόρφωση τύπου Barrow (Liati, 1988). Ακολούθως οι Mposkos et al. (1989) αναγνωρίζουν τρία διαδοχικά μεταμορφικά επεισόδια στη Δυτική Ροδόπη. Το πρώτο επεισόδιο χαρακτηρίζεται από υψηλές πιέσεις, το δεύτερο από μέσες πιέσεις (τύπου Barrow), ενώ το τρίτο είναι χαμηλών πιέσεων με ανάδρομη μεταμόρφωση. Μεταξύ των δύο τεκτονικών ενοτήτων παρουσιάζεται μεταμορφικό χάσμα, επειδή η μεταμόρφωση τύπου Barrow στην ανώτερη τεκτονική ενότητα χαρακτηρίζεται από μέση-ανώτερη αμφιβολιτική φάση με τις ακόλουθες ορυκτολογικές παραγενέσεις: α) γρανάτης-κυανίτης-βιοτίτης-μοσχοβίτης-πλαγιόκλαστο-χαλαζίας±σταυρόλιθος±σιλιμανίτης, β) γρανάτης-κυανίτης-σιλιμανίτης-βιοτίτης-πλαγιόκλαστο-ορθόκλαστο-χαλαζίας, ενώ στην κατώτερη τεκτονική ενότητα τα πετρώματα μεταμορφώνονται στην ανώτερη πρασινοσχιστολιθική φάση. Ιδιαίτερο πρόβλημα αποτελεί η αναγνώριση ορυκτολογικών παραγενέσεων που ανταποκρίνονται σε υψηλό βαθμό μεταμόρφωσης στους μεταπηλίτες της ανατολικής Θάσου (Dimitriadis, 1989), επειδή τα πετρώματα της Θάσου θεωρούνται σύμφωνα με τους Papanikolaou (1984) και Papanikolaou & Panagopoulos (1981) ότι ανήκουν στην κατώτερη τεκτονική ενότητα ΓΕΩΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΩΝ-ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΩΝ ΜΑΡΜΑΡΩΝ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΟΡΟΥΣ Η ευρύτερη μαρμοροφόρος περιοχή του Φαλακρού Όρους ανήκει στην τεκτονική ενότητα Παγγαίου της μάζας της Ροδόπης (Σχ. 3). Η ενότητα του Παγγαίου, κατώτερη ενότητα της Ροδοπικής μάζας, χαρακτηρίζεται ως μία παχιά ανθρακική πλατφόρμα πάνω σε υπόβαθρο γνευσίων (Χατζηπαναγής, 1991, Χατζηπαναγής κ.ά., 1993). Πετρολογικά η περιοχή του Όρους Φαλακρού, δομείται κυρίως από µεταµορφωµένα πετρώματα, πρασινοσχιστολιθικής φάσης (Μπόσκος κ.ά., 1998), µέσα στα οποία διείσδυσαν όξινα µαγµατικά σώματα. Τα μεταμορφωμένα πετρώματα χωρίζονται σε τρεις λιθολογικές ενότητες α) την ενότητα γνευσίων, β) την ενότητα γνευσίωνσχιστόλιθων-μαρμάρων και γ) την ενότητα μαρμάρων (Chatzipanagis, 1990, Μουντράκης, 2010). Η ενότητα των μαρμάρων σύμφωνα με τους ίδιους συγγραφείς δύναται να διακριθεί σε τρεις λιθολογικούς τύπους, από κάτω προς τα πάνω, α) στα ταινιωτά-σιπολινικά μάρμαρα, β) στα δολομιτικά μάρμαρα και γ) στα ασβεστιτικά μάρμαρα (Σχ. 4). Τα δολομιτικά μάρμαρα αναπτύσσονται κυρίως σε φακοειδή σώματα, ποικίλων διαστάσεων, με μέγιστο πάχος τα 300 m (Βουγιούκας & Χατζηπαναγής, 2001). Τα δολοµιτικά σώµατα αν και εμφανίζονται αποκοµµένα µεταξύ τους, εξαιτίας έντονης τεκτονικής παραμόρφωσης (πτυχές, boundinage κ.λπ.), αποτελούν ένα σαφώς καθορισμένο λιθοστρωµατογραφικό σχηµατισµό, ενώ η μετάβασή τους στα ασβεστιτικά μάρμαρα γίνεται συνήθως σταδιακά, με την αύξηση στο ποσοστό 27

30 συμμετοχής του ασβεστίτη. Στη λιθοστρωματογραφική στήλη που παρουσιάζεται στο σχήμα 4 (Βουγιούκας & Χατζηπαναγής, 2001), οι εμπορικοί τύποι των δολομιτικών μαρμάρων, που εξορύσσονται στις σημαντικότερες μαρμαροφόρες περιοχές του Φαλακρού Όρους τοποθετούνται με τον παρακάτω τρόπο: Σχ. 3. Σκαρίφημα γεωτεκτονικών ζωνών του Ελλαδικού χώρου (Μουντράκης, 2010). Οι περιοχές των μαρμαροφόρων περιοχών του Φαλακρού Όρους και της Νήσου Θάσου (κύκλοι) ανήκουν στη Μάζα της Ροδόπης (Rh). Rh: Μάζα της Ροδόπης, Sm: Σερβομακεδονική Μάζα, CR: Περιροδοπική Ζώνη, Ζώνη Αξιού (Pe: Υποζώνη Παιονίας, Pa: Υποζώνη Πάικου, Al: Υποζώνη Αλμωπίας), Pl: Πελαγονική ζώνη, Ac: Αττικό-Κυκλαδική ζώνη, Sp: Υποπελαγονική, Pk: Ζώνη Παρνασσού-Γκιώνας, P: Ζώνη Γαβρόβου- Τρίπολης, Ι: Ιόνιος Ζώνη, Px: Ζώνη Παξών ή Προαπούλια, Au: Ενότητα «Πλακώδεις ασβεστόλιθοι- Τάλεα Όρη» πιθανόν της Ιονίου Ζώνης. 28

31 Τα μάρμαρα των Πηγών (Dolit, Grey Lais, Pink Lais & Alexander) καταλαμβάνουν το κατώτερο τμήμα της λιθοστρωματογραφικής στήλης. Τα μάρμαρα των Πύργων (Λευκό Πύργων) καταλαμβάνουν το ανώτερο τμήμα της λιθοστρωματογραφικής στήλης. Τα μάρμαρα του Οχυρού (Λαμπρός Αστέρας, Δήλος) καταλαμβάνουν μέρος από το κατώτερο τμήμα της λιθοστρωματογραφικής στήλης. Τα μάρμαρα του Γρανίτη (Άριστον, Λευκό Γρανίτη, Κύκνος, Κάλλιστο) καταλαμβάνουν το μεσαίο και ανώτερο τμήμα της λιθοστρωματογραφικής στήλης. Τα μάρμαρα του Βώλακα (Αμβροσία, Λευκό Βώλακα, Λευκό Μακεδονία) καταλαμβάνουν κυρίως το μεσαίο τμήμα της λιθοστρωματογραφικής στήλης. Σχ. 4. Λιθοστρωματογραφικές στήλες του Φαλακρού Όρους (ενότητα Παγγαίου) (Βουγιούκας & Χατζηπαναγής, 2001). Στη στήλη των ποιοτικών-εμπορικών τύπων (δεξιά) παρατηρούνται, από κάτω προς τα πάνω, οι διαφορετικοί ορίζοντες που καταλαμβάνουν οι εμπορικοί τύποι στη σειρά των δολομιτικών μαρμάρων. Τα ασβεστιτικά μάρμαρα του Φαλακρού Όρους είναι κυρίως χονδροπλακώδη και σε εξαιρετικές περιπτώσεις εμφανίζονται με μορφή φακών ή πάγκων. Το χρώμα τους ποικίλλει από λευκό, έως τεφρόλευκο, ενώ γνωστά επίσης είναι τα ασβεστιτικά με τις πρασινωπές ταινιώσεις (υδροθερμικές διεισδύσεις). Εμφανίζονται κυρίως στο ανατολικό και νότιο-ανατολικό τμήμα του Φαλακρού Όρους και συγκεκριμένα στις περιοχές Ξηροπόταμου και Βαθύλακκου και τοποθετούνται στο ανώτερο τμήμα της λιθοστρωματογραφικής στήλης (Σχ. 5). 29

32 Σχ. 5. Λιθοστρωματογραφική στήλη της περιοχής Φαλακρού (ενότητα Παγγαίου) (Βουγιούκας & Χατζηπαναγής, 2001). Στη στήλη των ποιοτικών-εμπορικών τύπων, τα ασβεστιτικά μάρμαρα του Φαλακρού (Ξηροπόταμου-Βαθύλακκου) καταλαμβάνουν το ανώτερο τμήμα της ΓΕΩΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΑΡΜΑΡΟΦΟΡΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΝΗΣΟΥ ΘΑΣΟΥ Στο χάρτη των γεωτεκτονικών ζωνών του Ελλαδικού χώρου (Σχ. 3), η Θάσος ανήκει στη Μάζα της Ροδόπης. Η μάζα αυτή καταλαμβάνει τη μεταξύ των ποταμών Στρυμόνα και Έβρου ποταμού περιοχή, τη Θάσο και ένα μεγάλο τμήμα της Νότιας Βουλγαρίας. Η πρώτη μελέτη της μάζας της Ροδόπης στον ελληνικό χώρο έγινε από τον Osswald (1938), οποίος διαίρεσε το κρυσταλλοσχιστώδες της μάζας αυτής σε τέσσερις ορίζοντες ή σειρές (των γνευσίων, των μαρμάρων, των μαρμαρυγιακών σχιστόλιθων και των σχιστόλιθων και μαρμάρων). Την ίδια περίπου διάρθρωση δίνει και ο Βορεάδης (1954) για τη Θάσο (έναν κατώτερο γνευσιακό πυρήνα, έναν κατώτερο ορίζοντα μαρμάρων, έναν ανώτερο ορίζοντα γνευσίων και έναν ανώτερο ορίζοντα μαρμάρων). Οι Bitzios et al. (1981) δέχονται ότι η μάζα της Ροδόπης αποτελείται από διάφορες ακολουθίες κρυσταλλικών πετρωμάτων, κυρίως αμφιβολιτικής φάσης, στις οποίες συμμετέχουν μάρμαρα μεγάλου πάχους και σερπεντινιωμένα υπερβασικά πετρώματα, Προκάμβριας ηλικίας. Εκτός όμως από την άποψη των παραπάνω ερευνητών, υπάρχει και η άλλη άποψη (Kronberg, 1969, Kronberg et al., 1970), σύμφωνα με την οποία η μάζα της Ροδόπης χαρακτηρίζεται από μετα- 30

33 ϊζηματογενείς σειρές σχηματισμών μεγάλου πάχους, στις οποίες συμμετέχουν γρανιτοειδή, αμφιβολίτες και μετα-οφιόλιθοι οι οποίες έχουν υποστεί την επίδραση συμμεταμορφικών πτυχώσεων, κατά τη διάρκεια της Αλπικής ορογένεσης. Η λιθολογία της Θάσου ορίζεται από εναλλαγές σειρών πολυμεταμορφωμένων κρυσταλλικών σχιστόλιθων, γνευσίων και μαρμάρων σε φαινομενικά κανονική ακολουθία (Σχ. 6). Συμμετοχή στο σχηματισμό αυτών των σειρών έχουν οι πάρα- και οι ορθογνεύσιοι, καθώς και οι αμφιβολίτες (Θεοφιλόπουλος, 1986). Η φαινομενικά κανονική ακολουθία, όπως παρουσιάζεται σήμερα, είναι το αποτέλεσμα μεγάλων μετακινήσεων και σε καμία περίπτωση δεν αντανακλά την αρχική ιζηματογένεση. Την πιθανή Παλαιοκαινική/Νεο-Ολιγοκαινική φάση πιέσεων, με ανοικτές κεκλιμένες πτυχές και επωθήσεις, ακολουθούν πολλά ρηξιγενή τεκτονικά συστήματα. Οι μεμονωμένες απλιτικές και πηγματιτικές φλέβες, που παρατηρούνται στη νότια και βορειοδυτική Θάσο, συνδέονται με την υπόθεση της διείσδυσης ενός πλουτώνιου σώματος, διαλύματα του οποίου ακολουθούν παλαιορηξιγενή συστήματα μέχρι την επιφάνεια. Στο νότιο και νοτιοδυτικό τμήμα του νησιού, επικρατούν τα Πλειοκαινικής ηλικίας κροκαλοπαγή του Κεφαλά και των Λιμεναρίων που βρίσκονται σε ασύμφωνη διάταξη μεταξύ τους (Λασκαρίδης κ.ά., 2001). Συνοπτικά, τα κρυσταλλικά πετρώματα της Θάσου, που τεκτονικά ανήκουν στην κατώτερη ενότητα της Μάζας της Ροδόπης, αποτελούνται από αμφιβολίτες, γνεύσιους, σχιστόλιθους και μάρμαρα. Επίσης, σημαντικές θεωρούνται οι εμφανίσεις και των ηφαιστειοκλαστικών ιζημάτων. Τα δομικά χαρακτηριστικά και οι παραγενετικές συγκεντρώσεις δείχνουν τον πολυμεταμορφικό χαρακτήρα των μεταμορφωμένων πετρωμάτων της Θάσου (Atzori et al., 1990). 31

34 ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΠΡΟΣΧΩΣΕΙΣ - ΟΛΟΚΑΙΝΟ ΛΑΤΥΠΟΚΡΟΚΑΛΟΠΑΓΕΣ ΚΕΦΑΛΑ- Α. ΜΕΙΟΚΑΙΝΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΒΟΥΒΕΣ ΣΧΙΣΤΟΛΙΘΟΣ ΑΓ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΜΑΡΜΑΡΟ ΚΑΣΤΡΟΥ ΜΑΡΜΑΡΟ ΤΡΙΚΟΡΦΟΥ ΕΝΣΤΡΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΦΑΚΟΙ ΜΑΡΜΑΡΩΝ ΕΝΤΟΣ ΓΝΕΥΣΙΩΝ ΜΑΡΙΩΝ ΓΝΕΥΣΙΟΙ ΜΑΡΙΩΝ ΜΑΡΜΑΡΟ ΠΡΟΦΗΤΗ ΗΛΙΑ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ ΜΑΡΜΑΡΟΥ ΓΝΕΥΣΙΟΙ ΔΟΛΟΜΙΤΗΣ ΣΧΙΣΤΟΛΙΘΟΙ ΚΟΙΝΥΡΩΝ Σχ. 6. Λιθοστρωματογραφική στήλη Νήσου Θάσου. Γεωλογικός χάρτης Νήσου Θάσου, κλίμακα 1: (Ζάχος, 1982). 32

35 3. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Στο πρώτο στάδιο της διατριβής πραγματοποιήθηκαν εργασίες υπαίθρου στις υπό μελέτη μαρμαροφόρες περιοχές του Φαλακρού Όρους του Νομού Δράμας και της Νήσου Θάσου. Συγκεκριμένα, η υπαίθρια μελέτη έγινε στις μαρμαροφόρες περιοχές του Βώλακα, Γρανίτη, Πηγών, Πύργων, Αετοφωλιάς, Βαθύλακκου και Ξηροπόταμου του Φαλακρού Όρους και Σαλιάρας, Τριών Γκρεμών, Θεολόγου και Μαριών της Νήσου Θάσου. Η συλλογή υπαίθριων στοιχείων και παρατηρήσεων υπήρξε σημαντική, καθόσον επιλέχθηκαν κατάλληλες εμφανίσεις για την δειγματοληψία των διάφορων τύπων μαρμάρων. Η δειγματοληψία έγινε με κριτήριο την ορυκτολογική σύσταση, την κοκκομετρία, τα ιστολογικά, καθώς και αισθητικά χαρακτηριστικά των διάφορων ποικιλιών μαρμάρων που εντοπίζονται στις ανωτέρω μαρμαροφόρες περιοχές και αποτελούν τους κυριότερους εμπορικούς τύπους. Συλλέχθηκαν και μελετήθηκαν στα εργαστήρια του Ι.Γ.Μ.Ε. σαράντα (40) αντιπροσωπευτικά δείγματα των διάφορων τύπων μαρμάρων των παραπάνω περιοχών, τόσο από τα μέτωπα εξόρυξης, όσο και από τελικά προϊόντα. Σε δεύτερο στάδιο, για τη διενέργεια των εργαστηριακών μελετών και εξετάσεων, κατασκευάστηκαν οι αναγκαίες λεπτές τομές. Παράλληλα, αντιπροσωπευτικό τεμάχιο κάθε δείγματος κονιοποιήθηκε για τον προσδιορισμό της ορυκτολογικής του σύστασης με τη μέθοδο της περιθλασιμετρίας κόνεως ακτίνων-χ (XRD), καθώς και για τη διενέργεια της χημικής ανάλυσης στους εμπορικότερους τύπους μαρμάρων. Η πετρογραφική-ορυκτολογική μελέτη των εξεταζόμενων στη διατριβή αυτή μαρμάρων πραγματοποιήθηκε όσον αφορά τη μακροσκοπική εξέταση με τη χρήση στερεοσκοπικού μικροσκοπίου τύπου OLYMPUS SZX9, ενώ η μικροσκοπική εξέταση με τη χρήση πολωτικού μικροσκοπίου τύπου LEIKA DMLP. Για την επεξεργασία των εικόνων χρησιμοποιήθηκε βιντεοκάμερα JVC/TK-C1381 και το λογισμικό LEIKA/Qwin, ενώ η μελέτη περιθλασιμετρίας ακτίνων Χ, πραγματοποιήθηκε με αυτόματο περιθλασίμετρο τύπου SIEMENS D-500 με λυχνία χαλκού και μονοχρωμάτορα γραφίτη. Ο προσδιορισμός των κρυσταλλικών φάσεων έγινε με ηλεκτρονικό υπολογιστή, με βάση δεδομένων JCPDS, ενώ η αξιολόγηση έγινε με τη βοήθεια του λογισμικού EVA της εταιρίας SOCABIM, με το οποίο είναι δυνατή η πραγματοποίηση ημιποσοτικών αναλύσεων. Επίσης έγινε σε ορισμένο αριθμό δειγμάτων προσβολή της επιφάνειας της λεπτής ακάλυπτης τομής των, με διάλυμα κόκκινο της αλιζαρίνης, το οποίο βάφει ερυθρό τον ασβεστίτη, ενώ δεν επηρεάζει τον δολομίτη. Η χημική ανάλυση των αντιπροσωπευτικών τύπων μαρμάρων πραγματοποιήθηκε με την μέθοδο της αλκαλικής σύντηξης και προσδιορισμό των κύριων στοιχείων με συσκευή Ατομικής Φασματοσκοπίας στο χημείο του Ι.Γ.Μ.Ε. Στα πλαίσια της μελέτης των ορυκτοχημικών χαρακτηριστικών των δολομιτικών και ασβεστιτικών μαρμάρων της Αν. Μακεδονίας (Φαλακρού Όρους και Νήσου Θάσου) και προκειμένου να μελετηθούν τα ποιοτικά και αισθητικά χαρακτηριστικά τους, πραγματοποιήθηκε σημαντικός αριθμός 33

36 μικροαναλύσεων (ποιοτικές-ποσοτικές). Η παρατήρηση και ανάλυση των δειγμάτων σε μικροκλίμακα πραγματοποιήθηκε με χρήση ηλεκτρονικού μικροσκοπίου σάρωσης της εταιρίας JEOL τύπου JSM- 5600, συνδεμένο με ηλεκτρονικό ανιχνευτή EDS, τύπου Link Pentafet της εταιρίας Oxford Instruments. Η σαρωτική ηλεκτρονική μικροσκοπία είναι μία αρκετά διαδομένη τεχνική για τη μορφολογική μελέτη των υλικών με αρκετά υψηλή ανάλυση. Η αρχή λειτουργίας της τεχνικής στηρίζεται στην εκπομπή δευτερογενών (SE) η οπισθοσκεδαζόμενων (BS) ηλεκτρονίων από μια επιφάνεια, όταν αυτή σαρώνεται από μια καλά εστιασμένη προσπίπτουσα δέσμη ηλεκτρονίων αρκετά υψηλής ενέργειας. Η ένταση των εκπεμπόμενων ηλεκτρονίων επηρεάζεται από τα χαρακτηριστικά της μορφολογίας της επιφάνειας. Η διακύμανση στην ένταση των εκπεμπόμενων ηλεκτρονίων επηρεάζει τη φωτεινότητα ενός καθοδικού σωλήνα (CRT) ο οποίος σαρώνεται συγχρονισμένα με την προσπίπτουσα δέσμη ηλεκτρονίων. Με τον τρόπο αυτό αναπαράγεται η εικόνα της επιφάνειας στην οθόνη του καθοδικού σωλήνα. Χημική μικροανάλυση της επιφάνειας μπορεί να επιτευχθεί σε ένα σαρωτικό ηλεκτρονικό μικροσκόπιο μετρώντας με ειδικό ανιχνευτή τη διασπορά των ενεργειών των ακτίνων-χ ή των κυματαριθμών που δημιουργούνται από την αλληλεπίδραση της προσπίπτουσας δέσμης ηλεκτρονίων με την ύλη (σε περιοχή σταγονοειδούς μορφής βάθους ~2 μm). Για το λόγο αυτό τα σαρωτικά ηλεκτρονικά μικροσκόπια που έχουν δυνατότητα μικροανάλυσης είναι γνωστά και ως μικροαναλυτές, ενώ η όλη τεχνική ονομάζεται και ηλεκτρονική μικροανάλυση (EPMA). Οι δοκιμές των φυσικομηχανικών ιδιοτήτων (πέντε ή έξι δοκίμια για κάθε μία) πραγματοποιήθηκαν στο διαπιστευμένο εργαστήριο του Ι.Γ.Μ.Ε. ΛΙΘΟΣ (Λασκαρίδης κ.ά, 2001, Βουγιούκας κ.ά, 2001β). Επιλέχθηκαν έντεκα αντιπροσωπευτικοί τύποι μαρμάρων του Φαλακρού Όρους και της Νήσου Θάσου. Οι δοκιμές των διακοσμητικών πετρωμάτων έγιναν κυρίως με βάση τα Γερμανικά πρότυπα DIN και μόνο οι μετρήσεις μικροσκληρότητας κατά ΚΝΟΟΡ πραγματοποιήθηκαν σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό πρότυπο ΕΝ Από τις φυσικές ιδιότητες επιλέχτηκαν οι: α) Φαινόμενο Eιδικό Bάρος (DIN-52102), β) Συντελεστής Aνοικτού Πορώδους (DIN-52102) και γ) Συντελεστής Απορροφητικότητας (DIN ). Από τις μηχανικές ιδιότητες επιλέχτηκαν οι: α) Αντοχή στην Κάμψη (DIN-52112), β) Αντοχή στη Θλίψη (DIN-52105), γ) Αντοχή στη Φθορά από Τριβή κατά Boehme (DIN-52108) και δ) Μικροσκληρότητα κατά ΚΝΟΟΡ (ΕΝ-14205). Αναλυτικά για κάθε δοκιμή: 3.1 ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΦΥΣΙΚΩΝ ΙΔΙΟΤΗΤΩΝ α) Φαινόμενο ειδικό βάρος. Είναι ο λόγος του βάρους του πετρώματος προς τον όγκο του. Επειδή όμως τα φυσικά διακοσμητικά πετρώματα έχουν πόρους, κοιλότητες και κενά, γι αυτό το λόγο υπάρχουν δύο μετρούμενοι όγκοι: ο φαινόμενος, που είναι ο όγκος του πετρώματος μαζί με τα κενά και ο πραγματικός, που είναι ο όγκος του πετρώματος χωρίς τα κενά. Επομένως, υπάρχουν δύο ειδικά 34

37 βάρη για κάθε πέτρωμα το φαινόμενο και το πραγματικό. Αυτό που χαρακτηρίζει τα πετρώματα είναι το φαινόμενο ειδικό βάρος και εκφράζεται σε kg/m 3. Το Φαινόμενο Ειδικό Βάρος (Φ.Ε.Β.) των φυσικών πετρωμάτων, είναι το πηλίκο της μάζας m κατά τη δοκιμή και του όγκου της V, συμπεριλαμβανομένου του υπάρχοντος πορώδους. Το Φ.Ε.Β. εκφράζεται σε kg/m 3 και υπολογίζεται από τον τύπο: Α x Εν Φ.Ε.Β. = Β - C Όπου: Α=m=Βάρος του ξηραθέντος δείγματος, Β=Βάρος του κορεσμένου δοκιμίου ζυγισμένο στον αέρα, C=Βάρος του κορεσμένου δοκιμίου ζυγισμένο στο νερό, Ev = Ειδικό Βάρος υγρού που χρησιμοποιούμε για τη δοκιμή Με την ίδια διαδικασία που προσδιορίζουμε το φαινόμενο ειδικό βάρος, μπορούμε να προσδιορίσουμε και άλλους δείκτες του πετρώματος όπως το βαθμό πυκνότητας (σχέση του ξηρού φαινόμενου ειδικού βάρους προς το ειδικό βάρος), το πορώδες και το συμπαγές (λόγος του ειδικού φαινόμενου βάρους προς το πραγματικό βάρος), οι οποίοι χρησιμοποιούνται σε ειδικές περιπτώσεις. Το φαινόμενο ειδικό βάρος είναι μία ιδιότητα η οποία είναι απαραίτητη (μέσης σημασίας) για όλες τις κατασκευές, αφού σε συνδυασμό με το πάχος των μαρμάρων καθορίζει την επιβάρυνση της κατασκευής. Η διαδικασία υπολογισμού του Φαινόμενου Ειδικού Βάρους (Φ.Ε.Β.) έγινε σε κυλινδρικά δοκίμια, διαστάσεων 5X5 cm, σύμφωνα με το πρότυπο DIN β) Ανοικτό πορώδες π. Σε κάθε πέτρωμα υπάρχουν κοιλότητες (πόροι) ποικίλης μορφής και μεγέθους. Ως πορώδες π, ορίζεται ο λόγος του όγκου των κενών ή πόρων του πετρώματος V κ, προς το συνολικό όγκο V ολ (π = V κ /V ολ ). Όσο περισσότερο πορώδες είναι ένα πέτρωμα, τόσο περισσότερο εμποτίζεται από διάφορα υγρά, τα οποία σε περίπτωση θερμοκρασιακών μεταβολών μπορούν να προκαλέσουν διάρρηξη και αποκόλληση υλικού. Στην παρούσα μελέτη πραγματοποιήθηκε η διαδικασία υπολογισμού του συντελεστή ανοικτού πορώδους (Α.Π.). Για τον υπολογισμό της ιδιότητας αυτής χρησιμοποιήθηκαν έξι (6) κυλινδρικά δοκίμια, για κάθε τύπο μαρμάρου, διαστάσεων 5X5cm και εφαρμόστηκε το πρότυπο DIN Η διαδικασία που ακολουθείται είναι ίδια με αυτήν για τον προσδιορισμό του φαινόμενου ειδικού βάρους. Οι συσκευές και τα μέσα δοκιμής που είναι απαραίτητα για τον υπολογισμό της ιδιότητας αυτής είναι τα παρακάτω: Κλίβανος κατά DIN (μέρος 1) για θερμοκρασίες έως 120 C το λιγότερο. Ζυγό ακριβείας DIN-8420 (μέρος 1). Ξηραντήρας π.χ. κατά DIN με στεγνωτικό μέσο κατά τη χρήση της μεθόδου της άνωσης. Υδατόλουτρο με ρυθμιζόμενη και σταθερή θερμοκρασία ± 1 C. 35

38 Ζυγό ακριβείας με εξοπλισμό για ζύγισμα δοκιμίου κάτω από την επιφάνεια του υγρού δοκιμής. Βαμβακερή πετσέτα, μαλακή και απορροφητική. Απιονισμένο νερό υπό ατμοσφαιρική πίεση ως υγρό δοκιμής ή σε περίπτωση όπου αναμένονται αντιδράσεις του νερού με το δοκίμιο, να χρησιμοποιηθεί οργανικό υγρό με γνωστό ειδικό βάρος σε θερμοκρασία δοκιμής κατά τη χρήση της μεθόδου μέτρησης. Παχύμετρο κατά DIN-862. Ο συντελεστής ανοικτού πορώδους (Α.Π.) εκφράζεται σε ποσοστό %, που δίνεται από τον τύπο: Α.Π. = [ (Β-Α) / (Β-C) ] Χ 100%, όπου: Α το βάρος του ξηρού δοκιμίου, g. Β το βάρος του κορεσμένου δοκιμίου, g. C το βάρος του κορεσμένου δοκιμίου, ζυγισμένου στο νερό, g. Τα δοκίμια λαμβάνονται σύμφωνα με το πρότυπο DIN-52101, κατάλληλα δοκίμια είναι εκείνα που προέρχονται από πετρώματα συμπαγούς μορφής. Στα παραπάνω δοκίμια (κύβοι, πρίσματα ή κύλινδροι) πρέπει οι διαστάσεις τους α να είναι τουλάχιστον 40 mm. Στην περίπτωσή μας χρησιμοποιήθηκαν έξι (6) κυλινδρικά δοκίμια,, για κάθε τύπο μαρμάρου, διαστάσεων 5X5 cm. Στη συνέχεια τα δοκίμια στεγνώνονται σε κλίβανο στους [ 110 ± 5] C μέχρι σταθεράς μάζας. Η σταθερή μάζα ενός δοκιμίου έχει επιτευχθεί όταν δεν αλλάζει η μάζα του περισσότερο από 0,1% μέσα σε 24 ώρες. Αυτή είναι η στεγνή μάζα (βάρος ξηρού δοκιμίου, Α). Τα δείγματα πριν από κάθε ζύγισμα ψύχονται σε θερμοκρασία 18 C έως 28 C (τα δείγματα είναι μέσα στον ξηραντήρα). Η επόμενη φάση είναι να τοποθετήσουμε τα στεγνά δοκίμια στο νερό, σε θερμοκρασία [ 25± 1] C, μέχρι τη μέση για μία (1) ώρα, στη συνέχεια τοποθετούνται μέσα στο νερό με μία (υπερκάλυψη) [ 20 ± 5] mm κάτω από ατμοσφαιρική πίεση. Μετά από 24 ώρες βγάζουμε τα δοκίμια τα οποία σκουπίζουμε, με υγρό και καλά στημένο πανί για να ζυγιστούν προκειμένου να υπολογίσουμε το βάρος κορεσμένου δοκιμίου, Β. Στη συνέχεια τα δοκίμια τοποθετούνται, σε υγροστατικό ζυγό ακριβείας (εξοπλισμός για ζύγισμα δοκιμίου κάτω από την επιφάνεια του υγρού δοκιμής), για να ζυγιστούν εκ νέου κάτω από το νερό. Η διαδικασία του ζυγίσματος γίνεται αμέσως μετά την απομάκρυνση των προσκολλημένων στα δοκίμια φυσαλίδων. Έτσι υπολογίζουμε το βάρος του κορεσμένου δοκιμίου C, ζυγισμένου στο νερό. γ) Υδαταπορρόφηση. Είναι η ιδιότητα των πετρωμάτων να πληρούνται με νερό μετά την εμβάπτιση τους σ αυτό. Όταν εκφράζεται επί τοις % ονομάζεται συντελεστής εμποτισμού. Είναι η φυσική ιδιότητα, που καθορίζει την καταλληλότητα του πετρώματος για εξωτερικές χρήσεις όπως, επικαλύψεις (μεγάλης σημασίας), εξωτερικές επενδύσεις και πλακοστρώσεις (μέσης σημασίας) κ.ά.. Η επαφή των διακοσμητικών πετρωμάτων με το νερό δύναται να μεταβάλλει σχεδόν όλες τις υπόλοιπες ιδιότητές τους. 36

39 Η ιδιότητα της υδαταπορρόφησης συνδέεται αποκλειστικά με το φαινόμενο πορώδες, ενώ η ταχύτητα με την οποία απορροφάται το νερό στα διακοσμητικά πετρώματα εξαρτάται από το μέγεθος και το σχήμα των πόρων. Η ταχύτητα είναι μεγαλύτερη στα πετρώματα που περιέχουν ανοικτούς πόρους μεγάλης διαμέτρου και ευθύγραμμης μορφής, ενώ είναι μικρότερη σε εκείνα με ανοικτούς πόρους μικρής διαμέτρου και ελικοειδούς μορφής (Τασογιαννόπουλος, 1986). Η διαδικασία υπολογισμού της υδαταπορρόφησης έγινε σε κυλινδρικά δοκίμια, διαστάσεων 5Χ5 cm, σύμφωνα με το πρότυπο DIN Ο συντελεστής εμποτισμού εκφράζεται ως ο λόγος μεταξύ του βάρους του απορροφούμενου νερού προς το βάρος του σώματος σε ξηρή κατάσταση. Σ Υ = [ (W κ -W ξ ) / W ξ ] x 100%, όπου: W ξ το βάρος του ξηρού δοκιμίου, g. W κ το βάρος του κορεσμένου δοκιμίου, g. Τα δοκίμια εμβαπτίζονται στο υδατόλουτρο, όπου παραμένουν για μία ώρα σε στάθμη νερού έως το μισό του ύψους των δοκιμίων. Στη συνέχεια, και μετά τον κορεσμό στεγνώνονται, με ελαφρύ σκούπισμα, έτσι ώστε η επιφάνεια να είναι ομοιόμορφα υγρή (θαμπή). Τα δοκίμια ζυγίζονται με ακρίβεια 0,1 g και προκύπτει το βάρος του κορεσμένου δοκιμίου (W κ ). Στη συνέχεια, τα δείγματα ξηραίνονται στους 110±5 o C, μέχρι την επίτευξη σταθερής μάζας. Πριν από κάθε ζύγισμα, τα δοκίμια αποψύχονται σε ξηραντήρα σε θερμοκρασία o C. Με το ζύγισμα προκύπτει το βάρος του ξηρού δοκιμίου (W ξ ). Τα ξηραμένα και ζυγισμένα δείγματα τοποθετούνται για μία ώρα στο υδατόλουτρο έτσι ώστε η στάθμη του νερού να καλύπτει το μισό ύψος του δοκιμίου. Στη συνέχεια τα δοκίμια καλύπτονται από το νερό για 20±5 cm, παραμένουν σε αυτό (θερμοκρασία o C) έως κορεσμού και τέλος, στεγνώνονται με ελαφρύ σκούπισμα και ζυγίζονται. Η απορροφητικότητα υπολογίζεται σε g με ακρίβεια 0,1 g. Το αναφερόμενο στη μάζα ποσοστό απορροφητικότητας υπολογίζεται με ακρίβεια 0,01%. 3.2 ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΙΔΙΟΤΗΤΩΝ α) Αντοχή στη θλίψη. Είναι η αντίσταση που παρουσιάζει ένα πέτρωμα στις μηχανικές επιδράσεις, οι οποίες τείνουν να το παραμορφώσουν ή να το θλίψουν. Είναι η ιδιότητα εκείνη, που καθορίζει την καταλληλότητα του πετρώματος για εξωτερικές χρήσεις όπως επικαλύψεις (μεγάλης σημασίας), εξωτερικές επενδύσεις, σκαλοπάτια και πλακοστρώσεις (μέσης σημασίας). Σύμφωνα με πολλούς ερευνητές το αυξημένο πορώδες προκαλεί μείωση της αντοχής σε θλίψη, ενώ το ίδιο αποτέλεσμα καταγράφεται και με την αύξηση του μεγέθους των κόκκων του πετρώματος (Τασογιαννόπουλος, 1986). Ως αντοχή στη θλίψη ή θλιπτική αντοχή (Rc), ορίζεται ο λόγος του συνολικού φορτίου Ρ που ασκείται σε ένα δοκίμιο, προς το εμβαδόν S της διατομής του και εξαρτάται κυρίως από τα χαρακτηριστικά της σύστασης και της δομής του (Rc=P/S). Οι παράγοντες που επηρεάζουν την αντοχή ενός πετρώματος είναι (Λασκαρίδης κ.ά, 2001): 37

40 Το πορώδες και η πυκνότητα. Το μέγεθος και το σχήμα των κόκκων. Η ανισοτροπία. Η ορυκτολογική σύσταση. Κατά την καταπόνησή του το πέτρωμα περνάει από διάφορες καταστάσεις (ελαστική - πλαστική - εύθραυστη). Η ελάχιστη αντοχή στη θλίψη που απαιτείται να έχει ένα πέτρωμα σύμφωνα με τις διεθνείς προδιαγραφές, για διάφορες χρήσεις, είναι 510 kg/cm 2. Η διαδικασία υπολογισμού της θλιπτικής αντοχής εφαρμόστηκε σύμφωνα με το πρότυπο DIN σε κυλινδρικά δοκίμια, διαστάσεων 5Χ5 cm, τα οποία είχαν ληφθεί κάθετα στις επιφάνειες σχιστότητας, ενώ χρησιμοποιήθηκε για την εκτέλεση της δοκιμής πρέσα ΚΝ. Στα προς εξέταση δοκίμια εφαρμόστηκε μέχρι τη θλίψη, μονοαξονική και σταθερά αυξανόμενη φόρτιση θλίψης στη διατομή τους, κατανεμημένη, κατά το δυνατόν, ισομερώς. Τα δοκίμια σύμφωνα με το πρότυπο εξάγονται ή κόβονται σε υγρή κατάσταση και δεν επιτρέπεται να έχουν σχισμές, είναι κατά κανόνα κύβοι με μήκος ακμής 50±2 mm ή κύλινδροι με διάμετρο 55±2 mm και ύψος 50±2 mm (Σχ. 7), ενώ όταν τα πετρώματα εμφανίζονται με ασύμμετρη ή αδροκρυσταλλική ή με μεγάλους πόρους δομή, τότε χρησιμοποιούνται κύβοι με μήκος ακμής 100±5 mm ή κύλινδροι με διάμετρο 100±5 mm και ύψος 100±5 mm. Σχ. 7. Κυλινδρικό δοκίμιο δοκιμής αντοχής στη θλίψη. Η διεύθυνση στρώσης, οι σχιστότητες, κ.λπ. σημειώνονται στο δοκίμιο. Οι επιφάνειες θλίψης πρέπει να είναι κάθετες στον άξονα του δοκιμίου και η απόκλισή τους δεν επιτρέπεται να υπερβαίνει το 0,1 mm, στη συνέχεια λαμβάνονται πέντε (5) δοκίμια, κατ ελάχιστο, στην ίδια κατεύθυνση, καθαρίζονται οι επιφάνειες πίεσης του δείγματος και, εάν δεν απαιτείται άλλη δοκιμή, τα δοκίμια εξετάζονται σε ξηρή κατάσταση. Η εκτέλεση της δοκιμής περιλαμβάνει αρχικά τον υπολογισμό της διατομής του δοκιμίου, με μέτρηση των καθοριστικών του διαστάσεων στο μέσο z του ύψους, με ακρίβεια 0,1 mm. Η διατομή υπολογίζεται με ακρίβεια 1 mm 2. Τα δοκίμια τοποθετούνται στο κέντρο, ανάμεσα στις πλάκες πίεσης της συσκευής θλίψης. Η θλιπτική δύναμη πρέπει να αυξάνεται σταθερά και ομοιόμορφα, ως το σημείο θλίψης. Η εφαρμοζόμενη τάση αυξάνεται με ρυθμό 1,0±0,5 Ν/mm 2 /sec. Η μέγιστη δύναμη Fmax μετράται σε ΚΝ. 38

41 β) Αντοχή στην κάμψη. Ως αντίσταση στην κάμψη ορίζεται αυτή, που προβάλουν τα πετρώματα στις δυνάμεις εκείνες που προσπαθούν να τα κάμψουν. Η ιδιότητα της αντοχής στην κάμψη είναι πολύ σημαντική, όταν τα μάρμαρα χρησιμοποιούνται για εξωτερικές επενδύσεις και ως σκαλοπάτια ελεύθερης έδρασης, καθώς επίσης και όταν αυτά χρησιμοποιούνται για πλακοστρώσεις, δαπεδοστρώσεις και σκαλοπάτια. Η ιδιότητα αυτή επηρεάζεται κυρίως από το πορώδες και την ορυκτολογική σύσταση των μαρμάρων. Η διαδικασία αυτή εφαρμόστηκε σύμφωνα με το DIN σε δοκίμια διαστάσεων 30x5x5 cm, στα οποία η εξασκούμενη δύναμη ήταν κάθετη στη στρώση τους. Ο εξοπλισμός που απαιτείται είναι μια πρέσα 100 ΚΝ, σύμφωνα με τις απαιτήσεις του προτύπου. Οι κύλινδροι στήριξης των δοκιμίων (μαχαίρια υποστήριξης) και αυτοί της εφαρμογής της δύναμης (μαχαίρια φόρτισης), πρέπει να έχουν ακτίνα καμπυλότητας 10 mm. Κατά την εκτέλεση της δοκιμής παραμένει ακίνητος μόνο ένας κύλινδρος στήριξης ή εφαρμογής της δύναμης. Σχ. 8. Διάταξη δοκιμίου για δοκιμή αντοχής σε κάμψη. Τα δοκίμια λαμβάνονται με τον τρόπο που περιγράφεται στο DIN Συγκεκριμένα για πετρώματα λεπτοκρυσταλλικά και μεσοκρυσταλλικά λαμβάνονται ράβδοι τετραγωνικής διατομής με ακμή 50 mm και μήκος 300 mm (Σχ. 8), ενώ για πετρώματα με ανομοιόμορφη ή χονδροκρυσταλλική ή χονδροπορώδη δομή λαμβάνονται ράβδοι τετραγωνικής διατομής με ακμή 100 mm και μήκος 600 mm. Τα δοκίμια κόβονται ή εξάγονται σε υγρή κατάσταση από τους δειγματοληπτικούς ογκόλιθους. Για πετρώματα ευαίσθητα στο νερό, η εξαγωγή των δοκιμίων γίνεται σε ξηρή κατάσταση. Στα δοκίμια σημειώνεται η διεύθυνση της στρώσης ή της σχιστότητας του πετρώματος, ενώ κόβονται τουλάχιστον πέντε (5) δοκίμια και, κατά το δυνατό, με την ίδια διεύθυνση στρώσης ή σχιστότητας. Τα δοκίμια εξάγονται στεγνά, εκτός αν τα χαρακτηριστικά του πετρώματος απαιτούν τη διενέργεια άλλης δοκιμής. Τα δοκίμια δεν θα πρέπει να εμφανίζουν τριχοειδείς ρωγμές. Η δοκιμή της κάμψης μπορεί να πραγματοποιηθεί είτε με κεντρική φόρτιση, όπου το δοκίμιο τοποθετείται σε δύο υποστηρίγματα και φορτίζεται συνεχώς στο μέσο, είτε με συμμετρική φόρτιση δύο σημείων όπου το δοκίμιο τοποθετείται σε δύο υποστηρίγματα και φορτίζεται συμμετρικά σε δύο σημεία και στις δύο περιπτώσεις η δύναμη ασκείται γραμμικά ως τη θραύση του πετρώματος. Κατά την εκτέλεση της δοκιμής ασκείται ομοιόμορφη τάση κάμψης, η οποία αυξάνεται συνεχώς, έως τη θραύση, με ρυθμό 0,2 N/mm 2 /sec. H μέγιστη δύναμη θραύσης Fmax μετράται σε ΚΝ. 39

42 γ) Αντοχή στη φθορά από τριβή κατά Boehme. Με τη διαδικασία αυτή υπολογίζεται η φθορά - απώλεια πάχους (σε mm) που προκαλείται στο υπό εξέταση δοκίμιο μετά από 16 κύκλους / 325 στροφές τριβής, μεταξύ δοκιμίου και υλικού τριβής (τεχνητό κορούνδιο). Με τη διαδικασία αυτή καθορίζεται η επιλογή των μαρμάρων για διάφορες χρήσεις. Αυτή η ιδιότητα χαρακτηρίζεται ως μεγάλης σημασίας, όταν τα μάρμαρα πρόκειται να χρησιμοποιηθούν για πλακοστρώσεις, δαπεδοστρώσεις, σκάλες και σκαλοπάτια ελεύθερης έδρασης, ενώ είναι χαμηλής σημασίας όταν πρόκειται να χρησιμοποιηθούν για εξωτερικές επενδύσεις και επικαλύψεις. Παράγοντες καθοριστικοί της αντοχής των μαρμάρων στη φθορά από τριβή είναι η ορυκτολογική σύσταση, η σκληρότητα, ο ιστός, καθώς και η κατάσταση εξαλλοίωσης. Τα πετρώματα των οποίων ο ιστός είναι λεπτόκοκκος, πυκνός, ομοιογενής και δεν περιέχουν μαλακά ορυκτά, παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη αντοχή στην τριβή (Τασογιαννόπουλος, 1986). Τη μεγαλύτερη αντοχή από τριβή, παρουσιάζει ο χαλαζιακός πορφύρης, ακολουθούν οι γρανίτες, οι συμπαγείς ασβεστόλιθοι και οι οφειτοασβεστίτες, τα γνήσια μάρμαρα και οι τραβερτίνες. Η δοκιμή έγινε σύμφωνα με το πρότυπο DIN και εφαρμόστηκε σε κυβικά δοκίμια διατομής 50±2 mm 2 (Σχ. 9). Οι προς εξέταση επιφάνειες του δείγματος θα πρέπει να είναι μεταξύ τους παράλληλες και επίπεδες. Για τον υπολογισμό της απώλειας όγκου πρέπει ενδεχομένως η απέναντι επιφάνεια στην προς εξέταση επιφάνεια να τοποθετηθεί επίπεδα ή να εξομαλυνθεί (με τρίψιμο) παράλληλα προς αυτήν. Πριν τη χρησιμοποίηση των δειγμάτων θα πρέπει να προηγηθεί η απαραίτητη προετοιμασία. Αρχικά τα δείγματα ξηραίνονται στους 110±5 ο C μέχρι να επέλθει σταθεροποίηση βάρους. Κατά κανόνα η επιφάνεια προς εξέταση επεξεργάζεται σε 4 περιόδους ελέγχου. Τα δείγματα αυτά θα πρέπει να τοποθετηθούν για τουλάχιστον 7 μέρες στο νερό και πριν από κάθε ζύγιση να σκουπιστούν με έναν ελαφρώς βρεγμένο σπόγγο ή ένα πανί έτσι ώστε οι επιφάνειες των δειγμάτων να έχουν πάντα την ίδια νωπή όψη. Για την πραγματοποίηση της δοκιμής οι συσκευές που χρησιμοποιούνται είναι: η συσκευή μέτρησης για τον προσδιορισμό της απώλειας βάρους και η συσκευή ελέγχου τριβής (συνήθως καλείται δίσκος Boehme). Η δεύτερη αποτελείται από ένα τροχοδίσκο με έναν τροχό, ένα μηχανισμό στήριξης για τον έλεγχο και ένα μηχανισμό καταπόνησης. Ο τροχοδίσκος είναι διαμέτρου περίπου 750 mm, λείος και οριζόντιος, ενώ ο άξονάς του είναι τοποθετημένος κάθετα. Όταν η κατάσταση είναι επιβαρυμένη, ο αριθμός των στροφών είναι 30 ανά λεπτό. Στο δίσκο υπάρχει ένας μετρητής στροφών και μια ειδική λειτουργία η οποία διακόπτει αυτόματα την περιστροφική κίνηση ύστερα από 22 περιστροφές. Ο τροχός είναι η δακτυλιοειδής επιφάνεια πλάτους 200 mm πάνω στον τροχοδίσκο και σε απόσταση από αυτόν που κυμαίνεται από 120 mm μέχρι 320 mm από το κέντρο του τροχοδίσκου. Σε περίπτωση βλάβης ή καταστροφής ο δίσκος μπορεί να αλλαχθεί. Ο τροχός αποτελείται από χυτοσίδηρο με μια σκληρότητα HB 30 ανάμεσα στα 190 kp/mm 2 και 220 kp/mm 2. Η σκληρότητα πρέπει να προσδιοριστεί ως η μέση τιμή των μετρήσεων τουλάχιστον 10 σημείων στην άκρη του 40

43 τροχού σύμφωνα με το DIN Ο χυτοσίδηρος πρέπει να έχει δομή μαργαριταριού. Το περιεχόμενο ποσοστό φωσφόρου δεν πρέπει να υπερβαίνει το 0,35% του βάρους, ενώ του άνθρακα πρέπει να είναι πάνω από 3,0%. Συνιστάται ο τροχός να έχει υποστεί την κατάλληλη επεξεργασία, έτσι ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί και από τις δύο πλευρές. Όπως είναι φυσικό, ο τροχός κατά τη χρήση του φθείρεται. Η κοιλότητα του τροχού επιτρέπεται να έχει μέγιστο στα 0,3 mm και το βάθος των μεμονωμένων αυλακιών σε 0,2 mm μέγιστο. Σε περίπτωση που υπερβεί αυτή την τιμή θα πρέπει να αντικατασταθεί ο δίσκος. Ο μηχανισμός στήριξης για το δείγμα αποτελείται από ένα πλαίσιο ύψους περίπου 40 mm που έχει ανοικτή τη μια του πλευρά, το οποίο με την κάτω ακμή του βρίσκεται πάνω στον τροχοδίσκο σε απόσταση 5±1 mm και είναι τοποθετημένο έτσι ώστε το κέντρο του δείγματος να έχει απόσταση από το κέντρο του τροχοδίσκου 220 mm. Η παρυφή του μηχανήματος στηρίζει το δείγμα περίπου 4 mm πάνω από τον τροχοδίσκο. Το μηχάνημα στήριξης πρέπει να είναι με τέτοιο τρόπο στερεωμένο έτσι ώστε να μην μπορούν να επέλθουν κραδασμοί. Σχ. 9. Δοκίμιο κυβικού σχήματος για υπολογισμό της φθοράς από τριβή. Η λειτουργία φόρτωσης εφοδιασμού περιλαμβάνει ένα μοχλό με δύο βραχίονες με βάρος φορτίου και αντίβαρο. Ο μοχλός πρέπει να τοποθετηθεί όσο το δυνατό χωρίς τριβές στον κνώδακα και κατά τη δοκιμή να τοποθετηθεί οριζόντια. Ο χώρος πίεσης πρέπει να μεταδίδει την δύναμη φόρτωσης κάθετα στο κέντρο του δείγματος. Το βάρος του μοχλού με τους αυτόματους βραχίονες πρέπει να διατηρείται σε ισορροπία μέσω του αντίβαρου και της πλάστιγγας της ζυγαριάς. Η πίεση στο δείγμα προκύπτει από τη δύναμη του βάρους του φορτίου πολλαπλασιαζόμενη με τον κανόνα του μοχλού. Το βάρος του φορτίου πρέπει να επιλεχθεί, έτσι ώστε η πίεση να ανέρχεται σε 30±0,3 kp. Η δύναμη πίεσης πρέπει να επαληθευθεί με υπολογισμούς (DIN, 1980). δ) Μικροσκληρότητα κατά ΚΝΟΟΡ. Ως μικροσκληρότητα ορίζεται o βαθμός αντίστασης ενός υλικού στην πλαστική παραμόρφωση που προκαλείται από τη διείσδυση άλλων σωμάτων σε αυτό. Τα αποτελέσματα της σκληρομέτρησης παρέχουν χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με διάφορα θέματα που χαρακτηρίζουν τα υλικά όπως για παράδειγμα: Προσδιορισμός υλικού. Έλεγχος ορθής διαδικασίας θερμικής κατεργασίας. 41

44 Έλεγχος ποιότητας επιφανειακών κατεργασιών. Συμπεριφορά και αντοχή του υλικού κατά τη διάρκεια του χρόνου. Συμπεριφορά του υλικού σε συνθήκες φθοράς και καταπόνησης. Έλεγχος μείωσης αντοχής μετά από θερμική κατεργασία. Πληροφορίες σχετικές με την αντοχή τους σε εφελκυσμό. Σε γενικές γραμμές η σκληρομέτρηση έχει τα ακόλουθα πλεονεκτήματα: Είναι μια γρήγορη, απλή, εύκολη και αξιόπιστη μέτρηση. Δίνει στοιχεία σχετικά με τις μηχανικές ιδιότητες του υλικού και έτσι μπορεί να συσχετιστεί άμεσα με την αντοχή σε εφελκυσμό. Μεγαλύτερη σκληρότητα συνεπάγεται μεγαλύτερη αντοχή. Είναι ένας Μη καταστρεπτικός έλεγχος. H δοκιμή αυτή μπορεί να εκτελεστεί για όλα τα φυσικά πετρώματα, με βάση το πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ-14205: P HK = 14.23,, όπου: 2 l P: το φορτίο που ασκείται στην ακίδα (Ν=1,96), l: το μήκος της μεγαλύτερης διαγωνίου του αποτυπώματος της ακίδας (σε mm). Διάρκεια εφαρμογής φορτίου: 40 sec. Σχ. 10. Τύπος αποτυπώματος που δημιουργείται κατά την άσκηση του φορτίου (Ν=1,96Χ40 sec) στη γυαλισμένη επιφάνεια του δοκιμίου. Η σχετική μικροσκληρότητα ενός υλικού προσδιορίστηκε με τη μέθοδο Knoop. Πρόκειται για μια στατική μέθοδο σκληρομέτρησης σύμφωνα με την οποία η διείσδυση γίνεται με εφαρμογή μικρών φορτίων από 10 g έως 1 kg με ένα πυραμιδοειδούς μορφής διεισδυτή ο οποίος και ονομάζεται διεισδυτής Knoop. Αναλυτικά η δοκιμή αυτή γίνεται ως εξής: λαμβάνονται ένα ή περισσότερα δοκίμια σε περίπτωση ανισότροπου δείγματος. Τα δοκίμια έχουν διαστάσεις 20Χ30Χ10 mm και προσκολλώνται σε γυαλί με ενδιάμεσο πλαστικό υλικό. Ασκείται πίεση μέσω μικρής πρέσας ώστε η επιφάνεια του δείγματος και αυτή της στήριξης του τραπεζιού τοποθέτησης του δοκιμίου να διατάσσονται παράλληλα μεταξύ τους. Σε κάθε δοκίμιο από λεπτόκοκκο πέτρωμα δημιουργούνται 20 αποτυπώματα που απέχουν μεταξύ τους 1 mm (Σχ. 10). Για μεσόκοκκα ή χονδρόκοκκα πετρώματα δημιουργούνται 40 αποτυπώματα. 42

45 Φωτ. 1. Πολωτικό μικροσκόπιο (LEIKA DMLP) με σύστημα ανάλυσης εικόνας και στερεοσκοπικό μικροσκόπιο OLYMPUS SZX9, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν κατά την ορυκτολογική-πετρογραφική μελέτη των εξεταζόμενων δειγμάτων. Φωτ. 2. Συσκευές για τον υπολογισμό των φυσικών ιδιοτήτων: υδατόλουτρο, κλίβανος και ζυγός. 43

46 Φωτ. 3. Μηχανή μέτρησης της αντοχής στη θλίψη (Πρέσα 2000 ΚΝ - TONITECHNIK). Φωτ. 4. Μηχανή μέτρησης της αντοχής στην κάμψη (Πρέσα 100 ΚΝ - SHIMADZU CORP.). Φωτ. 5. Τριβόμετρο (FHF STRASSEN-TEST GmbH) για υπολογισμό της φθοράς από τριβή κατά Boehme. Φωτ. 6. Μικροσκληρόμετρο (SHIMADZU HMV- 2000) για υπολογισμό της μικροσκληρότητας κατά ΚΝΟΟΡ. 44

47 4. ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ 4.1. ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΠΗΓΩΝ Οι κυριότεροι εμπορικοί τύποι των υπόλευκων και ροδόλευκων δολομιτικών μαρμάρων της μαρμαροφόρου περιοχής Πηγών (Φωτ. 7) του Νομού Δράμας που γνωρίζουν μέχρι σήμερα ζήτηση στην εσωτερική αλλά και διεθνή αγορά, είναι οι: Λευκό Πηγών, Dolit (Φωτ. 8), Alexander, Grey Lais, Pink Lais και Silver, που εξορύσσονται σε τέσσερα ενεργά λατομεία από τα τριάντα πέντε που έχουν καταγραφεί στην περιοχή. Στα πλαίσια της ορυκτολογικής πετρογραφικής μελέτης των δολομιτικών μαρμάρων της περιοχής Πηγών και προκειμένου να μελετηθούν τα ποιοτικά και αισθητικά χαρακτηριστικά τους, καθώς και να εκτιμηθεί η εμπορική αξία και να προσδιοριστούν οι καταλληλότερες χρήσεις τους, έγινε αντιπροσωπευτική δειγματοληψία των χαρακτηριστικών τύπων μαρμάρου που εξορύσσονται στη μαρμαροφόρα περιοχή Πηγών από διάφορα μέτωπα (Σχ. 11). Ακολουθεί για το κάθε δείγμα αναλυτική ορυκτολογική-πετρογραφική ανάλυση. Φωτ. 7. Πανοραμική θέα της λατομικής περιοχής Πηγών (ΝΔ Φαλακρό) Νομού Δράμας. Φωτ. 8. Παραγόμενο ογκομάρμαρο δολομιτικής σύστασης περιοχής Πηγών, υπόλευκο με χαρακτηριστικά συσσωματώματα τεφρής απόχρωσης. Εμπορική ονομασία Dolit. 45

48 ΠΗ-8 ΠΗ-5 & ΠΗ-6 ΠΗ-3 & ΠΗ-4 ΠΗ-1 & ΠΗ-2 Φωτ. 9. Δορυφορική εικόνα περιοχής Πηγών Δράμας με τις λατομικές θέσεις, καθώς και τις θέσεις δειγματοληψίας των εξεταζόμενων δειγμάτων (ΠΗ-1, ΠΗ-2, ΠΗ-3, ΠΗ-4, ΠΗ-5, ΠΗ-6 & ΠΗ-8). Δείγματα ΠΗ-1 & ΠΗ-2 από το λατομείο Παπαδημητρίου: Δείγματα ΠΗ-3 & ΠΗ-4 από το λατομείο Σολάκη: Δείγματα ΠΗ-5 & ΠΗ-6 από το λατομείο Γιαννάκη: Δείγμα ΠΗ-8 από το λατομείο Παυλίδη: 46

49 4.1α. ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΠΗ-1 ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ: ΛΑΤΟΜΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΗΓΩΝ Ν. ΔΡΑΜΑΣ ΘΕΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ: ΛΑΤΟΜΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ (Φωτ. 9, 10α, β) ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ: ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ιστός: γρανοβλαστικός, ισοκοκκώδης, με ταινίες που αποτελούνται από συγκεντρώσεις υπέρλεπτόκοκκου δολομίτη (Φωτ. 11). Υφή: συμπαγής και ακανόνιστη. Ορυκτολογική σύσταση: η αξιολόγηση του περιθλασιογράμματος (XRD) (Σχ. 11) έδειξε ότι το μάρμαρο αυτό αποτελείται από δολομίτη 91%, ασβεστίτη 7% και χαλαζία 2%. Μορφή κρυστάλλων (βλάστες): είναι υποβλαστικοί με διαστάσεις που κυμαίνονται από 0,03 mm έως 0,16 mm. Ο τρόπος σύνδεσης των κρυστάλλων είναι τύπου τριπλά σημεία επαφής και λοβοειδής. Πόροι: δεν παρατηρούνται πόροι στη μάζα του πετρώματος. Διακλάσεις: το πέτρωμα διατέμνεται από μικροδιακλάσεις. Αισθητικά χαρακτηριστικά: πρόκειται για υπόλευκο δολομιτικό μάρμαρο με ταινιώσεις τεφρής απόχρωσης. Η μάζα του είναι υπόλευκη και αποτελείται από υπέρ-λεπτόκοκκο δολομίτη με επικρατέστερες διαστάσεις κόκκων από 0,07 mm έως 0,1 mm, ενώ οι τεφρές ταινιώσεις αποτελούνται και αυτές από υπέρ-λεπτόκοκκο δολομίτη με επικρατέστερες διαστάσεις κόκκων από 0,02 mm έως 0,04 mm. Ταξινόμηση πετρώματος: πρόκειται για υπέρ-λεπτόκοκκο, υπόλευκο, δολομιτικό μάρμαρο με ταινίες τεφρής απόχρωσης. 47

50 α β Φωτ. 10(α, β). ΛΑΤΟΜΕΙΟ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ (ΝΕΑ ΕΞΟΡΥΞΗ). ΕΜΠΟΡΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ SILVER ή GREY LAIS ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΜΕ ΤΕΦΡΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ ΤΕΦΡΑ ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΜΑΤΑ. ΔΕΙΓΜΑΤΑ: ΠΗ-1 /SILVER, ΠΗ-2 /PINK LAIS. ΤΥΠΟΣ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΟΣ: ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟΙ ΦΑΚΟΙ ΠΟΥ ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΝΤΑΙ ΜΕΣΑ ΣΕ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ. 48

51 0,05 mm Φωτ. 11. Μικροφωτογραφία πολωτικού μικροσκοπίου. Υπέρ-λεπτόκοκκη δολομιτική μάζα του υπόλευκου μαρμάρου με τις ταινίες τεφρής απόχρωσης της περιοχής Πηγών Νομού Δράμας. Λατομικός χώρος Παπαδημητρίου. Nicols //, μεγέθυνση Χ Lin (Counts) Lin (Counts) Theta - Scale AA0293 PH-1 PAPATREXAS - File: AA0293.RAW - Type: 2Th/Th locked - Start: End: Step: Step time: 1. s - Temp.: 25 C (Room) - Time Started: 0 s - 2-Theta: The Operations: Import (D) - Quartz, syn - SiO2 - I/Ic PDF S-Q 1.4 % (C) - Calcite - Ca(CO3) - I/Ic PDF S-Q 7.4 % (C) - Dolomite - from Eugui, Spain - CaMg(CO3)2 - I/Ic PDF S-Q 91.2 % - Σχ. 11. Περιθλασιόγραμμα δείγματος ΠΗ-1. Δολομιτικό μάρμαρο. 49

52 4.1β. ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΠΗ-2 ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ: ΛΑΤΟΜΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΗΓΩΝ Ν. ΔΡΑΜΑΣ ΘΕΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ: ΛΑΤΟΜΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ (Φωτ. 9, 10α, β) ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ: ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ- ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ. Ιστός: γρανοβλαστικός, ισοκοκκώδης, με ταινίες που αποτελούνται από συγκεντρώσεις υπέρλεπτόκοκκου δολομιτικού υλικού (Φωτ. 12β). Υφή: συμπαγής και ακανόνιστη. Ορυκτολογική σύσταση: η αξιολόγηση του περιθλασιογράμματος (XRD) (Σχ. 12) έδειξε ότι το μάρμαρο αυτό αποτελείται από δολομίτη 85%, ασβεστίτη 12%, χαλαζία 2% και χλωρίτη 1%. Στην ορυκτολογική σύσταση συμμετέχουν, με μικρό ποσοστό, σιδηρούχα ορυκτά (κυρίως μαγνητίτης), που παρατηρούνται διάσπαρτα στη μάζα του πετρώματος και τα οποία παρουσιάζουν οξείδωση (Φωτ. 12δ). Μορφή κρυστάλλων (βλάστες): είναι κυρίως υποβλαστικοί με διαστάσεις που κυμαίνονται από 0,04 mm έως 0,15 mm. Ο τρόπος σύνδεσης των κρυστάλλων είναι τύπου τριπλά σημεία επαφής και λοβοειδής. Διακλάσεις: το πέτρωμα διατέμνεται από πυκνό δίκτυο μικροδιακλάσεων (Φωτ. 12α, γ). Αισθητικά χαρακτηριστικά: πρόκειται για ροδόλευκο δολομιτικό μάρμαρο με έγχρωμες ταινίες ερυθρωπής και τεφρής απόχρωσης. Η ροδόλευκη μάζα του αποτελείται από υπέρ-λεπτόκοκκο δολομίτη με επικρατέστερες διαστάσεις 0,06 mm έως 0,12 mm, ενώ τη ρόδινη απόχρωσή του την οφείλει, κατά κύριο λόγο, στη διάχυση υδροξειδίων του σιδήρου από την οξείδωση που παρατηρείται στα σιδηρούχα ορυκτά. Οι ταινίες τεφρής απόχρωσης αποτελούνται και αυτές από υπέρ-λεπτόκοκκο δολομίτη με επικρατέστερες διαστάσεις από 0,02 mm έως 0,04 mm. Ταξινόμηση πετρώματος: πρόκειται για υπέρ-λεπτόκοκκο, ροδόλευκο δολομιτικό-ασβεστιτικό μάρμαρο με έγχρωμες ταινίες ερυθρωπής και τεφρής απόχρωσης. 50

53 α β γ δ Φωτ. 12. Μικροφωτογραφίες του ροδόλευκου υπέρ-λεπτόκοκκου δολομιτικού μαρμάρου περιοχής Πηγών Νομού Δράμας. Λατομικός χώρος Παπαδημητρίου. α: Μικροδιακλάσεις διασχίζουν την υπέρ-λεπτόκοκκη δολομιτική μάζα του πετρώματος. Nicols //, μεγέθυνση Χ12,5. β: Ζώνη ταινία υπέρ-λεπτόκοκκου δολομιτικού υλικού (σε κίτρινο στιγματισμένο ορθογώνιο) στη μάζα του πετρώματος με επικρατέστερες διαστάσεις κόκκων 0,02 mm 0,04 mm. Η κοκκομετρική αυτή διαφοροποίηση είναι και η αιτία της δημιουργίας των ταινιών τεφρής απόχρωσης. Nicols //, μεγέθυνση Χ50. γ: Υπέρ-λεπτόκοκκη δολομιτική μάζα που διατέμνεται από μικρορωγμάτωση (ερυθρό βέλος). Nicols //, μεγέθυνση Χ50. δ: Οξειδωμένος κόκκος μαγνητίτη (σε στιγματισμένο κύκλο). Nicols //, μεγέθυνση Χ

54 Lin (Counts ) Lin (Counts ) Theta - Scale AA0295 PH-2A PAPATREXAS - File: AA0295.RAW - Type: 2Th/Th locked - Start: End: Step: Step time: 1. s - Temp.: n.a. - Time Started: 0 s - 2-Theta: Theta: Operations: Background 1.000,1.000 Import (C) - Dolomite - MgCa(CO3)2 - I/Ic PDF S-Q 84.9 % (C) - Calcite - synthetic - Ca(CO3) - I/Ic PDF S-Q 11.8 % (D) - Quartz, syn - SiO2 - I/Ic PDF S-Q 2.1 % (C) - Clinochlore - Mg4.54Al0.97Fe0.46Mn0.03(Si2.85Al1.15O10)(OH)8 - I/Ic PDF S-Q 1.2 % - Σχ. 12. Περιθλασιόγραμμα δείγματος ΠΗ-2. Δολομιτικό-ασβεστιτικό μάρμαρο. 52

55 4.1γ. ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΠΗ 3 ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ: ΛΑΤΟΜΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΗΓΩΝ Ν. ΔΡΑΜΑΣ ΘΕΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ: ΛΑΤΟΜΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΣΟΛΑΚΗ (Φωτ. 9, 13α, β) ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ: ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ - ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ιστός: γρανοβλαστικός, ισοκοκκώδης. Υφή: συμπαγής και ακανόνιστη. Ορυκτολογική σύσταση: η αξιολόγηση του περιθλασιογράμματος (XRD) (Σχ. 13) έδειξε ότι το μάρμαρο αυτό αποτελείται από δολομίτη 87%, ασβεστίτη 10%, χαλαζία 3% και ίχνη μοσχοβίτη. Επίσης, στην ορυκτολογική σύσταση συμμετέχουν, με μικρό ποσοστό, σιδηρούχα ορυκτά (κυρίως μαγνητίτης), που παρατηρούνται διάσπαρτα στη μάζα του πετρώματος και τα οποία παρουσιάζουν οξείδωση (Φωτ. 14β). Μορφή κρυστάλλων (βλάστες): είναι κυρίως υποβλαστικοί με διαστάσεις που κυμαίνονται από 0,02 mm έως 0,18 mm. Ο τρόπος σύνδεσης των κρυστάλλων είναι τύπου τριπλά σημεία επαφής και λοβοειδής. Διακλάσεις: το πέτρωμα διατέμνεται από πυκνό δίκτυο μικροδιακλάσεων, καθώς και μικροφλεβίδια πληρωμένα με ανθρακικό υλικό (Φωτ. 14α). Αισθητικά χαρακτηριστικά: πρόκειται για ροδόλευκο δολομιτικό μάρμαρο με έγχρωμες ταινίες ερυθρωπής απόχρωσης. Η ροδόλευκη μάζα του αποτελείται από υπέρ-λεπτόκοκκο δολομίτη με επικρατέστερες διαστάσεις από 0,04 mm έως 0,14 mm, ενώ τη ροδίζουσα απόχρωση την οφείλει, κατά κύριο λόγο, στη διάχυση υδροξειδίων του σιδήρου από την οξείδωση που παρατηρείται στα σιδηρούχα ορυκτά. Ταξινόμηση πετρώματος: πρόκειται για υπέρ-λεπτόκοκκο, ροδόλευκο δολομιτικό-ασβεστιτικό μάρμαρο με έγχρωμες ταινίες ερυθρωπής απόχρωσης. 53

56 α Φωτ. 13(α, β). ΛΑΤΟΜΕΙΟ ΣΟΛΑΚΗ. ΕΜΠΟΡΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ GREY LAIS & PINK LAIS. ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΜΕ ΤΕΦΡΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ Ή ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΜΑΤΑ. ΔΕΙΓΜΑΤΑ: ΠΗ-3 /PINK LAIS & ΠΗ-4/ GREY LAIS. ΤΥΠΟΣ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΟΣ: ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟΙ ΦΑΚΟΙ ΠΟΥ ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΝΤΑΙ ΜΕΣΑ ΣΕ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ (ΦΑΛΑΚΡΟΥ). β 54

57 α β Φωτ. 14(α, β). Μικροφωτογραφίες του ροδόλευκου υπέρ-λεπτόκοκκου δολομιτικού μαρμάρου περιοχής Πηγών Νομού Δράμας. Λατομικός χώρος Σολάκη. α: Μικροδιακλάσεις διασχίζουν την υπέρ-λεπτόκοκκη δολομιτική μάζα του πετρώματος, καθώς και μικροφλεβίδια πληρούμενα από ανθρακικό υλικό. Nicols //, μεγέθυνση Χ12,5. β: Διάσπαρτοι στη μάζα του πετρώματος μικρόκοκκοι σιδηρούχων ορυκτών (κυρίως μαγνητίτης), οι περισσότεροι των οποίων είναι οξειδωμένοι. Nicols //, μεγέθυνση Χ Lin (Counts) Lin (Counts) Theta - Scale AA0296 PH-3 PAPATREXAS - File: AA0296.RAW - Type: 2Th/Th locked - Start: End: Step: Step time: 1. s - Temp.: 25 C (Room) - Time Started: 0 s - 2-Theta: The Operations: Background 1.000,1.000 Import (C) - Dolomite - MgCa(CO3)2 - S-Q 86.7 % (C) - Calcite - CaCO3 - S-Q 10.0 % (D) - Quartz, syn - SiO2 - S-Q 2.7 % (C) - Muscovite - KAl2(AlSi3O10)(OH)2 - S-Q 0.6 % - Σχ. 13. Περιθλασιόγραμμα δείγματος ΠΗ-3. Δολομιτικό-ασβεστιτικό μάρμαρο. 55

58 4.1δ. ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΠΗ-4 ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ: ΛΑΤΟΜΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΗΓΩΝ Ν. ΔΡΑΜΑΣ ΘΕΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ: ΛΑΤΟΜΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΣΟΛΑΚΗ (Φωτ. 9, 15α, β) ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ: ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ- ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ιστός: γρανοβλαστικός, ισοκοκκώδης, με ταινιώσεις που αποτελούνται από συγκεντρώσεις υπέρλεπτόκοκκου δολομίτη (Φωτ. 15α). Υφή: συμπαγής και ακανόνιστη. Ορυκτολογική σύσταση: η αξιολόγηση του περιθλασιογράμματος (XRD) (Σχ. 14) έδειξε ότι, το μάρμαρο αυτό αποτελείται από δολομίτη 89%, ασβεστίτη 10% και χαλαζία 1%. Μορφή κρυστάλλων (βλάστες): είναι υποβλαστικοί, ενώ ο τρόπος σύνδεσης είναι τύπου τριπλά σημεία επαφής και λοβοειδής. Οι διαστάσεις τους κυμαίνονται στις υπόλευκες ζώνες από 0,05 mm έως 0,16 mm, ενώ στις ταινίες από 0,03 mm έως 0,11 mm. Πόροι: δεν παρατηρούνται πόροι στη μάζα του πετρώματος. Διακλάσεις: το πέτρωμα διατέμνεται από δίκτυο μικροδιακλάσεων (Φωτ. 15β). Αισθητικά χαρακτηριστικά: πρόκειται για υπόλευκο δολομιτικό μάρμαρο με ταινίες τεφρής απόχρωσης. Η μάζα του είναι υπόλευκη και αποτελείται από υπέρ-λεπτόκοκκο δολομίτη με επικρατέστερες διαστάσεις κόκκων από 0,06 mm έως 0,11 mm, ενώ οι τεφρές ταινίες αποτελούνται και αυτές από υπέρ-λεπτόκοκκο δολομίτη με επικρατέστερες διαστάσεις κόκκων από 0,04 mm έως 0,08 mm. Ταξινόμηση πετρώματος: πρόκειται για υπέρ-λεπτόκοκκο, υπόλευκο δολομιτικό-ασβεστιτικό μάρμαρο με ταινίες τεφρής απόχρωσης. 56

59 α β Φωτ. 15(α, β). Μικροφωτογραφίες του υπέρ-λεπτόκοκκου, υπόλευκου, δολομιτικού-ασβεστιτικού μαρμάρου με ταινιώσεις τεφρής απόχρωσης περιοχής Πηγών Ν. Δράμας. Λατομικός χώρος Σολάκη. α: Ζώνη-ταινία υπέρ-λεπτόκοκκου δολομιτικού υλικού (σε στιγματισμένο ερυθρό ορθογώνιο) στη μάζα του πετρώματος με επικρατέστερες διαστάσεις κόκκων 0,04 mm έως 0,08 mm. Η κοκκομετρική διαφοροποίηση είναι και η αιτία της δημιουργίας των ταινιών τεφρής απόχρωσης. Nicols //, μεγέθυνση Χ50. β: Μικρορωγμάτωση (ερυθρό βέλος) διασχίζει την υπέρ-λεπτόκοκκη δολομιτική μάζα του πετρώματος. Nicols //, μεγέθυνση Χ Lin (Counts) Lin (Counts) Theta - Scale AA0297 PH-4 PAPATREXAS - File: AA0297.RAW - Type: 2Th/Th locked - Start: End: Step: Step time: 1. s - Temp.: 25 C (Room) - Time Started: 0 s - 2-Theta: The Operations: Background 1.000,1.000 Import (C) - Dolomite - CaMg(CO3)2 - I/Ic PDF S-Q 88.9 % (C) - Calcite - CaCO3 - I/Ic PDF S-Q 10.5 % (D) - Quartz, syn - SiO2 - I/Ic PDF S-Q 0.6 % - Σχ. 14. Περιθλασιόγραμμα δείγματος ΠΗ-4. Δολομιτικό-ασβεστιτικό μάρμαρο. 57

60 4.1ε. ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΠΗ-5 ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ: ΛΑΤΟΜΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΗΓΩΝ Ν. ΔΡΑΜΑΣ ΘΕΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ: ΛΑΤΟΜΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΓΙΑΝΝΑΚΗ (Φωτ. 9, 16α, β) ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ: ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ιστός: γρανοβλαστικός, ισοκοκκώδης, ενώ οι ταινίες τεφρής απόχρωσης είναι μικροφλεβίδια πληρούμενα με ανθρακικής σύστασης λεπτόκοκκο υλικό (Φωτ. 17α). Υφή: συμπαγής και ακανόνιστη. Ορυκτολογική σύσταση: η αξιολόγηση του περιθλασιογράμματος (XRD) (Σχ. 15) έδειξε ότι, το μάρμαρο αυτό αποτελείται από δολομίτη 94%, ασβεστίτη 6% και ελάχιστο χαλαζία. Μορφή κρυστάλλων (βλάστες): είναι υποβλαστικοί με διαστάσεις που κυμαίνονται από 0,08 mm έως 0,20 mm. Ο τρόπος σύνδεσης των κρυστάλλων είναι τύπου τριπλά σημεία επαφής και λοβοειδής. Πόροι: δεν παρατηρούνται πόροι στη μάζα του πετρώματος. Διακλάσεις: το πέτρωμα διατέμνεται από μικροφλεβίδια ανθρακικής σύστασης (Φωτ. 17β). Αισθητικά χαρακτηριστικά: πρόκειται για λευκό δολομιτικό μάρμαρο με ταινίες τεφρής απόχρωσης. Η μάζα του είναι λευκή και αποτελείται από υπέρ-λεπτόκοκκο δολομίτη με επικρατέστερες διαστάσεις κόκκων από 0,08 mm έως 0,2 mm, ενώ οι τεφρές ταινίες οφείλονται επίσης στην παρουσία υπέρ-λεπτόκοκκων κρυστάλλων δολομίτη. Ταξινόμηση πετρώματος: πρόκειται για υπέρ-λεπτόκοκκο, υπόλευκο δολομιτικό μάρμαρο με ταινίες τεφρής απόχρωσης. 58

61 α Φωτ. 16(α, β). ΛΑΤΟΜΕΙΟ ΓΙΑΝΝΑΚΗ. ΕΜΠΟΡΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ: ΠΗΓΩΝ. ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΜΕ ΤΕΦΡΑ ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΜΑΤΑ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΗΣ ΣΥΣΤΑΣΗΣ. ΔΕΙΓΜΑΤΑ: ΠΗ-5 /ΛΕΥΚΟ ΠΗΓΩΝ & ΠΗ-6/ ΡΟΔΟΛΕΥΚΟ ΡΙΓΩΤΟ. ΤΥΠΟΣ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΟΣ: ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟΙ ΦΑΚΟΙ ΠΟΥ ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΝΤΑΙ ΜΕΣΑ ΣΕ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ (ΦΑΛΑΚΡΟΥ). β 59

62 α β Φωτ. 17(α, β). Μικροφωτογραφίες του υπέρ-λεπτόκοκκου, λευκού δολομιτικού μαρμάρου με ταινιώσεις τεφρής απόχρωσης της περιοχής Πηγών Νομού Δράμας. Λατομικός χώρος Γιαννάκη. α: Κρυσταλλική μάζα του υπέρ-λεπτόκοκκου δολομιτικού μαρμάρου με επικρατέστερες διαστάσεις κόκκων 0,09 mm έως 0,20 mm. Nicols //, μεγέθυνση Χ50. β: Μικροφλεβίδιο ανθρακικής σύστασης (ερυθρό βέλος) διασχίζει την υπέρ-λεπτόκοκκη δολομιτική μάζα του πετρώματος. Nicols //, μεγέθυνση Χ12,5. Lin(Counts Lin(Counts) Σχ. 15. Περιθλασιόγραμμα δείγματος ΠΗ-5. Δολομιτικό μάρμαρο. 60

63 4.1στ. ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΠΗ-6 ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ: ΛΑΤΟΜΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΗΓΩΝ Ν. ΔΡΑΜΑΣ ΘΕΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ: ΛΑΤΟΜΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΓΙΑΝΝΑΚΗ (Φωτ. 9, 16α, β) ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ: ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ιστός: γρανοβλαστικός, ισοκοκκώδης, ενώ οι ροδόλευκες ταινίες αποτελούνται από συγκεντρώσεις υπέρ-λεπτόκοκκου δολομιτικού υλικού (Φωτ. 18). Υφή: ταινιωτή, εναλλαγές υπόλευκων και ροδόλευκων ταινιών. Ορυκτολογική σύσταση: η αξιολόγηση του περιθλασιογράμματος (XRD) (Σχ. 16) έδειξε ότι, το μάρμαρο αυτό αποτελείται από δολομίτη 91% και ασβεστίτη 9%. Στην ορυκτολογική σύσταση συμμετέχουν, με μικρό ποσοστό, σιδηρούχα ορυκτά (κυρίως μαγνητίτης), που παρατηρούνται διάσπαρτα στη μάζα του πετρώματος και τα οποία παρουσιάζουν οξείδωση (Φωτ. 19β). Μορφή κρυστάλλων (βλάστες): είναι κυρίως υποβλαστικοί με διαστάσεις που κυμαίνονται από 0,05 mm έως 0,15 mm στις υπόλευκες ταινίες και από 0,02 mm έως 0,13 mm στις ροδόλευκες ταινίες. Ο τρόπος σύνδεσης των κρυστάλλων είναι τύπου τριπλά σημεία επαφής και λοβοειδής. Διακλάσεις: το πέτρωμα διατέμνεται από πυκνό δίκτυο μικροδιακλάσεων (Φωτ. 19α). Αισθητικά χαρακτηριστικά: πρόκειται για ροδόλευκο δολομιτικό μάρμαρο με έγχρωμες ταινίες ερυθρωπής κυρίως απόχρωσης. Οι υπόλευκες ζώνες αποτελούνται από υπέρ-λεπτόκοκκο δολομίτη με επικρατέστερες διαστάσεις από 0,07 mm έως 0,11 mm. Οι ροδόλευκες ταινίες αποτελούνται από υπέρ-λεπτόκοκκο δολομίτη με επικρατέστερες διαστάσεις από 0,03 mm έως 0,04 mm, ενώ τη ροδίζουσα απόχρωση την οφείλει, κατά κύριο λόγο, στη διάχυση υδροξειδίων του σιδήρου από την οξείδωση που συμβαίνει στα σιδηρούχα ορυκτά. Ταξινόμηση πετρώματος: πρόκειται για υπέρ-λεπτόκοκκο, ροδόλευκο δολομιτικό-ασβεστιτικό μάρμαρο με έγχρωμες ταινίες ερυθρωπής και τεφρής απόχρωσης. 61

64 ΥΠΟΛΕΥΚΗ ΜΑΖΑ ΡΟΔΟΛΕΥΚΗ ΤΑΙΝΙΑ Φωτ. 18. Μικροφωτογραφία του ροδόλευκου, ταινιωτού, υπέρ-λεπτόκοκκου δολομιτικού μαρμάρου, περιοχής Πηγών Νομού Δράμας. Λατομικός χώρος Γιαννάκη. Με την παχιά ερυθρή γραμμή σημειώνεται η εναλλαγή ροδόλευκης ταινίας και υπόλευκης μάζας, έτσι όπως είναι δομημένο το πέτρωμα αυτό. Nicols //, μεγέθυνση Χ12,5. α β Φωτ. 19(α, β). Μικροφωτογραφίες του ροδόλευκου, ταινιωτού, υπέρ-λεπτόκοκκου δολομιτικού μαρμάρου περιοχής Πηγών Νομού Δράμας. Λατομικός χώρος Γιαννάκη. α: Μικροδιακλάσεις (δείχνονται με ερυθρά βέλη) διασχίζουν την υπέρ-λεπτόκοκκη δολομιτική μάζα του πετρώματος. Nicols //, μεγέθυνση Χ50. β: Διάσπαρτοι στη μάζα του πετρώματος κόκκοι σιδηρούχων ορυκτών. Nicols //, μεγέθυνση Χ

65 Lin (Counts) Lin (Counts) Theta - Scale AA0314 PY-6 PAPATREXAS - File: AA0314.RAW - Type: 2Th/Th locked - Start: End: Step: Step time: 1. s - Temp.: 25 C (Room) - Time Started: 0 s - 2-Theta: Theta: Chi: Operations: Background 1.000,1.000 Import (C) - Dolomite - CaMg(CO3)2 - Y: % - d x by: 1. - WL: I/Ic PDF S-Q 91.3 % (C) - Calcite - CaCO3 - Y: 7.01 % - d x by: 1. - WL: I/Ic PDF S-Q 8.7 % - Σχ. 16. Περιθλασιόγραμμα δείγματος ΠΗ-6. Δολομιτικό μάρμαρο. 63

66 4.1ζ. ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΠΗ-8 ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ: ΛΑΤΟΜΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΗΓΩΝ Ν. ΔΡΑΜΑΣ ΘΕΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ: ΛΑΤΟΜΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΠΑΥΛΙΔΗ (Φωτ. 9, 20α, β) ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ: ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ιστός: γρανοβλαστικός, ισοκοκκώδης, ενώ τα συσσωματώματα τεφρής απόχρωσης αποτελούνται από υπέρ-λεπτόκοκκο υλικό δολομιτικής σύστασης, κοκκομετρικά διαφοροποιημένα από το δολομιτικό υλικό της λευκής-υπόλευκης μάζας του πετρώματος (Φωτ. 21, 22). Υφή: συμπαγής και ακανόνιστη. Ορυκτολογική σύσταση: η αξιολόγηση του περιθλασιογράμματος (XRD) (Σχ. 17) έδειξε ότι, το μάρμαρο αυτό αποτελείται από δολομίτη 97% και ασβεστίτη 3%. Μορφή κρυστάλλων (βλάστες): είναι υποβλαστικοί με διαστάσεις που κυμαίνονται από 0,07 mm έως 0,20 mm στη λευκή-υπόλευκη μάζα, ενώ στα τεφρά συσσωματώματα οι διαστάσεις κυμαίνονται από 0,05 mm έως 0,1 mm. Ο τρόπος σύνδεσης των κρυστάλλων είναι τύπου τριπλά σημεία επαφής και λοβοειδής. Πόροι: δεν παρατηρούνται πόροι στη μάζα του πετρώματος. Διακλάσεις: το πέτρωμα διατέμνεται από δίκτυο μικροδιακλάσεων. Αισθητικά χαρακτηριστικά: πρόκειται για λευκό-υπόλευκο δολομιτικό μάρμαρο με συσσωματώματα τεφρής απόχρωσης. Η μάζα του είναι λευκή-υπόλευκη και αποτελείται από υπέρλεπτόκοκκο δολομίτη με επικρατέστερες διαστάσεις κόκκων από 0,09 mm έως 0,17 mm, ενώ τα τεφρά συσσωματώματα αποτελούνται και αυτά από υπέρ-λεπτόκοκκο δολομίτη με επικρατέστερες διαστάσεις κόκκων από 0,05 mm έως 0,07 mm. Ταξινόμηση πετρώματος: πρόκειται για υπέρ-λεπτόκοκκο, υπόλευκο δολομιτικό μάρμαρο με χαρακτηριστικά συσσωματώματα τεφρής απόχρωσης. 64

67 α Φωτ. 20(α, β). ΛΑΤΟΜΕΙΟ ΠΑΥΛΙΔΗ. ΕΜΠΟΡΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ DOLIT. ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΜΕ ΤΕΦΡΑ ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΜΑΤΑ. ΔΕΙΓΜΑ: ΠΗ-8 / DOLIT. ΤΥΠΟΣ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΟΣ: ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟΙ ΦΑΚΟΙ ΠΟΥ ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΝΤΑΙ ΜΕΣΑ ΣΕ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ (ΦΑΛΑΚΡΟΥ). β 65

68 Φωτ. 21. Μικροφωτογραφία του υπόλευκου υπέρ-λεπτόκοκκου δολομιτικού μαρμάρου με τα τεφρά συσσωματώματα της μαρμαροφόρου περιοχής Πηγών Νομού Δράμας (λατομικός χώρος Παυλίδη). Με την ερυθρά γραμμή σημειώνεται η εναλλαγή-μετάβαση της υπόλευκης μάζας στο κοκκομετρικά διαφοροποιημένο τεφρό συσσωμάτωμα. Nicols //, μεγέθυνση Χ12,5. Φωτ. 22. Μικροφωτογραφία της κρυσταλλικής μάζας του υπέρ-λεπτόκοκκου δολομιτικού μαρμάρου, με επικρατέστερες διαστάσεις των κόκκων από 0,09 mm έως 0,20 mm. Nicols //, μεγέθυνση Χ50. 66

69 Lin (Counts) Lin (Counts) Theta - Scale AA0315 PY-8 PAPATREXAS - File: AA0315.RAW - Type: 2Th/Th locked - Start: End: Step: Step time: 1. s - Temp.: 25 C (Room) - Time Started: 0 s - 2-Theta: Theta: Chi: Operations: Background 1.000,1.000 Import (C) - Dolomite - MgCa(CO3)2 - Y: % - d x by: 1. - WL: I/Ic PDF S-Q 97.0 % (C) - Calcite - synthetic - Ca(CO3) - Y: 3.41 % - d x by: 1. - WL: I/Ic PDF S-Q 3.0 % - Σχ. 17. Περιθλασιόγραμμα δείγματος ΠΗ-8. Δολομιτικό μάρμαρο. 67

70 ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΚΑ - ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΩΝ ΜΑΡΜΑΡΩΝ ΠΗΓΩΝ ΔΡΑΜΑΣ Από τη μελέτη και αξιολόγηση όλων των παραπάνω δεδομένων των δολομιτικών μαρμάρων που εξορύσσονται στην περιοχή Πηγών του Νομού Δράμας, συμπεραίνονται τα παρακάτω: Τα πετρώματα τα οποία εξορύσσονται στη μαρμαροφόρο περιοχή των Πηγών του Νομού Δράμας, κατατάσσονται με βάση την ορυκτολογική τους σύσταση, σε α) δολομιτικά και β) δολομιτικάασβεστιτικά μάρμαρα. Το ποσοστό συμμετοχής του δολομίτη στα παραπάνω πετρώματα κυμαίνεται από 85% έως 97%, ενώ του ασβεστίτη από 3% έως 12%. Ως επουσιώδη ορυκτά συμμετέχουν ο χαλαζίας, κλινόχλωρο και μοσχοβίτης. Τα μάρμαρα των Πηγών χαρακτηρίζονται, με βάση την κοκκομετρική τους ανάλυση, ως υπέρλεπτόκοκκα, με ιστό γρανοβλαστικό, ενώ ο τρόπος σύνδεσης των κρυστάλλων τους είναι τύπου τριπλά σημεία επαφής και λοβοειδής. Από τη μικροσκοπική μελέτη των δειγμάτων που εξετάστηκαν, παρατηρήθηκαν συστήματα μικροδιακλάσεων που διασχίζουν τη μάζα τους. Οι μικροδιακλάσεις αυτές συχνά δεν είναι ορατές μακροσκοπικά, εξαιτίας του τριχοειδούς εύρους τους (διάρρηξη λίγων μm). Από την ανάλυση των αισθητικών χαρακτηριστικών τους αυτά τα μάρμαρα κατατάσσονται: α) στα υπόλευκα μάρμαρα με τεφρές ταινίες, β) στα λευκά-υπόλευκα με τεφρά συσσωματώματα και γ) στα ροδόλευκα με έγχρωμες ταινίες ερυθρών και τεφρών αποχρώσεων. Οι διαφορετικοί χρωματισμοί που εμφανίζουν τα υπέρ-λεπτόκοκκα μάρμαρα των Πηγών οφείλονται: α) για τα λευκά-υπόλευκα τμήματα της μάζας, στην ορυκτολογική σύστασή τους, που είναι κατά κανόνα δολομιτική, β) για τα τεφρά συσσωματώματα και τις τεφρές ταινίες, στην κρυσταλλική διαφοροποίηση του δολομιτικού υλικού που τις δομούν (έχουν μικρότερο μέγεθος κρυστάλλων από τα λευκά-υπόλευκα τμήματα της μάζας των μαρμάρων), καθώς και στην παρουσία οργανικής ύλης και γ) η ροδίζουσα απόχρωση οφείλεται στη μικρή παρουσία οξειδίων του σιδήρου (κυρίως μαγνητίτης). 68

71 ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΓΡΑΝΙΤΗ 4.1.3α. ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΓΡ-1 ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ: ΛΑΤΟΜΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΓΡΑΝΙΤΗ Ν. ΔΡΑΜΑΣ ΘΕΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ: ΛΑΤΟΜΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΠΑΥΛΙΔΗ (Φωτ. 23) ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: ΑΡΙΣΤΟΝ ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ: ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ιστός: γρανοβλαστικός-πολυγωνικός, ισοκοκκώδης (Φωτ. 24). Υφή: συμπαγής-ακανόνιστη. Ορυκτολογική σύσταση: αξιολόγηση του περιθλασιογράμματος (XRD) (Σχ. 18) έδειξε ότι, το μάρμαρο αυτό αποτελείται από δολομίτη 94% και ασβεστίτη 6%. Μορφή κρυστάλλων (βλάστες): είναι υποβλαστικοί με διαστάσεις που κυμαίνονται από 0,05 mm έως 0,15 mm. Ο τρόπος σύνδεσης των κρυστάλλων είναι τύπου τριπλά σημεία επαφής και ευθύγραμμα τμήματα. Πόροι: δεν παρατηρούνται πόροι στη μάζα του πετρώματος. Διακλάσεις: το πέτρωμα δεν διατέμνεται από δίκτυο μικροδιακλάσεων. Αισθητικά χαρακτηριστικά: πρόκειται για λευκό δολομιτικό μάρμαρο με αραιές ταινίες τεφρής απόχρωσης. Η μάζα του είναι λευκή και αποτελείται από υπέρ-λεπτόκοκκο δολομίτη με επικρατέστερες διαστάσεις κόκκων από 0,7 mm έως 0,12 mm. Ταξινόμηση πετρώματος: πρόκειται για λευκό, υπέρ-λεπτόκοκκο δολομιτικό μάρμαρο με αραιές ταινίες τεφρής απόχρωσης (Φωτ. 25). 69

72 Φωτ. 23. Δορυφορική εικόνα λατομικής περιοχής Γρανίτη Ν. Δράμας: ΛΑΤΟΜΕΙΟ ΠΑΥΛΙΔΗ. ΕΜΠΟΡΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ: ΑΡΙΣΤΟΝ. ΛΕΥΚΟ ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ. ΔΕΙΓΜΑ: ΓΡ-1 / ΑΡΙΣΤΟΝ ΤΥΠΟΣ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΟΣ: ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟΙ ΦΑΚΟΙ ΠΟΥ ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΝΤΑΙ ΜΕΣΑ ΣΕ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ (ΦΑΛΑΚΡΟΥ). Lin (Counts) Lin (Counts) Theta - Scale N0466 GR-2 PAPATREXAS - File: N0466.RAW - Type: 2Th/Th locked - Start: End: Step: Step time: 1. s - Temp.: 25 C (Room) - Time Started: 0 s - 2-Theta: Theta: Operations: Background 1.000,1.000 Import (C) - Dolomite - CaMg(CO3)2 - S-Q 939% Σχ. 18. Περιθλασιόγραμμα δείγματος ΓΡ-1. Δολομιτικό μάρμαρο. 70

73 Φωτ. 24. Υπέρ-λεπτόκοκκη δολομιτική μάζα του γνωστού λευκού μαρμάρου της περιοχής Γρανίτη Νομού Δράμας με την εμπορική ονομασία ΑΡΙΣΤΟΝ. Οι διαστάσεις των κόκκων κυμαίνονται από 0,05 mm έως 0,15 mm. Nicols, μεγέθυνση Χ25. Φωτ. 25. Αντιπροσωπευτική πλάκα (τελικό προϊόν) του γνωστού λευκού μαρμάρου της περιοχής Γρανίτη Νομού Δράμας με την εμπορική ονομασία ΑΡΙΣΤΟΝ. 71

74 ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΥΡΓΩΝ Οι κυριότεροι εμπορικοί τύποι των λευκών και υπόλευκων δολομιτικών μαρμάρων της μαρμαροφόρου περιοχής Πύργων του Νομού Δράμας που γνωρίζουν μέχρι σήμερα μεγάλη ζήτηση στην εσωτερική, αλλά και διεθνή αγορά, είναι το Λευκό Πύργων, Λευκό τύπου Βώλακα, Αμβροσία, Αρετή, Κάλλιστο και Eiffel που εξορύσσονται σε τέσσερα ενεργά λατομεία από τα δεκαεννέα που καταγράφονται στην περιοχή (Φωτ. 26, 27, 28). Στα πλαίσια της ορυκτολογικής πετρογραφικής μελέτης των δολομιτικών μαρμάρων της περιοχής Πύργων και προκειμένου να μελετηθούν τα ποιοτικά και αισθητικά χαρακτηριστικά τους, καθώς και να εκτιμηθεί η εμπορική αξία και να προσδιοριστούν οι καταλληλότερες χρήσεις τους, έγινε αντιπροσωπευτική δειγματοληψία των χαρακτηριστικών τύπων μαρμάρου που εξορύσσονται στη μαρμαροφόρα περιοχή Πύργων από διάφορα μέτωπα. Φωτ. 26. Δορυφορική εικόνα λατομικής περιοχής Πύργων (ΝΑ Φαλακρό) Ν. Δράμας με τις λατομικές θέσεις, καθώς και τις θέσεις δειγματοληψίας των εξεταζόμενων μαρμάρων. Δείγμα ΠΥ-1 από το λατομείο της εταιρίας Μάρμαρα Καβάλας : Δείγματα ΝΧΤ-1 & ΝΧΤ-7 από το λατομείο της εταιρίας Μάρμαρα Πάππου : Δείγμα ΠΥ-4 από το λατομείο της εταιρίας Δωρικά Μάρμαρα : 72

75 Φωτ. 27. Πανοραμική θέα της λατομικής περιοχής Πύργων (ΝΑ Φαλακρό) Νομού Δράμας. Φωτ. 28. Παραγόμενα ογκομάρμαρα δολομιτικής σύστασης περιοχής Πύργων, υπόλευκα με χαρακτηριστικό ψευδο-λατυποπαγή ιστό. 73

76 4.1.4α. ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΠΥ-1 ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ: ΛΑΤΟΜΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΥΡΓΩΝ Ν. ΔΡΑΜΑΣ ΘΕΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ: ΑΕΤΟΦΩΛΙΕΣ - ΛΑΤΟΜΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΜΑΡΜΑΡΑ ΚΑΒΑΛΑΣ (Φωτ. 26, 29α, β). ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ: ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ιστός: γρανοβλαστικός, ισοκοκκώδης, ενώ τα τεφρά συσσωματώματα αποτελούνται από συγκεντρώσεις αδρόκοκκου ασβεστιτικού υλικού (Φωτ. 30α, β). Υφή: συμπαγής-ακανόνιστη. Ορυκτολογική σύσταση: η αξιολόγηση του περιθλασιογράμματος (XRD) (Σχ. 19) έδειξε ότι, το μάρμαρο αυτό αποτελείται από δολομίτη 90% και ασβεστίτη 10%. Μορφή κρυστάλλων (βλάστες): α) στη λευκή δολομιτική μάζα οι κρύσταλλοι είναι υποβλαστικοί με διαστάσεις που κυμαίνονται από 0,05 mm έως 0,2 mm, ενώ ο τρόπος σύνδεσής τους είναι τύπου τριπλά σημεία επαφής και λοβοειδής και β) τα τεφρά συσσωματώματα αποτελούνται από υπιδιόμορφους ευμεγέθεις κρυστάλλους ασβεστίτη με διαστάσεις που κυμαίνονται από 1 mm έως 2 mm. Πόροι: δεν παρατηρούνται πόροι στη μάζα του πετρώματος. Διακλάσεις: το πέτρωμα διατέμνεται από μικροδιακλάσεις. Αισθητικά χαρακτηριστικά: πρόκειται για λευκό, δολομιτικό μάρμαρο με συσσωματώματα τεφρής απόχρωσης. Η μάζα του είναι λευκή και αποτελείται από υπέρ-λεπτόκοκκο δολομίτη με επικρατέστερες διαστάσεις κόκκων από 0,09 mm έως 0,12 mm, ενώ τα τεφρά συσσωματώματα αποτελούνται από αδρόκοκκους κρυστάλλους ασβεστίτη με διαστάσεις, όπως προαναφέραμε, από 1 mm έως 2 mm. Ταξινόμηση πετρώματος: πρόκειται για υπέρ-λεπτόκοκκο, λευκό δολομιτικό μάρμαρο με συσσωματώματα τεφρής απόχρωσης. 74

77 α β Φωτ. 29(α, β). ΛΑΤΟΜΕΙΟ ΜΑΡΜΑΡΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΘΕΣΗ ΑΕΤΟΦΩΛΙΕΣ. ΕΜΠΟΡΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ ΛΕΥΚΟ ΠΥΡΓΩΝ. ΛΕΥΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΜΕ ΤΕΦΡΑ ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΜΑΤΑ. ΔΕΙΓΜΑ: ΠΥ-1. ΤΥΠΟΣ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΟΣ: ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟΙ ΦΑΚΟΙ ΠΟΥ ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΝΤΑΙ ΜΕΣΑ ΣΕ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ. 75

78 α β Φωτ. 30(α, β). Μικροφωτογραφίες του λευκού μαρμάρου με τα τεφρά συσσωματώματα ασβεστιτικής σύστασης (ευμεγέθεις κρύσταλλοι) της περιοχής Αετοφωλιές των Πύργων Νομού Δράμας. Λατομικός χώρος ΜΑΡΜΑΡΑ ΚΑΒΑΛΑΣ. α) Τεφρά συσσωματώματα ασβεστιτικής σύστασης (ευμεγέθεις κρύσταλλοι). Nicols, μεγέθυνση Χ25. β) Υπέρ-λεπτόκοκκη δολομιτική μάζα, Nicols, Χ Lin (Counts) Lin (Counts) Theta - Scale AA0311 PY-1 PAPATREXAS - File: AA0311.RAW - Type: 2Th/Th locked - Start: End: Step: Step time: 1. s - Te Operations: Background 1.000,1.000 Import (C) - Dolomite - MgCa(CO3)2 - S-Q 90.4 % (C) - Calcite - synthetic - Ca(CO3) - S-Q 9.6 % Σχ. 19. Περιθλασιόγραμμα δείγματος ΠΥ-1. Δολομιτικό μάρμαρο. 76

79 4.1.4β. ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ ΝΧΤ-1 & ΝΧΤ-7 ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ: ΛΑΤΟΜΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΥΡΓΩΝ Ν. ΔΡΑΜΑΣ. ΘΕΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ: ΡΑΧΗ - ΛΑΤΟΜΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΜΑΡΜΑΡΑ ΠΑΠΠΟΥ (Φωτ. 26, 31α, β, γ). ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ: ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ - ΨΕΥΔΟ-ΛΑΤΥΠΟΠΑΓΕΣ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ. Ιστός: ψευδο-λατυποπαγής. Παρατηρούνται λατύπες λευκής απόχρωσης με ιστό γρανοβλαστικό - ισοκοκκώδη, να περιβάλλονται από υπέρ-λεπτόκοκκο δολομιτικό υλικό ερυθρωπής απόχρωσης (Φωτ. 32α, β, γ). Υφή: συμπαγής. Ορυκτολογική σύσταση: η αξιολόγηση του περιθλασιογράμματος (XRD) (Σχ. 20) έδειξε ότι, το μάρμαρο αυτό αποτελείται από δολομίτη 97% και ασβεστίτη 3%. Μορφή κρυστάλλων (βλάστες): είναι υποβλαστικοί, ενώ ο τρόπος σύνδεσής τους είναι τύπου τριπλά σημεία επαφής και λοβοειδής. Οι διαστάσεις τους κυμαίνονται στις λευκές λατύπες από 0,05 mm έως 0,15 mm, ενώ στο περιβάλλον συγκολλητικό υλικό ερυθρωπής ή τεφρής απόχρωσης κυμαίνονται από 0,02 mm έως 0,10 mm. Διακλάσεις: το πέτρωμα διατέμνεται από μικροδιακλάσεις. Αισθητικά χαρακτηριστικά: πρόκειται για υπέρ-λεπτόκοκκο, ψευδο-λατυποπαγές δολομιτικό μάρμαρο, που αποτελείται από λευκές λατύπες υπέρ-λεπτόκοκκου δολομίτη με επικρατέστερες διαστάσεις κόκκων από 0,05 mm έως 0,10 mm και από περιβάλλον συγκολλητικό υλικό ερυθρωπής απόχρωσης με διαστάσεις κόκκων από 0,02 mm έως 0,06 mm. Η ερυθρωπή απόχρωση του περιβάλλοντος συγκολλητικού υλικού οφείλεται στη διάχυση υδροξειδίων του σιδήρου από την οξείδωση που παρατηρείται στα σιδηρούχα ορυκτά (κυρίως μαγνητίτης). Ταξινόμηση πετρώματος: πρόκειται για υπέρ-λεπτόκοκκο, ψευδο-λατυποπαγές δολομιτικό μάρμαρο. 77

80 α β γ Φωτ. 31(α, β, γ). ΛΑΤΟΜΕΙΟ ΠΑΠΠΟΥ ΘΕΣΗ ΡΑΧΗ. Η ΕΝΤΟΝΗ ΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΑΤΑΠΟΝΗΣΗ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΥΠΟΣΤΕΙ ΤΑ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΑ ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΤΑΙ ΕΥΚΡΙΝΩΣ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΤΡΕΙΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ. ΕΜΠΟΡΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ ΛΕΥΚΟ ΠΥΡΓΩΝ & ΤΥΠΟΥ ΒΩΛΑΚΑ. ΨΕΥΔΟ-ΛΑΤΥΠΟΠΑΓΕΣ-ΥΠΟΛΕΥΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ. ΛΕΥΚΕΣ ΛΑΤΥΠΕΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΕΡΥΘΡΩΠΗΣ Ή ΤΕΦΡΗΣ ΑΠΟΧΡΩΣΗΣ. ΔΕΙΓΜΑΤΑ: ΝΧΤ-1 & ΝΧΤ-7. ΤΥΠΟΣ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΟΣ: ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟΙ ΦΑΚΟΙ ΠΟΥ ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΝΤΑΙ ΜΕΣΑ ΣΕ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ. 78

81 α β γ Φωτ. 32(α, β, γ). Μικροφωτογραφίες του υπέρ-λεπτόκοκκου, ψευδο-λατυποπαγούς δολομιτικού μαρμάρου περιοχής Πύργων θέση Ράχη, Νομού Δράμας. Λατομικός χώρος Πάππου. α. Με τις ερυθρές γραμμές σημειώνεται η κοκκομετρική και χρωματική εναλλαγή, που παρατηρείται στο πέτρωμα μεταξύ των λευκών λατυπών και του ερυθρωπού υλικού που τις περιβάλλει. Nicols, μεγέθυνση Χ25. β. Υπέρ-λεπτόκοκκη δολομιτική κρυσταλλική μάζα των λευκών λατυπών με επικρατέστερες διαστάσεις κόκκων από 0,08 mm έως 0,10 mm. Nicols, μεγέθυνση Χ50. γ. Ερυθρωπή ζώνη που περιβάλλει τις λευκές λατύπες αποτελούμενη από υπέρ-λεπτόκοκκο δολομιτικό υλικό με επικρατέστερες διαστάσεις κόκκων από 0,02 mm έως 0,06 mm. Εκτός της κοκκομετρικής διαφοροποίησης που εντοπίζεται μεταξύ λατυπών και περιβάλλουσας μάζας, παρατηρείται στις ζώνες αυτές ελαφρά επιμήκυνση των κρυστάλλων και προσανατολισμός. Nicols, μεγέθυνση Χ50. 79

82 Lin (Counts) Lin (Counts) Theta - Scale AA0306 NXT-1 PAPATREXAS - File: AA0306.RAW - Type: 2Th/Th locked - Start: End: Step: Step time: 1. s - Te Operations: Background 1.000,1.000 Import (C) - Dolomite - CaMg(CO3)2 - S-Q 97.3 % (C) - Calcite - CaCO3 - S-Q 2.7 % Σχ. 20. Περιθλασιόγραμμα δείγματος ΝΧΤ-1. Δολομιτικό μάρμαρο. 80

83 4.1.4γ. ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΠΥ-4 ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ: ΛΑΤΟΜΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΥΡΓΩΝ Ν. ΔΡΑΜΑΣ ΘΕΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ: ΡΑΧΗ - ΛΑΤΟΜΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΔΩΡΙΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ (Φωτ. 26, 33α, β) ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ: ΕΝΤΟΝΑ ΤΕΚΤΟΝΙΚΑ ΚΑΤΑΠΟΝΗΜΕΝΟ ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ. Ιστός: ψευδο-λατυποπαγής. Παρατηρούνται λατύπες λευκής απόχρωσης με ιστό γρανοβλαστικό - ισοκοκκώδη, να περιβάλλονται από υπέρ-λεπτόκοκκο δολομιτικό υλικό ερυθρωπής ή τεφρής απόχρωσης (Φωτ. 34α). Υφή: συμπαγής. Ορυκτολογική σύσταση: η αξιολόγηση του περιθλασιογράμματος (XRD) (Σχ. 21) έδειξε ότι, το μάρμαρο αυτό αποτελείται από δολομίτη 96%, ασβεστίτη 4%. Μορφή κρυστάλλων (βλάστες): είναι υποβλαστικοί, ενώ ο τρόπος σύνδεσης είναι τύπου τριπλά σημεία επαφής και λοβοειδής. Οι διαστάσεις τους κυμαίνονται στις λευκές λατύπες από 0,03 mm έως 0,13 mm, ενώ στο περιβάλλον συγκολλητικό υλικό ερυθρωπής ή τεφρής απόχρωσης από 0,02 mm έως 0,11 mm. Πόροι: δεν παρατηρούνται πόροι στη μάζα του πετρώματος. Διακλάσεις: το πέτρωμα διατέμνεται από πυκνό δίκτυο μικροδιακλάσεων (Φωτ. 34β). Αισθητικά χαρακτηριστικά: πρόκειται για υπέρ-λεπτόκοκκο, ψευδο-λατυποπαγές δολομιτικό μάρμαρο, που αποτελείται από λευκές λατύπες υπέρ-λεπτόκοκκου δολομίτη με επικρατέστερες κοκκομετρικές διαστάσεις από 0,04 mm έως 0,09 mm και από το περιβάλλον συγκολλητικό υλικό ερυθρωπής ή τεφρής απόχρωσης με διαστάσεις από 0,02 mm έως 0,05 mm. Η ερυθρωπή απόχρωση του περιβάλλοντος υλικού οφείλεται στη διάχυση υδροξειδίων του σιδήρου από την οξείδωση που παρατηρείται στα σιδηρούχα ορυκτά (κυρίως μαγνητίτης). Ταξινόμηση πετρώματος: πρόκειται για υπέρ-λεπτόκοκκο, υπόλευκο δολομιτικό μάρμαρο, έντονα τεκτονικά καταπονημένο (ψευδο-λατυποπαγές). 81

84 α Φωτ. 33(α, β). ΛΑΤΟΜΕΙΟ ΔΩΡΙΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΘΕΣΗ ΡΑΧΗ. Η ΕΝΤΟΝΗ ΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΑΤΑΠΟΝΗΣΗ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΥΠΟΣΤΕΙ ΤΑ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΑ ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΕΙΝΑΙ ΕΜΦΑΝΗΣ. ΕΜΠΟΡΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ ΛΕΥΚΟ ΠΥΡΓΩΝ & ΤΥΠΟΥ ΒΩΛΑΚΑ. ΨΕΥΔΟ-ΛΑΤΥΠΟΠΑΓΕΣ-ΥΠΟΛΕΥΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ. ΛΕΥΚΕΣ ΛΑΤΥΠΕΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΕΡΥΘΡΩΠΗΣ Ή ΤΕΦΡΩΠΗΣ ΑΠΟΧΡΩΣΗΣ. ΔΕΙΓΜΑ: ΠΥ-4. ΤΥΠΟΣ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΟΣ: ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟΙ ΦΑΚΟΙ ΠΟΥ ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΝΤΑΙ ΜΕΣΑ ΣΕ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ. β 82

85 α β Φωτ. 34(α, β). Μικροφωτογραφίες του υπέρ-λεπτόκοκκου, υπόλευκου δολομιτικού μαρμάρου με ταινίες ερυθρωπής ή τεφρής απόχρωσης, της περιοχής Πύργων Νομού Δράμας. Θέση Ράχη, λατομικός χώρος Δωρικά Μάρμαρα. α. Κρυσταλλική μάζα του υπέρ-λεπτόκοκκου δολομιτικού μαρμάρου με επικρατέστερες διαστάσεις κόκκων από 0,09 mm έως 0,20 mm. Nicols //, μεγέθυνση Χ50. β. Πυκνό δίκτυο μικροδιακλάσεων (ερυθρό βέλος) διασχίζει την υπέρ-λεπτόκοκκη δολομιτική μάζα του πετρώματος. Nicols //, μεγέθυνση Χ12, Lin (Counts) Lin (Counts) Theta - Scale AA0312 PY-4 PAPATREXAS - File: AA0312.RAW - Type: 2Th/Th locked - Start: End: Step: Step time: 1. s - Te Operations: Background 1.000,1.000 Import (C) - Dolomite - CaMg(CO3)2 - S-Q 96.3 % (C) - Calcite - Ca(CO3) - S-Q 3.7 % Σχ. 21. Περιθλασιόγραμμα δείγματος ΠΥ-4. Δολομιτικό μάρμαρο. 83

86 ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΚΑ-ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΩΝ ΜΑΡΜΑΡΩΝ ΠΥΡΓΩΝ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΟΡΟΥΣ Από τη μελέτη και αξιολόγηση όλων των παραπάνω δεδομένων των δολομιτικών μαρμάρων που εξορύσσονται στην περιοχή Πύργων του Φαλακρού Όρους, συμπεραίνονται τα παρακάτω: Τα πετρώματα τα οποία εξορύσσονται στη μαρμαροφόρο περιοχή των Πύργων του Νομού Δράμας παρουσιάζονται έντονα τεκτονικά καταπονημένα. Ο ιστός τους είναι κυρίως ψευδολατυποπαγούς τύπου. Επίσης, παρατηρήθηκαν συστήματα μικροδιακλάσεων που διασχίζουν τη μάζα τους. Οι μικροδιακλάσεις αυτές συχνά δεν είναι ορατές μακροσκοπικά, εξαιτίας του τριχοειδούς εύρους τους (διάρρηξη λίγων μm). Με βάση την ορυκτολογική τους σύσταση τα μάρμαρα αυτά κατατάσσονται στα δολομιτικά μάρμαρα. Το ποσοστό συμμετοχής του δολομίτη στα παραπάνω πετρώματα κυμαίνεται από 90% έως 97%, ενώ του ασβεστίτη από 3% έως 10%. Τα μάρμαρα των Πύργων χαρακτηρίζονται, με βάση την κοκκομετρική τους εξέταση, ως υπέρλεπτόκοκκα, με ιστό γρανοβλαστικό, ενώ ο τρόπος σύνδεσης των κρυστάλλων τους είναι τύπου τριπλά σημεία επαφής και λοβοειδής. Από την ανάλυση των αισθητικών χαρακτηριστικών τα μάρμαρα αυτά κατατάσσονται: α) στα λευκά μάρμαρα με τεφρά συσσωματώματα και β) στα λευκά-υπόλευκα ψευδο-λατυποπαγή μάρμαρα με λευκές λατύπες και περιβάλλον συγκολλητικό υλικό ερυθρωπών ή και τεφρών αποχρώσεων. Οι επικρατέστερες διαστάσεις του υπέρ-λεπτόκοκκου δολομίτη στις λευκές λατύπες κυμαίνεται από 0,05 mm έως 0,10 mm, ενώ στο περιβάλλον συγκολλητικό υλικό ερυθρωπής ή τεφρής απόχρωσης οι διαστάσεις των κρυστάλλων κυμαίνονται από 0,02 mm έως 0,06 mm (πιο λεπτομερείς). Οι διαφορετικοί χρωματισμοί που εμφανίζουν τα υπέρ-λεπτόκοκκα μάρμαρα των Πύργων οφείλονται: α) τα λευκά τμήματα της μάζας, στην ορυκτολογική τους σύσταση, που είναι δολομιτική β) τα τεφρά συσσωματώματα, στην κρυσταλλική διαφοροποίηση του ασβεστιτικού υλικού που τις αποτελούν, με διαστάσεις που κυμαίνονται από 1 mm έως 2 mm (μάρμαρα Αετοφωλιάς), καθώς και στην παρουσία οργανικής ύλης και γ) η ερυθρωπή απόχρωση οφείλεται στην οξείδωση που παρουσιάζουν τα σιδηρούχα ορυκτά (κυρίως μαγνητίτης) και την μετέπειτα διάχυση των υδροξειδίων του σιδήρου. 84

87 ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΞΗΡΟΠΟΤΑΜΟΥ-ΒΑΘΥΛΑΚΚΟΥ Στα πλαίσια της ορυκτολογικής πετρογραφικής μελέτης των ασβεστιτικών μαρμάρων των περιοχών Ξηροπόταμου και Βαθύλακκου (ΝΑ και Α του Φαλακρού, αντίστοιχα) και προκειμένου να μελετηθούν τα ποιοτικά και αισθητικά χαρακτηριστικά τους, καθώς και να εκτιμηθεί η εμπορική αξία και να προσδιοριστούν οι καταλληλότερες χρήσεις τους, έγινε αντιπροσωπευτική δειγματοληψία των χαρακτηριστικών τύπων μαρμάρου που εξορύσσονται στις μαρμαροφόρες αυτές περιοχές από τα διάφορα μέτωπα (Φωτ. 35). Συγκεκριμένα στη μαρμαροφόρο περιοχή Ξηροπόταμου υπάρχουν 23 λατομεία, σήμερα ανενεργά, από τα οποία εξορύσσονταν λευκά - ημίλευκα, ημίλευκα ριγωτά και πιτσιλωτά, καθώς επίσης και πρασινωπά ασβεστιτικά μάρμαρα, ενώ στην περιοχή Βαθύλακκου υπάρχουν 57 λατομεία, από τα οποία λειτουργούν μόνο τρία, ενώ άλλα δύο λειτουργούν περιστασιακά. Τα περισσότερα από αυτά διανοίχτηκαν τη δεκαετία `70 και η εξόρυξη έγινε χωρίς τις σύγχρονες μεθόδους (συρματοκοπές κ.λπ.). Στα περισσότερα από τα λατομεία γινόταν εκμετάλλευση ημίλευκων - λευκών μαρμάρων, σε πολύ λίγα τεφρόχρωμων ασβεστιτικών μαρμάρων και σε ορισμένα πρασινωπών μαρμάρων. ΞΗ-4&5 ΒΑΘ-5 ΒΑΘ-4 ΞΗ-3 ΞΗ-1 ΒΑΘ-6 ΒΑΘ-1 ΒΑΘ-2&3 Φωτ. 35. Δορυφορική εικόνα περιοχών Ξηροπόταμου και Βαθύλακκου (ΝΑ και Α του Φαλακρού, αντίστοιχα) Ν. Δράμας με τις λατομικές θέσεις των μαρμάρων που εξετάζονται. Θέσεις δειγματοληψίας: 85

88 4.1.6α. ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΞΗ-3/ ΛΕΥΚΟ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΛΑΤΟΜΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ: ΠΕΡΙΟΧΗ ΞΗΡΟΠΟΤΑΜΟΥ Ν. ΔΡΑΜΑΣ (Φωτ. 35). Η ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΜΑΡΜΑΡΩΝ ΕΧΕΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΑ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ ΑΠΟΘΕΜΑΤΑ. ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: DRY RIVER. ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ: ΛΕΥΚΟ, ΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΤΕΚΤΟΝΙΚΑ ΚΑΤΑΠΟΝΗΜΕΝΟ. Ιστός: γρανοβλαστικός-πορφυροβλαστικός (Φωτ. 36α, β, γ). Υφή: συμπαγής-ακανόνιστη. Ορυκτολογική σύσταση: η ορυκτολογική σύσταση είναι ασβεστίτης 97% και δολομίτης 3% (Σχ. 22). Μορφή κρυστάλλων (βλάστες): οι βλάστες του ασβεστίτη είναι ανισοκοκκώδεις, ξενοβλαστικοί - υποβλαστικοί και συνδέονται είτε με ευθύγραμμα τμήματα, είτε με λοβοειδή μορφή. Όπως προαναφέραμε ο ιστός είναι πορφυροβλαστικός. Παρατηρείται λεπτόκοκκη ασβεστιτική μάζα με διαστάσεις από 0,05 mm έως 0,2 mm να περιβάλλει ευμεγέθεις βλάστες ασβεστίτη, με διαστάσεις που κυμαίνονται από 0,4 mm έως 1 mm. Οι βλάστες του ασβεστίτη παρουσιάζουν κυματοειδή κατάσβεση και τεκτονικές διδυμίες, στοιχεία που δείχνουν ότι το πέτρωμα έχει υποστεί τεκτονική καταπόνηση (Φωτ. 36α, β, γ). Πόροι: δεν παρατηρούνται πόροι στη μάζα του πετρώματος. Αισθητικά χαρακτηριστικά: λευκό-υπόλευκο ασβεστιτικό μάρμαρο, αποτελούμενο κυρίως από βλάστες ασβεστίτη διαστάσεων από 0,05 mm έως 0,2 mm, ενώ παρατηρούνται πορφυροβλάστες με διαστάσεις που αγγίζουν το 1 mm. Πρόκειται για μια ποικιλία ασβεστιτικών μαρμάρων με περιορισμένα κοιτασματολογικά αποθέματα. Ταξινόμηση πετρώματος: πρόκειται για λεπτόκοκκο, λευκό - υπόλευκο ασβεστιτικό μάρμαρο. 86

89 α β γ Φωτ. 36(α, β, γ). Μικροφωτογραφίες του λευκού, ασβεστιτικού μαρμάρου Ξηροπόταμου Ν. Δράμας, με την εμπορική ονομασία DRY RIVER. Παρατηρούνται βλάστες και πορφυροβλάστες ασβεστίτη με τεκτονικές διδυμίες, κυματοειδή κατάσβεση και τριπλά σημεία επαφής. Nicols, Χ50. 87

90 Σχ. 22. Περιθλασιόγραμμα δείγματος ΞΗ-3. Ασβεστιτικό μάρμαρο. 88

91 4.1.6β. ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ ΞΗ-4, ΞΗ-5, ΒΑΘ-1, ΒΑΘ-3, ΒΑΘ-4, ΒΑΘ-5, ΒΑΘ-6 / ΗΜΙΛΕΥΚΑ-ΤΕΦΡΟΛΕΥΚΑ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΛΑΤΟΜΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ: ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΞΗΡΟΠΟΤΑΜΟΥ ΚΑΙ ΒΑΘΥΛΑΚΚΟΥ Ν. ΔΡΑΜΑΣ. Η ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΑΥΤΗ ΕΧΕΙ ΤΑ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΑ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ ΑΠΟΘΕΜΑΤΑ ΣΤΑ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ. ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: ΗΜΙΛΕΥΚΑ-ΤΕΦΡΟΛΕΥΚΑ ΞΗΡΟΠΟΤΑΜΟΥ ΚΑΙ ΒΑΘΥΛΑΚΚΟΥ (Φωτ. 37). ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ: ΗΜΙΛΕΥΚΑ ΕΩΣ ΤΕΦΡΟΛΕΥΚΑ, ΛΕΠΤΟΚΟΚΚΑ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ, ΤΕΚΤΟΝΙΚΑ ΚΑΤΑΠΟΝΗΜΕΝΑ. Ιστός: ψευδο-λατυποπαγής. Παρατηρούνται λευκές λατύπες με ιστό γρανοβλαστικό - ισοκοκκώδη, που περιβάλλονται από τεφρό υπέρ-λεπτόκοκκο ανθρακικό υλικό, κυρίως ασβεστιτικής σύστασης και λιγότερο δολομιτικής (Φωτ. 38 έως 44). Υφή: συμπαγής. Ορυκτολογική σύσταση: η αξιολόγηση των περιθλασιογραμμάτων (XRD) (Σχ. 23 έως 29) έδειξε ότι, τα μάρμαρα αυτά αποτελούνται από ασβεστίτη ( 94-98%) και δολομίτη (2-4%). Μορφή κρυστάλλων (βλάστες): είναι υποβλαστικοί, ενώ ο τρόπος σύνδεσης είναι τύπου τριπλά σημεία επαφής και λοβοειδής. Οι διαστάσεις τους κυμαίνονται στις λευκές λατύπες από 0,3 mm έως 1,8 mm, ενώ στο περιβάλλον συγκολλητικό υλικό τεφρής απόχρωσης από 0,02 mm έως 0,25 mm. Διακλάσεις: τα πετρώματα διατέμνονται από μικροδιακλάσεις. Αισθητικά χαρακτηριστικά: πρόκειται για λεπτόκοκκα, ψευδο-λατυποπαγή ασβεστιτικά μάρμαρα, που αποτελούνται από λευκές λατύπες λεπτόκοκκου ασβεστίτη με διαστάσεις από 0,3 mm έως 1 mm και από περιβάλλον συγκολλητικό υλικό τεφρής απόχρωσης με διαστάσεις κόκκων που κυμαίνονται από 0,02 mm έως 0,2 mm. Ταξινόμηση πετρώματος: πρόκειται για ημίλευκα έως τεφρόλευκα, λεπτόκοκκα ασβεστιτικά μάρμαρα. 89

92 Φωτ. 37. Ογκομάρμαρο των ημίλευκων ασβεστιτικών μαρμάρων του Φαλακρού Όρους (περιοχή Ξηροπόταμου-Βαθύλακκου). Παρατηρείται ο ψευδο-λατυποπαγής ιστός τους, αποτελούμενος από λευκές λατύπες και τεφρόλευκη συγκολλητική μάζα. Οι λευκές λατύπες αποτελούνται από ευμεγέθεις κρυστάλλους ασβεστίτη με διαστάσεις από 0,3 mm έως 1,8 mm, ενώ η τεφρόλευκη συγκολλητική μάζα αποτελείται από υπέρ-λεπτόκοκκο ανθρακικό υλικό (ασβεστίτη + δολομίτη) διαστάσεων κρυστάλλων από 0,02 mm έως 0,25 mm. Φωτ. 38. Δείγμα ΞΗ-4 περιοχής Ξηροπόταμου στο οποίο έγινε κατεργασία με το ερυθρό της Αλιζαρίνης. Παρατηρούνται ζώνες με ευμεγέθεις κρυστάλλους διαστάσεων από 0,3 mm έως 1,7 mm (λευκές περιοχές μαρμάρου) και ζώνες αποτελούμενες από υπέρ-λεπτόκοκκο ανθρακικό υλικό (ασβεστίτης + δολομίτης) διαστάσεων κρυστάλλων από 0,05 mm έως 0,2 mm (τεφρές περιοχές του μαρμάρου). Οι ερυθροί κρύσταλλοι είναι του ασβεστίτη. 90

93 Σχ. 23. Περιθλασιόγραμμα του δείγματος ΞΗ-4 περιοχής Ξηροπόταμου. Πρόκειται για ασβεστιτικό μάρμαρο της ποικιλίας των πιτσιλωτών του Φαλακρού Όρους. Η ορυκτολογική του σύσταση είναι ασβεστίτης 98% και δολομίτης 2%. Φωτ. 39. Δείγμα ΞΗ-5 περιοχής Ξηροπόταμου στο οποίο έγινε κατεργασία με το ερυθρό της Αλιζαρίνης. Παρατηρούνται ζώνες με ευμεγέθεις κρυστάλλους διαστάσεων από 0,3 mm έως 1 mm (λευκές περιοχές μαρμάρου) και ζώνες αποτελούμενες από υπέρ-λεπτόκοκκο ανθρακικό υλικό (ασβεστίτης + δολομίτης) διαστάσεων κρυστάλλων από 0,05 mm έως 0,2 mm (τεφρές περιοχές του μαρμάρου). Οι ερυθροί κρύσταλλοι είναι του ασβεστίτη, ενώ οι ημίλευκοι του δολομίτη. 91

94 Σχ. 24. Περιθλασιόγραμμα του δείγματος ΞΗ-5 περιοχής Ξηροπόταμου. Πρόκειται για ασβεστιτικό μάρμαρο της ποικιλίας των λευκότεφρων-ταινιωτών του Φαλακρού Όρους. Η ορυκτολογική του σύσταση είναι ασβεστίτης 94% και δολομίτης 6% Lin (Counts) Theta - Scale File: A0022 BATH-1 PAPATREXAS.raw - Type: 2Th/Th locked - Start: End: Step: Step time: 2. s - Temp.: 25 C (Room) - Time Started: 0 s - 2-Theta: Theta: Phi: Aux1: Aux2: 0 Operations: Import (C) - Calcite - Ca(CO3) - Y: % - d x by: 1. - WL: Rhombo.R.axes - I/Ic PDF Σχ. 25. Περιθλασιόγραμμα του δείγματος ΒΑΘ-1 περιοχής Βαθύλακκου. Πρόκειται για ασβεστιτικό μάρμαρο της ποικιλίας των τεφρόλευκων του Φαλακρού Όρους. Αποτελείται σχεδόν εξολοκλήρου από ασβεστίτη. 92

95 α β Φωτ. 40(α, β). Μικροφωτογραφίες του δείγματος ΒΑΘ-1 περιοχής Βαθύλακκου. Παρατηρούνται ζώνες με ευμεγέθεις κρυστάλλους διαστάσεων από 0,5 mm έως 1 mm (λευκές περιοχές μαρμάρου, β) και ζώνες αποτελούμενες από υπέρ-λεπτόκοκκο ανθρακικό υλικό (ασβεστίτης) διαστάσεων από 0,05 mm έως 0,2 mm (τεφρές περιοχές του μαρμάρου, α). Nicols, μεγέθυνση Χ50. 93

96 Φωτ. 41. Μικροφωτογραφία του δείγματος ΒΑΘ-3 περιοχής Βαθύλακκου. Παρατηρούνται ζώνες με ευμεγέθεις κρυστάλλους διαστάσεων από 0,3 mm έως 1,8 mm (λευκές περιοχές μαρμάρου) και ζώνες αποτελούμενες από υπέρ-λεπτόκοκκο ασβεστίτη διαστάσεων από 0,05 mm έως 0,2 mm (τεφρές περιοχές μαρμάρου). Nicols, Χ Lin (Counts) Theta - Scale File: A0021 BATH-3 PAPATREXAS.raw - Type: 2Th/Th locked - Start: End: Step: Step time: 2. s - Temp.: 25 C (Room) - Time Started: 0 s - 2-Theta: Theta: Phi: Aux1: Aux2: 0 Operations: Import (C) - Calcite - synthetic - Ca(CO3) - Y: % - d x by: 1. - WL: Rhombo.R.axes - I/Ic PDF Σχ. 26. Περιθλασιόγραμμα δείγματος ΒΑΘ-3 περιοχής Βαθύλακκου. Πρόκειται για ασβεστιτικό μάρμαρο της ποικιλίας των τεφρόλευκων του Φαλακρού Όρους. Αποτελείται σχεδόν εξολοκλήρου από ασβεστίτη. 94

97 α β Φωτ. 42(α, β). Μικροφωτογραφίες του δείγματος ΒΑΘ-4 περιοχής Βαθύλακκου. Παρατηρούνται ζώνες με ευμεγέθεις κρυστάλλους διαστάσεων από 0,5 mm έως 1,2 mm (λευκές περιοχές μαρμάρου, α) και ζώνες αποτελούμενες από υπέρ-λεπτόκοκκο ανθρακικό υλικό (ασβεστίτης+δολομίτης) διαστάσεων κρυστάλλων από 0,05 mm έως 0,2 mm (τεφρές περιοχές του μαρμάρου, β). Nicols, Χ50. 95

98 Lin (Counts) Theta - Scale File: A0019 BATH-4 PAPATREXAS.raw - Type: 2Th/Th locked - Start: End: Step: Step time: 2. s - Temp.: 25 C (Room) - Time Started: 0 s - 2-Theta: Theta: Phi: Aux1: Aux2: 0 Operations: Import (C) - Calcite, syn - Ca(CO3) - Y: % - d x by: 1. - WL: Rhombo.R.axes - I/Ic PDF S-Q 98.5 % (C) - Dolomite - CaMg(CO3)2 - Y: 0.36 % - d x by: 1. - WL: Rhombo.R.axes - I/Ic PDF S-Q 1.5 % - Σχ. 27. Περιθλασιόγραμμα δείγματος ΒΑΘ-4 περιοχής Βαθύλακκου. Πρόκειται για ασβεστιτικό μάρμαρο της ποικιλίας των τεφρόλευκων του Φαλακρού Όρους. Η ορυκτολογική του σύσταση είναι ασβεστίτης 98% και δολομίτης 2%. 96

99 α β Φωτ. 43(α, β). Μικροφωτογραφίες του δείγματος ΒΑΘ-5 περιοχής Βαθύλακκου. Παρατηρούνται ζώνες με ευμεγέθεις κρυστάλλους διαστάσεων από 0,5 mm έως 1 mm (λευκές περιοχές μαρμάρου, α) και ζώνες αποτελούμενες από υπέρ-λεπτόκοκκο ανθρακικό υλικό (ασβεστίτης+δολομίτης) διαστάσεων κρυστάλλων από 0,05 mm έως 0,2 mm (τεφρές περιοχές του μαρμάρου, β). Στο δείγμα αυτό έγινε κατεργασία με το ερυθρό της Αλιζαρίνης, οι ερυθροί κρύσταλλοι είναι του ασβεστίτη, ενώ οι ημίλευκοι του δολομίτη Lin (Counts) Theta - Scale File: A0020 BATH-5 PAPATREXAS.raw - Type: 2Th/Th locked - Start: End: Step: Step time: 2. s - Temp.: 25 C (Room) - Time Started: 0 s - 2-Theta: Theta: Phi: Aux1: Aux2: Operations: Import (C) - Calcite - synthetic - Ca(CO3) - Y: % - d x by: 1. - WL: Rhombo.R.axes - I/Ic PDF S-Q 98.2 % (C) - Dolomite - CaMg(CO3)2 - Y: 0.37 % - d x by: 1. - WL: Rhombo.R.axes - I/Ic PDF S-Q 1.8 % - Σχ. 28. Περιθλασιόγραμμα δείγματος ΒΑΘ-5 περιοχής Βαθύλακκου. Πρόκειται για ασβεστιτικό μάρμαρο της ποικιλίας των τεφρόλευκων του Φαλακρού Όρους. Η ορυκτολογική του σύσταση είναι ασβεστίτης 98% και δολομίτης 2%. 97

100 Φωτ. 44. Μικροφωτογραφίες του δείγματος ΒΑΘ-6 περιοχής Βαθύλακκου. Επικρατούν οι ζώνες με ευμεγέθεις κρυστάλλους διαστάσεων από 0,3 mm έως 1,5 mm (λευκές περιοχές μαρμάρου) και ζώνες αποτελούμενες από υπέρ-λεπτόκοκκο ασβεστίτη διαστάσεων κρυστάλλων από 0,05 mm έως 0,2 mm (τεφρές περιοχές μαρμάρου). Nicols, Χ Lin (Counts) Theta - Scale File: A0018 BATH-6 PAPATREXAS.raw - Type: 2Th/Th locked - Start: End: Step: Step time: 2. s - Temp.: 25 C (Room) - Time Started: 0 s - 2-Theta: Theta: Phi: Aux1: Aux2: 0 Operations: Import (C) - Calcite - CaCO3 - Y: % - d x by: 1. - WL: Rhombo.R.axes - I/Ic PDF S-Q % - Σχ. 29. Περιθλασιόγραμμα δείγματος ΒΑΘ-6 περιοχής Βαθύλακκου. Πρόκειται για ασβεστιτικό μάρμαρο της ποικιλίας των ημίλευκων του Φαλακρού Όρους. Αποτελείται σχεδόν εξολοκλήρου από ασβεστίτη. 98

101 4.1.6γ. ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ ΞΗ-1 & ΒΑΘ-2/ ΗΜΙΛΕΥΚΑ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΜΕ ΠΡΑΣΙΝΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ ΛΑΤΟΜΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ: ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΞΗΡΟΠΟΤΑΜΟΥ & ΒΑΘΥΛΑΚΚΟΥ Ν. ΔΡΑΜΑΣ. ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: GREEN STAR (Φωτ. 45). ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ: ΗΜΙΛΕΥΚΑ, ΨΕΥΔΟ-ΛΑΤΥΠΟΠΑΓΗ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ, ΜΕ ΠΡΑΣΙΝΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ, ΤΕΚΤΟΝΙΚΑ ΚΑΤΑΠΟΝΗΜΕΝΑ. Ιστός: ψευδο-λατυποπαγής. Παρατηρούνται λατύπες λευκής απόχρωσης με ιστό γρανοβλαστικό, να περιβάλλονται από πρασινωπής απόχρωσης υπέρ-λεπτόκοκκο υλικό (συγκολλητική μάζα), αποτελούμενο από φθοριούχο απατίτη, δολομίτη, άφθονα αδιαφανή μεταλλικά ορυκτά (κυρίως σιδηροπυρίτης), χρωμιούχο μοσχοβίτη, χαλαζία και λευκό μαρμαρυγία (διείσδυση υδροθερμικών διαλυμάτων) (Φωτ. 46α, β). Υφή: συμπαγής. Ορυκτολογική σύσταση: η αξιολόγηση του περιθλασιογράμματος (Σχ. 30) του δείγματος ΞΗ-1 έδειξε ότι, τα μάρμαρα αυτά αποτελούνται κυρίως από ασβεστίτη (87%) και δολομίτη (13%), τα ποσοστά αυτά όμως είναι κυμαινόμενα ανάλογα από τη συμμετοχή (μικρή ή μεγάλη) της συγκολλητικής μάζας, που περιέχει υπέρ-λεπτόκοκκο δολομιτικό υλικό. Στα επουσιώδη έχουμε χαλαζία, χρωμιούχο μοσχοβίτη (φουξίτη), αδιαφανή μεταλλικά ορυκτά και λευκό μαρμαρυγία. Μορφή κρυστάλλων (βλάστες): είναι αλλοβλαστικοί-υποβλαστικοί, ενώ ο τρόπος σύνδεσης είναι τύπου τριπλά σημεία επαφής και λοβοειδής. Οι διαστάσεις τους στις λευκές λατύπες κυμαίνονται από 0,3 mm έως 1,2 mm, ενώ παρουσιάζουν έντονα φαινόμενα τεκτονικής καταπόνησης, όπως κυματοειδή κατάσβεση, τεκτονικές διδυμίες κ.ά. Επίσης, παρατηρείται επιμήκυνση των κρυστάλλων στις ζώνες με το συγκολλητικό υλικό. Αισθητικά χαρακτηριστικά: πρόκειται για ημίλευκα, λεπτόκοκκα, ψευδο-λατυποπαγή ασβεστιτικά μάρμαρα, που αποτελούνται από λευκές λατύπες λεπτόκοκκου ασβεστίτη με επικρατέστερες διαστάσεις από 0,3 mm έως 1 mm και από περιβάλλον συγκολλητικό υλικό πρασινωπής απόχρωσης αποτελούμενο από υπέρ-λεπτόκοκκο δολομίτη, φθοριούχο απατίτη, άφθονα αδιαφανή μεταλλικά ορυκτά (κυρίως σιδηροπυρίτη), χρωμιούχο μοσχοβίτη (φουξίτη, με σμαραγδί χρώμα), χαλαζία και λευκό μαρμαρυγία. Αυτή η ορυκτολογική παραγένεση είναι αποτέλεσμα επίδρασης υδροθερμικών διαλυμάτων. Η πρασινωπή τους απόχρωση οφείλεται στην παρουσία του χρωμιούχου μοσχοβίτη (φουξίτη). Ταξινόμηση πετρώματος: πρόκειται για ημίλευκα, λεπτόκοκκα ασβεστιτικά μάρμαρα, με ψευδολατυποπαγή ιστό και χαρακτηριστικές πράσινες ταινίες. 99

102 Φωτ. 45. Ογκομάρμαρο των ημίλευκων με πρασινωπές ταινιώσεις ασβεστιτικών-δολομιτικών μαρμάρων του Φαλακρού Όρους (περιοχή Ξηροπόταμου-Βαθύλακκου), γνωστά με την εμπορική ονομασία GREEN STAR. Παρατηρείται ο ψευδο-λατυποπαγής ιστός τους, αποτελούμενος από λευκές λατύπες και πρασινωπή συγκολλητική μάζα. Οι λευκές λατύπες αποτελούνται από ευμεγέθεις κρυστάλλους ασβεστίτη με διαστάσεις από 0,5 mm έως 1,2 mm, ενώ η πρασινωπή συγκολλητική μάζα αποτελείται από υπέρ-λεπτόκοκκο ανθρακικό υλικό (ασβεστίτη + δολομίτη) διαστάσεων από 0,02 mm έως 0,25 mm, φθοριούχο απατίτη, άφθονα αδιαφανή μεταλλικά ορυκτά, χρωμιούχο μοσχοβίτη (φουξίτη), χαλαζία και λευκό μαρμαρυγία. Η πρασινωπή τους απόχρωση οφείλεται στην παρουσία του χρωμιούχου μοσχοβίτη (φουξίτη). 100

103 α β Φωτ. 46(α, β). Μικροφωτογραφίες των δειγμάτων ΒΑΘ-2 & ΞΗ-1, αντίστοιχα. Παρατηρούνται α) ζώνες με ευμεγέθεις κρυστάλλους διαστάσεων από 0,5 mm έως 1,2 mm (λευκές περιοχές μαρμάρου) που παρουσιάζουν έντονη κυματοειδή κατάσβεση και τεκτονικές διδυμίες και β) ζώνες πρασινωπές αποτελούμενες από υπέρ-λεπτόκοκκο δολομίτη, φθοριούχο απατίτη, άφθονα αδιαφανή μεταλλικά ορυκτά (κυρίως σιδηροπυρίτη), χρωμιούχο μοσχοβίτη (φουξίτη), χαλαζία και λευκό μαρμαρυγία. Nicols, μεγέθυνση Χ50. Σχ. 30. Περιθλασιόγραμμα δείγματος ΞΗ-1 περιοχής Ξηροπόταμου. Πρόκειται για ασβεστιτικόδολομιτικό μάρμαρο της ποικιλίας των πρασινωπών μαρμάρων του Φαλακρού Όρους. Η ορυκτολογική του σύσταση είναι ασβεστίτης 87% και δολομίτης 13%. 101

104 ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΚΑ-ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΩΝ ΜΑΡΜΑΡΩΝ ΞΗΡΟΠΟΤΑΜΟΥ-ΒΑΘΥΛΑΚΚΟΥ Από τη μελέτη και αξιολόγηση όλων των παραπάνω δεδομένων των ασβεστιτικών μαρμάρων που εξορύσσονται στις περιοχές Ξηροπόταμου και Βαθύλακκου του Nομού Δράμας, συμπεραίνονται τα παρακάτω: Τα πετρώματα τα οποία εξορύσσονται σ αυτές τις μαρμαροφόρες περιοχές παρουσιάζονται έντονα τεκτονικά καταπονημένα. Ο ιστός τους είναι κυρίως λατυποπαγούς τύπου. Με βάση την ορυκτολογική τους σύσταση τα μάρμαρα αυτά κατατάσσονται στα ασβεστιτικά μάρμαρα. Το ποσοστό συμμετοχής του ασβεστίτη σ αυτά κυμαίνεται από 90% έως 98%, ενώ του δολομίτη από 2% έως 10% περίπου. Τα μάρμαρα αυτά χαρακτηρίζονται, με βάση την κοκκομετρική τους ανάλυση, ως λεπτόκοκκα, με ιστό γρανοβλαστικό, ενώ ο τρόπος σύνδεσης των κρυστάλλων τους είναι τύπου τριπλά σημεία επαφής και λοβοειδής. Οι κρύσταλλοι είναι αλλοβλαστικοί-υποβλαστικοί, ενώ παρουσιάζουν φαινόμενα τεκτονικής καταπόνησης, όπως κυματοειδή κατάσβεση και επιμήκυνση στις τεφρές ζώνες (συγκολλητική μάζα). Από την ανάλυση των αισθητικών χαρακτηριστικών προκύπτει ότι, τα μάρμαρα αυτά κατατάσσονται: α) στα λευκά μάρμαρα (dry river), β) στα ημίλευκα-τεφρόλευκα ψευδολατυποπαγή μάρμαρα που είναι και τα επικρατέστερα και γ) στα ημίλευκα ψευδο-λατυποπαγή με πρασινωπές ταινίες. Οι επικρατέστερες διαστάσεις των κρυστάλλων ασβεστίτη στις λευκές λατύπες είναι από 0,3 mm έως 1,8 mm, ενώ στο περιβάλλον συγκολλητικό υλικό, τεφρής απόχρωσης, οι διαστάσεις κυμαίνονται από 0,05 mm έως 0,25 mm. Στις πρασινωπές ταινίες παρατηρούνται τα ορυκτά δολομίτης, φθοριούχος απατίτης, χρωμιούχος μοσχοβίτης (φουξίτης), άφθονα αδιαφανή μεταλλικά ορυκτά (σιδηροπυρίτης), χαλαζίας και λευκός μαρμαρυγίας. Η πρασινωπή απόχρωσή των ταινιών οφείλεται στην παρουσία του χρωμιούχου μοσχοβίτη (φουξίτη). 102

105 4.2. ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΑ-ΠΕΤΡΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΑΡΜΑΡΩΝ ΝΗΣΟΥ ΘΑΣΟΥ ΛΕΥΚΑ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΜΟΥΡΓΕΝΑΣ ΛΙΜΕΝΑ ΘΑΣΟΥ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ: ΜΟΥΡΓΕΝΑ ΛΙΜΕΝΑ ΘΑΣΟΥ ΛΑΤΟΜΕΙΟ Δ. Ν. ΧΑΡΙΤΟΠΟΥΛΟΥ Α.Ε. (Φωτ. 47). ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: ΛΕΥΚΟ ΘΑΣΟΥ Φωτ. 47. Λατομείο εταιρίας Χαριτόπουλου Α.Ε., στη θέση Μούργενα Nήσου Θάσου, όπου εξορύσσεται το αδρόκοκκο δολομιτικό μάρμαρο, λευκού χρώματος, με την εμπορική ονομασία ΛΕΥΚΟ ΘΑΣΟΥ. ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΚΑ-ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ: Ιστός πετρώματος: γρανοβλαστικός ετεροκοκκώδης. Υφή: συμπαγής, ακανόνιστη. Μορφή κόκκων: ξενοβλαστική με ευθύγραμμα κρυσταλλικά πέρατα ή ελαφρώς καμπυλώδη (Φωτ. 48). Μέγεθος κρυστάλλων (βλάστες): οι διαστάσεις τους κυμαίνονται από 0,1 mm έως 2 mm, με επικρατέστερες περί το 1 mm. Ορυκτολογική σύσταση: η αξιολόγηση του περιθλασιογράμματος του δείγματος ΧΑΡ-Α2 έδειξε ότι, τα μάρμαρα αυτά αποτελούνται από δολομίτη περίπου 97%, ασβεστίτη περίπου 3% και από ξένες προσμίξεις <1% (Σχ. 31) που αποτελούνται κυρίως από αποστρογγυλεμένους κόκκους απατίτη, διαστάσεων 0,01 mm. Αισθητικά χαρακτηριστικά: είναι λευκού χρώματος (χιονόλευκο) δολομιτικό μάρμαρο, με μάζα αποτελούμενη κυρίως από ευμεγέθεις ξενοβλαστικούς κρυστάλλους δολομίτη, στους οποίους συχνά παρατηρούνται μικροπόροι μεγέθους περίπου 40 μm. Ταξινόμηση πετρώματος: αδρόκοκκο δολομιτικό μάρμαρο, λευκού χρώματος. 103

106 δολομίτης δολομίτης Φωτ. 48. Μικροφωτογραφία του αδρόκοκκου δολομιτικού μαρμάρου από τη θέση Μούργενα της Νήσου Θάσου. Παρατηρούνται ευμεγέθεις κρύσταλλοι δολομίτη. Nicols Lin (Counts) Lin (Counts) Theta - Scale N0538 XAR-A2 PAPATREXAS - File: N0538.RAW - Type: 2Th/Th locked - Start: End: Step: Step time: 1. s - Temp.: 25 C (Room) - Time Started: 0 s - 2-Theta: Theta: Operations: Import N0540 XAR-A1 PAPATREXAS - File: N0540.RAW - Type: 2Th/Th locked - Start: End: Step: Step time: 1. s - Temp.: 25 C (Room) - Time Started: 0 s - 2-Theta: Theta: Operations: Background 1.000,1.000 Import (C) - Dolomite - MgCa(CO3)2 - S-Q 97.6 % (C) - Calcite - CaCO3 - S-Q 2.4 % Σχ. 31. Περιθλασιόγραμμα του δολομιτικού μαρμάρου με την εμπορική ονομασία Λευκό Θάσου. 104

107 ΛΕΥΚΑ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΞΗΡΟΞΥΛΑ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΘΑΣΟΥ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ: ΞΗΡΟΞΥΛΑ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΛΑΤΟΜΕΙΟ ΛΑΖΑΡΙΔΗ Α.Ε. (Φωτ. 49). ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: ΛΕΥΚΟ ΘΑΣΟΥ Φωτ. 49. Λατομείο εταιρίας ΛΑΖΑΡΙΔΗ Α.Ε. στη θέση Ξηρόξυλα Παναγιάς, όπου εξορύσσεται το δολομιτικό μάρμαρο με την εμπορική ονομασία ΛΕΥΚΟ ΘΑΣΟΥ. ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΚΑ-ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ: Ιστός πετρώματος: γρανοβλαστικός ετεροκοκκώδης. Υφή: συμπαγής, ακανόνιστη. Μορφή κόκκων: ξενοβλαστική με ευθύγραμμα κρυσταλλικά πέρατα ή ελαφρώς καμπυλώδη (Φωτ. 50). Μέγεθος κρυστάλλων (βλάστες): οι διαστάσεις τους κυμαίνονται από 0,1 mm έως 1,3 mm, με επικρατέστερη περί τα 0,8 mm. Ορυκτολογική σύσταση: η αξιολόγηση του περιθλασιογράμματος του δείγματος ΣΑΛ-1 έδειξε ότι, τα μάρμαρα αυτά αποτελούνται από δολομίτη 98%, ασβεστίτη 2% και από ξένες προσμίξεις <1% (Σχ. 32) που αποτελούνται κυρίως από αποστρογγυλεμένους κόκκους απατίτη, μέσης διαμέτρου 0,01 mm. Αισθητικά χαρακτηριστικά: είναι λευκού χρώματος (χιονόλευκο) δολομιτικό μάρμαρο, με μάζα αποτελούμενη κυρίως από ευμεγέθεις ξενόμορφους κρυστάλλους δολομίτη, στους οποίους συχνά παρατηρούνται μικροπόροι μεγέθους περίπου 40 μm. Ταξινόμηση πετρώματος: αδρόκοκκο δολομιτικό μάρμαρο, λευκού χρώματος. 105

108 δολομίτης δολομίτης Φωτ. 50. Μικροφωτογραφία του λευκού, δολομιτικού μαρμάρου, περιοχής Ξηρόξυλα Παναγιάς Θάσου. Προέλευση δείγματος από το λατομείο της εταιρίας ΛΑΖΑΡΙΔΗ Α.Ε. Nicols Lin (Counts) Lin (Counts) N0535 SAL-1 PAPATREXAS - File: N0535.RAW - Type: 2Th/Th locked - Start: End: 69.9 Operations: Import N0539 SAL-2 PAPATREXAS - File: N0539.RAW - Type: 2Th/Th locked - Start: End: 69.9 Operations: Import N0556 SAL-4 PAPATREXAS - File: N0556.RAW - Type: 2Th/Th locked - Start: End: 69.9 Operations: Import N0557 SAL-5 PAPATREXAS - File: N0557.RAW - Type: 2Th/Th locked - Start: End: 69.9 Operations: Import 2-Theta - Scale N0557 SAL-5 PAPATREXAS - File: N0557.RAW - Type: 2Th/Th locked - Start: End: 69.9 Operations: Import N0529 SAL-3 PAPATREXAS - File: N0529.RAW - Type: 2Th/Th locked - Start: End: 69.9 Operations: Background 1.000,1.000 Import (C) - Dolomite - CaMg(CO3)2 - S-Q 98.0 % Δολομίτης (C) - Calcite - CaCO3 - S-Q 2.0 % Σχ. 32. Περιθλασιόγραμμα του δολομιτικού μαρμάρου με την εμπορική ονομασία Λευκό Θάσου Σαλιάρα. 106

109 ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΑΓ. ΓΚΙΩΝΗ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΘΑΣΟΥ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ: ΑΓ. ΓΚΙΩΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΘΑΣΟΥ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: ΛΕΥΚΟ ΘΑΣΟΥ ΛΑΤΟΜΕΙΟ: ΜΑΡΜΑΡΑ ΦΙΛΙΠΠΙΔΗ Α.Ε. ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΚΑ-ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ: Ιστός πετρώματος: γρανοβλαστικός - ετεροκοκκώδης. Μορφή κόκκων: ξενοβλαστική με ευθύγραμμα κρυσταλλικά πέρατα ή ελαφρώς καμπυλώδη (Φωτ. 51). Μέγεθος κόκκων: κυμαίνεται από 0,1 mm έως 3 mm, με επικρατέστερο μέγεθος 1 mm. Ορυκτολογική σύσταση: δολομίτης περίπου 96%. Δευτερεύουσα ανθρακική φάση: ασβεστίτης περίπου 3%. Ξένες προσμίξεις: είναι <1% και αποτελούνται κυρίως από αποστρογγυλεμένους κόκκους απατίτη, μέσης διαμέτρου 0,01 mm. Αισθητικά χαρακτηριστικά: είναι λευκού χρώματος (χιονόλευκο) δολομιτικό μάρμαρο, με μάζα αποτελούμενη κυρίως από ευμεγέθεις ξενόμορφους κρυστάλλους δολομίτη, στους οποίους συχνά παρατηρούνται μικροπόροι μεγέθους περίπου 40 μm. Ταξινόμηση πετρώματος: αδρόκοκκο δολομιτικό μάρμαρο, λευκού χρώματος. δολομίτης δολομίτης 0,2mm Φωτ. 51. Μικροφωτογραφία του λευκού, δολομιτικού μαρμάρου, περιοχής Αγ. Γκιώνης Παναγιάς Θάσου. Προέλευση δείγματος από το λατομείο της εταιρίας ΜΑΡΜΑΡΑ ΦΙΛΙΠΠΙΔΗ Α.Ε. Nicols. 107

110 ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΤΡΙΩΝ ΓΚΡΕΜΩΝ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΘΑΣΟΥ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ: ΤΡΕΙΣ ΓΚΡΕΜΟΙ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΘΑΣΟΥ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: ΛΕΥΚΟ ΤΡΙΩΝ ΓΚΡΕΜΩΝ ΘΑΣΟΥ ΛΑΤΟΜΕΙΟ: ΛΑΖΑΡΙΔΗ Α.Ε. ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΚΑ-ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ: Ιστός πετρώματος: γρανοβλαστικός - ετεροκοκκώδης και κατά θέσεις κατακλαστικός. Μορφή κόκκων: ξενοβλαστική με ευθύγραμμα κρυσταλλικά πέρατα ή ελαφρώς καμπυλώδη (Φωτ. 52). Μέγεθος κόκκων: κυμαίνεται από 0,1 mm έως 2,7 mm, με επικρατέστερο μέγεθος 1 mm. Ορυκτολογική σύσταση: δολομίτης περίπου 90%. Δευτερεύουσα ανθρακική φάση: ασβεστίτης περίπου 9%, που απαντάται κυρίως στις υπόλευκες νησίδες (επιφάνειες κατάκλασης), ως υλικό αντικατάστασης του δολομίτη (αποδολομιτίωση). Ξένες προσμίξεις: είναι <1% και αποτελούνται κυρίως από αποστρογγυλεμένους κόκκους απατίτη, μέσης διαμέτρου 0,05 mm και μικροφυλλάρια μαρμαρυγία (φλογοπίτης). Αισθητικά χαρακτηριστικά: είναι λευκού χρώματος δολομιτικό μάρμαρο με χαρακτηριστικές διάσπαρτες υπόλευκες νησίδες. Η μάζα αποτελείται κυρίως από ευμεγέθεις κρυστάλλους δολομίτη, ενώ οι υπόλευκες και πυκνές διάσπαρτες νησίδες-ταινιώσεις που παρατηρούνται στο πέτρωμα, συνδέονται με επιφάνειες κατάκλασης, από όπου διείσδυσαν δευτερογενή ασβεστιτικά διαλύματα, με αποτέλεσμα την αντικατάσταση (αποδολομιτίωση) κρυστάλλων δολομίτη από λεπτόκοκκο ασβεστίτη. Ταξινόμηση πετρώματος: αδρόκοκκο δολομιτικό μάρμαρο, λευκού χρώματος με διάσπαρτες, πυκνές, υπόλευκες νησίδες-ταινιώσεις. αποδολομιτίωση δολομίτης Φωτ. 52. Μικροφωτογραφία του λευκού, δολομιτικού μαρμάρου περιοχής Τριών Γκρεμών Παναγιάς Θάσου. Προέλευση δείγματος από το λατομείο της εταιρίας ΛΑΖΑΡΙΔΗ Α.Ε. Nicols. Αντικατάσταση δολομίτη από ασβεστίτη (αποδολομιτίωση). 108

111 ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΤΣΙΠΟΠΤΣΙ ΛΙΜΕΝΑ ΘΑΣΟΥ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ: ΤΣΙΠΟΠΤΣΙ ΛΙΜΕΝΑ ΘΑΣΟΥ. ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: ΛΕΥΚΟ ΛΙΜΕΝΑ ΘΑΣΟΥ - ΠΡΙΝΟΣ ΛΑΤΟΜΕΙΟ: ΛΑΣΚΑΡΙΔΗ Α.Β.Ε.Ε. (Φωτ. 53). Φωτ. 53. Λατομείο εταιρίας ΛΑΣΚΑΡΙΔΗ Α.Ε. στη θέση Τσιποπτσί, Λιμένας Θάσου, όπου εξορύσσεται το δολομιτικό μάρμαρο με την εμπορική ονομασία ΛΕΥΚΟ ΛΙΜΕΝΑ ΘΑΣΟΥ - ΠΡΙΝΟΣ. ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΚΑ-ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ: Ιστός πετρώματος: γρανοβλαστικός, ελαφρά ετεροκοκκώδης και κατά θέσεις ποικιλοβλαστικός. Μορφή κόκκων: ξενοβλαστική με ευθύγραμμα κρυσταλλικά πέρατα ή ελαφρώς καμπυλώδη. (Φωτ. 54α, β). Μέγεθος κόκκων: κυμαίνεται από 0,1 mm έως 2 mm, με επικρατέστερο μέγεθος 1mm. Ορυκτολογική σύσταση: δολομίτης περίπου 94%. Δευτερεύουσα ανθρακική φάση: ασβεστίτης περίπου 5%, που απαντάται κυρίως στις υπόλευκες νησίδες. Ξένες προσμίξεις: είναι περίπου το 1% και αποτελούνται κυρίως από αποστρογγυλεμένους κόκκους απατίτη, μέσης διαμέτρου 0,01 mm, επίδοτο και μικροφυλλάρια μαρμαρυγία (φλογοπίτη). Εντοπίζονται κυρίως στις υπόλευκες χαρακτηριστικές νησίδες του πετρώματος (τεκτονικές επιφάνειες). Αισθητικά χαρακτηριστικά: είναι λευκού χρώματος δολομιτικό μάρμαρο με χαρακτηριστικά διάσπαρτα υπόλευκα συσσωματώματα. Η μάζα αποτελείται από ευμεγέθεις κρυστάλλους δολομίτη, ενώ στις θέσεις που ο ιστός είναι ποικιλοβλαστικός παρατηρούνται υπόλευκες ζώνες νησίδες. Ταξινόμηση πετρώματος: υπέρ-αδρόκοκκο δολομιτικό μάρμαρο, λευκού χρώματος με διάσπαρτα υπόλευκα συσσωματώματα. 109

112 δολομίτης δολομίτης α ποικιλοβλαστικός ιστός δολομίτης β Φωτ. 54α, β. Μικροφωτογραφία του λευκού, δολομιτικού μαρμάρου με τα χαρακτηριστικά τεφρά συσσωματώματα (νησίδες) περιοχής Τσιποτσί, Λιμένας Θάσου. Προέλευση δείγματος από το λατομείο της εταιρίας ΛΑΣΚΑΡΙΔΗ Α.Β.Ε.Ε. Nicols. Ποικιλοβλαστικός ιστός. 110

113 ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΣΤΑΥΡΟΛΑΓΚΑΔΑ ΘΕΟΛΟΓΟΥ ΘΑΣΟΥ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ: ΣΤΑΥΡΟΛΑΓΚΑΔΑ ΘΕΟΛΟΓΟΥ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΝΑ ΘΕΟΛΟΓΟΥ ΘΑΣΟΥ ΛΑΤΟΜΕΙΟ ΛΑΣΚΑΡΙΔΗ Α.Β.Ε.Ε. ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΚΑ-ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ: Ιστός πετρώματος: γρανοβλαστικός, ελαφρώς ετεροκοκκώδης. Μορφή κόκκων: ξενοβλαστική με ευθύγραμμα κρυσταλλικά πέρατα ή ελαφρώς καμπυλώδη. (Φωτ. 55). Μέγεθος κόκκων: κυμαίνεται από 0,1 mm έως 3 mm, με επικρατέστερο μέγεθος 1,5 mm. Ορυκτολογική σύσταση: ασβεστίτης περίπου 95% (Σχ. 33). Δευτερεύουσα ανθρακική φάση: δολομίτης περίπου 3% (Σχ. 33). Ξένες προσμίξεις: είναι περίπου 2% και αποτελούνται από αποστρογγυλεμένους κόκκους απατίτη (μεγέθους 0,01 mm έως 0,05 mm), μικροφυλλάρια φλογοπίτη, κρυστάλλους μαγνησιούχου κεροστίλβης, καθώς και βιτουμένια που παρατηρούνται κυρίως στα τεφρά τμήματα ή ταινιώσεις του μαρμάρου αυτού. Αισθητικά χαρακτηριστικά: είναι ημίλευκου χρώματος ασβεστιτικό μάρμαρο, αποτελούμενο κυρίως από ευμεγέθεις κρυστάλλους ασβεστίτη. Ταξινόμηση πετρώματος: αδρόκοκκο ασβεστιτικό μάρμαρο, ημίλευκου χρώματος. ασβεστίτης ασβεστίτης φλογοπίτης Φωτ. 55 Μικροφωτογραφία του ημίλευκου ασβεστιτικού μαρμάρου περιοχής Σταυρολάγκαδα Θεολόγου Θάσου. Προέλευση δείγματος από το λατομείο της εταιρίας ΛΑΣΚΑΡΙΔΗ Α.Ε. Nicols. 111

114 Lin (Counts) Lin (Counts) Theta - Scale N0536 KRY-2 PAPATREXAS - File: N0536.RAW - Type: 2Th/Th locked - Start: End: Step: Step time: 1. s - Temp.: 25 C (Room) - Time Started: 0 s - 2-Theta: Theta: Operations: Import N0528 KRY-1 PAPATREXAS - File: N0528.RAW - Type: 2Th/Th locked - Start: End: Step: Step time: 1. s - Temp.: 25 C (Room) - Time Started: 0 s - 2-Theta: Theta: Operations: Background 1.000,1.000 Import N0536 KRY-2 PAPATREXAS - File: N0536.RAW - Type: 2Th/Th locked - Start: End: Step: Step time: 1. s - Temp.: 25 C (Room) - Time Started: 0 s - 2-Theta: Theta: Operations: Background 1.000,1.000 Import (C) - Calcite - CaCO3 - S-Q 96.5 % (C) - Dolomite - CaMg(CO3)2 - S-Q 3.5 % Σχ. 33. Περιθλασιόγραμμα του ασβεστιτικού μαρμάρου με την εμπορική ονομασία κρυσταλλίνα Θεολόγου Θάσου. 112

115 ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΨΙΤΑΚΗ ΜΑΡΙΩΝ ΘΑΣΟΥ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ: ΨΙΤΑΚΗ ΜΑΡΙΩΝ ΘΑΣΟΥ. ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΝΑ ΜΑΡΙΩΝ ΘΑΣΟΥ ΛΑΤΟΜΕΙΟ: ΒΑΛΚΑΝ Α.Ε. ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΚΑ-ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ: Ιστός πετρώματος: γρανοβλαστικός και κατά θέσεις πορφυροβλαστικός. Μορφή κόκκων: υπιδιομορφική με ευθύγραμμα κρυσταλλικά πέρατα ή ελαφρώς καμπυλώδη. (Φωτ. 56). Μέγεθος κόκκων: κυμαίνεται από 0,05 mm έως 1,6 mm, με επικρατέστερο μέγεθος 0,4 mm. Ορυκτολογική σύσταση: ασβεστίτης περίπου 97%. Δευτερεύουσα ανθρακική φάση: δολομίτης περίπου 2%. Ξένες προσμίξεις: είναι <1% και αποτελούνται κυρίως από μικροφυλλάρια μαρμαρυγία. Αισθητικά χαρακτηριστικά: Είναι ημίλευκου χρώματος ασβεστιτικό μάρμαρο, αποτελούμενο κυρίως από μικρο-κρυστάλλους ασβεστίτη. Ταξινόμηση πετρώματος: λεπτόκοκκο ασβεστιτικό μάρμαρο, ημίλευκου χρώματος. ασβεστίτης ασβεστίτης Φωτ. 56. Μικροφωτογραφία του ημίλευκου ασβεστιτικού μαρμάρου περιοχής Ψιτάκη Μαριών Θάσου. Προέλευση δείγματος από λατομείο εταιρίας ΒΑΛΚΑΝ Α.Ε. Nicols. 113

116 ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΚΑ-ΠΕΤΡΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΜΑΡΜΑΡΟΦΟΡΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΘΑΣΟΥ Από τη μελέτη και αξιολόγηση όλων των παραπάνω δεδομένων, συμπεραίνονται τα παρακάτω: Τα δολομιτικά μάρμαρα αποτελούνται ορυκτολογικά από δολομίτη που κυμαίνεται από 90% έως 97%, ασβεστίτη από 3% έως 9% και ξένες προσμίξεις περίπου 1% που συνήθως είναι κόκκοι απατίτη και μικροφυλλάρια μαρμαρυγία (φλογοπίτη). Ο ιστός τους είναι γρανοβλαστικός ετεροκοκκώδης, ενώ η μορφή των κόκκων (βλάστες) ξενοβλαστική με ευθύγραμμα κρυσταλλικά πέρατα ή ελαφρώς καμπυλώδη. Τα ασβεστιτικά μάρμαρα αποτελούνται ορυκτολογικά από ασβεστίτη που κυμαίνεται από 95% έως 97%, από δολομίτη έως 3% και από ξένες προσμίξεις περίπου 2% που συνήθως είναι κόκκοι απατίτη, μικροφυλλάρια μαρμαρυγία (φλογοπίτη), καθώς και βιτουμένια. Ο ιστός τους είναι γρανοβλαστικός, ενώ η μορφή των κόκκων (βλάστες) ξενοβλαστική-υπιδιοβλαστική με κρυσταλλικά περατωτικά όρια ευθύγραμμα ή ελαφρώς καμπυλώδη. Το λευκό χρώμα στα δολομιτικά μάρμαρα της Θάσου οφείλεται στην ορυκτολογική τους σύσταση, δηλαδή στην παρουσία του αδρόκοκοκκου δολομίτη, με επικρατέστερο μέγεθος κρυστάλλων από 1 mm έως 1,3 mm. Τo λευκό χρώμα στα ασβεστιτικά μάρμαρα της Θάσου οφείλεται στην ορυκτολογική τους σύσταση, δηλαδή στην παρουσία του μεσόκοκκου και αδρόκοκκου ασβεστίτη, με επικρατέστερο μέγεθος κρυστάλλων για την κρυσταλλίνα Μαριών γύρω στα 0,4 mm και για την κρυσταλλίνα του Θεολόγου γύρω τα 1,5 mm. Τα τεφρά συσσωματώματα (νησίδες) που παρατηρούνται στα δολομιτικά μάρμαρα της περιοχής Τριών Γκρεμών, συνδέονται με επιφάνειες κατάκλασης, από όπου διείσδυσαν δευτερογενή ασβεστιτικά διαλύματα, με αποτέλεσμα την αντικατάσταση (αποδολομιτίωση) κρυστάλλων δολομίτη από λεπτόκοκκο ασβεστίτη. Η εμφάνιση συσσωματωμάτων ή ταινιώσεων τεφρής απόχρωσης στα ασβεστιτικά μάρμαρα περιοχής Θεολόγου (κρυσταλλίνες), οφείλεται κατά κύριο λόγο στην ύπαρξη βιτουμενίων στη μάζα. Επίσης, παρατηρούνται και μη ανθρακικά ορυκτά, όπως φλογοπίτης, κεροστίλβη και φθοριούχος απατίτης. 114

117 5. ΟΡΥΚΤΟΧΗΜΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ 5.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σε σχέση με τη μέση σύσταση των παγκόσμιων ανθρακικών πετρωμάτων τα ελληνικά μάρμαρα, δολομίτες και ασβεστόλιθοι είναι πολύ καθαρότερα, δεν περιέχουν δηλαδή ξένες προσμίξεις. Τόσο στα δολομιτικά όσο και στα ασβεστιτικά μάρμαρα, για καθένα από τα οξείδια των στοιχείων Al, Fe, Mn, Ti, Na και K, η αναλογία τους είναι μικρότερη από 0,08% κ.β. Επίσης, η αφθονία των ιχνοστοιχείων είναι μεγαλύτερη στα ασβεστιτικά μάρμαρα παρά στα δολομιτικά. Τόσο στους δολομίτες όσο και στα ασβεστιτικά μάρμαρα το αφθονότερο ιχνοστοιχείο είναι το Sr με τιμές μεταξύ 25 ppm και 63 ppm και 113 ppm και 243 ppm, αντίστοιχα (Τσιραμπίδης κ.ά., 1999). Αυτές οι τιμές είναι περίπου το ένα τρίτο του παγκόσμιου μέσου όρου γι αυτό το ιχνοστοιχείο. Επίσης, οι συγκεντρώσεις άλλων επιβλαβών ιχνοστοιχείων (π.χ. Cu, Zn, B, Cr, Ni, Cd, Ba, Pb, U κ.ά.) βρίσκονται πολύ χαμηλότερα από τις προβλεπόμενες διεθνώς. Ειδικότερα, σε αρκετά των δειγμάτων που αναλύθηκαν πολλά από τα παραπάνω ιχνοστοιχεία δεν ανιχνεύθηκαν (Τσιραμπίδης κ.ά., 1999). Η ισοτοπική σύσταση των δολομιτών της Θάσου είναι: δ 18 Ο = -3,10 μέχρι -3,15 και δ 13 C = +3,40 μέχρι +3,52. Οι τιμές αυτές σημαίνουν ότι αυτοί οι δολομίτες έχουν προέρθει κυρίως από ανακρυστάλλωση ασβεστόλιθων που προϋπήρχαν με ταυτόχρονη ή μεταγενέστερη μερική αντικατάσταση του CaCO 3 από MgCO 3 (δολομιτίωση). O Herz (1989) αναλύοντας ισοτοπικά τα μάρμαρα της ανατολικής Θάσου, διαπίστωσε ότι τα ασβεστιτικά της Αλυκής που προέρχονται από ανώτερους ορίζοντες, έχουν υποστεί μικρότερη μεταμόρφωση (υψηλότερες τιμές δ 18 Ο) από τα δολομιτικά του ακρωτηρίου Βαθιού που προέρχονται από κατώτερους ορίζοντες (χαμηλότερες τιμές δ 18 Ο). Χαμηλότερες τιμές δ 18 Ο έχουν προσδιοριστεί στο δολομίτη της Ποταμιάς Θάσου σε σχέση με άλλα ασβεστιτικά μάρμαρα (Τσιραμπίδης, 1996β). Στα πλαίσια της μελέτης των ορυκτοχημικών χαρακτηριστικών των δολομιτικών και ασβεστιτικών μαρμάρων της Αν. Μακεδονίας (Φαλακρού Όρους και Νήσου Θάσου) και προκειμένου να μελετηθούν τα ποιοτικά και αισθητικά χαρακτηριστικά τους, πραγματοποιήθηκε αριθμός μικροαναλύσεων (ποιοτικές-ποσοτικές). Τα κριτήρια επιλογής των μαρμάρων, στα οποία πραγματοποιήθηκε η ορυκτοχημική μελέτη, έγιναν με βάση την ορυκτολογική σύσταση και τα ιστολογικά χαρακτηριστικά τους, καθώς και την κοκκομετρία τους ΧΗΜΙΚΕΣ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΔΟΛΟΜΙΤΩΝ Όπως προκύπτει από τον πίνακα 2, όπου παρουσιάζονται οι χημικές αναλύσεις δολομιτών, το ποσοστό του οξειδίου του μαγνησίου (MgO), στα δείγματα που μελετήθηκαν, κυμαίνεται από 21,59% έως 21,88%, ενώ το ποσοστό του οξειδίου του ασβεστίου (CaO) κυμαίνεται από 29,76% έως 30,09%. Οι δολομίτες του ημίλευκου ταινιωτού υπέρ-λεπτόκοκκου δολομιτικού μαρμάρου Βώλακα, περιέχουν διαφορετικά ποσοστά οξειδίου του ασβεστίου (CaO). Εκείνοι που προέρχονται από τα λευκά τμήματα του πετρώματος, περιέχουν λιγότερο οξείδιο του ασβεστίου, από εκείνους των ερυθρωπών. 115

118 Από τα υπόλοιπα οξείδια ξεχωρίζει το οξείδιο του μαγγανίου (MnO), το οποίο είναι παρόν σε όλους τους τύπους δολομιτών, εκτός του δολομίτη του Λιμένα Θάσου. Το ποσοστό συμμετοχής του κυμαίνεται από 0,06% έως 0,40%. Το οξείδιο του βαρίου (BaO) εμφανίζεται αυξημένο στο δολομιτικό μάρμαρο του Λιμένα Θάσου με ποσοστό 0,56%. Ιδιαίτερα αξιοσημείωτη εμφανίζεται η συμμετοχή του και στα δολομιτικά μάρμαρα των περιοχών Βώλακα (λευκό τμήμα) και Πηγών (δείγματα 6 & 7) με ποσοστά 0,35%, 0,38% και 0,30%, αντίστοιχα. Επίσης, αυξημένο εμφανίζεται το οξείδιο του στροντίου (SrO) στα δολομιτικά μάρμαρα των περιοχών Γρανίτη και Βώλακα (ερυθρό τμήμα) με ποσοστά 0,33% και 0,36%, αντίστοιχα. Πίν. 2. Χημικές αναλύσεις (% κ.β.) δολομιτών από τα εξεταζόμενα μάρμαρα του Φαλακρού Όρους και της Νήσου Θάσου FeO 0,22 0,28 0, ,26 0,12 MnO 0,19 0,08 0,40 0,33 0,06 0,11 0,39 - MgO 21,78 21,66 21,69 21,81 21,88 21,87 21,59 21,61 CaO 29,83 29,77 29,76 30,07 30,02 30,09 29,90 29,93 SrO 0,33 0,13 0,05-0, ,18 BaO - 0,35 0,09 0,11-0,38 0,30 0,56 CO 2 47,65 47,73 47,82 47,68 47,68 47,55 47,56 47,60 Αριθμός ιόντων σε βάση 6[Ο] Fe 2+ 0,006 0,007 0, ,007 0,003 Mn 0,005 0,002 0,010 0,009 0,002 0,003 0,010 - Mg 0,998 0,993 0,993 0,999 1,002 1,003 0,991 0,993 Ca 0,983 0,981 0,979 0,990 0,989 0,992 0,987 0,988 Sr 0,006 0,002 0,001-0, ,003 Ba - 0,004 0,001 0,001-0,005 0,004 0,007 Σύνολο κατιόντων 1,998 1,989 1,989 1,999 1,999 2,003 1,999 1,994 C 2,001 2,005 2,005 2,000 2,001 1,998 2,001 2,003 1: δολομίτης από δολομιτικό μάρμαρο περιοχής Γρανίτη, 2 & 3: δολομίτες από δολομιτικό μάρμαρο (λευκό τμήμα) περιοχής Βώλακα, 4 & 5: δολομίτες από δολομιτικό μάρμαρο (ερυθρό τμήμα) περιοχής Βώλακα, 6 & 7: δολομίτες από δολομιτικό μάρμαρο περιοχής Πηγών, 8: δολομίτης από δολομιτικό μάρμαρο περιοχής Λιμένα Θάσου. 116

119 5.3. ΧΗΜΙΚΕΣ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΑΣΒΕΣΤΙΤΩΝ Όπως προκύπτει από τον πίνακα 3, όπου παρουσιάζονται οι χημικές αναλύσεις ασβεστιτών, το ποσοστό του οξειδίου του μαγνησίου (MgO), στα δείγματα που μελετήθηκαν, κυμαίνεται από 0,36% έως 1,20%, ενώ το ποσοστό του οξειδίου του ασβεστίου (CaO) κυμαίνεται από 53,89% έως 55,36%. Οι ασβεστίτες που αναλύθηκαν από το δείγμα του ασβεστιτικού μαρμάρου Θάσου (κρυσταλλίνα), εμφανίζουν στη σύστασή τους, σε σχέση με τους υπόλοιπους ασβεστίτες, το μεγαλύτερο ποσοστό σε οξείδιο του μαγνησίου (1,14-1,20%). Το οξείδιο του σιδήρου (FeO) εμφανίζεται αυξημένο στον ασβεστίτη του δολομιτικού μαρμάρου της περιοχής Λιμένα Θάσου, με ποσοστό 0,88%, καθώς και στο ασβεστιτικό μάρμαρο της περιοχής Θεολόγου Θάσου με ποσοστά 0,69% και 0,32% (δείγματα 5 & 6). Οι τιμές των υπόλοιπων οξειδίων κυμαίνονται από 0% έως 0,19%. Πίν. 3. Χημικές αναλύσεις (% κ.β.) ασβεστιτών από τα εξεταζόμενα μάρμαρα του Φαλακρού Όρους και της Νήσου Θάσου FeO 0,01 0,01 0,02 0,21 0,69 0,32 0,07 0,88 MnO 0,03 0, , ,19 MgO 0,36 0,80 0,42 0,53 1,20 1,14 0,58 0,61 CaO 55,36 54,92 55,36 54,87 53,89 54,26 55,30 54,09 SrO - - 0, ,09 0,18 BaO 0,12-0,01 0,15-0,06-0,13 CO 2 44,12 44,11 44,04 44,24 44,14 44,22 43,96 43,92 Αριθμός ιόντων σε βάση 6[Ο] Fe ,001 0,006 0,019 0,009 0,002 0,025 Mn 0,001 0, , ,005 Mg 0,018 0,040 0,021 0,026 0,059 0,056 0,029 0,030 Ca 1,973 1,955 1,974 1,953 1,917 1,929 1,972 1,934 Sr - - 0, ,002 0,003 Ba 0, ,002-0,001-0,002 Σύνολο κατιόντων 1,994 1,999 1,999 1,987 1,998 1,995 2,005 1,999 C 2,003 2,000 2,001 2,006 2,001 2,003 1,998 2,001 1: ασβεστίτης από δολομιτικό μάρμαρο περιοχής Γρανίτη, 2 & 3: ασβεστίτες από δολομιτικό μάρμαρο περιοχής Βώλακα, 4: ασβεστίτης από ασβεστιτικό μάρμαρο Ξηροπόταμου, 5 & 6: ασβεστίτες από ασβεστιτικό μάρμαρο περιοχής Θεολόγου Θάσου (κρυσταλλίνα), 7: ασβεστίτης από δολομιτικό μάρμαρο περιοχής Πηγών, 8: ασβεστίτης από δολομιτικό μάρμαρο περιοχής Λιμένα Θάσου. 117

120 118

121 6. ΧΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΠΟΧΡΩΣΕΙΣ 6.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το χρώμα του μαρμάρου οφείλεται κυρίως σε ορισμένα συστατικά που περιέχει σε μικρές ποσότητες. Αυτά είναι διάφορα πυριτικά ορυκτά, οξείδια και υδροξείδια του σιδήρου, του αργιλίου και του μαγγανίου, διάφορες οργανικές ενώσεις, ενώσεις του θείου ή χαλκού κ.ά. Το χρώμα του μαρμάρου δεν επηρεάζει καμία από τις φυσικομηχανικές ιδιότητές του και επομένως δεν είναι ενδεικτικό της ποιότητάς του. Απλώς επηρεάζει την εξωτερική εμφάνιση και παίρνεται υπόψη στις περιπτώσεις που το μάρμαρο χρησιμοποιείται για επενδύσεις ή δαπεδοστρώσεις. Το χρώμα επηρεάζεται από τη μολυσμένη ατμόσφαιρα και το ηλιακό φως. Η σταθερότητα του χρώματος ενός μαρμάρου έχει μεγάλη σημασία για την καθιέρωσή του στην αγορά. Αν ένα συγκεκριμένο μάρμαρο διαθέτεται στην αγορά κάθε φορά με διαφορετική απόχρωση, τότε η ζήτησή του μπορεί να μειωθεί στο ελάχιστο. Το χρώμα των μαρμάρων είναι συνήθως λευκό ή λευκότεφρο. Όταν το φως ανακλάται ολικά ή διαχέεται πάνω στην επιφάνεια του μαρμάρου, τότε αυτό παρουσιάζει λευκό χρώμα. Το γαλακτώδες χρώμα οφείλεται στην αδιαφάνεια του λευκού μαρμάρου, ενώ το χιονώδες στην ανάκλαση του φωτός που γίνεται σε επιφάνειες ασυνέχειας (π.χ. κρυστάλλων) που βρίσκονται σε βαθύτερα σημεία μέσα στη μάζα του μαρμάρου. Λευκό χρώμα προσδίνουν τα άχροα ορυκτά όπως ο ασβεστίτης, ο χαλαζίας, οι άστριοι κ.ά. Οι ποικίλοι τόνοι του τεφρού χρώματος οφείλονται στην παρουσία χαλαζία, αστρίων και μαρμαρυγιών. Οι ποικίλοι τόνοι του κίτρινου ή καστανού χρώματος οφείλονται στην παρουσία βιοτίτη, φλογοπίτη, λειμωνίτη ή οργανικών ουσιών που δεν έχουν εξανθρακωθεί. Ερυθρό χρώμα προσδίνουν οι γρανάτες και οι ερυθρόχρωμοι άστριοι. Ο αιματίτης και διάφορα οξείδια του αργιλίου δίνουν στο μάρμαρο επίσης ερυθρό ή ιώδες χρώμα. Το πράσινο χρώμα οφείλεται στην παρουσία των ορυκτών χλωρίτη, σερπεντίνη, σερικίτη, επίδοτου, ολιβίνη, πυρόξενων, αμφίβολων κ.ά. Ανθρακούχες ουσίες, διάφορα είδη πυριτικών ορυκτών (π.χ. πυρόξενοι, αμφίβολοι κ.ά.), μαγνητίτης, ιλμενίτης και οξείδια του μαγγανίου, δίνουν στο μάρμαρο μαύρο χρώμα. Μίγμα των παραπάνω ενώσεων δημιουργεί μεγάλη ποικιλία αποχρώσεων στο ίδιο μάρμαρο μιας περιοχής (Τσιραμπίδης, 2005). Το μέγεθος των κόκκων, η έκταση των πόρων, η υφή, η ορυκτολογική σύσταση, οι ξένες προσμίξεις και η παρουσία φλεβιδίων ή διακλάσεων, επηρεάζουν σε σημαντικό βαθμό όλες τις φυσικομηχανικές ιδιότητες των μαρμάρων. Το χρώμα τους όμως δεν επηρεάζει καμία από αυτές και επομένως δεν είναι ενδεικτικό της ποιότητάς τους, αλλά μόνο της αισθητικής εμφάνισής τους. Τα γνήσια μάρμαρα είναι περιζήτητα στο εμπόριο και στην τεχνική. Για τη γλυπτική καταλληλότερα είναι τα λευκά και λεπτοκοκκώδη, γιατί παρουσιάζουν ασθενέστατη σχιστότητα και είναι πολύ ανθεκτικά. Γενικά, η εμπορική αξία των μαρμάρων εξαρτάται από το χρωματισμό, την αντοχή και κυρίως από το βαθμό επιδεκτικότητας σε κοπή, λείανση και στίλβωση. Η καθαρότητα του γνήσιου μαρμάρου εξαρτάται κυρίως από το είδος και τη φύση της μεταμόρφωσης, αλλά και από τα φαινόμενα της μετασωμάτωσης. 119

122 Η εμπορική αξία κάθε διακοσμητικού πετρώματος συνδέεσαι στενά με τους παρακάτω βασικούς παράγοντες: 1. Αισθητικά χαρακτηριστικά: χρώμα, σχέδιο, κοκκομετρία, σταθερότητα αισθητικών χαρακτηριστικών. 2. Τεχνικά χαρακτηριστικά: πετρογραφία, ορυκτολογική σύσταση, χημική σύσταση, φυσικομηχανικές ιδιότητες. 3. Διαθεσιμότητα: διαθέσιμοι όγκοι, χαρακτηριστικά του ακατέργαστου προϊόντος και χρόνος παράδοσης τελικού προϊόντος. Το χρώμα ενός διακοσμητικού πετρώματος είναι ο βασικότερος συντελεστής στην πιθανή εμπορευματοποίησή του και εξαρτάται άμεσα από το χρώμα των ορυκτολογικών συστατικών του. Το σχέδιο, δηλαδή η εμπορική απεικόνιση ενός διακοσμητικού πετρώματος, είναι επίσης βασικός συντελεστής στην πιθανή εμπορευματοποίησή του και εξαρτάται από την υφή, τον ιστό, τις διαστάσεις και το σχήμα των ορυκτών συστατικών του. Υπάρχουν επομένως διακοσμητικά πετρώματα με σχέδιο ομοιογενές, φλεβικό, νεφελώδες, προσανατολισμένο, λατυποπαγές κ.ά. Η κοκκομετρία έχει ουσιαστική βαρύτητα στην πιθανή εμπορευματοποίηση ενός πετρώματος, γιατί επηρεάζει σημαντικά τις τεχνικές ιδιότητές του. Εμφανίζονται έτσι λεπτοκρυσταλλικά, μεσοκρυσταλλικά και αδροκρυσταλλικά διακοσμητικά πετρώματα. Το χρώμα, τα στίγματα, τα νέφη και οι σκιές στα λευκά μάρμαρα προκαλούνται από ουσίες οι οποίες έχουν συμπεριληφθεί σε μικρές ποσότητες κατά την διάρκεια του σχηματισμού τους. Αυτές περιλαμβάνουν σιδηρούχα ορυκτά, αργιλικά ορυκτά και οργανική ύλη που προέρχεται από λεπτομερείς θαλάσσιους οργανισμούς. Τα περισσότερα από αυτά τα σκοτεινόχρωμα υλικά βρίσκονται μεταξύ των ασβεστιτικών ή δολομιτικών κρυστάλλων. Χρωματισμοί που προέρχονται από βιολογικά εγκλείσματα επηρεάζονται έντονα από το περιβάλλον απόθεσης (π.χ. αερόβιες ή αναερόβιες συνθήκες πυθμένα). Τα οξείδια του σιδήρου δημιουργούν χρωματισμούς ρόδινους, κίτρινους, καστανούς και ερυθρούς. Οι περισσότεροι τεφροί, κυανότεφροι και μαύροι χρωματισμοί οφείλονται στην παρουσία οργανικής ύλης (ΜΙΑ, 2003, Christidis et al., 2004b). Το χρώμα των πετρωμάτων είναι άμεσα συνδεμένο με εκείνο των ορυκτολογικών τους συστατικών (Primavori, 1999). Έτσι, διακρίνουμε: Τα μονοχρωματικά διακοσμητικά πετρώματα που αποτελούνται από το ίδιο ορυκτό ή από λίγα ορυκτά του ίδιου χρώματος. Τα λευκά μάρμαρα έχουν άλλοτε ως κύριο ορυκτό τον ασβεστίτη (ασβεστιτικά) και άλλοτε το δολομίτη (δολομιτικά). Οι λευκοί χαλαζίτες έχουν ως κύριο ορυκτό το χαλαζία, ενώ τα πράσινα διακοσμητικά πετρώματα, δηλαδή τα σερπεντινικά, αποτελούνται κυρίως από ορυκτά της ομάδας του σερπεντίνη. Τα πολυχρωματικά διακοσμητικά πετρώματα που δημιουργούνται από την ένωση διαφορετικών ορυκτών. Το χρώμα στους γρανίτες εξαρτάται από εκείνο των βασικών τους ορυκτών, δηλαδή του χαλαζία, των Κ- αστρίων, του πλαγιόκλαστου, του μοσχοβίτη και του βιοτίτη. 120

123 Έχει παρατηρηθεί συσχέτιση των ιδιοτήτων του χρώματος (ιδιαίτερα της λαμπρότητας και της απόκλισης από το τέλειο λευκό) με μείωση του μεγέθους των κόκκων λευκόχρωμων ορυκτών (Ρεπούσκου, 2001, Christidis et al., 2004a). Στον πίνακα 4 παρουσιάζεται η συσχέτιση της ορυκτολογικής σύστασης με το χρώμα των πετρωμάτων: Πίν. 4. Συσχέτιση μεταξύ ορυκτολογικής σύστασης και χρώματος ενός πετρώματος (Primavori, 1999). Κύρια ορυκτά συστατικά Κυρίαρχο χρώμα πετρώματος χαλαζίας-λευκό ορθόκλαστο-πλαγιόκλαστοασβεστίτης-δολομίτης βιοτίτης-αυγίτης (πυρόξενος)-μαγνητίτης-ιλμενίτηςοξείδια του Μn-γραφίτης-άμορφος άνθρακας-βιτουμένια γλαυκοφανής-ρουτίλιο-σοδάλιθος-λαβραδορίτηςριβεκίτης ορυκτά των ομάδων αμφιβόλων ή πυροξένωνχλωρίτης-τάλκης-επίδοτο-ολιβίνης-σερπεντίνης αιματίτης-ερυθρό ορθόκλαστο-οξείδια του μαγγανίουγρανάτες ροζ ορθόκλαστο-ερυθρός λειμωνίτηςμαγγανιούχα άλατα λειμωνίτης-μοσχοβίτης λευκό-ημίλευκο-ανοιχτό τεφρό μαύρο σε διάφορες αποχρώσεις κυανό-τεφρό σκούρο πράσινο σε διάφορες αποχρώσεις ερυθρό-αποχρώσεις του ερυθρού ροδίζουσες αποχρώσεις-πορφυρό ανοιχτό αποχρώσεις του κίτρινου-πορτοκαλίκαστανού 6.2. ΧΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΠΟΧΡΩΣΕΙΣ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΩΝ ΜΑΡΜΑΡΩΝ ΦΑΛΑΚΡΟΥ Τα δολομιτικά μάρμαρα του Φαλακρού Όρους εξορύσσονται σε πέντε λατομικά κέντρα (Βώλακα, Γρανίτη, Οχυρού, Πηγών και Πύργων) (Φωτ. 57 έως 59) και παράγονται περίπου 15 εμπορικοί τύποι με διάφορες ονομασίες, που καθορίζονται αποκλειστικά από τις εταιρίες εκμετάλλευσης, όπως: Άριστον, Ωρίων, Αθηνά, Κάλλιστο, Δήλος, Ωµέγα, Κύκνος, Λαμπρός Αστέρας, Λευκό Γρανίτη, Λευκό Βώλακα, Λευκό Μακεδονία, Αμβροσία, Λευκό Πηγών, Dolit, Alexander, Grey Lais, Pink Lais, Silver κ.ά. Το λευκό χρώμα στα δολομιτικά μαρμαρά του Φαλακρού όρους (Φωτ. 60 έως 71) οφείλεται στην ορυκτολογική σύστασή τους, δηλαδή στη παρουσία του υπέρ-λεπτόκοκκου δολομίτη με διαστάσεις κυρίως από 0,05 mm έως 0,2 mm. Το τεφρό χρώμα τους οφείλεται: στην κοκκομετρική διαφοροποίησή τους με την παρουσία ευμεγέθων κρυστάλλων ασβεστίτη. στην κοκκομετρική διαφοροποίησή τους σε σχέση με την υπόλοιπη λευκή δολομιτική μάζα παρουσιάζοντας μικρότερες διαστάσεις που κυμαίνονται από 0,01 mm έως 0,05 mm. Σχετικά με τους χρωματισμούς των ταινιών: οι ανοιχτότεφρες οφείλονται κυρίως στην κοκκομετρική διαφοροποίηση του υπέρ-λεπτόκοκκου δολομιτικού υλικού (0,01 mm έως 0,05 mm), αλλά και στην επιμήκυνση των κρυστάλλων του. 121

124 η ερυθρωπή απόχρωσή τους είναι αποτέλεσμα της παρουσίας των οξειδίων-υδροξειδίων του σιδήρου. οι σκουρότεφρες αποχρώσεις οφείλονται στην παρουσία λεπτοκρυσταλλικού γραφίτη. 57α 57β 58α 58β 59α 59β Φωτ. 57(α, β). Εξορυκτικό κέντρο της μαρμαροφόρου περιοχής Γρανίτη Δράμας. Φωτ. 58(α, β). Εξορυκτικό κέντρο της μαρμαροφόρου περιοχής Βώλακα Δράμας. Φωτ. 59(α, β). Εξορυκτικό κέντρο της μαρμαροφόρου περιοχής Πύργων Δράμας. 122

125 60 61 Φωτ. (60, 61). Λευκό υπέρ-λεπτόκοκκο δολομιτικό μάρμαρο Φαλακρού Όρους (δολομίτης±ασβεστίτης) με ιστό γρανοβλαστικό, ισοκοκκώδη και διαστάσεις κρυστάλλων από 0,05 mm έως 0,2 mm Φωτ. (62, 63, 64). Λευκό με τεφρά συσσωματώματα υπέρ-λεπτόκοκκο δολομιτικό μάρμαρο Φαλακρού Όρους (δολομίτης 92% - ασβεστίτης 8%). Στη λευκή δολομιτική μάζα οι διαστάσεις των κρυστάλλων κυμαίνονται από 0,05 mm έως 0,2 mm (Φωτ. 62), ενώ τα τεφρά συσσωματώματα αποτελούνται από ευμεγέθεις κρυστάλλους ασβεστίτη με διαστάσεις από 1 mm έως 2 mm (Φωτ. 64). 123

126 Φωτ. (65, 66, 67). Υπέρ-λεπτόκοκκο, ψευδο-κροκαλοπαγές δολομιτικό μάρμαρο Φαλακρού Όρους (δολομίτης±ασβεστίτης). Οι λευκές κροκάλες αποτελούνται από κρυστάλλους δολομίτη διαστάσεων από 0,05 mm έως 0,2 mm (Φωτ. 67), ενώ το συγκολλητικό υλικό ερυθρωπής απόχρωσης συνίσταται από υπέρ-λεπτόκοκκο δολομιτικό υλικό με διαστάσεις από 0,02 mm έως 0,1 mm (Φωτ. 65) & χρωματισμένο (ερυθρό) από τη διάχυση των περιεχόμενων οξειδίων και υδροξειδίων του σιδηρού. 68 (κάτω) - 69 (πάνω) 70 (κάτω) - 71 (πάνω) Φωτ. (68, 69, 70,71). Ταινιωτά δολομιτικά μάρμαρα του Φαλακρού Όρους: α) Τα λευκά τους τμήματα δομούνται από υπέρ-λεπτόκοκκο δολομίτη με διαστάσεις κόκκων που κυμαίνονται από 0,05 mm έως 0,2 mm, β) οι ανοιχτότεφρες ταινιώσεις από υπέρ-λεπτόκοκκο, επιμηκυμένο δολομίτη (0,01 mm έως 0,05 mm), γ) η ερυθρά απόχρωση των ταινιών οφείλεται στην παρουσία οξειδίωνυδροξειδίων του σιδήρου και δ) οι σκουρότεφρες ταινιώσεις στην παρουσία του υπέρ-λεπτόκοκκου γραφιτικού υλικού. 124

127 6.3. ΧΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΠΟΧΡΩΣΕΙΣ ΜΑΡΜΑΡΩΝ ΝΗΣΟΥ ΘΑΣΟΥ Η εξορυκτική δραστηριότητα στη Νήσο Θάσο σήμερα εντοπίζεται σε τρεις μαρμαροφόρες περιοχές: α) στο ΒΑ τμήμα της νήσου (Βαθύ, Σαλιάρα, Μούργενα, Τσιποπτσί, Τρεις Γκρεμοί), όπου λειτουργούν είκοσι λατομεία, β) στην περιοχή του Θεολόγου με δύο λατομεία και γ) στην περιοχή δύο Κεφαλών του Όρους Υψάριο με ένα λατομείο. Οι κύριοι εμπορικοί τύποι μαρμάρων της Θάσου είναι το χιονόλευκο Θάσου, το χιονόλευκο Σαλιάρας Θάσου, το λευκό Θάσου, το λευκό Λιμένα Θάσου, το λευκό Τριών Γκρεμών Θάσου, η ημίλευκη κρυσταλλίνα Θεολόγου Θάσου και η ημίλευκη κρυσταλλίνα Μαριών Θάσου. Το λευκό χρώμα στα δολομιτικά μάρμαρα της Νήσου Θάσου (Φωτ. 72 έως 78) οφείλεται στην ορυκτολογική σύστασή τους, δηλαδή στην παρουσία του αδρόκοκοκκου δολομίτη, με επικρατέστερο μέγεθος κρυστάλλων από 1 mm έως 1,3 mm. To λευκό χρώμα στα ασβεστιτικά μάρμαρα (Φωτ. 79 έως 82) της Νήσου Θάσου οφείλεται στην ορυκτολογική σύστασή τους, δηλαδή στην παρουσία μεσόκοκκου και αδρόκοκκου ασβεστίτη, με επικρατέστερες διαστάσεις κρυστάλλων για την κρυσταλλίνα Μαριών γύρω στα 0,4 mm και για την κρυσταλλίνα του Θεολόγου γύρω στα 1,5 mm, ενώ η τεφρή απόχρωση συνδέεται με την παρουσία βιτουμενίων στη μάζα τους Φωτ. (72, 73). Λευκό Θάσου περιοχής Σαλιάρας. Αδρόκοκκο δολομιτικό μάρμαρο, λευκού χρώματος, με ιστό γρανοβλαστικό, ετεροκοκκώδη, μορφή κόκκων ξενοβλαστική και μέγεθος κόκκων που κυμαίνεται από 0,1 mm έως 1,3 mm, με επικρατέστερο τα 0,8 mm. Η ορυκτολογική του σύσταση είναι δολομίτης περίπου 95%, ασβεστίτης 4% και ξένες προσμίξεις (κυρίως κόκκοι απατίτη) 1%. 125

128 74 75 Φωτ. (74, 75). Λευκό Θάσου περιοχής Μούργενας. Αδρόκοκκο δολομιτικό μάρμαρο, λευκού χρώματος, με ιστό γρανοβλαστικό, ετεροκοκκώδη, μορφή κόκκων ξενοβλαστική και μέγεθος κόκκων που κυμαίνεται από 0,1 mm έως 2 mm, με επικρατέστερο το 1 mm. Η ορυκτολογική σύσταση είναι δολομίτης περίπου 95%, ασβεστίτης 4% και ξένες προσμίξεις (κυρίως κόκκοι απατίτη) 1%. ΤΕΦΡΑ ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΜΑΤΑ ΛΕΥΚΗ ΜΑΖΑ Φωτ. (76, 77, 78). Λευκό Λιμένα Θάσου - Πρίνος. Αδρόκοκκο δολομιτικό μάρμαρο, λευκού χρώματος με διάσπαρτα τεφρά συσσωματώματα. Ο ιστός του πετρώματος γρανοβλαστικός, ελαφρά ετεροκοκκώδης, η μορφή των κόκκων ξενοβλαστική. Το μέγεθος κόκκων κυμαίνεται από 0,1 mm έως 2 mm, με επικρατέστερο το 1 mm. Η ορυκτολογική σύσταση είναι δολομίτης 94%, ασβεστίτης 5% (συσσωματώματα) και ξένες προσμίξεις (απατίτης, επίδοτο, φλογοπίτης) 1%. 126

129 79 80 Φωτ. (79, 80). Κρυσταλλίνα Θεολόγου Θάσου. Αδρόκοκκο ασβεστιτικό μάρμαρο, ημίλευκου χρώματος. Ο ιστός του πετρώματος είναι γρανοβλαστικός, ελαφρώς ετεροκοκκώδης, με μορφή κόκκων ξενοβλαστική και μέγεθος που κυμαίνεται από 0,1 mm έως 3 mm και επικρατέστερο μέγεθος στα 1,5 mm. Η ορυκτολογική σύστασή του είναι ασβεστίτης περίπου 95%, δολομίτης 3% και ξένες προσμίξεις (βιτουμένια, χαλαζίας, απατίτης, φλογοπίτης και κεροστίλβη) 2% Φωτ. (81, 82). Κρυσταλλίνα Μαριών Θάσου. Μεσόκοκκο ασβεστιτικό μάρμαρο, ημίλευκου χρώματος, με ιστό γρανοβλαστικό και κατά θέσεις πορφυροβλαστικό. Η μορφή των κόκκων είναι υπιδιοβλαστική με κρυσταλλικά περατωτικά όρια ευθύγραμμα ή ελαφρώς καμπυλώδη. Το μέγεθος των κόκκων κυμαίνεται από 0,05 mm έως 1,6 mm, με επικρατέστερο στα 0,4 mm. Η ορυκτολογική σύστασή του είναι ασβεστίτης περίπου 97%, δολομίτης περίπου 2% και μικροφυλλάρια μοσχοβίτη περίπου 1%. 127

130 128

131 7. ΦΥΣΙΚΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 7.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι εφαρμογές των φυσικών διακοσμητικών πετρωμάτων στα σύγχρονα κτίρια, δεν γίνονται µόνο για το αισθητικό αποτέλεσµα που αυτά προσφέρουν, αλλά κυρίως γιατί πληρούν τις οικονομικές, τεχνικές και οικολογικές απαιτήσεις µε µία καλύτερη σχέση ποιότητας / τιµής. Επομένως, απαιτείται η πιστοποίηση της ποιότητας του πετρώματος, µετά από εξέταση των φυσικοµηχανικών ιδιοτήτων του, από τις οποίες εξαρτάται η ικανότητά του να αντισταθεί στις περιβαλλοντικές επιδράσεις και στις µηχανικές καταπονήσεις, λαµβάνοντας υπόψη και το κλίµα στην περιοχή του έργου. Από αρχαιοτάτων χρόνων ο άνθρωπος χρησιμοποίησε το μάρμαρο ως δομικό υλικό με μεγάλη επιτυχία. Στις μέρες μας η εφαρμογή αυτή στα σύγχρονα κτίρια γίνεται ολοένα μεγαλύτερη, εξαιτίας της αισθητικής τους υπεροχής σε σύγκριση με άλλα συναφή υλικά, αλλά και των τεχνικών και περιβαλλοντικών τους χαρακτηριστικών. Είναι συμπαγή, ανθεκτικά υλικά και με την αυξημένη θερμοχωρητικότητά τους μπορούν να ρυθμίσουν τη θερμοκρασία του χώρου. Ιδιαίτερα τα μάρμαρα που προορίζονται για εξωτερικές επενδύσεις κτιρίων, πρέπει να αντέχουν στις δυσμενείς συνθήκες του περιβάλλοντος, αλλά και στις ξεχωριστές απαιτήσεις που επιβάλλονται από το είδος του έργου. Έτσι λοιπόν, η καταλληλότητα χρήσης ενός μαρμάρου στην κατασκευή εξωτερικών επενδύσεων (ορθομαρμάρωση) κρίνεται από τις παρακάτω ιδιότητές του (Διαμαντοπούλου, 1992, Τσιραμπίδης, 1996α): Να έχει χρωματική ομοιογένεια, ώστε να διατηρεί το χρώμα του αμετάβλητο στο χρόνο και να μην αποχρωματίζεται με την επίδραση των ηλιακών ακτίνων. Για το λόγο αυτό προτιμούνται τα λευκά έως τεφροκάστανης απόχρωσης μάρμαρα. Να είναι λεπτοκοκκώδες, με κοκκομετρική ομοιογένεια, με συνεκτικό ιστό (σακχαρώδης ή γρανοβλαστικός) κι αυτό γιατί η λειασμένη επιφάνειά του αντέχει περισσότερο στο χρόνο και στους ατμοσφαιρικούς ρύπους. Να έχει μεγάλη μηχανική αντοχή, ώστε τα τοιχώματα των οπών στήριξης των πλακών να παρουσιάζουν υψηλή αντοχή, για την αποφυγή αποκόλλησής τους από την εξωτερική επένδυση του κτιρίου. Να μην εμφανίζει ελαττώματα όπως ρωγμές, κοιλότητες, ανοιχτούς πόρους ή ασταθείς φλέβες κι αυτό για να μην υπάρχει ο κίνδυνος να σπάσουν τα τοιχώματα των οπών στήριξης, εάν κάποια απ αυτές έχει γίνει πάνω σε ένα τέτοιο ελάττωμα. Να έχει χαμηλό πορώδες, γεγονός που εξασφαλίζει υψηλή αντοχή στον παγετό. Έχει παρατηρηθεί ότι, τα μονόμικτα πετρώματα έχουν καλύτερες αντοχές από τα πολύμικτα, τα οποία επηρεάζονται περισσότερο από τις ημερήσιες θερμοκρασιακές μεταβολές, εξαιτίας της διαφορετικής διαστολής των ορυκτών τους. Αφού λοιπόν ληφθούν υπόψη ο αρχιτεκτονικός σχεδιασµός και η αισθητική παρουσίαση του κτιρίου, µετά από την αξιολόγηση των µακροσκοπικών χαρακτηριστικών (αισθητική εµφάνιση, πα- 129

132 ρουσία ή όχι φλεβιδίων, διάταξη αυτών, παρουσία ή όχι εγκλεισμάτων - «λεκέδων») µιας µεγάλης ποικιλίας φυσικών διακοσµητικών πετρωµάτων µε διαφορετικά χρώµατα, φθάνει κανείς στο πρώτο στάδιο, της προεπιλογής του υλικού. Οι παράγοντες, οι οποίοι επηρεάζουν την τελική επιλογή του φυσικού διακοσµητικού πετρώµατος είναι κυρίως οι ακόλουθοι (Λασκαρίδης & Παπαϊωάννου, 2001, Λασκαρίδης & Πατρώνης, 2005): Η δυνατότητα εφαρµογής της κατάλληλης τεχνολογίας επεξεργασίας, για να πετύχουμε την επιθυμητή επεξεργασμένη επιφάνεια στο υλικό που επιλέχθηκε, καθώς και η ποιοτική και ποσοτική εξασφάλιση του υλικού που θα χρειαστεί για το συνολικό έργο. Η πετρογραφική εξέταση, η χημική ανάλυση, καθώς και οι φυσικοµηχανικές ιδιότητες του πετρώµατος, θα πρέπει να πληρούν τις προδιαγραφές, ώστε να µην επηρεαστεί µελλοντικά το υλικό από τις κλιµατικές και περιβαλλοντικές συνθήκες της περιοχής, όπου θα τοποθετηθεί. Το συνολικό κόστος της επένδυσης. Από τα προαναφερόµενα, βλέπουµε ότι απαιτείται η πιστοποίηση της ποιότητας του πετρώµατος, µετά από εξέταση των φυσικοµηχανικών ιδιοτήτων του, από τις οποίες εξαρτάται η ικανότητά του να αντισταθεί στις περιβαλλοντικές συνθήκες και τις µηχανικές καταπονήσεις, λαµβάνοντας υπόψη και το κλίµα στην περιοχή του έργου. Η γνώση λοιπόν των φυσικοµηχανικών και τεχνικών ιδιοτήτων των φυσικών διακοσµητικών πετρωµάτων, µας δίνει τη δυνατότητα να προβλέπουµε τη συµπεριφορά του πετρώµατος στην οικοδοµή, µε την πάροδο του χρόνου. Στο εργαστήριο λοιπόν, όλα τα προς χρήση πετρώµατα υπόκεινται σε δοκιµές και εξετάσεις, µε σκοπό τον προσδιορισµό των φυσικών, µηχανικών, τεχνικών και περιβαλλοντικών ιδιοτήτων τους. Τα φυσικά διακοσµητικά πετρώµατα είναι κατάλληλα για συγκεκριµένη χρήση, εάν έχουν χαρακτηριστικά τέτοια ώστε το έργο στο οποίο θα ενσωµατωθούν, να ικανοποιεί (εφόσον έχει ορθώς σχεδιαστεί και κατασκευαστεί) τις εξής βασικές απαιτήσεις (Λασκαρίδης & Πατρώνης, 2005): Μηχανική αντοχή και ευστάθεια. Πυρασφάλεια. Υγιεινή, υγεία και περιβάλλον. Ασφάλεια χρήσης. Προστασία κατά του θορύβου. Εξοικονόμηση ενέργειας και συγκράτηση θερμότητας. Οι μηχανικές ιδιότητες των διακοσμητικών πετρωμάτων, καθώς και η συμπεριφορά τους στους παράγοντες διάβρωσης καθορίζονται σε μεγάλο βαθμό από τις ιδιότητες των ορυκτών συστατικών και την αναλογία τους. Το μέγεθος των κόκκων και τα ιστολογικά χαρακτηριστικά των διακοσμητικών πετρωμάτων διαμορφώνουν τις περισσότερες φυσικές ιδιότητες, όπως το πορώδες, την πυκνότητα, το ειδικό βάρος κ.ά., ενώ επηρεάζουν σε σημαντικό βαθμό όλες τις μηχανικές (Τσιραμπίδης, 2001). Οι ιδιότητες που μελετώνται στην παρούσα διδακτορική διατριβή είναι οι ακόλουθες: 130

133 Χρώμα. Η ιδιότητα αυτή ενδιαφέρει άμεσα την αρχιτεκτονική κυρίως για την κατάλληλη διακόσμηση των κατασκευών. Φαινόμενο ειδικό βάρος. Πρόκειται για ιδιότητα με ιδιαίτερη σημασία στις κατασκευές. Ο προσδιορισμός του είναι αναγκαίος για τον υπολογισμό των φορτίων σε αυτές. Ανοικτό πορώδες. Ανήκει στις θεμελιώδεις ιδιότητες που καθορίζουν την όλη συμπεριφορά των διακοσμητικών πετρωμάτων και αυτό γιατί έχει επίδραση σε όλες σχεδόν τις φυσικομηχανικές ιδιότητες (Τασογιαννόπουλος, 1986). Υδαταπορρόφηση. Η ιδιότητα αυτή είναι πολύ σημαντική για τα διακοσμητικά πετρώματα, επειδή αυτά αποτελούν στοιχεία των κατασκευών, που συχνά έρχονται σε επαφή με το νερό η απορρόφηση του οποίου μεταβάλλει σχεδόν όλες τις υπόλοιπες ιδιότητες. Αντοχή σε κάμψη. Η εφαρμογή των διακοσμητικών πετρωμάτων στη δαπεδόστρωση χώρων διαμονής και ιδιαίτερα μεγάλης κυκλοφορίας (μετρό, αεροδρόμια, νοσοκομεία, ξενοδοχεία κ.ά.) οδήγησε στην ανάγκη του ελέγχου και της μελέτης της αντοχής σε κάμψη. Ειδικότερα, η ορυκτολογική σύσταση, καθώς και το πορώδες επηρεάζουν σημαντικά την αντοχή αυτή. Μελέτες που έγιναν κατέδειξαν ότι, αυξανόμενης της υγρασίας μειώνεται η αντοχή σε κάμψη του διακοσμητικού πετρώματος. Αντοχή σε θλίψη. Αποτελεί τη βασική μηχανική ιδιότητα των δομικών υλικών, με ιδιαίτερη σημασία όταν αυτά πρόκειται να χρησιμοποιηθούν ως φέρον στοιχείο στην κατασκευή. Στα διακοσμητικά πετρώματα αποτελεί βασικό δείκτη ποιότητας και κριτήριο επιλογής τους. Επηρεάζεται άμεσα από την ορυκτολογική σύσταση, το πορώδες και την κοκκομετρία, π.χ. η αύξηση του πορώδους και η αύξηση του μεγέθους των κρυστάλλων μειώνουν σημαντικά την αντοχή σε θλίψη. Αντοχή σε τριβή. Η ιδιότητα αυτή ανήκει στην κατηγορία των μηχανικών ιδιοτήτων, που ενδιαφέρει τα δομικά υλικά από την άποψη της φθοράς τους, εξαιτίας συνήθους χρήσης. Η εφαρμογή των διακοσμητικών πετρωμάτων στη δαπεδόστρωση χώρων διαμονής και ιδιαίτερα μεγάλης κυκλοφορίας (μετρό, αεροδρόμια, νοσοκομεία, ξενοδοχεία κ.ά.) οδήγησε στην ανάγκη της μελέτης της ιδιότητας αυτής. Μικροσκληρότητα κατά ΚΝΟΟΡ. Με τη μέτρηση αυτής έχουμε σοβαρές εκτιμήσεις για τη συμπεριφορά του πετρώματος στη φθορά, στην κατεργασιμότητα κ.α. Στην παρούσα διδακτορική τα δείγματα τα οποία επιλέχτηκαν, είναι οι κυριότεροι πετρογραφικοί τύποι μαρμάρων της Ανατολικής Μακεδονίας που εξορύσσονται στο Φαλακρό Όρος και στη Νήσο Θάσο. Οι δοκιμές των φυσικομηχανικών ιδιοτήτων αυτών των μαρμάρων, πραγματοποιήθηκαν στο διαπιστευμένο εργαστήριο του Ι.Γ.Μ.Ε ΛΙΘΟΣ (Λασκαρίδης κ.ά., 2001, Βουγιούκας κ.ά., 2001β). Οι δοκιμές των διακοσμητικών πετρωμάτων έγιναν κυρίως με βάση τα Γερμανικά πρότυπα DIN και μόνο οι μετρήσεις μικροσκληρότητας κατά ΚΝΟΟΡ πραγματοποιήθηκαν σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό πρότυπο ΕΝ

134 Από τις φυσικές ιδιότητες επιλέχτηκαν οι: α) Φαινόμενο Eιδικό Bάρος (DIN-52102), β) Συντελεστής Aνοικτού Πορώδους (DIN-52102) και γ) Συντελεστής Απορροφητικότητας (DIN ). Από τις μηχανικές ιδιότητες επιλέχτηκαν οι: α) Αντοχή στην Κάμψη (DIN-52112), β) Αντοχή στη Θλίψη (DIN-52105), γ) Αντοχή στη Φθορά από Τριβή κατά Boehme (DIN-52108) και δ) Μικροσκληρότητα κατά ΚΝΟΟΡ (ΕΝ-14205). Στον πίνακα 5 παρουσιάζονται οι εξεταζόμενοι τύποι μαρμάρων (δολομιτικά και ασβεστιτικά), ο κοκκομετρικός χαρακτηρισμός τους (αδρόκοκκα, λεπτόκοκκα κ.ά.), καθώς και ο κωδικός τους (ΧΙΟΝ, ΛΙΜ κ.λπ.). Πίν. 5. Εξεταζόμενοι τύποι μαρμάρων Α. Μακεδονίας (Φαλακρό Όρος Νήσος Θάσος). 1. ΧΙΟΝΟΛΕΥΚΟ ΘΑΣΟΥ ΑΔΡΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΧΙΟΝ) 2. ΛΕΥΚΟ ΛΙΜΕΝΑ ΘΑΣΟΥ ΑΔΡΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΜΕ ΤΕΦΡΑ ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΜΑΤΑ (ΛΙΜ) 3. ΛΕΥΚΟ ΓΡΑΝΙΤΗ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΓΡΑΝ) 4. ΤΑΙΝΙΩΤΟ ΒΩΛΑΚΑ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΒΩΛ) 5. ΛΕΥΚΟ ΠΥΡΓΩΝ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΜΕ ΤΕΦΡΑ ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΜΑΤΑ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΗΣ ΣΥΣΤΑΣΗΣ (ΠΥ) 6. ΗΜΙΛΕΥΚΟ ΨΕΥΔΟ-ΛΑΤΥΠΟΠΑΓΕΣ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ (ΛΑΤ) 7. ΛΕΥΚΟ ΠΗΓΩΝ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΜΕ ΤΕΦΡΑ ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΜΑΤΑ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΗΣ ΣΥΣΤΑΣΗΣ (ΠΗ) 8. ΗΜΙΛΕΥΚΟ ΒΑΘΥΛΑΚΚΟΥ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΒΑΘ) 9. ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΝΑ ΘΕΟΛΟΓΟΥ ΘΑΣΟΥ ΑΔΡΟΚΟΚΚΟ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΘΕΟ) 10. ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΝΑ ΜΑΡΙΩΝ ΘΑΣΟΥ ΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΜΑΡ) 11. ΗΜΙΛΕΥΚΟ ΨΕΥΔΟ-ΛΑΤΥΠΟΠΑΓΕΣ ΜΕ ΠΡΑΣΙΝΩΠΕΣ ΤΑΙΝΙΩΣΕΙΣ ΞΗΡΟΠΟΤΑΜΟΥ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΠΡ) 132

135 7.2. ΦΥΣΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΕΙΔΙΚΟ ΒΑΡΟΣ (Φ.Ε.Β.) Στον πίνακα 6 παρουσιάζονται οι ενδεικτικές τιμές του Φ.Ε.Β. διάφορων διακοσμητικών πετρωμάτων για λόγους σύγκρισης με τα εξεταζόμενα μάρμαρα αυτής της διατριβής. Στον πίνακα 7 παρουσιάζονται οι τιμές του Φ.Ε.Β. των εξεταζόμενων μαρμάρων. Διαπιστώνεται ότι οι τιμές του φαινόμενου ειδικού βάρους στα δολομιτικά μάρμαρα είναι σαφώς μεγαλύτερες από εκείνες των ασβεστιτικών μαρμάρων και κυμαίνονται για τα δολομιτικά από kg/m 3 έως kg/m 3 και για τα ασβεστιτικά από kg/m 3 έως kg/m 3. Το αποτέλεσμα αυτό είναι αναμενόμενο, αφού το φαινόμενο ειδικό βάρος του δολομίτη (2,85 g/cm 3 ) είναι μεγαλύτερο του αντίστοιχου του ασβεστίτη (2,71 g/cm 3 ). Από την ανάλυση των σχημάτων 34 και 35 προκύπτει ότι, το φαινόμενο ειδικό βάρος (Φ.Ε.Β.) συσχετίζεται μερικώς με την ορυκτολογική σύσταση και ελαφρώς με το μέγεθος των κόκκων των ασβεστιτικών μαρμάρων. Πίν. 6. Ενδεικτικές τιμές φαινόμενου ειδικού βάρους (kg/m 3 ) διάφορων διακοσμητικών πετρωμάτων (Λασκαρίδης κ.ά., 2001). Δολομιτικά μάρμαρα Σερπεντινίτες και οφειτοασβεστίτες Μάρμαρα Γρανίτες Τραβερτίνες Πωρόλιθοι

136 Πίν. 7. Τιμές φαινόμενου ειδικού βάρους (kg/m 3 ) των εξεταζόμενων μαρμάρων. 1. ΧΙΟΝΟΛΕΥΚΟ ΘΑΣΟΥ ΑΔΡΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΧΙΟΝ) ΛΕΥΚΟ ΛΙΜΕΝΑ ΘΑΣΟΥ ΑΔΡΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΜΕ ΤΕΦΡΑ ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΜΑΤΑ (ΛΙΜ) 3. ΛΕΥΚΟ ΓΡΑΝΙΤΗ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΓΡΑΝ) ΤΑΙΝΙΩΤΟ ΒΩΛΑΚΑ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΒΩΛ) ΛΕΥΚΟ ΠΥΡΓΩΝ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΜΕ ΤΕΦΡΑ ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΜΑΤΑ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΗΣ ΣΥΣΤΑΣΗΣ (ΠΥ) ΗΜΙΛΕΥΚΟ ΨΕΥΔΟ-ΛΑΤΥΠΟΠΑΓΕΣ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ (ΛΑΤ) ΛΕΥΚΟ ΠΗΓΩΝ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΜΕ ΤΕΦΡΑ ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΜΑΤΑ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΗΣ ΣΥΣΤΑΣΗΣ (ΠΗ) ΗΜΙΛΕΥΚΟ ΒΑΘΥΛΑΚΚΟΥ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΒΑΘ) 9. ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΝΑ ΘΕΟΛΟΓΟΥ ΘΑΣΟΥ ΑΔΡΟΚΟΚΚΟ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΘΕΟΛ) ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΝΑ ΜΑΡΙΩΝ ΘΑΣΟΥ ΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΜΑΡ) ΗΜΙΛΕΥΚΟ ΨΕΥΔΟ-ΛΑΤΥΠΟΠΑΓΕΣ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΜΕ ΠΡΑΣΙΝΩΠΕΣ ΤΑΙΝΙΩΣΕΙΣ ΞΗΡΟΠΟΤΑΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣ (ΠΡ)

137 Σχ. 34. Συσχέτιση ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΒΑΡΟΥΣ και ποσοστού ΑΣΒΕΣΤΙΤΗ. Σχ. 35. Συσχέτιση ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΒΑΡΟΥΣ και ΜΕΓΕΘΟΥΣ ΚΟΚΚΩΝ. 135

138 ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΟΡΩΔΕΣ (π) Στον πίνακα 8 παρουσιάζονται οι ενδεικτικές τιμές του συντελεστή ανοικτού πορώδους διάφορων διακοσμητικών πετρωμάτων για λόγους σύγκρισης. Στον πίνακα 9 παρουσιάζονται οι τιμές του συντελεστή ανοικτού πορώδους των εξεταζόμενων μαρμάρων. Διαπιστώνεται ότι: α) Οι τιμές του ανοικτού πορώδους (π) στα υπέρ-λεπτόκοκκα δολομιτικά μάρμαρα είναι αυξημένες, σχεδόν διπλάσιες, από εκείνες των ασβεστιτικών μαρμάρων (λεπτόκοκκων-αδρόκοκκων), αλλά και από εκείνες των αδρόκοκκων δολομιτικών μαρμάρων της Νήσου Θάσου. β) Η χαμηλότερη τιμή ανοικτού πορώδους παρατηρείται στην κρυσταλλίνα του Θεολόγου Θάσου (αδρόκοκκο ασβεστιτικό μάρμαρο, π=0,14%), ενώ από τα δολομιτικά τη χαμηλότερη τιμή παρουσιάζει το αδρόκοκκο μάρμαρο του Λιμένα Θάσου (π=0,28%). Αντίθετα, η υψηλότερη τιμή ανοικτού πορώδους παρατηρείται στο υπέρ-λεπτόκοκκο δολομιτικό μάρμαρο του Γρανίτη (π=0,68%). Από την ανάλυση των σχημάτων 36 και 37 διαπιστώνεται αύξηση του ανοικτού πορώδους με μείωση του μεγέθους των κόκκων των δολομιτικών μαρμάρων, ενώ δεν παρατηρείται ουσιαστική διαφορά στα ασβεστιτικά μάρμαρα. Δεν διαπιστώνεται κάποια διαφορά του ανοικτού πορώδους σε συσχέτιση με την ορυκτολογική σύσταση των εξεταζόμενων δειγμάτων. Πίν. 8. Ενδεικτικές τιμές συντελεστή ανοικτού πορώδους (%) διάφορων διακοσμητικών πετρωμάτων (Λασκαρίδης κ.ά., 2001). Άργιλοι Ψαμμίτες Ηφαιστειακοί τόφοι Τραβερτίνες Ασβεστόλιθοι συμπαγείς Γρανίτες Βασάλτες συμπαγείς Σερπεντινίτες 44-50, εξαιρετικά πορώδεις 7-34, εξαιρετικά πορώδεις 20-30, εξαιρετικά πορώδεις 5-10, αρκετά πορώδεις 0,4-2,0, λίγο πορώδεις 0,4-1,5, λίγο πορώδεις 0,2-0,9, συμπαγείς 0,1-0,6%, συμπαγείς 136

139 Πίν. 9. Τιμές συντελεστή ανοικτού πορώδους (%) των εξεταζόμενων μαρμάρων. 1. ΧΙΟΝΟΛΕΥΚΟ ΘΑΣΟΥ ΑΔΡΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΧΙΟΝ) 0,45 2. ΛΕΥΚΟ ΛΙΜΕΝΑ ΘΑΣΟΥ ΑΔΡΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΕ ΤΕΦΡΑ ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΜΑΤΑ 0,28 ΜΑΡΜΑΡΟ (ΛΙΜ) 3. ΛΕΥΚΟ ΓΡΑΝΙΤΗ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΓΡΑΝ) 0,68 4. ΤΑΙΝΙΩΤΟ ΒΩΛΑΚΑ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΒΩΛ) 0,63 5. ΛΕΥΚΟ ΠΥΡΓΩΝ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΜΕ ΤΕΦΡΑ ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΜΑΤΑ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΗΣ ΣΥΣΤΑΣΗΣ (ΠΥ) 0,64 6. ΗΜΙΛΕΥΚΟ ΨΕΥΔΟ-ΛΑΤΥΠΟΠΑΓΕΣ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ (ΛΑΤ) 0,54 7. ΛΕΥΚΟ ΠΗΓΩΝ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΜΕ ΤΕΦΡΑ ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΜΑΤΑ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΗΣ ΣΥΣΤΑΣΗΣ (ΠΗ) 0,53 8. ΗΜΙΛΕΥΚΟ ΒΑΘΥΛΑΚΚΟΥ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ 0,26 ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΒΑΘ) 9. ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΝΑ ΘΕΟΛΟΓΟΥ ΘΑΣΟΥ ΑΔΡΟΚΟΚΚΟ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΘΕΟΛ) 0, ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΝΑ ΜΑΡΙΩΝ ΘΑΣΟΥ ΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΜΑΡ) 0, ΗΜΙΛΕΥΚΟ ΨΕΥΔΟ-ΛΑΤΥΠΟΠΑΓΕΣ ΜΕ ΠΡΑΣΙΝΩΠΕΣ ΤΑΙΝΙΩΣΕΙΣ ΞΗΡΟΠΟΤΑΜΟΥ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ 0,25 ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΠΡ) 137

140 Σχ. 36. Συσχέτιση ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗ ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΠΟΡΩΔΟΥΣ και ποσοστού ΑΣΒΕΣΤΙΤΗ. Σχ. 37. Συσχέτιση ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗ ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΠΟΡΩΔΟΥΣ και ΜΕΓΕΘΟΥΣ ΚΟΚΚΩΝ. 138

141 ΥΔΑΤΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ-ΣΥΝΤΕΛ. ΕΜΠΟΤΙΣΜΟΥ (ΑΠΟΡΡΟΦΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ) (Σ Υ ) Στον πίνακα 10 παρουσιάζονται ενδεικτικές τιμές υδαταπορρόφησης διάφορων διακοσμητικών πετρωμάτων για λόγους σύγκρισης. Στον πίνακα 11 παρουσιάζονται οι τιμές του συντελεστή απορροφητικότητας των εξεταζόμενων μαρμάρων. Διαπιστώνεται ότι: α) Οι τιμές της υδαταπορρόφησης (Σγ) στα υπέρ-λεπτόκοκκα δολομιτικά μάρμαρα είναι αυξημένες, σχεδόν διπλάσιες ή και τριπλάσιες, από εκείνες των ασβεστιτικών μαρμάρων (λεπτόκοκκωναδρόκοκκων), αλλά και από εκείνες των αδρόκοκκων δολομιτικών μαρμάρων της Νήσου Θάσου. β) Η χαμηλότερη τιμή υδαταπορρόφησης παρατηρείται στην κρυσταλλίνα του Θεολόγου Θάσου (αδρόκοκκο ασβεστιτικό μάρμαρο, Σγ=0,05%), ενώ από τα δολομιτικά μάρμαρα η χαμηλότερη τιμή καταγράφεται στο αδρόκοκκο μάρμαρο του Λιμένα Θάσου (Σγ=0,1%). Αντίθετα, ο υψηλότερος συντελεστής υδαταπορρόφησης απαντάται στα υπέρ-λεπτόκοκκα δολομιτικά μάρμαρα του Γρανίτη (Σγ=0,24%), Βώλακα (Σγ=0,22%) και Πύργων (Σγ=0,23%). Από την ανάλυση των σχημάτων 38 και 39 προκύπτει ότι η ιδιότητα αυτή επηρεάζεται από την ορυκτολογική σύσταση και μερικώς από την κοκκομετρία του μαρμάρου. Έτσι, καταγράφονται αυξημένες τιμές στα δολομιτικά μάρμαρα και κυρίως στα λεπτόκοκκα, καθότι οι τιμές του συντελεστή απορροφητικότητας μειώνονται αυξανομένου του μεγέθους των κόκκων, αλλά και του ποσοστού του ασβεστίτη. Τα αδρόκοκκα ασβεστιτικά μάρμαρα παρουσιάζουν τις χαμηλότερες τιμές συντελεστή απορροφητικότητας. Πίν. 10. Ενδεικτικές τιμές υδαταπορρόφησης (%) διάφορων διακοσμητικών πετρωμάτων (Λασκαρίδης κ.ά., 2001). Συμπαγείς ασβεστόλιθοι και γνήσια μάρμαρα 0,06-0,34 Γρανίτες και συγγενή πετρώματα 0,35 Κοινοί ασβεστόλιθοι και οφειτοασβεστίτες 0,4-0,45 Πορώδεις ασβεστόλιθοι και τραβερτίνες 1,15 139

142 Πίν. 11. Τιμές συντελεστή απορροφητικότητας (%) των εξεταζόμενων μαρμάρων. 1. ΧΙΟΝΟΛΕΥΚΟ ΘΑΣΟΥ ΑΔΡΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΧΙΟΝ) 0,15 2. ΛΕΥΚΟ ΛΙΜΕΝΑ ΘΑΣΟΥ ΑΔΡΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΕ ΤΕΦΡΑ ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΜΑΤΑ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΛΙΜ) 0,1 3. ΛΕΥΚΟ ΓΡΑΝΙΤΗ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΓΡΑΝ) 0,24 4. ΤΑΙΝΙΩΤΟ ΒΩΛΑΚΑ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΒΩΛ) 0,22 5. ΛΕΥΚΟ ΠΥΡΓΩΝ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΜΕ ΤΕΦΡΑ ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΜΑΤΑ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΗΣ ΣΥΣΤΑΣΗΣ (ΠΥ) 0,23 6. ΗΜΙΛΕΥΚΟ ΨΕΥΔΟ-ΛΑΤΥΠΟΠΑΓΕΣ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ (ΛΑΤ) 0,19 7. ΛΕΥΚΟ ΠΗΓΩΝ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΜΕ ΤΕΦΡΑ ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΜΑΤΑ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΗΣ ΣΥΣΤΑΣΗΣ (ΠΗ) 0,19 8. ΗΜΙΛΕΥΚΟ ΒΑΘΥΛΑΚΚΟΥ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΒΑΘ) 0,09 9. ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΝΑ ΘΕΟΛΟΓΟΥ ΘΑΣΟΥ ΑΔΡΟΚΟΚΚΟ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΘΕΟΛ) 0, ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΝΑ ΜΑΡΙΩΝ ΘΑΣΟΥ ΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΜΑΡ) 0, ΗΜΙΛΕΥΚΟ ΨΕΥΔΟ-ΛΑΤΥΠΟΠΑΓΕΣ ΜΕ ΠΡΑΣΙΝΩΠΕΣ ΤΑΙΝΙΩΣΕΙΣ ΞΗΡΟΠΟΤΑΜΟΥ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΠΡ) 0,09 140

143 Σχ. 38. Συσχέτιση ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗ ΑΠΟΡΡΟΦΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ (%) και ποσοστού ΑΣΒΕΣΤΙΤΗ. Σχ. 39 Συσχέτιση ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗ ΑΠΟΡΡΟΦΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ (%) και ΜΕΓΕΘΟΥΣ ΚΟΚΚΩΝ. 141

144 7.3. ΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ Ως «μηχανικές ιδιότητες» μπορούμε να ορίσουμε εκείνες τις ιδιότητες που αναπτύσσονται, όταν το πέτρωμα καταπονείται σε συνδυασμό με τις διάφορες συνθήκες που επικρατούν κατά την καταπόνηση (π.χ. πίεση, θερμοκρασία) και οι οποίες μπορούν να προκαλέσουν παραμόρφωση, θλίψη, κάμψη, κ.λπ ΑΝΤΟΧΗ ΣΤΗ ΘΛΙΨΗ (C) Στον πίνακα 12 παρουσιάζονται ενδεικτικές τιμές θλιπτικής αντοχής για λόγους σύγκρισης. Στον πίνακα 13 παρουσιάζονται οι τιμές της θλιπτικής αντοχής των εξεταζόμενων μαρμάρων. Διαπιστώνεται ότι η αντοχή στη θλίψη είναι μεγαλύτερη στα δολομιτικά μάρμαρα, σχεδόν διπλάσια, από εκείνη που καταγράφεται στα ασβεστιτικά μάρμαρα,. Επίσης, οι τιμές της αντοχής στη θλίψη στα υπέρ-λεπτόκοκκα δολομιτικά μάρμαρα είναι αυξημένες σε σχέση με εκείνες των αδρόκοκκων δολομιτικών και ασβεστιτικών. Η υψηλότερη τιμή της αντοχής στη θλίψη καταγράφεται στο υπέρ-λεπτόκοκκο δολομιτικό μάρμαρο της περιοχής των Πηγών του Φαλακρού Όρους (C=158 Mpa), ενώ τη χαμηλότερη τιμή παρουσιάζει το ημίλευκο, ασβεστιτικό μάρμαρο του Βαθύλακκου Δράμας (C=50 Mpa). Από την ανάλυση των σχημάτων 40 και 41 προκύπτει ότι, η ιδιότητα αυτή συνδέεται στενά με την κοκκομετρία του μαρμάρου και την ορυκτολογική σύστασή του. Έτσι, καταγράφονται αυξημένες τιμές στα λεπτόκοκκα δολομιτικά μάρμαρα, ενώ μειώνονται με αύξηση του μεγέθους των κόκκων. Αντίθετα, δεν παρατηρείται κάποια διαφοροποίηση της αντοχής στη θλίψη με το μέγεθος κόκκων στα ασβεστιτικά μάρμαρα. Τα αδρόκοκκα ασβεστιτικά εμφανίζουν τις χαμηλότερες τιμές στην αντοχή στη θλίψη. Πίν. 12. Ενδεικτικές τιμές θλιπτικής αντοχής (kg/cm 2 ή Mpa) διάφορων διακοσμητικών πετρωμάτων (Λασκαρίδης κ.ά., 2001). Γρανίτες & συγγενή πετρώματα ή 196 Οφειτοασβεστίτες ή 147 Γνήσια μάρμαρα & συμπαγείς ασβεστόλιθοι ή Καταπονημένοι ασβεστόλιθοι, διάφορα λατυποπαγή & τραβερτίνες ή

145 Πίν. 13. Τιμές θλιπτικής αντοχής (Mpa) των εξεταζόμενων μαρμάρων. 1. ΧΙΟΝΟΛΕΥΚΟ ΘΑΣΟΥ ΑΔΡΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΧΙΟΝ) ΛΕΥΚΟ ΛΙΜΕΝΑ ΘΑΣΟΥ ΑΔΡΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΕ ΤΕΦΡΑ ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΜΑΤΑ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΛΙΜ) ΛΕΥΚΟ ΓΡΑΝΙΤΗ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΓΡΑΝ) ΤΑΙΝΙΩΤΟ ΒΩΛΑΚΑ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΒΩΛ) ΛΕΥΚΟ ΠΥΡΓΩΝ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΜΕ ΤΕΦΡΑ 114 ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΜΑΤΑ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΗΣ ΣΥΣΤΑΣΗΣ (ΠΥ) 6. ΗΜΙΛΕΥΚΟ ΨΕΥΔΟ-ΛΑΤΥΠΟΠΑΓΕΣ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ (ΛΑΤ) ΛΕΥΚΟ ΠΗΓΩΝ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΜΕ ΤΕΦΡΑ ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΜΑΤΑ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΗΣ ΣΥΣΤΑΣΗΣ (ΠΗ) ΗΜΙΛΕΥΚΟ ΒΑΘΥΛΑΚΚΟΥ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΒΑΘ) ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΝΑ ΘΕΟΛΟΓΟΥ ΘΑΣΟΥ ΑΔΡΟΚΟΚΚΟ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΘΕΟΛ) ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΝΑ ΜΑΡΙΩΝ ΘΑΣΟΥ ΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΜΑΡ) ΗΜΙΛΕΥΚΟ ΨΕΥΔΟ-ΛΑΤΥΠΟΠΑΓΕΣ ΜΕ ΠΡΑΣΙΝΩΠΕΣ ΤΑΙΝΙΩΣΕΙΣ ΞΗΡΟΠΟΤΑΜΟΥ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΠΡ)

146 Σχ. 40. Συσχέτιση ΑΝΤΟΧΗΣ ΣΤΗ ΘΛΙΨΗ (Mpa) και ποσοστού ΑΣΒΕΣΤΙΤΗ. Σχ. 41. Συσχέτιση ΑΝΤΟΧΗΣ ΣΤΗ ΘΛΙΨΗ (Mpa) και ΜΕΓΕΘΟΥΣ ΚΟΚΚΩΝ. 144

147 ΑΝΤΟΧΗ ΣΤΗΝ ΚΑΜΨΗ (Τ) Στον πίνακα 14 παρουσιάζονται ενδεικτικές τιμές αντοχής στην κάμψη διάφορων διακοσμητικών πετρωμάτων για λόγους σύγκρισης. Στον πίνακα 15 παρουσιάζονται οι τιμές αντίστασης στην κάμψη των εξεταζόμενων μαρμάρων. Διαπιστώνεται ότι: α) Οι τιμές της αντοχής στην κάμψη στα υπέρ-λεπτόκοκκα δολομιτικά μάρμαρα 1) Λευκό Γρανίτη Φαλακρού Δράμας, υπέρ-λεπτόκοκκο δολομιτικό μάρμαρο (ΓΡΑΝ) (T=4 Mpa) και 2) Λευκό Πύργων Φαλακρού Δράμας, υπέρ-λεπτόκοκκο δολομιτικό μάρμαρο (ΠΥ) (T=6 Mpa), είναι οι χαμηλότερες σε σύγκριση με τα υπόλοιπα εξεταζόμενα μάρμαρα (δολομιτικά & ασβεστιτικά). β) Οι υψηλότερες τιμές της αντοχής στην κάμψη καταγράφονται στους τρεις παρακάτω τύπους μαρμάρων: 1) Λευκό Πηγών Φαλακρού, υπέρ-λεπτόκοκκο δολομιτικό μάρμαρο (ΠΗ) (Τ=16 Mpa), 2) Χιονόλευκο Θάσου, αδρόκοκκο δολομιτικό μάρμαρο (ΧΙΟΝ) (T=16 Mpa) και 3) Ημίλευκο ψευδολατυποπαγές με πρασινωπές ταινιώσεις ασβεστιτικό μάρμαρο Φαλακρού (ΠΡ) (T=17 Mpa). Από την ανάλυση των σχημάτων 42 και 43 προκύπτει ότι η ιδιότητα αυτή δεν παρουσιάζει ιδιαίτερες διαφορές σε συσχέτιση με την ορυκτολογική σύσταση ούτε όμως και κάποια σαφή τάση σε συσχέτιση με το κοκκομετρικό μέγεθος. Πίν. 14. Ενδεικτικές τιμές αντοχής στην κάμψη (kg/cm 2 ή Mpa), διάφορων διακοσμητικών πετρωμάτων (Λασκαρίδης κ.ά., 2001). Ψαμμίτες ή 2,9-9,8 Τραβερτίνες ή 3,9-9,8 Ασβεστόλιθοι ή 4,9-19,6 Μάρμαρα ή 5,9-19,6 Γρανίτες ή 7,4-19,6 Βασάλτες ή 9,8-24,5 145

148 Πίν. 15. Τιμές αντίστασης στην κάμψη (Mpa) των εξεταζόμενων μαρμάρων. 1. ΧΙΟΝΟΛΕΥΚΟ ΘΑΣΟΥ ΑΔΡΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΧΙΟΝ) ΛΕΥΚΟ ΛΙΜΕΝΑ ΘΑΣΟΥ ΑΔΡΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΕ ΤΕΦΡΑ ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΜΑΤΑ 10 ΜΑΡΜΑΡΟ (ΛΙΜ) 3. ΛΕΥΚΟ ΓΡΑΝΙΤΗ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΓΡΑΝ) 4 4. ΤΑΙΝΙΩΤΟ ΒΩΛΑΚΑ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΒΩΛ) ΛΕΥΚΟ ΠΥΡΓΩΝ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΜΕ ΤΕΦΡΑ ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΜΑΤΑ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΗΣ ΣΥΣΤΑΣΗΣ (ΠΥ) 6 6. ΗΜΙΛΕΥΚΟ ΨΕΥΔΟ-ΛΑΤΥΠΟΠΑΓΕΣ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ (ΛΑΤ) ΛΕΥΚΟ ΠΗΓΩΝ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΜΕ ΤΕΦΡΑ ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΜΑΤΑ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΗΣ ΣΥΣΤΑΣΗΣ (ΠΗ) ΗΜΙΛΕΥΚΟ ΒΑΘΥΛΑΚΚΟΥ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΒΑΘ) ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΝΑ ΘΕΟΛΟΓΟΥ ΘΑΣΟΥ ΑΔΡΟΚΟΚΚΟ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΘΕΟΛ) ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΝΑ ΜΑΡΙΩΝ ΘΑΣΟΥ ΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΜΑΡ) ΗΜΙΛΕΥΚΟ ΨΕΥΔΟ-ΛΑΤΥΠΟΠΑΓΕΣ ΜΕ ΠΡΑΣΙΝΩΠΕΣ ΤΑΙΝΙΩΣΕΙΣ ΞΗΡΟΠΟΤΑΜΟΥ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΠΡ)

149 Σχ. 42. Συσχέτιση ΑΝΤΟΧΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΜΨΗ (Mpa) και ποσοστού ΑΣΒΕΣΤΙΤΗ. Σχ. 43. Συσχέτιση ΑΝΤΟΧΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΜΨΗ (Mpa) και ΜΕΓΕΘΟΥΣ ΚΟΚΚΩΝ. 147

150 ΑΝΤΟΧΗ ΣΤΗ ΦΘΟΡΑ ΑΠΟ ΤΡΙΒΗ ΚΑΤΑ BOEHME (F) Στον πίνακα 16 παρουσιάζονται οι τιμές της αντοχής σε φθορά από τριβή των εξεταζόμενων μαρμάρων. Διαπιστώνεται ότι: Οι υψηλότερες τιμές της φθοράς από τριβή καταγράφονται στα μάρμαρα εκείνα των οποίων ο ιστός δεν είναι πυκνός και ομοιογενής, όπως το λευκό υπέρ-λεπτόκοκκο δολομιτικό μάρμαρο των Πύργων Φαλακρού (F=4,47) και το λευκό, υπέρ-λεπτόκοκκο δολομιτικό μάρμαρο του Γρανίτη Φαλακρού (F=3,73 mm). Οι χαμηλότερες τιμές παρατηρούνται στα μάρμαρα των οποίων ο ιστός είναι πυκνός και ομοιογενής, όπως το λευκό Πηγών Φαλακρού, υπέρ-λεπτόκοκκο δολομιτικό μάρμαρο (ΠΗ) (F=2,20 mm) και η κρυσταλλίνα Θεολόγου Θάσου, αδρόκοκκο ασβεστιτικό μάρμαρο (ΘΕΟΛ) (F=2,20 mm). Από την ανάλυση των σχημάτων 44 και 45 διαπιστώνεται ότι τα δολομιτικά μάρμαρα παρουσιάζουν ελαφρώς μεγαλύτερη φθορά σε σχέση με τα ασβεστιτικά. Επίσης, τα λεπτόκοκκα δολομιτικά παρουσιάζουν ελαφρώς μεγαλύτερη φθορά σε σχέση με τα αδρόκοκκα δολομιτικά αλλά και τα ασβεστιτικά. Πίν. 16. Τιμές αντοχής στη φθορά από τριβή κατά ΒΟΕΗΜΕ (mm) των εξεταζόμενων μαρμάρων. ΧΙΟΝΟΛΕΥΚΟ ΘΑΣΟΥ ΑΔΡΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΧΙΟΝ) 3,29 ΛΕΥΚΟ ΛΙΜΕΝΑ ΘΑΣΟΥ ΑΔΡΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΕ ΤΕΦΡΑ ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΜΑΤΑ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΛΙΜ) 2,49 ΛΕΥΚΟ ΓΡΑΝΙΤΗ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΓΡΑΝ) 3,73 ΤΑΙΝΙΩΤΟ ΒΩΛΑΚΑ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΒΩΛ) 2,94 ΛΕΥΚΟ ΠΥΡΓΩΝ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΜΕ ΤΕΦΡΑ ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΜΑΤΑ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΗΣ ΣΥΣΤΑΣΗΣ (ΠΥ) 4,47 ΗΜΙΛΕΥΚΟ ΨΕΥΔΟ-ΛΑΤΥΠΟΠΑΓΕΣ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ (ΛΑΤ) 2,45 ΛΕΥΚΟ ΠΗΓΩΝ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΜΕ ΤΕΦΡΑ ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΜΑΤΑ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΗΣ ΣΥΣΤΑΣΗΣ (ΠΗ) 2,20 ΗΜΙΛΕΥΚΟ ΒΑΘΥΛΑΚΚΟΥ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΒΑΘ) 3,38 ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΝΑ ΘΕΟΛΟΓΟΥ ΘΑΣΟΥ ΑΔΡΟΚΟΚΚΟ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΘΕΟΛ) 2,20 0. ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΝΑ ΜΑΡΙΩΝ ΘΑΣΟΥ ΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΜΑΡ) 2,65. ΗΜΙΛΕΥΚΟ ΨΕΥΔΟ-ΛΑΤΥΠΟΠΑΓΕΣ ΜΕ ΠΡΑΣΙΝΩΠΕΣ ΤΑΙΝΙΩΣΕΙΣ ΞΗΡΟΠΟΤΑΜΟΥ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΠΡ) 3,43 148

151 Σχ. 44. Συσχέτιση ΦΘΟΡΑΣ ΑΠΟ ΤΡΙΒΗ (mm) και ποσοστού ΑΣΒΕΣΤΙΤΗ. Σχ. 45. Συσχέτιση ΦΘΟΡΑΣ ΑΠΟ ΤΡΙΒΗ (mm) και ΜΕΓΕΘΟΥΣ ΚΟΚΚΩΝ. 149

152 ΜΙΚΡΟΣΚΛΗΡΟΤΗΤΑ ΚΑΤΑ ΚΝΟΟP (ΗΚ) Οι τιμές της μικροσκληρότητας (ΗΚ) που μετρήθηκε τοποθετούνται, σε αύξουσα σειρά, σε διάγραμμα του οποίου ο άξονας Χ εκφράζει τους αριθμούς των μετρήσεων και ο άξονας Υ τις τιμές της μικροσκληρότητας. Στον άξονα των Χ έχουμε εκατοστιαία υποδιαίρεση, ώστε να πετυχαίνεται η κατανομή της αθροιστικής συχνότητας της μικροσκληρότητας. Με τον τρόπο αυτόν προκύπτουν οι εξής τιμές της μικροσκληρότητας: ΗΚ m.o.: αριθμητικός μέσος της μικροσκληρότητας. ΗΚ 25: μικροσκληρότητα που αντιστοιχεί στην αθροιστική συχνότητα του 25%. ΗΚ 50: μικροσκληρότητα που αντιστοιχεί στην αθροιστική συχνότητα του 50%. ΗΚ 75: μικροσκληρότητα που αντιστοιχεί στην αθροιστική συχνότητα του 75%. Η σχέση ΗΚ75/ΗΚ25 ορίζει το δείκτη ομοιομορφίας του δοκιμίου, όσον αφορά τη σκληρότητα. Στα πλαίσια της διδακτορικής αυτής μελέτης, πραγματοποιήθηκαν τέσσερις δοκιμές μέτρησης της μικροσκληρότητας κατά ΚΝΟΟΡ, σε αντιπροσωπευτικά δείγματα (Πίν. 17). Η επιλογή των δειγμάτων έγινε με βάση τα ορυκτολογικά συστατικά τους (δολομίτης, ασβεστίτης), καθώς και τα ιστολογικά χαρακτηριστικά τους (αδρόκοκκα, λεπτόκοκκα). Έτσι, επιλέχθηκαν οι παρακάτω τύποι μαρμάρων: Πίν. 17. Επιλεχθέντα δείγματα μαρμάρων για τη δοκιμή μέτρησης της μικροσκληρότητας κατά ΚΝΟΟΡ. 1. ΛΕΥΚΟ ΤΡΙΩΝ ΓΚΡΕΜΩΝ ΛΙΜΕΝΑ ΘΑΣΟΥ ΑΔΡΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΕ ΤΕΦΡΑ ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΜΑΤΑ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΛΙΜ) 2. ΛΕΥΚΟ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (Λ.ΦΑΛ) 3. ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΝΑ ΘΕΟΛΟΓΟΥ ΘΑΣΟΥ ΑΔΡΟΚΟΚΚΟ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΘΕΟΛ) 4. ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΝΑ ΜΑΡΙΩΝ ΘΑΣΟΥ ΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ (ΜΑΡ) Στους πίνακες 18 έως 22 παρουσιάζονται τα αποτελέσματα αυτής της μηχανικής εξέτασης. Οι τιμές της μικροσκληρότητας (ΗΚm.o.) στα δολομιτικά μάρμαρα (αδρόκοκκα και υπέρ-λεπτόκοκκα) είναι μεγαλύτερες, σχεδόν διπλάσιες, από εκείνες των ασβεστιτικών μαρμάρων (λεπτόκοκκωναδρόκοκκων), ενώ η τιμή της μικροσκληρότητας (ΗΚm.o.=2.382 Μpa), που παρατηρείται, στo υπέρλεπτόκοκκο δολομιτικό μάρμαρο του Φαλακρού Όρους, είναι η υψηλότερη σε σύγκριση με τις τιμές των υπόλοιπων εξεταζόμενων μαρμάρων (αδρόκοκκα δολομιτικά και ασβεστιτικά). Από την ανάλυση των σχημάτων 46 και 47 προκύπτει ότι η ιδιότητα αυτή συνδέεται στενά με την κοκκομετρία του μαρμάρου και την ορυκτολογική σύστασή του. Έτσι, καταγράφονται αυξημένες τιμές στα λεπτόκοκκα δολομιτικά μάρμαρα, ενώ μειώνονται με αύξηση του μεγέθους των κόκκων, καθώς και με το ποσοστό του ασβεστίτη. Τα αδρόκοκκα ασβεστιτικά μάρμαρα εμφανίζουν τις χαμηλότερες τιμές της μικροσκληρότητας κατά ΚΝΟΟΡ. 150

153 Πίν. 18. Τιμές μικροσκληρότητας κατά ΚΝΟΟΡ. Ο αριθμητικός μέσος της μικροσκληρότητας είναι HK m.o.=1914 Mpa. ΜΕΤΡΗΣΗ ΜΙΚΡΟΣΚΛΗΡΟΤΗΤΑΣ ΚΑΤΑ ΚΝΟΟΡ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΕΝ ΤΟΥ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟΥ ΜΑΡΜΑΡΟΥ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΡΙΩΝ ΓΚΡΕΜΩΝ Ν. ΘΑΣΟΥ HK (Μpa) συχνότητα HKm.o MPa HK MPa HK MPa HK MPa HK75/HK25 1,4 Μικροφωτογραφία του λευκού, αδρόκοκκου δολομιτικού μαρμάρου ΤΕΧΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ: ΜΙΚΡΟΣΚΛΗΡΟΜΕΤΡΟ: SMIMADZU HMV-2000 ΑΚΙΔΑΔΙΕΙΣΔΥΣΗΣ: ΤΥΠΟΣ KNOOP ΕΦΑΡΜΟΖΟΜΕΝΟ ΦΟΡΤΙΟ:1.96Ν ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΦΟΡΤΙΟΥ:40sec ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΕΤΡΗΣΕΩΝ:40 ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΔΙΚΙΜΙΟΥ: 20mm x 31mm x 10mm Πίν. 19. Τιμές μικροσκληρότητας κατά ΚΝΟΟΡ. Ο αριθμητικός μέσος της μικροσκληρότητας είναι HK m.o.=2382 Mpa. ΜΕΤΡΗΣΗ ΜΙΚΡΟΣΚΛΗΡΟΤΗΤΑΣ ΚΑΤΑ ΚΝΟΟΡ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΕΝ ΤΟΥ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟΥ ΜΑΡΜΑΡΟΥ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ HK (Mpa) συχνότητα Μικροφωτογραφία του λευκού, λεπτόκοκκου, δολομιτικού μαρμάρου HKm.o MPa HK MPa HK MPa HK MPa HK75/HK25 1,38 ΤΕΧΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ: ΜΙΚΡΟΣΚΛΗΡΟΜΕΤΡΟ: SMIMADZU HMV-2000 ΑΚΙΔΑ ΔΙΕΙΣΔΥΣΗΣ: ΤΥΠΟΣ KNOOP ΕΦΑΡΜΟΖΟΜΕΝΟ ΦΟΡΤΙΟ: 1.96Ν ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΦΟΡΤΙΟΥ: 40sec ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΕΤΡΗΣΕΩΝ: 20 ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΔΙΚΙΜΙΟΥ: 20mm x 31mm x 10mm 151

154 Πίν. 20. Τιμές μικροσκληρότητας κατά ΚΝΟΟΡ. Ο αριθμητικός μέσος της μικροσκληρότητας είναι HK m.o.=1247 Mpa. ΜΕΤΡΗΣΗ ΜΙΚΡΟΣΚΛΗΡΟΤΗΤΑΣ ΚΑΤΑ ΚΝΟΟΡ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΕΝ ΤΟΥ ΑΣΒΕΣΤΙΙΚΟΥ ΜΑΡΜΑΡΟΥ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΘΕΟΛΟΓΟΥ Ν. ΘΑΣΟΥ HK (Μpa) συχνότητα Μικροφωτογραφία του ημίλευκου, αδρόκοκκου ασβεστιτικού μαρμάρου HKm.o MPa HK MPa HK MPa HK MPa HK75/HK25 1,14 ΤΕΧΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ: ΜΙΚΡΟΣΚΛΗΡΟΜΕΤΡΟ: SMIMADZU HMV-2000 ΑΚΙΔΑ ΔΙΕΙΣΔΥΣΗΣ: ΤΥΠΟΣ KNOOP ΕΦΑΡΜΟΖΟΜΕΝΟ ΦΟΡΤΙΟ: 1.96 Ν ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΦΟΡΤΙΟΥ: 40sec ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΕΤΡΗΣΕΩΝ: 40 ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΔΙΚΙΜΙΟΥ: 20mm x 31mm x 10mm Πίν. 21. Τιμές μικροσκληρότητας κατά ΚΝΟΟΡ. Ο αριθμητικός μέσος της μικροσκληρότητας είναι HK m.o.=1308 Mpa. ΜΕΤΡΗΣΗ ΜΙΚΡΟΣΚΛΗΡΟΤΗΤΑΣ ΚΑΤΑ ΚΝΟΟΡ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΕΝ ΤΟΥ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟΥ ΜΑΡΜΑΡΟΥ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΑΡΙΩΝ Ν. ΘΑΣΟΥ HK(Mpa) συχνότητα Μικροφωτογραφία του λεπτόκοκκου ασβεστιτικού μαρμάρου HK m.o MPa HK MPa HK MPa HK MPa HK75/HK25 1,29 ΤΕΧΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ: ΜΙΚΡΟΣΚΛΗΡΟΜΕΤΡΟ: SMIMADZU HMV-2000 ΑΚΙΔΑ ΔΙΕΙΣΔΥΣΗΣ: ΤΥΠΟΣ KNOOP ΕΦΑΡΜΟΖΟΜΕΝΟ ΦΟΡΤΙΟ: 1.96Ν ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΦΟΡΤΙΟΥ: 40sec ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΕΤΡΗΣΕΩΝ: 20 ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΔΙΚΙΜΙΟΥ: 20mm x 31mm x 10mm 152

155 Πίν. 22. Συγκριτικά αποτελέσματα της δοκιμής μέτρησης μικροσκληρότητας κατά ΚΝΟΟΡ τεσσάρων αντιπροσωπευτικών μαρμάρων με βάση το πρότυπο ΕΝ ΑΔΡΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΘΑΣΟΥ ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΑΔΡΟΚΟΚΚΟ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΘΑΣΟΥ ΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΘΑΣΟΥ 153

156 Σχ. 46. Συσχέτιση ΜΙΚΡΟΣΚΛΗΡΟΤΗΤΑΣ ΚΑΤΑ ΚΝΟΟΡ (Mpa) και ποσοστού ΑΣΒΕΣΤΙΤΗ. Σχ. 47. Συσχέτιση ΜΙΚΡΟΣΚΛΗΡΟΤΗΤΑΣ ΚΑΤΑ ΚΝΟΟΡ (Mpa) και ΜΕΓΕΘΟΥΣ ΚΟΚΚΩΝ. 154

157 8. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΚΩΝ & ΦΥΣΙΚΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΧΙΟΝΟΛΕΥΚΟ ΘΑΣΟΥ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΟΥΡΓΕΝΑΣ Αδρόκοκκο δολομιτικό μάρμαρο ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ (% κ.β.) Ξένες προσμίξεις Ασβεστίτης Δολομίτης (κόκκοι απατίτη) ΦΥΣΙΚΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ φαινόμενο ειδικό βάρος (kg/m 3 ) συντελεστής ανοικτού πορώδους (% κ.β.) 0,45 αντοχή στην κάμψη (ξηρή κατάσταση) (Μpa) 16 αντoχή στη θλίψη (ξηρή κατάσταση) (Μpa) 118 συντελεστής απορροφητικότητας (% κ.β.) 0,15 φθορά μετά από τριβή (mm) 3,29 Με βάση το βαθμό σπουδαιότητας των φυσικομηχανικών ιδιοτήτων (Πίν. 1) και τα παραπάνω αποτελέσματα, το χιονόλευκο δολομιτικό μάρμαρο Θάσου προτείνεται για εξωτερικές και εσωτερικές επενδύσεις, καθώς και για δαπεδοστρώσεις και διακοσμήσεις. 155

158 ΛΕΥΚΟ ΛΙΜΕΝΑ ΘΑΣΟΥ Αδροκόκκο δολομιτικό μάρμαρο με τεφρά συσσωματώματα ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ (% κ.β.) Ασβεστίτης Δολομίτης Ξένες προσμίξεις (απατίτης, φλογοπίτης, επίδοτο) ΦΥΣΙΚΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ φαινόμενο ειδικό βάρος (kg/m 3 ) συντελεστής ανοικτού πορώδους (% κ.β.) 0,28 αντοχή στην κάμψη (ξηρή κατάσταση) (Μpa) 10 αντoχή στη θλίψη (ξηρή κατάσταση) (Μpa) 80 συντελεστής απορροφητικότητας (% κ.β.) 0,10 φθορά μετά από τριβή (mm) 2,49 Με βάση το βαθμό σπουδαιότητας των φυσικομηχανικών ιδιοτήτων (Πίν. 1) και τα παραπάνω αποτελέσματα, το λευκό δολομιτικό μάρμαρο Λιμένα Θάσου προτείνεται για εξωτερικές και εσωτερικές επενδύσεις, καθώς και για δαπεδοστρώσεις και διακοσμήσεις. 156

159 ΛΕΥΚΟ ΓΡΑΝΙΤΗ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ Υπέρ-λεπτόκοκκο δολομιτικό μάρμαρο ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ (% κ.β.) Ασβεστίτης Δολομίτης Ξένες προσμίξεις (απατίτης, χαλαζίας) ΦΥΣΙΚΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ φαινόμενο ειδικό βάρος (kg/m 3 ) συντελεστής ανοικτού πορώδους (% κ.β.) 0,68 συντελεστής απορροφητικότητας (% κ.β.) 0,24 αντοχή στην κάμψη (ξηρή κατάσταση) (Μpa) αντoχή στη θλίψη (ξηρή κατάσταση) (Μpa) φθορά μετά από τριβή (mm) 3,73 Με βάση το βαθμό σπουδαιότητας των φυσικομηχανικών ιδιοτήτων (Πίν. 1) και τα παραπάνω αποτελέσματα, το λευκό δολομιτικό μάρμαρο Γρανίτη Φαλακρού προτείνεται για επενδύσεις και διακοσμήσεις. 157

160 ΤΑΙΝΙΩΤΟ ΒΩΛΑΚΑ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ Υπέρ-λεπτόκοκκο δολομιτικό μάρμαρο Ασβεστίτης ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ (% κ.β.) Δολομίτης Ξένες προσμίξεις (απατίτης, φλογοπίτης, μαγνητίτης, σιδηροπυρίτης) ΦΥΣΙΚΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ φαινόμενο ειδικό βάρος (kg/m 3 ) συντελεστής ανοικτού πορώδους (% κ.β.) 0,63 αντοχή στην κάμψη (ξηρή κατάσταση) (Μpa) 10 αντoχή στη θλίψη (ξηρή κατάσταση) (Μpa) 109 συντελεστής απορροφητικότητας (% κ.β.) 0,22 φθορά μετά από τριβή (mm) 2,94 Με βάση το βαθμό σπουδαιότητας των φυσικομηχανικών ιδιοτήτων (Πίν. 1) και τα παραπάνω αποτελέσματα, το ταινιωτό δολομιτικό μάρμαρο Βώλακα Φαλακρού προτείνεται για εσωτερικές επενδύσεις, καθώς και για δαπεδοστρώσεις και διακοσμήσεις. 158

161 ΛΕΥΚΟ ΠΥΡΓΩΝ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ Υπέρ-λεπτόκοκκο δολομιτικό μάρμαρο με τεφρά συσσωματώματα ασβεστιτικής σύστασης \ ΛΕΥΚΗ ΜΑΖΑ ΔΟΛΟΜΙΤΗΣ ΤΕΦΡΑ ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΜΑΤΑ ΑΣΒΕΣΤΙΤΗΣ ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ (% κ.β.) Ασβεστίτης Δολομίτης Ξένες προσμίξεις 9 91 ίχνη ΦΥΣΙΚΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ φαινόμενο ειδικό βάρος (kg/m 3 ) συντελεστής ανοικτού πορώδους (% κ.β.) 0,64 συντελεστής απορροφητικότητας (% κ.β.) 0,23 αντοχή στην κάμψη (ξηρή κατάσταση) (Μpa) 6 αντoχή στη θλίψη (ξηρή κατάσταση) (Μpa) 114 φθορά μετά από τριβή (mm) 4,47 Με βάση το βαθμό σπουδαιότητας των φυσικομηχανικών ιδιοτήτων (Πίν. 1) και τα παραπάνω αποτελέσματα, το λευκό δολομιτικό μάρμαρο Πύργων Φαλακρού προτείνεται για εσωτερικές επενδύσεις και διακοσμήσεις. 159

162 ΗΜΙΛΕΥΚΟ ΨΕΥΔΟ-ΛΑΤΥΠΟΠΑΓΕΣ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ Δολομιτικό μάρμαρο ΛΕΥΚΗ ΛΑΤΥΠΗ ΔΟΛΟΜΙΤΙΚΗΣ ΣΥΣΤΑΣΗΣ ΤΕΦΡΟ ΥΠΕΡΛΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΥΛΙΚΟ Ασβεστίτης ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ (% κ.β.) Δολομίτης Ξένες προσμίξεις (απατίτης, μαγνητίτης, σιδηροπυρίτης, φλογοπίτης) ΦΥΣΙΚΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ φαινόμενο ειδικό βάρος (kg/m 3 ) συντελεστής ανοικτού πορώδους (% κ.β.) 0,54 συντελεστής απορροφητικότητας (% κ.β.) 0,19 αντοχή στην κάμψη (ξηρή κατάσταση) (Μpa) 10 αντoχή στη θλίψη (ξηρή κατάσταση) (Μpa) 139 φθορά μετά από τριβή (mm) 2,20 Με βάση το βαθμό σπουδαιότητας των φυσικομηχανικών ιδιοτήτων (Πίν. 1) και τα παραπάνω αποτελέσματα, το ημίλευκο ψευδο-λατυποπαγές δολομιτικό μάρμαρο του Φαλακρού προτείνεται για εξωτερικές και εσωτερικές επενδύσεις, καθώς και για δαπεδοστρώσεις και διακοσμήσεις. 160

163 ΛΕΥΚΟ ΠΗΓΩΝ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ Υπέρ-λεπτόκοκκο δολομιτικό μάρμαρο με τεφρά συσσωματώματα δολομιτικής σύστασης ΛΕΥΚΗ ΜΑΖΑ ΤΕΦΡΑ ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΜΑΤΑ ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ (% κ.β.) Aσβεστίτης Δολομίτης Ξένες προσμίξεις ΦΥΣΙΚΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ φαινόμενο ειδικό βάρος (kg/m 3 ) συντελεστής ανοικτού πορώδους (% κ.β.) 0,53 αντοχή στην κάμψη (ξηρή κατάσταση) (Μpa) 16 αντoχή στη θλίψη (ξηρή κατάσταση) (Μpa) 158 συντελεστής απορροφητικότητας (% κ.β.) 0,19 φθορά μετά από τριβή (mm) 2,45 Με βάση το βαθμό σπουδαιότητας των φυσικομηχανικών ιδιοτήτων (Πίν. 1) και τα παραπάνω αποτελέσματα, το λευκό δολομιτικό μάρμαρο Πηγών Φαλακρού προτείνεται για εξωτερικές και εσωτερικές επενδύσεις, καθώς και για δαπεδοστρώσεις και διακοσμήσεις. 161

164 ΗΜΙΛΕΥΚΟ ΒΑΘΥΛΑΚΚΟΥ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ Ασβεστιτικό μάρμαρο ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ (% κ.β.) Ασβεστίτης Δολομίτης Ξένες προσμίξεις (απατίτης, φθορίτης, σιδηροπυρίτης ΦΥΣΙΚΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ φαινόμενο ειδικό βάρος (kg/m 3 ) συντελεστής ανοικτού πορώδους (% κ.β.) 0,26 συντελεστής απορροφητικότητας (% κ.β.) 0,09 αντοχή στην κάμψη (ξηρή κατάσταση) (Μpa) 10 αντoχή στη θλίψη (ξηρή κατάσταση) (Μpa) 50 φθορά μετά από τριβή (mm) 3,38 Με βάση το βαθμό σπουδαιότητας των φυσικομηχανικών ιδιοτήτων (Πίν. 1) και τα παραπάνω αποτελέσματα, το ημίλευκο ασβεστιτικό μάρμαρο Βαθύλακκου Φαλακρού προτείνεται για εσωτερικές επενδύσεις, καθώς και για δαπεδοστρώσεις και διακοσμήσεις. 162

165 ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΝΑ ΘΕΟΛΟΓΟΥ ΘΑΣΟΥ Αδρόκοκκο ασβεστιτικό μάρμαρο ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ (% κ.β.) Ασβεστίτης Δολομίτης Ξένες προσμίξεις (βιτουμένια, απατίτης, φλογοπίτης, κ.ά) ΦΥΣΙΚΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ φαινόμενο ειδικό βάρος (kg/m 3 ) συντελεστής ανοικτού πορώδους (% κ.β.) 0,14 αντοχή στην κάμψη (ξηρή κατάσταση) (Μpa) 9 αντoχή στη θλίψη (ξηρή κατάσταση) (Μpa) 60 συντελεστής απορροφητικότητας (% κ.β.) 0,05 φθορά μετά από τριβή (mm) 2,20 Με βάση το βαθμό σπουδαιότητας των φυσικομηχανικών ιδιοτήτων (Πίν. 1) και τα παραπάνω αποτελέσματα, η κρυσταλλίνα Θεολόγου Θάσου προτείνεται για εσωτερικές επενδύσεις, καθώς και για δαπεδοστρώσεις και διακοσμήσεις. 163

166 ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΝΑ ΜΑΡΙΩΝ ΘΑΣΟΥ Λεπτόκοκκο ασβεστιτικό μάρμαρο ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ (% κ.β.) Ασβεστίτης Δολομίτης Ξένες προσμίξεις ΦΥΣΙΚΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ φαινόμενο ειδικό βάρος (kg/m 3 ) συντελεστής ανοικτού πορώδους (% κ.β.) 0,21 αντοχή στην κάμψη (ξηρή κατάσταση) (Μpa) 11 αντoχή στη θλίψη (ξηρή κατάσταση) (Μpa) 56 συντελεστής απορροφητικότητας (% κ.β.) 0,07 φθορά μετά από τριβή (mm) 2,65 Με βάση το βαθμό σπουδαιότητας των φυσικομηχανικών ιδιοτήτων (Πίν. 1) και τα παραπάνω αποτελέσματα, η κρυσταλλίνα Μαριών Θάσου προτείνεται για εσωτερικές επενδύσεις, καθώς και για δαπεδοστρώσεις και διακοσμήσεις. 164

167 ΗΜΙΛΕΥΚΟ ΨΕΥΔΟ-ΛΑΤΥΠΟΠΑΓΕΣ ΜΕ ΠΡΑΣΙΝΩΠΕΣ ΤΑΙΝΙΩΣΕΙΣ ΞΗΡΟΠΟΤΑΜΟΥ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ΔΡΑΜΑΣ Ασβεστιτικό μάρμαρο ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ (% κ.β.) Ασβεστίτης Δολομίτης Ξένες προσμίξεις (απατίτης, φθορίτης, μοσχοβίτης, φουξίτης κ.ά.) ±2 ΦΥΣΙΚΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ φαινόμενο ειδικό βάρος (kg/m 3 ) συντελεστής ανοικτού πορώδους (% κ.β.) 0,25 αντοχή στην κάμψη (ξηρή κατάσταση) (Μpa) 17 αντoχή στη θλίψη (ξηρή κατάσταση) (Μpa) 72 συντελεστής απορροφητικότητας (% κ.β.) 0,09 φθορά μετά από τριβή (mm) 3,43 Με βάση το βαθμό σπουδαιότητας των φυσικομηχανικών ιδιοτήτων (Πίν. 1) και τα παραπάνω αποτελέσματα, το ημίλευκο ψευδο-λατυποπαγές Ξηροπόταμου Φαλακρού προτείνεται για εσωτερικές επενδύσεις και διακοσμήσεις. 165

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ & ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΥΠΟΕΡΓΟ: ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΜΑΡΜΑΡΩΝ ΚΑΙ ΛΟΙΠΩΝ ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΩΝ ΠΕΤΡΩΜΑΤΩΝ (ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ)

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ & ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΥΠΟΕΡΓΟ: ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΜΑΡΜΑΡΩΝ ΚΑΙ ΛΟΙΠΩΝ ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΩΝ ΠΕΤΡΩΜΑΤΩΝ (ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ) ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ & ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ Γ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΟΥΜΕΝΟ ΕΡΓΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ (ΕΤΠΑ) ΕΛΛΑΔΑΣ (ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ) ΕΡΓΟ:ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ & ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΥΠΟΕΡΓΟ: ΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΜΑΡΜΑΡΩΝ ΚΑΙ ΛΟΙΠΩΝ ΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΩΝ ΠΕΤΡΩΜΑΤΩΝ (ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ)

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ & ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΥΠΟΕΡΓΟ: ΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΜΑΡΜΑΡΩΝ ΚΑΙ ΛΟΙΠΩΝ ΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΩΝ ΠΕΤΡΩΜΑΤΩΝ (ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ) ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ & ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ Γ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΗΚΟΤΗΤΑΣ ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟ ΟΤΟΥΜΕΝΟ ΕΡΓΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ (ΕΤΠΑ) ΕΛΛΑ ΑΣ (ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ) ΕΡΓΟ:ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση λατομείων μαρμάρου και αδρανών υλικών Υπολείμματα Περιβαλλοντικές επιπτώσεις

Διαχείριση λατομείων μαρμάρου και αδρανών υλικών Υπολείμματα Περιβαλλοντικές επιπτώσεις Διαχείριση λατομείων μαρμάρου και αδρανών υλικών Υπολείμματα Περιβαλλοντικές επιπτώσεις ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ Κ. ΚΑΡΓΙΩΤΗΣ Dr. Γεωλόγος - Ορυκτολόγος Καθηγητής ΤΕΙ ΑΜΘ Τμήμα Μηχανικων Τεχνολογίας Πετρελαίου & Φυσικού

Διαβάστε περισσότερα

Δρ. Κ. ΛΑΣΚΑΡΙΔΗΣ, Δρ. Μ. ΠΑΤΡΩΝΗΣ

Δρ. Κ. ΛΑΣΚΑΡΙΔΗΣ, Δρ. Μ. ΠΑΤΡΩΝΗΣ ΣΗΜΑΝΣΗ CE ΓΙΑ ΤΑ ΔΟΜΙΚΑ ΥΛΙΚΑ ΑΠΟ ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΑ ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΛΙΘΟΣ (ΙΓΜΕ) Δρ. Κ. ΛΑΣΚΑΡΙΔΗΣ, Δρ. Μ. ΠΑΤΡΩΝΗΣ Ι.Γ.Μ.Ε., Διεύθυνση Κοιτασματολογίας, Τμήμα Μαρμάρων και Αδρανών Υλικών,

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΚΑΒΑΛΑΣ. Σε τούτα εδώ τα μάρμαρα κακιά σκουριά δεν πιάνει Γιάννης Ρίτσος

ΤΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΚΑΒΑΛΑΣ. Σε τούτα εδώ τα μάρμαρα κακιά σκουριά δεν πιάνει Γιάννης Ρίτσος ΤΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΚΑΒΑΛΑΣ Σε τούτα εδώ τα μάρμαρα κακιά σκουριά δεν πιάνει Γιάννης Ρίτσος Η λέξη ετυμολογείται από την αρχαιοελληνική μάρμαρος δηλαδή λαμπερός λίθος. Το μάρμαρο είναι πέτρωμα αποτελούμενο

Διαβάστε περισσότερα

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΗΜΕΡΙΔΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ 32ης MARMINSTONE Θεσσαλονίκη 24 Φεβρουαρίου 2008

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΗΜΕΡΙΔΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ 32ης MARMINSTONE Θεσσαλονίκη 24 Φεβρουαρίου 2008 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΗΜΕΡΙΔΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ 32ης MARMINSTONE Θεσσαλονίκη 24 Φεβρουαρίου 2008 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΓΟΥ Γ ΚΠΣ ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΙΓΜΕ 2003 2008: «Ολοκληρωμένη διαχείριση

Διαβάστε περισσότερα

13/11/2013. Η Μάζα της Ροδόπης

13/11/2013. Η Μάζα της Ροδόπης Η Μάζα της Ροδόπης 1 Γεωτεκτονική θέση Περιλαμβάνει τον ορεινό όγκο της Ροδόπης, στη Θράκη, Ν. Βουλγαρία, Αν. Μακεδονία και τη Θάσο Παλιότερα συμπεριλάμβανε την Σερβομακεδονική Βρίσκεται μεταξύ ιναρικού

Διαβάστε περισσότερα

Ο Ελληνικός ορυκτός πλούτος

Ο Ελληνικός ορυκτός πλούτος Ο Ελληνικός ορυκτός πλούτος Οι πρώτες ύλες που υπάρχουν στο υπέδαφος μιας χώρας αποτελούν τον ορυκτό της πλούτο. Ο ορυκτός πλούτος περιλαμβάνει τα μεταλλεύματα, ορυκτά καύσιμα και τα προϊόντα λατομείου.

Διαβάστε περισσότερα

Ορυκτά και πολύτιμοι λίθοι της Ελλάδας

Ορυκτά και πολύτιμοι λίθοι της Ελλάδας Ορυκτά και πολύτιμοι λίθοι της Ελλάδας Βασίλης Μέλφος Λέκτορας Κοιτασματολογίας-Γεωχημείας Τομέας Ορυκτολογίας, Πετρολογίας, Κοιτασματολογίας Τμήμα Γεωλογίας Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης melfosv@geo.auth.gr

Διαβάστε περισσότερα

7 η ΕΝΟΤΗΤΑ ΦΥΣΙΚΟΙ ΛΙΘΟΙ

7 η ΕΝΟΤΗΤΑ ΦΥΣΙΚΟΙ ΛΙΘΟΙ ΣΧΟΛΗ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΜΠ ΤΕΧΝΙΚΑ ΥΛΙΚΑ 7 η ΕΝΟΤΗΤΑ ΦΥΣΙΚΟΙ ΛΙΘΟΙ Ε. Βιντζηλαίου (Συντονιστής), Ε. Βουγιούκας, Ε. Μπαδογιάννης Άδεια Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες Χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ Ι ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΙΑΛΕΞΕΩΝ

ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ Ι ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΙΑΛΕΞΕΩΝ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΜΕΤΑΛΛΕΙΩΝ ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ Υ ΡΟΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ Ι ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΙΑΛΕΞΕΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Υλικά και τρόπος κατασκευής χωμάτινων φραγμάτων

Υλικά και τρόπος κατασκευής χωμάτινων φραγμάτων Τμήμα Δασολογίας & Διαχείρισης Περιβάλλοντος & Φυσικών Πόρων Εργαστήριο Διευθέτησης Ορεινών Υδάτων και Διαχείρισης Κινδύνου Προπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών Υλικά και τρόπος κατασκευής χωμάτινων φραγμάτων

Διαβάστε περισσότερα

2. ΓΕΩΛΟΓΙΑ - ΝΕΟΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

2. ΓΕΩΛΟΓΙΑ - ΝΕΟΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 2. 2.1 ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Στο κεφάλαιο αυτό παρουσιάζεται συνοπτικά το Γεωλογικό-Σεισμοτεκτονικό περιβάλλον της ευρύτερης περιοχής του Π.Σ. Βόλου - Ν.Ιωνίας. Η ευρύτερη περιοχή της πόλης του

Διαβάστε περισσότερα

Δασική Εδαφολογία. Ορυκτά και Πετρώματα

Δασική Εδαφολογία. Ορυκτά και Πετρώματα Δασική Εδαφολογία Ορυκτά και Πετρώματα Ορισμοί Πετρώματα: Στερεά σώματα που αποτελούνται από συσσωματώσεις ενός ή περισσοτέρων ορυκτών και σχηματίζουν το στερεό φλοιό της γης Ορυκτά Τα ομογενή φυσικά συστατικά

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΑΔΡΑΝΩΝ ΥΛΙΚΩΝ: ΕΝΑ ΠΟΛΥΤΙΜΟ «ΕΡΓΑΛΕΙΟ» ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΩΝ ΑΔΡΑΝΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΑΠΟ ΚΑΘΕ ΧΡΗΣΤΗ

ΒΑΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΑΔΡΑΝΩΝ ΥΛΙΚΩΝ: ΕΝΑ ΠΟΛΥΤΙΜΟ «ΕΡΓΑΛΕΙΟ» ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΩΝ ΑΔΡΑΝΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΑΠΟ ΚΑΘΕ ΧΡΗΣΤΗ ΒΑΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΑΔΡΑΝΩΝ ΥΛΙΚΩΝ: ΕΝΑ ΠΟΛΥΤΙΜΟ «ΕΡΓΑΛΕΙΟ» ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΩΝ ΑΔΡΑΝΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΑΠΟ ΚΑΘΕ ΧΡΗΣΤΗ Δημήτριος Μπίτζιος Δρ. Κοιτασματολόγος, ΙΓΜΕ ΑΔΡΑΝΗ ΥΛΙΚΑ: ΥΛΙΚΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΠΙΦΕΡΟΥΝ ΧΗΜΙΚΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

Χατζηπαναγής I. 1 και Βουγιούκας. 2 1 ΙΓΜΕ, Φράγκων 1, 546 26 Θεσσαλονίκη 2 ΙΓΜΕ, Μπροκούµη 30, 671 00 Ξάνθη ΠΕΡΙΛΗΨΗ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Χατζηπαναγής I. 1 και Βουγιούκας. 2 1 ΙΓΜΕ, Φράγκων 1, 546 26 Θεσσαλονίκη 2 ΙΓΜΕ, Μπροκούµη 30, 671 00 Ξάνθη ΠΕΡΙΛΗΨΗ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 2 ο ΣΥΝΕ ΡΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ, ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΑΣ & ΓΕΩΧΗΜΕΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΣΕΛ. 387-396 ΤΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ. ΒΑΣΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΖΟΥΝ ΤΗΝ ΕΜΠΟΡΙΚΟΤΗΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΙΚΗ ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ Σ' όλα τα επίπεδα και σ' όλα τα περιβάλλοντα, η χηµική αποσάθρωση εξαρτάται οπό την παρουσία νερού καθώς και των στερεών και αερίων

ΧΗΜΙΚΗ ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ Σ' όλα τα επίπεδα και σ' όλα τα περιβάλλοντα, η χηµική αποσάθρωση εξαρτάται οπό την παρουσία νερού καθώς και των στερεών και αερίων ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ Η αποσάθρωση ορίζεται σαν η διάσπαση και η εξαλλοίωση των υλικών κοντά στην επιφάνεια της Γης, µε τοσχηµατισµό προιόντων που είναι σχεδόν σε ισορροπία µε τηνατµόσφαιρα, την υδρόσφαιρα και τη

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ ΟΓΚΩΝ ΜΑΡΜΑΡΟΥ ΓΙΑ ΤΑ ΑΝΑΣΤΗΛΩΤΙΚΑ ΕΡΓΑ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ

ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ ΟΓΚΩΝ ΜΑΡΜΑΡΟΥ ΓΙΑ ΤΑ ΑΝΑΣΤΗΛΩΤΙΚΑ ΕΡΓΑ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α: ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ ΟΓΚΩΝ ΜΑΡΜΑΡΟΥ ΓΙΑ ΤΑ ΑΝΑΣΤΗΛΩΤΙΚΑ ΕΡΓΑ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ ΕΡΓΟ : ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΤΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Ανταγωνιστικότητα,

Διαβάστε περισσότερα

ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΟΡΥΚΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΥΛΩΝ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΟΡΥΚΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΥΛΩΝ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΟΡΥΚΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΥΛΩΝ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΤΡΓΡΑΦΙΚΩΝ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΙΔΙΟΤΗΤΩΝ ΜΑΡΜΑΡΟΦΟΡΩΝ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ ΔΡΑΜΑΣ ΚΑΙ ΣΕΡΡΩΝ Δηλγεράκη Ζωή Επιβλέπων Καθηγητής

Διαβάστε περισσότερα

ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΑΠΘ ΤΟΜΕΑΣ ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΑΣ-ΠΕΤΡΟΛΟΓΙΑΣ-ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ

ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΑΠΘ ΤΟΜΕΑΣ ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΑΣ-ΠΕΤΡΟΛΟΓΙΑΣ-ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΑΠΘ ΤΟΜΕΑΣ ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΑΣ-ΠΕΤΡΟΛΟΓΙΑΣ-ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ ΑΣΚΗΣΗ ΥΠΑΙΘΡΟΥ: ΣΤΡΑΤΩΝΙ ΕΞΑΜΗΝΟ: Α ΜΑΘΗΜΑ: ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ: ΜΕΙΚΤΑ ΘΕΙΟΥΧΑ ΟΡΥΚΤΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ Αναχώρηση με λεωφορείο

Διαβάστε περισσότερα

Καταστροφή προϋπαρχόντων πετρωμάτων (αποσάθρωση και διάβρωση) Πυριγενών Μεταμορφωμένων Ιζηματογενών. Μεταφορά Απόθεση Συγκόλληση, Διαγένεση

Καταστροφή προϋπαρχόντων πετρωμάτων (αποσάθρωση και διάβρωση) Πυριγενών Μεταμορφωμένων Ιζηματογενών. Μεταφορά Απόθεση Συγκόλληση, Διαγένεση Ηλίας Χατζηθεοδωρίδης, 2011 Καταστροφή προϋπαρχόντων πετρωμάτων (αποσάθρωση και διάβρωση) Πυριγενών Μεταμορφωμένων Ιζηματογενών Μεταφορά Απόθεση Συγκόλληση, Διαγένεση Αποσάθρωση (weathering) προϋπαρχόντων

Διαβάστε περισσότερα

«γεωλογικοί σχηματισμοί» όρια εδάφους και βράχου

«γεωλογικοί σχηματισμοί» όρια εδάφους και βράχου «γεωλογικοί σχηματισμοί» έδαφος (soil) είναι ένα φυσικό σύνολο ορυκτών κόκκων που μπορούν να διαχωριστούν με απλές μηχανικές μεθόδους (π.χ. ανακίνηση μέσα στο νερό) όρια εδάφους και βράχου όλα τα υπόλοιπα

Διαβάστε περισσότερα

«γεωλογικοί σχηματισμοί» - «γεωϋλικά» όρια εδάφους και βράχου

«γεωλογικοί σχηματισμοί» - «γεωϋλικά» όρια εδάφους και βράχου «γεωλογικοί σχηματισμοί» - «γεωϋλικά» έδαφος (soil) είναι ένα φυσικό σύνολο ορυκτών κόκκων που μπορούν να διαχωριστούν με απλές μηχανικές μεθόδους (π.χ. ανακίνηση μέσα στο νερό) όλα τα υπόλοιπα φυσικά

Διαβάστε περισσότερα

Μεταμορφωμένα Πετρώματα

Μεταμορφωμένα Πετρώματα Μεταμορφωμένα Πετρώματα Προέρχονται από προϋπάρχοντα πετρώματα όταν βρεθούν σε συνθήκες P - T διαφορετικές από αυτές που επικρατούσαν κατά τη δημιουργία τους. Μεταμόρφωση Ορυκτολογική, ιστολογική ή/και

Διαβάστε περισσότερα

Η έρευνα των Ορυκτών

Η έρευνα των Ορυκτών Η έρευνα των Ορυκτών Πρώτων Υλών στο Ι.Γ.Μ.Ε. (Έμφαση στις Ο.Π.Υ. για Αδρανή) Αναπλ. Καθηγητής Παν. Αθηνών Κ.Θ. Παπαβασιλείου Γενικός ιευθυντής του Ι.Γ.Μ.Ε. Πάτρα,, 18 Μαϊου 2010 1 Η ΝΕΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Γεωθερμική έρευνα - Ερευνητικές διαδικασίες

Γεωθερμική έρευνα - Ερευνητικές διαδικασίες Γεωθερμική έρευνα - Ερευνητικές διαδικασίες Tεχνικο οικονομικοί παράγοντες για την αξιολόγηση της οικονομικότητας των γεωθερμικών χρήσεων και της «αξίας» του ενεργειακού προϊόντος: η θερμοκρασία, η παροχή

Διαβάστε περισσότερα

ΤΣΙΜΕΝΤΟ. 1. Θεωρητικό μέρος 2. Είδη τσιμέντου 3. Έλεγχος ποιότητας του τσιμέντου

ΤΣΙΜΕΝΤΟ. 1. Θεωρητικό μέρος 2. Είδη τσιμέντου 3. Έλεγχος ποιότητας του τσιμέντου ΤΣΙΜΕΝΤΟ 1. Θεωρητικό μέρος 2. Είδη τσιμέντου 3. Έλεγχος ποιότητας του τσιμέντου 1. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Το τσιμέντο είναι τεχνητή λεπτόκοκκη κονία, η οποία παρασκευάζεται με λεπτή άλεση του κλίνκερ. Κλίνκερ

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ. Ενότητα 13: Ζώνη Ροδόπης. Ιωάννης Κουκουβέλας, Καθηγητής Σχολή Θετικών Επιστημών Τμήμα Γεωλογίας

ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ. Ενότητα 13: Ζώνη Ροδόπης. Ιωάννης Κουκουβέλας, Καθηγητής Σχολή Θετικών Επιστημών Τμήμα Γεωλογίας ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ Ενότητα 13: Ζώνη Ροδόπης Ιωάννης Κουκουβέλας, Καθηγητής Σχολή Θετικών Επιστημών Τμήμα Γεωλογίας Άδειες Χρήσης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ για την μακροσκοπική αναγνώριση των ορυκτών

ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ για την μακροσκοπική αναγνώριση των ορυκτών ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΗΣ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑ ΕΞΑΜΗΝΟ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΟ ΕΤΟΣ : ΤΕΧΝΙΚΗ ΓΕΩΛΟΓΙΑ : Γ : 2015-2016 ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ για την μακροσκοπική αναγνώριση

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΑΔΡΑΝΗ ΥΛΙΚΑ. Ν. Σαμπατακάκης Καθηγητής Εργαστήριο Τεχνικής Γεωλογίας Παν/μιο Πατρών

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΑΔΡΑΝΗ ΥΛΙΚΑ. Ν. Σαμπατακάκης Καθηγητής Εργαστήριο Τεχνικής Γεωλογίας Παν/μιο Πατρών ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΑΔΡΑΝΗ ΥΛΙΚΑ Αδρανή υλικά είναι τα διαβαθμισμένα, ορυκτής ή βιομηχανικής προέλευσης υλικά, που χρησιμοποιούνται είτε με κάποιο συγκολλητικό μέσο (για παρασκευή κονιαμάτων, σκυροδεμάτων κλπ.)

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΗΣΕΙΣ ΦΥΣΙΚΩΝ ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΩΝ ΠΕΤΡΩΜΑΤΩΝ (%) ΤΑΦΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ 37,00%

ΧΡΗΣΕΙΣ ΦΥΣΙΚΩΝ ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΩΝ ΠΕΤΡΩΜΑΤΩΝ (%) ΤΑΦΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ 37,00% ΜΑΡΜΑΡΑ Τα μάρμαρα είναι κρυσταλλικά και κοκκώδη, συμπαγή ή/και πορώδη, ιζηματογενή και μεταμορφωμένα πετρώματα, συνιστάμενα από κύρια ορυκτά με σκληρότητα η 3-4 της κλίμακος Mosh (ασβεστίτης, δολομίτης,

Διαβάστε περισσότερα

ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΚΕΡΑΜΙΚΩΝ. Χ. Κορδούλης

ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΚΕΡΑΜΙΚΩΝ. Χ. Κορδούλης ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΚΕΡΑΜΙΚΩΝ Χ. Κορδούλης ΚΕΡΑΜΙΚΑ ΥΛΙΚΑ Τα κεραμικά υλικά είναι ανόργανα µη μεταλλικά υλικά (ενώσεις μεταλλικών και μη μεταλλικών στοιχείων), τα οποία έχουν υποστεί θερμική κατεργασία

Διαβάστε περισσότερα

Έδαφος Αποσάθρωση - τρεις φάσεις

Έδαφος Αποσάθρωση - τρεις φάσεις Δρ. Γεώργιος Ζαΐμης Έδαφος Αποσάθρωση - τρεις φάσεις Στερεά (ανόργανα συστατικά οργανική ουσία) Υγρή (εδαφικό διάλυμα) Αέρια ( εδαφικός αέρας) Στερεά αποσάθρωση πετρωμάτων αποσύνθεση φυτικών και ζωικών

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΠΡΟΔΡΟΜΩΝ ΣΕΙΣΜΙΚΩΝ ΦΑΙΝΟΜΕΝΩΝ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ

ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΠΡΟΔΡΟΜΩΝ ΣΕΙΣΜΙΚΩΝ ΦΑΙΝΟΜΕΝΩΝ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΠΡΟΔΡΟΜΩΝ ΣΕΙΣΜΙΚΩΝ ΦΑΙΝΟΜΕΝΩΝ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ Επιστημονικός Υπεύθυνος: Καθηγητής Νικ. Δελήμπασης Τομέας Γεωφυσικής Γεωθερμίας Πανεπιστημίου Αθηνών Η έρευνα για την ανίχνευση τυχόν

Διαβάστε περισσότερα

ΙΖΗΜΑΤΟΓΕΝΕΣΗ ρ. Ε. Λυκούδη Αθήνα 2005

ΙΖΗΜΑΤΟΓΕΝΕΣΗ ρ. Ε. Λυκούδη Αθήνα 2005 ΙΖΗΜΑΤΟΓΕΝΕΣΗ ρ. Ε. Λυκούδη Αθήνα 2005 Κύρια είδη ιζηµατογενών πετρωµάτων Tα ιζηµατογενή πετρώµατα σχηµατίζονται από τα υλικά αποσάθρωσης όλων των πετρωµάτων, που βρίσκονται στην επιφάνεια της γης κάτω

Διαβάστε περισσότερα

Σπήλαιο Κουτούκι Παιανίας. Γιώργος Πρίμπας

Σπήλαιο Κουτούκι Παιανίας. Γιώργος Πρίμπας Σπήλαιο Κουτούκι Παιανίας Γιώργος Πρίμπας Σπήλαιο Κουτούκι Παιανίας Το Σπήλαιο Κουτούκι Παιανίας, βρίσκεται στο τέλος μιας ανηφορικής διαδρομής τεσσάρων περίπου χιλιομέτρων έξω από την πόλη της Παιανίας,

Διαβάστε περισσότερα

Ν. Σαμπατακάκης Αν. Καθηγητής Εργαστήριο Τεχνικής Γεωλογίας Παν/μιο Πατρών

Ν. Σαμπατακάκης Αν. Καθηγητής Εργαστήριο Τεχνικής Γεωλογίας Παν/μιο Πατρών ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Α ΡΑΝΗ ΥΛΙΚΑ Αδρανή υλικά είναι τα διαβαθμισμένα, ορυκτής ή βιομηχανικής προέλευσης υλικά,, που χρησιμοποιούνται είτε με κάποιο συγκολλητικό μέσο (για παρασκευή κονιαμάτων, σκυροδεμάτων κλπ.)

Διαβάστε περισσότερα

ΔΟΜΙΚΟΙ ΛΙΘΟΙ. Στερεά σώματα, ποικίλων σχημάτων και

ΔΟΜΙΚΟΙ ΛΙΘΟΙ. Στερεά σώματα, ποικίλων σχημάτων και ΔΟΜΙΚΑ ΥΛΙΚΑ Α. Δομικοί λίθοι Β. Αδρανή υλικά Γ. Συνδετικά υλικά - Κονιάματα ΔΟΜΙΚΟΙ ΛΙΘΟΙ Στερεά σώματα, ποικίλων σχημάτων και διαστάσεων. Κανονικού ή ακανόνιστου σχήματος, αλλά γενικά επιδιώκεται μια

Διαβάστε περισσότερα

ΔΟΜΙΚΑ ΥΛΙΚΑ ΤΕΧΝΗΤΟΙ ΛΊΘΟΙ- ΚΕΡΑΜΙΚΑ ΥΛΙΚΑ μέρος Α

ΔΟΜΙΚΑ ΥΛΙΚΑ ΤΕΧΝΗΤΟΙ ΛΊΘΟΙ- ΚΕΡΑΜΙΚΑ ΥΛΙΚΑ μέρος Α ΔΟΜΙΚΑ ΥΛΙΚΑ ΤΕΧΝΗΤΟΙ ΛΊΘΟΙ- ΚΕΡΑΜΙΚΑ ΥΛΙΚΑ μέρος Α Πρώτες ύλες Οι πρώτες ύλες για την παρασκευή των τεχνητών δοµικών λίθων είναι : άργιλοι για αργιλικά ή κεραµικά δοµικά στοιχεία, καολίνης για προϊόντα

Διαβάστε περισσότερα

8 η ΕΝΟΤΗΤΑ ΚΟΝΙΕΣ ΚΑΙ ΚΟΝΙΑΜΑΤΑ

8 η ΕΝΟΤΗΤΑ ΚΟΝΙΕΣ ΚΑΙ ΚΟΝΙΑΜΑΤΑ ΣΧΟΛΗ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΜΠ ΤΕΧΝΙΚΑ ΥΛΙΚΑ 8 η ΕΝΟΤΗΤΑ ΚΟΝΙΕΣ ΚΑΙ ΚΟΝΙΑΜΑΤΑ Ε. Βιντζηλαίου (Συντονιστής), Ε. Βουγιούκας, Ε. Μπαδογιάννης Άδεια Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες Χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΛΙΘΟΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΘΕΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΠΑΡΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΣΤΟΝ ΕΝΤΟΠΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΟΛΟΜΙΤΙΚΩΝ ΜΑΡΜΑΡΩΝ ΤΟΥ ΟΡΟΥΣ ΦΑΛΑΚΡΟΥ

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΛΙΘΟΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΘΕΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΠΑΡΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΣΤΟΝ ΕΝΤΟΠΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΟΛΟΜΙΤΙΚΩΝ ΜΑΡΜΑΡΩΝ ΤΟΥ ΟΡΟΥΣ ΦΑΛΑΚΡΟΥ ελτίο της Ελληνικής Γεωλογικής Εταιρίας τοµ. XXXVI, 2004 Πρακτικά 10 ου ιεθνούς Συνεδρίου, Θεσ/νίκη Απρίλιος 2004 Bulletin of the Geological Society of Greece vol. XXXVI, 2004 Proceedings of the 10 th

Διαβάστε περισσότερα

Δοκιμή Αντίστασης σε Θρυμματισμό (Los Angeles)

Δοκιμή Αντίστασης σε Θρυμματισμό (Los Angeles) Δοκιμή Αντίστασης σε Θρυμματισμό (Los Angeles) 1. Εισαγωγή Γενική Περιγραφή Δοκιμής Η δοκιμή της αντοχής των αδρανών σε τριβή και κρούση ή αλλιώς «δοκιμή Los Angeles (LA)» υπάγεται στους ελέγχους σκληρότητας

Διαβάστε περισσότερα

Αποσάθρωση. Κεφάλαιο 2 ο. ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΔΑΦΩΝ

Αποσάθρωση. Κεφάλαιο 2 ο. ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΔΑΦΩΝ Κεφάλαιο 2 ο. ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΔΑΦΩΝ Αποσάθρωση Ονομάζουμε τις μεταβολές στο μέγεθος, σχήμα και την εσωτερική δομή και χημική σύσταση τις οποίες δέχεται η στερεά φάση του εδάφους με την επίδραση των παραγόντων

Διαβάστε περισσότερα

Ε ΑΦΟΣ. Έδαφος: ανόργανα οργανικά συστατικά

Ε ΑΦΟΣ. Έδαφος: ανόργανα οργανικά συστατικά Ε ΑΦΟΣ Έδαφος: ανόργανα οργανικά συστατικά ρ. Ε. Λυκούδη Αθήνα 2005 Έδαφος Το έδαφος σχηµατίζεται από τα προϊόντα της αποσάθρωσης των πετρωµάτων του υποβάθρου (µητρικό πέτρωµα) ή των πετρωµάτων τω γειτονικών

Διαβάστε περισσότερα

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΒΩΞΙΤΕΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΒΩΞΙΤΩΝ Το 1844 ο Γάλλος επιστήμονας Dufrenoy χαρακτήρισε το ορυκτό που μελετήθηκε το 1821 απο το Γάλλο χημικός Berthier στο χωριό Les Baux, της Ν. Γαλλίας ως

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΥΚΤΑ. Ο όρος ορυκτό προέρχεται από το ρήμα «ορύσσω» ή «ορύττω» που σημαίνει «σκάβω». Χαλαζίας. Ορυκτό αλάτι (αλίτης)

ΟΡΥΚΤΑ. Ο όρος ορυκτό προέρχεται από το ρήμα «ορύσσω» ή «ορύττω» που σημαίνει «σκάβω». Χαλαζίας. Ορυκτό αλάτι (αλίτης) ΟΡΥΚΤΑ & ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ ΟΡΥΚΤΑ Ο όρος ορυκτό προέρχεται από το ρήμα «ορύσσω» ή «ορύττω» που σημαίνει «σκάβω». Χαλαζίας Ορυκτό αλάτι (αλίτης) Τα ορυκτά είναι φυσικά, στερεά και ομογενή σώματα της λιθόσφαιρας

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΕΝΕΤΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ. Αριάδνη Αργυράκη

ΔΙΑΓΕΝΕΤΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ. Αριάδνη Αργυράκη ΔΙΑΓΕΝΕΤΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ Αριάδνη Αργυράκη Περιεχόμενα 2 1. ΟΡΙΣΜΟΣ- ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΔΙΑΓΕΝΕΣΗΣ 2. ΔΙΑΓΕΝΕΤΙΚΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑ 3. ΔΙΑΓΕΝΕΤΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ 4. ΔΙΑΓΕΝΕΣΗ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΠΗΛΟΥ ΔΙΑΓΕΝΕΣΗ / ΟΡΙΣΜΟΣ & ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΒΛΑΒΕΣ ΤΟΙΧΟΠΟΙΙΑΣ Τεκμηρίωση Βλαβών περιλαμβάνει : Αποτύπωση φερόντων στοιχείων κατασκευής. Πιθανές επεμβάσεις λόγω της μεγάλης διάρκειας ζωής κτιρίων από τοιχοποιία την καθιστούν δύσκολη. Αναζήτηση αρχικών

Διαβάστε περισσότερα

Εικ.IV.7: Μορφές Κυψελοειδούς αποσάθρωσης στη Νάξο, στην περιοχή της Στελίδας.

Εικ.IV.7: Μορφές Κυψελοειδούς αποσάθρωσης στη Νάξο, στην περιοχή της Στελίδας. ii. Μορφές Διάβρωσης 1. Μορφές Κυψελοειδούς Αποσάθρωσης-Tafoni Ο όρος Tafoni θεσπίστηκε ως γεωμορφολογικός από τον A. Penck (1894), εξαιτίας των γεωμορφών σε περιοχή της Κορσικής, που φέρει το όνομα αυτό.

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο Συνθέτων Υλικών

Εργαστήριο Συνθέτων Υλικών Εργαστήριο Συνθέτων Υλικών Εργαστηριακή Άσκηση 04 ΥΛΙΚΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ Διδάσκων Δρ Κατσιρόπουλος Χρήστος Τμήμα Μηχανολογίας ΑΤΕΙ Πατρών 2014-15 1 Ταξινόμηση ΣΥ 2 Διάφοροι Τύποι ινών 3 Ίνες Άνθρακα -υψηλές ειδικές

Διαβάστε περισσότερα

Απαντήσεις πανελληνίων θεμάτων στην. Οικοδομική 21/06/2018

Απαντήσεις πανελληνίων θεμάτων στην. Οικοδομική 21/06/2018 Απαντήσεις πανελληνίων θεμάτων στην Οικοδομική 21/06/2018 ΘΕΜΑ Α Α1. α. ΣΩΣΤΟ (σχολικό βιβλίο σελ. 274) β. ΛΑΘΟΣ (Τα φορτία που δέχεται ένας τοίχος μπορεί να είναι κατακόρυφα ή οριζόντια. σχολικό βιβλίο

Διαβάστε περισσότερα

4.11 Ορυκτά& Πετρώµατα

4.11 Ορυκτά& Πετρώµατα 4.11 Ορυκτά& Πετρώµατα απλά εντυπωσιακά Μαστή Χριστίνα ΠΕ0401 Οπάλιο Αµέθυστος Χαλαζίας Αζουρίτης Ορυκτό Ορυκτά είναι φυσικά, στερεά και οµογενή σώµατα της λιθόσφαιρας που κάτω από ορισµένες συνθήκες πίεσης

Διαβάστε περισσότερα

Κατανάλωση νερού σε παγκόσμια κλίμακα

Κατανάλωση νερού σε παγκόσμια κλίμακα Κατανάλωση νερού σε παγκόσμια κλίμακα ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ - ΜΟΡΦΗ ΕΡΓΟΥ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ ΝΕΡΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Προέλευση Μορφή έργων Χρήση Επιφανειακό νερό Φράγματα (ταμιευτήρες) Λιμνοδεξαμενές (ομβροδεξαμενές) Κύρια για

Διαβάστε περισσότερα

«Αριθμητική και πειραματική μελέτη της διεπιφάνειας χάλυβασκυροδέματος στις σύμμικτες πλάκες με χαλυβδόφυλλο μορφής»

«Αριθμητική και πειραματική μελέτη της διεπιφάνειας χάλυβασκυροδέματος στις σύμμικτες πλάκες με χαλυβδόφυλλο μορφής» ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗΣ ΔΙΑΤΡΙΒΗΣ «Αριθμητική και πειραματική μελέτη της διεπιφάνειας χάλυβασκυροδέματος στις σύμμικτες πλάκες με χαλυβδόφυλλο μορφής» του Θεμιστοκλή Τσαλκατίδη, Δρ. Πολιτικού Μηχανικού

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤΕΡΓΑΣΙΕΣ ΜΟΡΦΟΠΟΙΗΣΗΣ. Δρ. Φ. Σκιττίδης, Δρ. Π. Ψυλλάκη

ΚΑΤΕΡΓΑΣΙΕΣ ΜΟΡΦΟΠΟΙΗΣΗΣ. Δρ. Φ. Σκιττίδης, Δρ. Π. Ψυλλάκη ΚΑΤΕΡΓΑΣΙΕΣ ΜΟΡΦΟΠΟΙΗΣΗΣ Δρ. Φ. Σκιττίδης, Δρ. Π. Ψυλλάκη ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Ορυκτά Πρώτες ύλες Κεραμικά Οργανικά υλικά (πετρέλαιο, άνθρακας) Μέταλλα (ελατά και όλκιμα) Μεταλλικός δεσμός Κεραμικά

Διαβάστε περισσότερα

Τυποποιημένη δοκιμή διεισδύσεως λιπαντικών λίπων (γράσσων)

Τυποποιημένη δοκιμή διεισδύσεως λιπαντικών λίπων (γράσσων) 6 η Εργαστηριακή Άσκηση Τυποποιημένη δοκιμή διεισδύσεως λιπαντικών λίπων (γράσσων) Εργαστήριο Τριβολογίας Μάιος 2011 Αθανάσιος Μουρλάς Λιπαντικό λίπος (γράσσο) Το λιπαντικό λίπος ή γράσσο είναι ένα στερεό

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΑ. Β) Τι ονομάζουμε μαζικό αριθμό ενός στοιχείου και με ποιο γράμμα συμβολίζεται;

ΓΕΩΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΑ. Β) Τι ονομάζουμε μαζικό αριθμό ενός στοιχείου και με ποιο γράμμα συμβολίζεται; ΓΕΩΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΑ Α) Τι ονομάζουμε ατομικό αριθμό ενός στοιχείου και με ποιο γράμμα συμβολίζεται; Β) Τι ονομάζουμε μαζικό αριθμό ενός στοιχείου και με ποιο γράμμα συμβολίζεται; Γ) Πως συμβολίζεται

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ "ΔΟΜΗ ΞΥΛΟΥ"

ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ ΔΟΜΗ ΞΥΛΟΥ "ΔΟΜΗ ΞΥΛΟΥ" ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ Καθ. Γεώργιος Μαντάνης Εργαστήριο Επιστήμης & Τεχνολογίας Ξύλου Τμήμα Σχεδιασμού & Τεχνολογίας Ξύλου & Επίπλου www.teilar.gr/~mantanis ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ ΣΥΣΤΑΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΕΤΡΩΜΑΤΩΝ

ΜΑΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΕΤΡΩΜΑΤΩΝ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΜΕΤΑΛΛΕΙΩΝ MΕΤΑΛΛΟΥΡΓΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΤΕΧΝ. ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ & Υ ΡΟΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΗΡΩΩΝ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ 9, 157 80 ΖΩΓΡΑΦΟΥ, ΑΘΗΝΑ NATIONAL TECHNICAL

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΓΕΩΧΗΜΕΙΑ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΓΕΩΧΗΜΕΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΓΕΩΧΗΜΕΙΑ Ενότητα 5: Δευτερογενής Διασπορά, Κυριότερες γεωχημικές μεθόδοι Αναζήτησης Κοιτασμάτων, Σχεδιασμός και δειγματοληψία Χαραλαμπίδης Γεώργιος Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος και Μηχανικών

Διαβάστε περισσότερα

Μπορούμε Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε χρησιμοποιήσουμε οποιασδήποτε ποιότητας ποιότητας ορυκτό για οποιοδήποτε οποιοδήποτε τελικό προϊόν ; προϊόν

Μπορούμε Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε χρησιμοποιήσουμε οποιασδήποτε ποιότητας ποιότητας ορυκτό για οποιοδήποτε οποιοδήποτε τελικό προϊόν ; προϊόν Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε οποιασδήποτε ποιότητας ορυκτό για οποιοδήποτε τελικό προϊόν ; Γιατί ναι; Τις ορυκτές πρώτες ύλες δεν τις δημιουργεί ο άνθρωπος αλλά η φύση μέσα από χρονοβόρες διεργασίες Επίσης

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΜΕΤΑΛΛΕΙΩΝ - ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΩΝ ΜΑΘΗΜΑ 2. ΟΡΥΚΤΑ - ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ

ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΜΕΤΑΛΛΕΙΩΝ - ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΩΝ ΜΑΘΗΜΑ 2. ΟΡΥΚΤΑ - ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΜΕΤΑΛΛΕΙΩΝ - ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΩΝ ΜΑΘΗΜΑ 2. ΟΡΥΚΤΑ - ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ Μαρία Περράκη, Επίκουρη Καθηγήτρια ΑΔΕΙΑ ΧΡΗΣΗΣ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες

Διαβάστε περισσότερα

Στοιχεία Θερµικών/Μηχανικών Επεξεργασιών και δοµής των Κεραµικών, Γυαλιών

Στοιχεία Θερµικών/Μηχανικών Επεξεργασιών και δοµής των Κεραµικών, Γυαλιών Στοιχεία Θερµικών/Μηχανικών Επεξεργασιών και δοµής των Κεραµικών, Γυαλιών Βασισµένοστο Norman E. Dowling, Mechanical Behavior of Materials, Third Edition, Pearson Education, 2007 1 Κεραµικάκαιγυαλιά Τα

Διαβάστε περισσότερα

6 η ΕΝΟΤΗΤΑ ΣΚΥΡΟΔΕΜΑ: ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ

6 η ΕΝΟΤΗΤΑ ΣΚΥΡΟΔΕΜΑ: ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΧΟΛΗ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΜΠ ΤΕΧΝΙΚΑ ΥΛΙΚΑ 6 η ΕΝΟΤΗΤΑ ΣΚΥΡΟΔΕΜΑ: ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ Ε. Βιντζηλαίου (Συντονιστής), Ε. Βουγιούκας, Ε. Μπαδογιάννης Άδεια Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΕΣ. Πανελλήνιο Συνέδριο Σκυροδέματος «Κατασκευές από Σκυρόδεμα»

ΕΠΕΣ. Πανελλήνιο Συνέδριο Σκυροδέματος «Κατασκευές από Σκυρόδεμα» ΣΧΕΣΗ ΑΝΤΟΧΗΣ ΣΚΥΡΟΔΕΜΑΤΟΣ ΣΕ ΘΛΙΨΗ ΚΑΙ ΚΑΜΨΗ (για θραυστά ασβεστολιθικά αδρανή Αττικής) Βασ. Κυριακόπουλος Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ, MSc, vkyriako@gmail.com Στυλ. Κόλιας Δρ Πολιτικός Μηχανικός τ. Αναπλ.

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΕΔΑΦΩΝ

ΧΗΜΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΕΔΑΦΩΝ Εδαφικά κολλοειδή Ανόργανα ορυκτά (άργιλος) ή οργανική ουσία (χούμος) με διάμετρο μικρότερη από 0,001 mm ή 1μ ανήκουν στα κολλοειδή. Ηάργιλος(

Διαβάστε περισσότερα

ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΓΕΩΦΥΣΙΚΩΝ ΔΙΑΣΚΟΠΗΣΕΩΝ

ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΓΕΩΦΥΣΙΚΩΝ ΔΙΑΣΚΟΠΗΣΕΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΓΕΩΦΥΣΙΚΩΝ ΔΙΑΣΚΟΠΗΣΕΩΝ Z ΕΞΑΜΗΝΟ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΤΣΟΥΡΛΟΣ ΛΕΚΤΟΡΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΩΦΥΣΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ, ΑΠΘ (e-mail: tsourlos@lemnos.geo.auth.gr) ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΓΕΩΦΥΣΙΚΗ Μελετά

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΙΚΗ ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ ΚΑΙ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΔΑΦΩΝ

ΧΗΜΙΚΗ ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ ΚΑΙ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΔΑΦΩΝ ΧΗΜΙΚΗ ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ ΚΑΙ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΔΑΦΩΝ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Χημική αποσάθρωση Διάσπαση και εξαλλοίωση υλικών κοντά στην επιφάνεια της γης Σχηματισμός προϊόντων κοντά σε κατάσταση χημικής ισορροπίας με την ατμόσφαιρα,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΒΑΛΛΩΝ ΧΩΡΟΣ ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ. Ν. Σαμπατακάκης Καθηγητής Εργαστήριο Τεχνικής Γεωλογίας Παν/μιο Πατρών

ΠΕΡΙΒΑΛΛΩΝ ΧΩΡΟΣ ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ. Ν. Σαμπατακάκης Καθηγητής Εργαστήριο Τεχνικής Γεωλογίας Παν/μιο Πατρών ΠΕΡΙΒΑΛΛΩΝ ΧΩΡΟΣ ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ Ι ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ βασική απαίτηση η απόκτηση της αναγκαίας γνώσης της συμπεριφοράς του «Εδάφους Υπεδάφους» (γεωλογικοί σχηματισμοί γεωϋλικά) από πλευράς

Διαβάστε περισσότερα

Οι ασυνέχειες επηρεάζουν τη συμπεριφορά του τεχνικού έργου και πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στο σχεδιασμό του.

Οι ασυνέχειες επηρεάζουν τη συμπεριφορά του τεχνικού έργου και πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στο σχεδιασμό του. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΑΣΥΝΕΧΕΙΩΝ ΒΡΑΧΟΥ Όπως έχουμε ήδη αναφέρει οι ασυνέχειες αποτελούν επίπεδα αδυναμίας της βραχόμαζας που διαχωρίζει τα τεμάχια του ακέραιου πετρώματος. Κάθετα σε αυτή η εφελκυστική αντοχή είναι

Διαβάστε περισσότερα

(aggregates) ΑΔΡΑΝΗ (ή βοηθητικά) ΥΛΙΚΑ. (aggregates) Όλα τα υλικά που προέρχονται από τη φυσική κατάτμηση ή την τεχνητή θραύση πετρωμάτων:

(aggregates) ΑΔΡΑΝΗ (ή βοηθητικά) ΥΛΙΚΑ. (aggregates) Όλα τα υλικά που προέρχονται από τη φυσική κατάτμηση ή την τεχνητή θραύση πετρωμάτων: ΑΔΡΑΝΗ (ή βοηθητικά) ΥΛΙΚΑ (aggregates) ΑΔΡΑΝΗ (ή βοηθητικά) ΥΛΙΚΑ (aggregates) Όλα τα υλικά που προέρχονται από τη φυσική κατάτμηση ή την τεχνητή θραύση πετρωμάτων: Tα φυσικά υλικά (π.χ. χ σκύρα, άμμοι,

Διαβάστε περισσότερα

ΗΜΕΡΙΔΑ ΤΕΕ «ΟΡΥΚΤΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΕΣ. «Εξορυκτική ή βιομηχανία και βώ βιώσιμη ανάπτυξη»

ΗΜΕΡΙΔΑ ΤΕΕ «ΟΡΥΚΤΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΕΣ. «Εξορυκτική ή βιομηχανία και βώ βιώσιμη ανάπτυξη» ΗΜΕΡΙΔΑ ΤΕΕ «ΟΡΥΚΤΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ» ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ «Εξορυκτική ή βιομηχανία και βώ βιώσιμη ανάπτυξη» Η σημασία του εξορυκτικού κλάδου για την ελληνική οικονομία Ο

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο Τεχνολογίας Υλικών

Εργαστήριο Τεχνολογίας Υλικών Εργαστήριο Τεχνολογίας Υλικών Εργαστηριακή Άσκηση 07 Εφελκυσμός Διδάσκοντες: Δρ Γεώργιος Ι. Γιαννόπουλος Δρ Θεώνη Ασημακοπούλου Δρ Θεόδωρος Λούτας Τμήμα Μηχανολογίας ΑΤΕΙ Πατρών Πάτρα 2011 1 Μηχανικές

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑ: ΤΕΧΝΙΚΗ ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΕΞΑΜΗΝΟ: 7 ο Β. ΜΑΡΙΝΟΣ, Επ. ΚΑΘ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ: Β. ΧΡΗΣΤΑΡΑΣ, ΚΑΘ. Φεβρουάριος 2015 ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

Διαβάστε περισσότερα

«ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΟΜΗ ΞΥΛΟΥ» ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ. Δρ. Γεώργιος Μαντάνης Εργαστήριο Τεχνολογίας Ξύλου Τμήμα Σχεδιασμού & Τεχνολογίας Ξύλου & Επίπλου

«ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΟΜΗ ΞΥΛΟΥ» ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ. Δρ. Γεώργιος Μαντάνης Εργαστήριο Τεχνολογίας Ξύλου Τμήμα Σχεδιασμού & Τεχνολογίας Ξύλου & Επίπλου «ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΟΜΗ ΞΥΛΟΥ» ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ Δρ. Γεώργιος Μαντάνης Εργαστήριο Τεχνολογίας Ξύλου Τμήμα Σχεδιασμού & Τεχνολογίας Ξύλου & Επίπλου ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ ΣΥΣΤΑΣΗ ΞΥΛΟΥ ΣΕ ΔΟΜΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ

Διαβάστε περισσότερα

Τα Fe-Ni-ούχα λατεριτικά μεταλλεύματα της Ελλάδας. Συμβολή της Ορυκτολογίας- Πετρολογίας στην αξιοποίησή τους. Ευριπίδης Μπόσκος, Καθηγητής

Τα Fe-Ni-ούχα λατεριτικά μεταλλεύματα της Ελλάδας. Συμβολή της Ορυκτολογίας- Πετρολογίας στην αξιοποίησή τους. Ευριπίδης Μπόσκος, Καθηγητής Τα Fe-Ni-ούχα λατεριτικά μεταλλεύματα της Ελλάδας. Συμβολή της Ορυκτολογίας- Πετρολογίας στην αξιοποίησή τους. Ευριπίδης Μπόσκος, Καθηγητής Στον Τομέα Γεωλογικών Επιστημών η Ορυκτολογία-Πετρολογία που

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΜΕΤΑΛΛΕΙΩΝ ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗΣ

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΜΕΤΑΛΛΕΙΩΝ ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗΣ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΜΕΤΑΛΛΕΙΩΝ ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΕΝΔΥΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΠΑΡΑΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΛΑΤΟΜΕΙΟΥ ΜΑΡΜΑΡΟΥ Αντικείμενο διπλωματικής εργασίας Η

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΒΡΩΣΗ ΑΝΑΓΛΥΦΟΥ. Δρ Γεώργιος Μιγκίρος

ΔΙΑΒΡΩΣΗ ΑΝΑΓΛΥΦΟΥ. Δρ Γεώργιος Μιγκίρος ΔΙΑΒΡΩΣΗ ΕΞΩΜΑΛΥΝΣΗ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΑΝΑΓΛΥΦΟΥ Δρ Γεώργιος Μιγκίρος Καθηγητής Γεωλογίας ΓΠΑ Ο πλανήτης Γη έτσι όπως φωτογραφήθηκε το 1972 από τους αστροναύτες του Απόλλωνα 17 στην πορεία τους για τη σελήνη. Η

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΣΚΟΙ ΚΟΠΗΣ MADE IN GERMANY

ΔΙΣΚΟΙ ΚΟΠΗΣ MADE IN GERMANY MADE IN GERMANY ΔΙΣΚΟΙ ΚΟΠΗΣ H πολυετής εμπειρία και τεχνογνωσία σε συνδυασμό με το πάθος για καινοτομία έχουν καταστήσει την εταιρία Sonneflex ως ένα από τα μεγαλύτερα ονόματα σε παγκόσμιο επίπεδο στον

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. β. Το κολλάρισμα του χαρτιού στην Ανατολή γινόταν με αμυλόκολλα και στη Δύση με ζελατίνη. Σωστό

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. β. Το κολλάρισμα του χαρτιού στην Ανατολή γινόταν με αμυλόκολλα και στη Δύση με ζελατίνη. Σωστό ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ HMEΡΗΣΙΩΝ Δ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΑΥΤΟΤΕΛΩΝ ΕΙΔΙΚΩΝ ΤΜΗΜΑΤΩΝ & ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΣΥΝΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ ΤΕΤΑΡΤΗ 20 ΙΟΥΝΙΟΥ 2018 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΥΛΙΚΩΝ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο Συνθέτων Υλικών

Εργαστήριο Συνθέτων Υλικών Εργαστήριο Συνθέτων Υλικών Εργαστηριακή Άσκηση 03 ΔΟΚΙΜΕΣ(TEST) ΤΩΝ ΠΟΛΥΜΕΡΩΝ Διδάσκων Δρ Κατσιρόπουλος Χρήστος Τμήμα Μηχανολογίας ΑΤΕΙ Πατρών 2014-15 1 Καταστροφικές μέθοδοι 1. Τεχνική διάλυσης της μήτρας

Διαβάστε περισσότερα

Ακουστική Χώρων & Δομικά Υλικά. Μάθημα Νο 1

Ακουστική Χώρων & Δομικά Υλικά. Μάθημα Νο 1 Ακουστική Χώρων & Δομικά Υλικά Μάθημα Νο 1 Καταστάσεις της ΎΎλης (Φυσικές Ιδιότητες) Στερεά Υγρή Αέρια Στερεά Συγκεκριμένο Σχήμα Συγκεκριμένο ΌΌγκο Μεγάλη πυκνότητα Δεν συμπιέζονται εύκολα Σωματίδια με

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΟΜΟΓΕΝΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΤΣΙΜΕΝΤΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ

ΠΡΟΟΜΟΓΕΝΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΤΣΙΜΕΝΤΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΠΡΟΟΜΟΓΕΝΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΤΣΙΜΕΝΤΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ Φωτ.: Κατά FLSmidth 1 ΠΡΟ-ΟΜΟΓΕΝΟΠΟΙΗΣΗ - Εισαγωγή Είναι γνωστό ότι στην παραγωγική διαδικασία του κλίνκερ τσιμέντου, εκτός των άλλων, σημαντικότατη επίδραση έχουν

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΚΑΙ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΤΩΝ ΚΕΡΑΜΙΚΩΝ

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΚΑΙ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΤΩΝ ΚΕΡΑΜΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΚΑΙ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΤΩΝ ΚΕΡΑΜΙΚΩΝ Ταξινόμηση Κεραμικών ανάλογα με τις εφαρμογές τους: Ύαλοι Δομικά προϊόντα από πηλούς Λευκόχρωμα κεραμικά σκεύη Πυρίμαχα Κεραμικά εκτριβής Κονιάματα Προηγμένα κεραμικά

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΜΕΝΑ ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ

ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΜΕΝΑ ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΜΕΝΑ ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ Διαδικασίες της μεταμόρφωσης Γεωλογικός κύκλος πετρωμάτων Ιστοί (υφή) των μεταμορφωμένων πετρωμάτων Τύποι μεταμορφωμένων πετρωμάτων Βαθμός Μεταμόρφωσης Αναγνώριση των μεταμορφωμένων

Διαβάστε περισσότερα

Η σκληρότητα των πετρωμάτων ως γνωστόν, καθορίζεται από την αντίσταση που αυτά παρουσιάζουν κατά τη χάραξή τους

Η σκληρότητα των πετρωμάτων ως γνωστόν, καθορίζεται από την αντίσταση που αυτά παρουσιάζουν κατά τη χάραξή τους Η σκληρότητα των πετρωμάτων ως γνωστόν, καθορίζεται από την αντίσταση που αυτά παρουσιάζουν κατά τη χάραξή τους σφυρί αναπήδησης Schmidt τύπου L (Schmidt rebound hammer) Κατηγορία πετρωμάτων Μέση ένδειξη

Διαβάστε περισσότερα

Νομικό Πλαίσιο Λατομείων Αδρανών Υλικών

Νομικό Πλαίσιο Λατομείων Αδρανών Υλικών Βιώσιμη Ανάπτυξη ιαχείριση Αδρανών Υλικών Νομικό Πλαίσιο Λατομείων Αδρανών Υλικών Ιωάννης Κυριαζής Μεταλλειολόγος Μηχανικός Ε.Μ.Π. Στέφανος Αργυράκης Γεωλόγος-Περιβαλλοντολόγος, Περιφ. Ενότητα Πέλλας Έδεσσα,

Διαβάστε περισσότερα

Πιο ενεργά συστατικά κολλοειδή κλασματα Διάμετρο μικρότερη από 0,001 mm ή 1μ ανήκουν στα κολλοειδή.

Πιο ενεργά συστατικά κολλοειδή κλασματα Διάμετρο μικρότερη από 0,001 mm ή 1μ ανήκουν στα κολλοειδή. Δρ. Γεώργιος Ζαΐμης Πιο ενεργά συστατικά κολλοειδή κλασματα Διάμετρο μικρότερη από 0,001 mm ή 1μ ανήκουν στα κολλοειδή. Ανόργανα ορυκτά (άργιλος) οργανική ουσία (χούμος) Η άργιλος (< 2μ) των εδαφών, διαμέτρου

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΛΛΟΠΥΡΙΤΙΚΑ

ΦΥΛΛΟΠΥΡΙΤΙΚΑ ΦΥΛΛΟΠΥΡΙΤΙΚΑ Σερπεντίνης Μοσχοβίτης Βιοτίτης Μαρμαρυγίες Χλωρίτης Τάλκης ΦΥΛΛΟΠΥΡΙΤΙΚΑ ΦΥΛΛΟΠΥΡΙΤΙΚΑ Τομή _ _ φύλλα Πρισματική μορφή Ένα σχισμό Έντονο πλεοχροϊσμό (άν το ορυκτό είναι έγχρωμο) Ορθή κατάσβεση

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΝΙΕΣ. Υλικά που όταν αναμιχθούν και. (συνήθως νερό) γίνονται εύπλαστος πολτός με συγκολητικές ιδιότητες.

ΚΟΝΙΕΣ. Υλικά που όταν αναμιχθούν και. (συνήθως νερό) γίνονται εύπλαστος πολτός με συγκολητικές ιδιότητες. ΚΟΝΙΕΣ Υλικά που όταν αναμιχθούν και υποστούν κατεργασία με ρευστό (συνήθως νερό) γίνονται εύπλαστος πολτός με συγκολητικές ιδιότητες. ΔΙΑΚΡΙΣΗ (α) Αερικές -Πήξη και σκλήρυνση σε ατμοσφαιρικό αέρα - Συντήρηση

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 2 Χημικοί Δεσμοί

Κεφάλαιο 2 Χημικοί Δεσμοί Κεφάλαιο 2 Χημικοί Δεσμοί Σύνοψη Παρουσιάζονται οι χημικοί δεσμοί, ιοντικός, μοριακός, ατομικός, μεταλλικός. Οι ιδιότητες των υλικών τόσο οι φυσικές όσο και οι χημικές εξαρτώνται από το είδος ή τα είδη

Διαβάστε περισσότερα

Το Προεδρείο του Συνδέσμου παρέθεσε γεύμα εργασίας στους δημοσιογράφους που καλύπτουν το ρεπορτάζ του ΥΠΕΚΑ, στην Αίγλη Ζαππείου, στις

Το Προεδρείο του Συνδέσμου παρέθεσε γεύμα εργασίας στους δημοσιογράφους που καλύπτουν το ρεπορτάζ του ΥΠΕΚΑ, στην Αίγλη Ζαππείου, στις Το Προεδρείο του Συνδέσμου παρέθεσε γεύμα εργασίας στους δημοσιογράφους που καλύπτουν το ρεπορτάζ του ΥΠΕΚΑ, στην Αίγλη Ζαππείου, στις 14-7-2011. Τονίστηκαν για μια ακόμη φορά οι δυνατότητες που έχει ο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ» ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ

Διαβάστε περισσότερα

Βασικές μέθοδοι στρωματογραφίας

Βασικές μέθοδοι στρωματογραφίας Βασικές μέθοδοι στρωματογραφίας ΛΙΘΟΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑ ΒΙΟΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑ ΧΡΟΝΟΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑ Μαγνητοστρωματογραφία Σεισμική στρωματογραφία ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΣ Παραλληλισμός στρωμάτων από περιοχή σε περιοχή με στόχο

Διαβάστε περισσότερα

Λιθοστρωματογραφία. Αποτελεί μέθοδο έρευνας της Στρωματογραφίας που έχει σκοπό την ταξινόμηση των ΣΤΡΩΜΕΝΩΝ πετρωμάτων

Λιθοστρωματογραφία. Αποτελεί μέθοδο έρευνας της Στρωματογραφίας που έχει σκοπό την ταξινόμηση των ΣΤΡΩΜΕΝΩΝ πετρωμάτων Λιθοστρωματογραφία Αποτελεί μέθοδο έρευνας της Στρωματογραφίας που έχει σκοπό την ταξινόμηση των ΣΤΡΩΜΕΝΩΝ πετρωμάτων σε ΕΝΟΤΗΤΕΣ με βάση τα λιθολογικά τους χαρακτηριστικά (σύσταση, χρώμα, στρώσεις, υφή,

Διαβάστε περισσότερα

4. γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο

4. γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο 4. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟ γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο 4. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟ γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο 4. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟ γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο /Ελληνικός χώρος Τα ελληνικά βουνά (και γενικότερα οι ορεινοί όγκοι της

Διαβάστε περισσότερα

Κεραμικό υλικό. Είναι : Οξείδια, καρβίδια, νιτρίδια, βορίδια, αργιλοπυριτικά ορυκτά. π.χ. Αλουμίνα Al 2 O 3. Ζιρκονία ZrO 2. Σπινέλιος MgO.

Κεραμικό υλικό. Είναι : Οξείδια, καρβίδια, νιτρίδια, βορίδια, αργιλοπυριτικά ορυκτά. π.χ. Αλουμίνα Al 2 O 3. Ζιρκονία ZrO 2. Σπινέλιος MgO. Κεραμικό υλικό = κάθε ανόργανο μη μεταλλικό υλικό, το οποίο έχει υποστεί θερμική κατεργασία σε υψηλές θερμοκρασίες (Θ >1000 ο C) είτε κατά το στάδιο της επεξεργασίας του είτε κατά το στάδιο της εφαρμογής

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ

ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Για τη διευκόλυνση των σπουδαστών στη μελέτη τους και την καλύτερη κατανόηση των κεφαλαίων που περιλαμβάνονται στο βιβλίο ΓΕΝΙΚΗ ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ Σημείωση: Το βιβλίο καλύπτει την ύλη

Διαβάστε περισσότερα

Επιστήμη των Υλικών. Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Τμήμα Φυσικής

Επιστήμη των Υλικών. Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Τμήμα Φυσικής Επιστήμη των Υλικών Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Τμήμα Φυσικής 2017 Α. Δούβαλης Ατέλειες, διαταραχές και σχέση τους με τις μηχανικές ιδιότητες των στερεών (μεταλλικά στερεά) μικτή διαταραχή διαταραχή κοχλία

Διαβάστε περισσότερα

7. ειγµατοληψία και κατασκευή Λεπτών Τοµών

7. ειγµατοληψία και κατασκευή Λεπτών Τοµών σελ. 129 7. ειγµατοληψία και κατασκευή Λεπτών Τοµών 7.1 Γενικά Στο κεφάλαιο αυτό θα αναφερθούν ορισµένα "µυστικά" που αφορούν στην επιλογή της θέσης και τον τρόπο δειγµατοληψίας στην ύπαιθρο, στην προετοιµασία

Διαβάστε περισσότερα