Διαθεματική Προσέγγιση της Σχολικής Φυσικής Αγωγής βάσει του Sport Education

Transcript

1 Διαθεματική Προσέγγιση της Σχολικής Φυσικής Αγωγής βάσει του Sport Education Λευτεράτος Χρυσόστομος Πανεπιστήμιο Κύπρου & Τσαγγαρίδου Νίκη Πανεπιστήμιο Κύπρου Περίληψη Η συγκεκριμένη έρευνα αναφέρεται στην διαθεματική προσέγγιση της σχολικής Φυσικής Αγωγής (Φ.Α.) βάσει του μοντέλου Sport Education (S.E.). Είκοσι-δύο (22) μαθητές-τριες μίας πέμπτης (Ε ) τάξης πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης διδάχθηκαν μια ενότητα καλαθόσφαιρας (13 μαθήματα) βάσει του μοντέλου S.E. Το S.E. θεωρείται καινοτόμο επειδή οργανώνει τα παιδιά σε μεικτές ομάδες προσφέροντάς τους την ευκαιρία να βιώσουν το διδασκόμενο άθλημα από περισσότερες από μία οπτικές γωνίες, αναλαμβάνοντας συγκεκριμένους ρόλους (παίκτης, προπονητής, γραμματεία, διαιτητής και αρχηγός ομάδας). Οι βασικές αρχές του μοντέλου είναι οι εξής: (i)σεζόν, (ii)αλληλεπίδραση, (iii)αγωνιστικές Συναντήσεις, (iv)τελικό Αθλητικό Γεγονός, (v)καταγραφή Δεδομένων και (vi)εορτασμός, οι οποίες αξιοποιήθηκαν από τους ερευνητές για να προσεγγισθεί διαθεματικά η συγκεκριμένη ενότητα της καλαθόσφαιρας. Για την συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκαν συνεντεύξεις, παρατήρηση, ημερολόγια συναισθημάτων, ερωτηματολόγια και έντυπα (π.χ. φύλλα αγώνων που συμπλήρωσαν τα ίδια τα παιδιά). Τα 13 μαθήματα Φ.Α. αποτέλεσαν τον πυρήνα του προγράμματος. Τα παιδιά αναλαμβάνοντας ρόλους γραμματείας συμπλήρωναν τα Φύλλα Αγώνων σε κάθε αγωνιστική του πρωταθλήματος. Στα μαθηματικά, τα παιδιά συγκέντρωσαν τα δεδομένα αυτά, τα ομαδοποίησαν, εξήγαγαν συμπεράσματα και τα παρουσίασαν αναλύοντας τα στην ολομέλεια της τάξης. Επιπλέον, για την διοργάνωση του Τελικού Αθλητικού Γεγονότος, στο μάθημα των Ελληνικών δημιουργήθηκαν προσκλήσεις προς όλους τους καλεσμένους. Στο μάθημα της Ιστορίας, ο εκπαιδευτικός αναφέρθηκε στην ιστορία και τη σημασία της μασκότ για κάθε ομάδα αλλά και την ύπαρξη τους στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Οι μαθητές-τριες ευαισθητοποιημένοι-ες θέλησαν να δημιουργήσουν τις δικές τους μασκότ, κάτι που έπραξαν στο μάθημα της Τέχνης. Τα αποτελέσματα της εφαρμογής του μοντέλου S.E. βάσει της διαθεματικής προσέγγισης έδειξαν ότι όλα τα παιδιά είχαν την δυνατότητα να συγκροτήσουν ένα ενιαίο σύνολο γνώσεων και δεξιοτήτων, μία ολιστική αντίληψη της γνώσης, που τους επέτρεψε να διαμορφώσουν προσωπική άποψη για θέματα που σχετίζονται μεταξύ τους. Εισαγωγή Η Φυσική Αγωγή αποτελεί ένα πολυσύνθετο γνωστικό αντικείμενο του επίσημου Αναλυτικού Προγράμματος (Α.Π.) το οποίο βοηθάει το μαθητικό πληθυσμό να αποκτήσει ανεπτυγμένες νοητικές, κινητικές και κοινωνικές δεξιότητες, με ευρεία αντίληψη και κριτική σκέψη, θεωρώντας ότι μ αυτό τον τρόπο τίθενται οι βάσεις για αθλητική δραστηριότητα καθ όλη την διάρκεια της ζωής τους δια βίου άσκηση- (Lund & Tannehill, 2010; Pangrazi, 2001). Επίσης, προάγει την ευγενή άμιλλα, τη συνεργατικότητα μεταξύ των παιδιών καλλιεργώντας αισθήματα όπως αυτά της ευθύνης, της υπευθυνότητας και του σεβασμού προς τους συνανθρώπους τους 11 ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 512

2 (Παπαιωάννου, Θεοδωράκης, & Γουδάς, 2003). Απώτερος σκοπός είναι η δημιουργία ατόμων τα οποία πιστεύουν στην επικοινωνία και λειτουργούν το ίδιο καλά μόνα τους όσο και ενταγμένα στην ομάδα, που αναπτύσσουν πρωτοβουλίες αλλά και τη φαντασία τους, που σέβονται το διαφορετικό, που πιστεύουν στο σύνολο και στην οργάνωση των αναγκών τους (Lund & Tannehill, 2010). Η Φ.Α. οφείλει να επανακαθορίσει το ρόλο της στο Α.Π., της οποίας ο συνδυασμός της με τα υπόλοιπα μαθήματα θα έχει άξια αναφοράς αποτελέσματα (Penney & Chandler, 2000; Penny & Quill, 2005). Αυτός ο συνδυασμός παραπέμπει στην Διαθεματικότητα την οποία ορίζουμε ως την εκπαιδευτική διαδικασία που οργανώνεται με τέτοιον τρόπο ώστε να διαπερνά τις διαχωριστικές γραμμές μεταξύ των περιεχομένων μάθησης των επιμέρους αντικειμένων, συσχετίζοντας έτσι ποικίλες διαστάσεις του Α.Π. σε μία λογική σύνδεση, με σκοπό την εστίαση του ενδιαφέροντος σε ευρύτερους τομείς μελέτης. Συνεπώς, η μάθηση και η διδασκαλία προσεγγίζονται με έναν ολιστικό τρόπο που αντικατοπτρίζει τον πραγματικό κόσμο, ο οποίος είναι διαδραστικός (Ματσαγγούρας, 2003; Penny & Quill, 2005). Οι σύγχρονες τάσεις στην παιδαγωγική της Φ.Α. τονίζουν ότι τα προγράμματα Φυσικής Αγωγής πρέπει να στοχεύουν όχι μόνο στην ανάπτυξη κινητικών δεξιοτήτων αλλά και στην ανάπτυξη γνώσεων, στάσεων, αξιών, και ηθικής. Τέτοια προγράμματα παρέχουν στα παιδιά ευκαιρίες να μάθουν να συνεργάζονται, να αλληλοβοηθούνται και να σέβονται τους εαυτούς τους και τους άλλους (Metzler, 2005). Η εφαρμογή εναλλακτικών και σύγχρονων μοντέλων διδασκαλίας και προγραμμάτων συμβάλει με τον καλύτερο τρόπο ώστε τα παιδιά να κατανοούν και να βιώνουν όλα αυτά που θέλουμε να τους διδάξουμε (Kirk, 2005; Lund & Tannehill, 2010). Ένα σύγχρονο μοντέλο που έχει αναπτυχθεί από τον Daryl Siedentop ειδικά για την σχολική φυσική αγωγή είναι το Sport Education. Σύμφωνα με το Siedentop (1994) έχει αναπτυχθεί για να βελτιώσει τη ποιότητα της σχολικής φυσικής αγωγής προσφέροντας αυθεντικές και εκπαιδευτικά πλούσιες αθλητικές εμπειρίες σε όλα τα παιδιά. Πιο συγκεκριμένα, προσφέρει εμπειρίες που είναι πιο ολοκληρωμένες ώστε να αναπτύξουν τη φιλοσοφία της συμμετοχής σε αθλήματα και φυσικές δραστηριότητες (Siedentop, 1994). Τα παιδιά με την ενεργή και αυθεντική συμμετοχή τους παίρνουν πρωτοβουλίες και καθοδηγούνται από τους/τις εκπαιδευτικούς να αποκτήσουν περισσότερες και πιο αυθεντικές γνώσεις σχετικά με το διδασκόμενο άθλημα (Kinchin, 2006; Siedentop, 1994; 1998; Siedentop, Hastie & Van der Mars, 2004). Το S.E επιδιώκει την ολόπλευρη μάθηση των παιδιών. Οι στόχοι του μοντέλου έπονται στο παρακάτω σχεδιάγραμμα και επισημαίνουν το τι θα αποκομίσουν οι συμμετέχοντες-ουσες από την εμπλοκή τους σε ένα πρόγραμμα Φ.Α. βασισμένο στο S.E (Siedentop, 1994; Siedentop et al., 2004). 11 ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 513

3 Πίνακας 1: Στόχοι του Sport Education Για την καλύτερη εφαρμογή του μοντέλου ο Siedentop (1994) προτείνει τις πιο κάτω έξι θεμελιώδεις αρχές: Πίνακας 2: Αρχές του Sport Education Το S.E. επιδιώκει να εκπαιδεύσει τους συμμετέχοντες να αναπτυχθούν ως ικανοί, μορφωμένοι, και ενθουσιώδεις παίκτες. Το προφίλ αυτό ορίστηκε από τον δημιουργό του μοντέλου τον Daryl Siedentop και αποτελεί πρωταρχικό στόχο κάθε φορά που εφαρμόζεται (Siedentop, 1994; Siedentop et al., 2004; Penney et al., 2005). 11 ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 514

4 Τα τελευταία χρόνια το μοντέλο του S.E. έχει εφαρμοστεί σε αρκετά σχολεία παγκοσμίως. Ερευνητικά δεδομένα υποστηρίζουν ότι το πλαίσιο λειτουργίας του S.E. ευνοεί τη συνεργατική μάθηση και στηρίζεται στην ενεργή συμμετοχή των παιδιών (Siedentop et al., 2004). Τα παιδιά καλλιεργούν το αίσθημα της ομαδικότητας, της συντροφικότητας και αποτελούν μέλη της ίδιας ομάδας για ολόκληρη την αγωνιστική περίοδο σεβόμενοι τους/τις αντιπάλους τους (Wallhead & O Sullivan, 2005). Επίσης, τα παιδιά κοινωνικοποιούνται, ωριμάζουν, αναπτύσσουν τις διαπροσωπικές τους σχέσεις και ευχαριστιούνται το κάθε λεπτό αφού βιώνουν το κάθε μάθημα από διαφορετική οπτική γωνία μέσω της υπόδησης ρόλων (Kinchin, 2006). Σημαντικό πλεονέκτημα αποτελούν οι αυθεντικές συνθήκες διεξαγωγής παιχνιδιών. Επιπλέον, όλα βραβεύονται για τη συμμετοχή τους και την παροχή ίσων ευκαιριών για ανάπτυξη των ικανοτήτων, των δεξιοτήτων και των γνώσεών τους. Έρευνες έδειξαν επίσης ότι το S.E. προσφέρει μοναδικές εμπειρίες στα παιδιά όπου σε συνδυασμό με την ανάπτυξη των αθλητικών δεξιοτήτων και των ικανοτήτων τους συμβάλλουν στην δημιουργία ενός υγιή αθλητικού πολιτισμού (Hastie & Buchanan, 2000). Παρόλο που αρκετές έρευνες έχουν πραγματοποιηθεί αναφορικά με το S.E., εντούτοις, στην βιβλιογραφία υπάρχει έλλειψη ερευνών που να συνδυάζει το συγκεκριμένο μοντέλο με την διαθεματική προσέγγιση. Η συγκεκριμένη έρευνα μελετά το μοντέλο S.E. ως εργαλείο για την δημιουργία ενός διαθεματικού προγράμματος φυσικής αγωγής στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Πιο συγκεκριμένα, παρουσιάζει την δομή ενός τέτοιου προγράμματος, τα αποτελέσματα από τα μαθήματα που υλοποιήθηκαν, καθώς τις εμπειρίες εφαρμογής του προγράμματος σε παιδιά μιας πέμπτης τάξης ενός δημόσιου σχολείου στην Κύπρο, με θέμα την καλαθόσφαιρα. Μεθοδολογία Η έρευνα διεξήχθη σε μια πέμπτη τάξη ενός δημόσιου Δημοτικού Σχολείου, το οποίο βρίσκεται σε μία πόλη ( κατοίκων) στο νότιο μέρος της Κύπρου. Το δυναμικό του συγκεκριμένου σχολείου ανερχόταν σε 180 μαθητές-τριες. Η εφαρμογή του προγράμματος συμπεριλαμβανόταν στα πλαίσια της πρακτικής εξάσκησης του εκπαιδευτικού ο οποίος δεν άνηκε στο διδακτικό προσωπικό του συγκεκριμένου σχολείου. Οι συμμετέχοντες-ουσες ήταν 22 μαθητές-τριες ηλικίας 11 ετών. Πιο συγκεκριμένα, υπήρχαν δώδεκα (12) αγόρια και δέκα (10) κορίτσια και κανένα παιδί δεν είχε προηγούμενη εμπειρία με το S.E. Τα παιδιά διδάχθηκαν μια ενότητα καλαθόσφαιρας (13 μαθήματα) βάσει του μοντέλου S.E. 11 ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 515

5 Η συλλογή των δεδομένων έγινε μέσα από παρατηρήσεις μαθημάτων, συνεντεύξεις, ημερολόγια συναισθημάτων, ερωτηματολόγια, και έντυπα (π.χ. φύλλα αγώνων που συμπλήρωσαν τα ίδια τα παιδιά). Για τις παρατηρήσεις, σε κάθε μάθημα βρισκόταν ένας παρατηρητής ο οποίος κρατούσε σημειώσεις σχετικά με την πορεία του κάθε μαθήματος και το κατά πόσο επιτυγχάνονταν οι στόχοι που είχαν οριστεί. Συνεντεύξεις πραγματοποιήθηκαν με τον εκπαιδευτικό της Φ.Α., τον εκπαιδευτικό των Ελληνικών, των Μαθηματικών, της Ιστορίας και της Τέχνης. Επίσης έγιναν ομαδικές συνεντεύξεις των παιδιών. Πιο συγκεκριμένα, οι ομαδικές συνεντεύξεις έγιναν με τα παιδιά χωρισμένα στις ομάδες τους αφού τελείωσε το πρωτάθλημα καλαθοσφαίρισης. Σε στρογγυλό τραπέζι κάθισαν όλα τα μέλη κάθε ομάδας μαζί με το άτομο που έπαιρνε τη συνέντευξη. Διεξήχθη μία ημι-δομημένη συζήτηση όπου τα παιδιά εξέφρασαν τα συναισθήματά τους και ανακάλεσαν την πορεία της ομάδας τους σχολιάζοντας τόσο τα θετικά όσο και τα αρνητικά τους σημεία. Οι ομαδικές συνεντεύξεις είχαν έκταση 20 λεπτών. Όλες οι συνεντεύξεις (παιδιών και εκπαιδευτικών) ηχογραφήθηκαν και απομαγνητοφωνήθηκαν. Τέλος, όλα τα δεδομένα αναλύθηκαν επαγωγικά. Η συνεχή συγκριτική ανάλυση (Patton, 2001) χρησιμοποιήθηκε στην οργάνωση και κατηγοριοποίηση των δεδομένων. Δομή Διαθεματικού Προγράμματος Φ.Α. βάσει του Μοντέλου S.E. Το συγκεκριμένο μοντέλο που χρησιμοποιήθηκε ως το εργαλείο για την διαθεματική προσέγγιση της Φ.Α. είναι το S.E. Το μοντέλο αυτό θεωρείται καινοτόμο επειδή οργανώνει τα παιδιά σε μεικτές και σταθερές ομάδες προσφέροντάς τους την ευκαιρία να βιώσουν το διδασκόμενο άθλημα από περισσότερες από μία οπτικές γωνίες, αναλαμβάνοντας συγκεκριμένους ρόλους (παίκτης, προπονητής, γραμματεία, διαιτητής και αρχηγός ομάδας). Αυτοί οι ρόλοι έπαιξαν το βασικό ρόλο για την υλοποίηση του διαθεματικού προγράμματος Φ.Α. αφού αποτέλεσαν τους συνδετικούς κρίκους με τα υπόλοιπα μαθήματα του Α.Π. (Ελληνικά, Μαθηματικά, Ιστορία και Τέχνη). Πυρήνα του συγκεκριμένου διαθεματικού προγράμματος αποτέλεσαν τα δεκατρία μαθήματα Φ.Α. Τα μαθήματα τα οποία συνδέθηκαν με τη Φ.Α. παρουσιάζονται στο πιο κάτω σχεδιάγραμμα. Πίνακας 4: Τα Μαθήματα του Διαθεματικού Προγράμματος της Φ.Α. Όλα τα μαθήματα σχεδιάστηκαν βάσει των βασικών αρχών του S.E. Άξιο αναφοράς είναι ο διαχωρισμός των παιδιών σε ομάδες, οι οποίες παρέμειναν ίδιες μέχρι το τέλος του συγκεκριμένου προγράμματος Φ.Α. Πιο συγκεκριμένα, δημιουργήθηκαν τέσσερις ομάδες. Τα παιδιά κατά την διάρκεια του πρωταθλήματος καλαθοσφαίρισης ανέλαβαν ρόλους όπως αυτών των προπονητών-τριών, διαιτητών, αρχηγών, ρόλους γραμματείας, οργανωτών όπως και παικτών-τριών. Στον επόμενο πίνακα επεξηγείται το περιεχόμενο του κάθε γνωστικού αντικειμένου. Αναφέρεται το κάθε μάθημα, η διάρκεια του, η διάταξη των παιδιών, ο σκοπός και οι στόχοι του κάθε μαθήματος, τα υλικά και τα 11 ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 516

6 μέσα που χρησιμοποιήθηκαν καθώς και ο τρόπος σύνδεσης του κάθε μαθήματος με το S.E. Πίνακας 5: Περιεχόμενο Μαθημάτων Διαθεματικού Προγράμματος Φ.Α. Μάθημα Διάρκεια Σκοπός Ελληνικά Μαθηματικά Ιστορία Τέχνη Αποτελέσματα Δύο (2) ώρες 40 λεπτών Δύο (2) ώρες 40 λεπτών Μία (1) ώρα 40 λεπτών Δύο (2) ώρες 40 λεπτών. Δημιουργία προσκλήσεων. Μέρη & δομή της πρόσκλησης. Επιλογή Ύφους. Ομαδοποίηση & Ανάλυση Δεδομένων Εξαγωγή & Παρουσίαση Συμπερασμάτων Μασκότ: Η ιστορία της, η σημασία της και η ύπαρξη της στους Ο.Α. Δημιουργία Μασκότ για τις ομάδες τους. Διάταξη παιδιών Συνεργατική μάθηση. Ομάδες όπως στη Φ.Α. Συνεργατική μάθηση. Ομάδες όπως στη Φ.Α. Τα παιδιά κάθονται σε κύκλο Συζήτηση στην τάξη. Συνεργατική μάθηση. Ομάδες όπως στη Φ.Α. Υλικά & Μέσα PowerPoint 2003, DLP, Δείγματα Προσκλήσεων, Χαρτόνια, Μαρκαδόροι Φύλλα Αγώνα. 1 η/υ ανά ομάδα Excel 2003, DLP. DLP,Internet, Video των Μασκότ των Ο.Α, PowerPoint 2003 DLP, Internet, PowerPoint 2003, Χαρτόνια, Μαρκαδόρους, Αυτοκόλλητα. Σύνδεση με το Sport Education Τελικό Αθλητικό Γεγονός- Πρόσκληση Καλεσμένων. Ύπαρξη Ομάδων Αξιοποίηση Φύλλων Αγώνα Σχετικός Ρόλος: Γραμματεία. Ύπαρξη Ομάδων Ιστορία, Παράδοση, Εορταστικό Κλίμα. Ύπαρξη Ομάδων Εορταστικό Κλίμα. Ύπαρξη Ομάδων Σκοπός της συγκεκριμένης έρευνας ήταν η ανάπτυξη και εφαρμογή ενός διαθεματικού προγράμματος Φ.Α. βάσει του μοντέλου S.E. Τα αποτελέσματα υποστηρίζουν ότι όλοι οι συμμετέχοντες-ουσες απόλαυσαν το συγκεκριμένο πρόγραμμα και απέκτησαν γνώσεις και εμπειρίες οι οποίες δεν είναι σύνηθες να προσφέρονται στο δημοτικό σχολείο. Τα συγκεκριμένα αποτελέσματα στα οποία καταλήξαμε ομαδοποιούνται πιο κάτω βάσει των γνωστικών αντικειμένων: της Φυσικής Αγωγής, των Ελληνικών, των Μαθηματικών, της Ιστορίας και της Τέχνης. Μάθημα Φυσικής Αγωγής Στην διάρκεια των 13 μαθημάτων, κάθε παιδί είχε την ευκαιρία να υποδυθεί τους ρόλους που προαναφέρθηκαν περισσότερες από δύο φορές (παίκτης, προπονητής, γραμματεία, διαιτητής και αρχηγός ομάδας). Ποιος ήταν ο ρόλος του κάθε μαθητή σε κάθε μάθημα είχε ήδη οριστεί από την αρχή του πρωταθλήματος όταν είχε ανακοινωθεί και το πρόγραμμα των αγωνιστικών συναντήσεων. Τα δεκατρία μαθήματα χαρακτηρίζονταν από μία λογική αλληλουχία αφού συσχετίζονταν άμεσα το καθένα με το επόμενο. Αυτό ήταν αποτέλεσμα του προσεκτικού σχεδιασμού του προγράμματος κάτι που έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στη μετέπειτα πορεία του πρωταθλήματος αλλά και του προγράμματος γενικότερα. 11 ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 517

7 Το πρόγραμμα άρχισε με το διαγνωστικό μάθημα και ακολούθησε η δημιουργία των ομάδων. Στη συνέχεια, υπήρξε παράλληλη διδασκαλία τεχνικών (επιθετικών στην πρώτη φάση και αμυντικών στην δεύτερη) και δεξιοτήτων μέσω των αυθεντικών συνθηκών διεξαγωγής των παιχνιδιών, κάτι που χαρακτηρίζει τον τρόπο λειτουργίας του S.E. Το τελικό επίσημο γεγονός είχε τη μορφή των play-offs όπου οι συμμετέχοντες-ουσες είχαν την δυνατότητα να καλέσουν όποιον ήθελαν δημιουργώντας οι ίδιοι τις προσκλήσεις στο μάθημα των Ελληνικών. Επίσης, οι μαθητές-τριες είχαν την ευκαιρία να σχολιάσουν την πορεία τους και τα στατιστικά τους αφού μέσω του μαθήματος των μαθηματικών μπορούσαν να αξιοποιούν τα Φύλλα Αγώνα που οι ίδιοι-ες συμπλήρωναν. Ακόμη, ένας από τους πρωταρχικούς στόχους του S.E. είναι ότι θα πρέπει να προσφέρονται ευκαιρίες στα παιδιά για να μάθουν το τελετουργικό των αθλημάτων, την ιστορία τους και την παράδοσή τους. Με αυτόν τον τομέα οι μαθητέςτριες ήρθαν σε επαφή μέσω της Ιστορίας. Παράλληλα, με το μάθημα της Τέχνης τα παιδιά είχαν την ευκαιρία να φτιάξουν την παράδοση και την ταυτότητα της δικής τους ομάδας. Ο εκπαιδευτικός της Φ.Α. τόνισε ότι τα συγκεκριμένα μαθήματα Φ.Α. βοήθησαν τα παιδιά να αναπτύξουν τις δεξιότητες τους και να εμπλακούν σε αυθεντικές εμπειρίες που θα τους μείνουν αξέχαστες. Επίσης, πρόσθεσε ότι η συγκεκριμένη προσέγγιση διδασκαλίας τους έδωσε κίνητρα να συμμετέχουν ενεργά και στα υπόλοιπα μαθήματα του προγράμματος, δημιουργώντας ένα κλίμα κατάλληλο για μάθηση. Μάθημα Ελληνικών Όταν ανακοινώθηκε στα παιδιά το θέμα «δημιουργία προσκλήσεων» αναρωτήθηκαν ποια η σχέση τους με το πρωτάθλημα καλαθοσφαίρισης. Αμέσως έμειναν έκπληκτα ότι είχαν την δυνατότητα να προσκαλέσουν όποιον ήθελαν προκειμένου να παρακολουθήσει το Τελικό Επίσημο Γεγονός (υπό τη μορφή των play-offs στη συγκεκριμένη περίπτωση). Οι μαθητές-τριες μέσω συζήτησης κατέληξαν ποια θα είναι η τελική λίστα. Οι καλεσμένοι ήταν ο διευθυντής και το διδακτικό προσωπικό του σχολείου, οι γονείς τους καθώς και οι φίλοι-ες τους. Ο εκπαιδευτικός δίνοντας δείγματα ανάλογων προσκλήσεων κάλεσε τα παιδιά να βρουν ποια είναι τα στοιχεία και το ύφος της κάθε πρόσκλησης. Λόγω του περιορισμένου χρόνου, η κάθε ομάδα δημιούργησε δύο κατηγορίες προσκλήσεων: (α) φίλοι και γονείς και (β) διευθυντής και διδακτικό προσωπικό. Τα παιδιά ύστερα από την παρότρυνση του εκπαιδευτικού ανέλαβαν ρόλους. Σε κάθε ομάδα υπήρχαν ένας συντονιστής, δύο ή τρεις συντάκτες και δύο διακοσμητές. Τα παιδιά κατάφεραν να αναπτύξουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες, να συνεργαστούν αρμονικά και να δώσουν τον καλύτερό τους εαυτό. Στα τελευταία δέκα λεπτά του μαθήματος, κάθε ομάδα παρουσίασε τις προσκλήσεις της στην ολομέλεια της τάξης. Από την παρουσίαση των προσκλήσεων φάνηκε ότι κάθε ομάδα χρησιμοποίησε παρόμοια στοιχεία τόσο στην δομή της πρόσκλησης όσο και στην διακόσμηση της (π.χ. κάθε ομάδα χρησιμοποίησε το σήμα της). Ο εκπαιδευτικός των ελληνικών επισήμανε την αυξημένη συμμετοχή των παιδιών κατά την διάρκεια του μαθήματος. Τόνισε ότι συνήθως τα παιδιά αν και συχνά εργάζονταν σε ομάδες δεν είχαν τέτοια διάθεση. Όταν ο ίδιος ρωτήθηκε που αποδίδει ότι η 11 ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 518

8 συμμετοχή των παιδιών κινήθηκε σε υψηλά επίπεδα απάντησε ότι τα παιδιά είχαν ως κίνητρο τους να βοηθήσουν την ομάδα τους που οι ίδιοι δημιούργησαν στο μάθημα της Φ.Α. Το κάθε παιδί είχε την ευκαιρία από το πόστο του (διαφορετικούς ρόλους) να συμβάλλει θετικά στην προσπάθεια και την πρόοδο της ομάδας του. Τέλος, ο ίδιος ο εκπαιδευτικός αποσαφήνισε ότι η διατήρηση ίδιων ομάδων στα μαθήματα της Φ.Α. και των ελληνικών ήταν μία έξυπνη επιλογή η οποία επέφερε θετικά αποτελέσματα. Όσον αφορά τη συνεργασία των παιδιών σύμφωνα με τις παρατηρήσεις των μαθημάτων, ήταν ικανοποιητική χωρίς να προκύπτουν προβλήματα. Οι μαθητές-τριες κατάφεραν να συνεργαστούν αρμονικά και να δημιουργήσουν τις προσκλήσεις που είχαν αναλάβει. Κατάφεραν να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους σχετικά με την οργάνωση του επίσημου αθλητικού γεγονότος, αναπτύσσοντας τις οργανωτικές τους ικανότητες αλλά και να συντάξουν σωστού ύφους προσκλήσεις. Το S.E. αποτέλεσε τον κρίκο μετάβασης από τη Φ.Α. στα Ελληνικά δίνοντας ευκαιρίες συνεργασίας μεταξύ των μελών της κάθε ομάδας. Σε κάθε μάθημα Φ.Α. κάθε παιδί αναλάμβανε ένα συγκεκριμένο ρόλο. Παρομοίως και στο μάθημα των ελληνικών, τα παιδιά μοίρασαν μεταξύ τους ρόλους, όπως συντονιστής, συντάκτης, διακοσμητής, ανάλογα με τις δεξιότητες και τις ικανότητές τους. Η ανάλυση των δεδομένων έδειξε ότι κάθε ομάδα δούλεψε σκληρά προκειμένου να δημιουργήσει μία πρωτότυπη πρόσκληση με ωραία σχεδίαση. Είχε δημιουργηθεί ένα κλίμα συναγωνισμού όπου μαθητές-τριες κάποιων ομάδων αντάλλασαν απόψεις με μέλη άλλων ομάδων. Μάθημα Μαθηματικών Οι μαθητές-τριες ανυπομονούσαν για το συγκεκριμένο μάθημα. Ήθελαν να αναλύσουν την πορεία τους στο πρωτάθλημα τόσο σε ατομικό όσο και σε ομαδικό επίπεδο. Κατά την διάρκεια των μαθηματικών, η τάξη εξοπλίστηκε με τέσσερις ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Και σε αυτήν την περίπτωση οι μαθητές-τριες ανέλαβαν ρόλους προκειμένου να εργαστούν μεθοδικά και να έχουν καλύτερο αποτέλεσμα. Πιο συγκεκριμένα, ένας μαθητής ήταν συντονιστής, δύο ή τρεις συγκέντρωναν τα δεδομένα από τα Φύλλα Αγώνων και δύο μέλη ήταν υπεύθυνα για να τα περάσουν σε ηλεκτρονική μορφή στο πρόγραμμα Microsoft Office Excel Όλοι οι συμμετέχοντες-ουσες διασκέδασαν και κατέγραψαν την μέχρι τότε πορεία τους στο πρωτάθλημα. Στα τελευταία δέκα λεπτά, εκτυπώθηκαν τα στατιστικά των ομάδων τα οποία τοποθετήθηκαν σε μία γωνία της τάξης. Ο εκπαιδευτικός των μαθηματικών ανέφερε ότι εντυπωσιάστηκε από τον διαφορετικό τρόπο διδασκαλίας των διδασκόμενων εννοιών. Τα παιδιά είχαν αναλάβει τον άτυπο ρόλο του ερευνητή όπου αφού είχαν συλλέξει τα δεδομένα έπρεπε να τα αναλύσουν για να εξάγουν τα αποτελέσματά τους. Ο εκπαιδευτικός τόνισε «ο συγκεκριμένος τρόπος προσέγγισης της Φ.Α. αποτελεί μια πρώτης τάξεως ευκαιρία ώστε οι μαθητές-τριες να αναπτύξουν τις ικανότητες, τις δεξιότητες και τις γνώσεις τους». Τα παιδιά ζητούσαν από το διάλειμμα να δουλέψουν για την ανάλυση των δεδομένων στις ομάδες της Φ.Α. Η ανάλυση των παρατηρήσεων έδειξε ότι τα παιδιά ενθουσιάστηκαν με την ύπαρξη των ηλεκτρονικών υπολογιστών κάτι το οποίο ενίσχυσε την θετική τους διάθεση. Οι μαθητές-τριες τοποθετώντας την βαθμολογία των ομάδων, τα στατιστικά των ομάδων και των παικτών-τριων στην γωνία της αίθουσας ήταν πολύ ενθουσιασμένοι-ες αφού σε εκείνο το σημείο καταγραφόταν η πρόοδος τους. Ένας 11 ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 519

9 μαθητής ανέπτυξε πρωτοβουλία και έφτιαξε ένα μεγάλο χαρτόνι όπου έγραψε «Η γωνία του Πρωταθλήματος». Αυτό έγινε δεκτό με μεγάλη χαρά από το σύνολο όλων των παιδιών. Τα αποτελέσματα της συγκεκριμένης έρευνας υποστηρίζουν ότι το διαθεματικό πρόγραμμα έδωσε την ευκαιρία στα παιδιά να ασχοληθούν ενεργά με τον τρόπο ανάλυσης δεδομένων, αφού όλα τα παιδιά ανέλαβαν ρόλους γραμματείας και βίωσαν την διαδικασία εξαγωγής συμπερασμάτων από το αρχικό στάδιο συλλογής δεδομένων. Τέλος, τα παιδιά ήρθαν σε επαφή με όλα τα στάδια όπως τη συλλογή, την ανάλυση δεδομένων, την εξαγωγή συμπερασμάτων και την παρουσίασή τους. Μάθημα Ιστορίας Οι μαθητές-τριες ανεξάρτητα σε ποια ομάδα άνηκαν κάθισαν ο ένας δίπλα στον άλλο κάτω στο έδαφος, σχηματίζοντας ένα κύκλο και χρησιμοποιώντας το κάθε παιδί το μαξιλαράκι του. Ο εκπαιδευτικός παρουσίασε τη σημασία που έχει η μασκότ για κάθε ομάδα, παρουσιάζοντας ως παράδειγμα αυτές των Ολυμπιακών Αγώνων. Μέσω παρουσίασης PowerPoint έδειξε στα παιδιά τα χαρακτηριστικά της κάθε μασκότ, το νόημα που προσπαθούν να περάσουν και τις ιδέες που αντιπροσωπεύουν. Άξιο αναφοράς είναι ότι η συγκεκριμένη διαδικασία μάθησης αποτέλεσε μία μορφή εποικοδομητικής συζήτησης. Όλα τα παιδιά εξέφρασαν τις απόψεις τους, έκαναν ερωτήσεις και έθεσαν τους προβληματισμούς τους. Το μάθημα της Ιστορίας αποτέλεσε ερέθισμα για τα παιδιά να δημιουργήσουν τις δικές τους μασκότ. Ο εκπαιδευτικός της Ιστορίας σημείωσε ότι αυτό το μάθημα ήταν διαφορετικό από τον τρόπο διδασκαλίας που είχαν συνηθίσει τα παιδιά. Επίσης, τόνισε το υψηλό ποσοστό συμμετοχής τους, λέγοντας τις ιδέες τους κάτι που δεν γινόταν σε καθημερινή βάση. Αυτό το απέδωσε στο ότι το μάθημα της Ιστορίας είχε σχέση και με τις ομάδες που είχαν δημιουργήσει στη Φ.Α., κάτι το οποίο αγαπούσαν πολύ, αφού πολλές φορές στα διαλείμματα άκουγε τα παιδιά να συζητούν για αυτές. Κατά την διάρκεια της εφαρμογής του προγράμματος αναπτύχθηκε μια θετική αλληλεπίδραση μεταξύ των παιδιών η οποία ήταν προς όφελος όλων των συμμετεχόντων. Τα αποτελέσματα των συνεντεύξεων έδειξαν ότι το συγκεκριμένο πρόγραμμα έφερε τα παιδιά πιο κοντά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση δύο παιδιών από διαφορετικές ομάδες. Τα δύο παιδιά δεν έκαναν παρέα και όμως μέσω της συζήτησης στην τάξη ήταν οι δύο βασικοί συμμετέχοντες οι οποίοι συμφωνούσαν στις απόψεις τους και ενθάρρυναν και τους υπόλοιπους να συμμετέχουν. Το πλαίσιο λειτουργίας του S.E. άφησε το στίγμα του στο μάθημα της Ιστορίας αφού όλες οι ιδέες τους προσέγγιζαν τον τρόπο που θα ήθελε το κάθε παιδί να δουλέψει η ομάδα του. Αυτό αποδεικνύει το υψηλό αίσθημα υπευθυνότητας που είχαν αναπτύξει καθώς και την διάθεση που είχαν να εργαστούν για την πρόοδο της ομάδας τους. Μάθημα Τέχνης Οι μαθητές-τριες ευαισθητοποιημένοι-ες από το μάθημα της ιστορίας χωρίστηκαν στις ομάδες τους και έχοντας ως οδηγό τους τις μασκότ των Ολυμπιακών Αγώνων, ήθελαν να δημιουργήσουν κάτι πρωτότυπο. Η πρώτη ομάδα έδωσε στη μασκότ τους τη μορφή μιας Ζέμπρας να παίζει μπάσκετ. Η δεύτερη ομάδα έφτιαξε έναν αρκούδο ο οποίος φορούσε μία μπλούζα η οποία είχε μία μπάλα μπάσκετ με το γράμμα «Α». Η τρίτη 11 ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 520

10 ομάδα έφτιαξε μία τίγρη η οποία έκανε ντρίμπλα με μία μπάλα του μπάσκετ. Τέλος, η τέταρτη ομάδα, σχεδίασε μία κατσίκα να σουτάρει μία μπάλα σε μία μπασκέτα και να τραγουδάει τον ύμνο της ομάδας. Στο τελευταίο μέρος του μαθήματος, οι ομάδες παρουσίασαν τις μασκότ-ζωγραφιές στην ολομέλεια της τάξης, ανάφεραν από πού επηρεάστηκαν, και ποιος ήταν ο τρόπος σκέψης τους. Το S.E. με το μάθημα της τέχνης είχε άμεση σχέση. Οι μασκότ που δημιουργήθηκαν από τα μέλη των ομάδων για τις ομάδες τους αποτέλεσαν αναπόσπαστο κομμάτι της ταυτότητάς τους. Όλα τα παιδιά ήταν ενθουσιασμένα όσον αφορά το τι τελικά κατάφεραν να δημιουργήσουν. Δύο μέλη της πρώτης ομάδας επισήμαναν ότι η διαδικασία δημιουργίας μασκότ ήταν κάτι καινούριο για αυτούς. Πιο συγκεκριμένα κατά την διάρκεια της ομαδικής τους συνέντευξης έκαναν ιδιαίτερη αναφορά προς τη μασκότ που δημιούργησαν. Επίσης, η συγκεκριμένη ομάδα επειδή τελείωσε την μασκότ πιο γρήγορα από τις υπόλοιπες ομάδες και δημιούργησαν και ένα λάβαρο για την ομάδα τους. Η εκπαιδευτικός της τέχνης τόνισε ότι ορισμένα παιδιά αρνούνταν να συμμετάσχουν στα μαθήματα της τέχνης επειδή θεωρούσαν ότι δεν είναι ταλαντούχοι. Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις, κατά την εφαρμογή του συγκεκριμένου διαθεματικού προγράμματος, όλα τα παιδιά της τάξης συμμετείχαν ενεργά και όλα ανεξαιρέτως βοήθησαν θετικά στην γενική προσπάθεια των ομάδων τους. Συμπεράσματα Το S.E. έχει ως στόχο να δημιουργήσει ικανές, μορφωμένες και ενθουσιώδεις προσωπικότητες (Siedentop et al, 2004). Η διαθεματική προσέγγιση χαρακτηρίζεται από τον ευέλικτο προγραμματισμό του διδακτικού έργου, την διδασκαλία με ομάδες, τους συσχετισμούς θεμάτων, τον συγκερασμό των γνωστικών αντικειμένων, την έμφαση στη μάθηση με βάση τα σχέδια εργασίας και τη χρήση διεπιστημονικών ενοτήτων στην οργάνωση διδασκαλίας (Penney & Chandler, 2000; Penny & Quill, 2005; Rauschenbach, 1996). Η συγκεκριμένη μελέτη αποδεικνύει ότι όταν ένα πρόγραμμα δώσει την ευκαιρία στο παιδί να συμμετάσχει ενεργά τότε το ίδιο έχει την δυνατότητα να αναπτύξει κάθε πτυχή της προσωπικότητάς του. Σύμφωνα με τα δεδομένα που συλλέχθηκαν, καταλήξαμε ότι τέτοια προγράμματα είναι προς συμφέρον τόσο των μαθητών-τριών αλλά και προς του/της ίδιου-ας του/της εκπαιδευτικού. Το κλίμα συναγωνισμού που δημιουργείται μέσα στην τάξη ωθεί τα παιδιά στο να αποδώσουν καλύτερα και να προσπαθήσουν περισσότερο (Kirk, 2005). Το S.E. το οποίο αποτελεί ένα εναλλακτικό μοντέλο διδασκαλίας έχει την δυνατότητα να εφαρμοστεί εύκολα στη σχολική πραγματικότητα και μπορεί να αποτελέσει το εφαλτήριο για την δημιουργία διαδικασιών μάθησης οι οποίες θα είναι ξεχωριστής σημασίας και θα αξιοποιούν τους γνωστικούς πόρους των παιδιών (Alexander & Luckman, 2001; Lund & Tannehill, 2010). Μέσω αυτών των διαδικασιών, τα παιδιά κερδίζουν πολύτιμες ευκαιρίες συμμετοχής και εμπειρίες οι οποίες θα τους είναι χρήσιμες και εκτός των σχολικών συνόρων. Καταληκτικά, θέλουμε να τονίσουμε ότι το συγκεκριμένο διαθεματικό πρόγραμμα πρόσφερε ευκαιρίες στα παιδιά για μια πιο ολοκληρωμένη πολύπλευρη κατανόηση και εφαρμογή βασικών θεμελιωδών εννοιών και δεξιοτήτων που οδηγούν στην ανάπτυξη της δημιουργικής και κριτική τους σκέψη, διευρύνοντας τους ορίζοντες τους. 11 ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 521

11 Αναφορές Στα Ελληνικά Ματσαγγούρας, Η. Γ. (2003). Η Σχολική Τάξη: Χώρος, Ομάδα, Πειθαρχία, Μέθοδος. Αθήνα: (3 η Έκδοση). Παπαιωάννου, Α., Θεοδωράκης, Γ. & Γουδάς, Μ. (2003). Για μια καλύτερη Φυσική Αγωγή, Χριστοδουλίδη, Θεσ/νίκη. Στα Αγγλικά Alexander, K. & Luckman, J. (2001). Australians teachers perceptions and uses of the sport education curriculum model, European Physical Education Review, 7, Hastie, P. & Buchanan, A. (2000). Teaching Responsibility Through Sport Education: Prospects for a Coalition. Research Quarterly for Exercise and Sport, 71(1), Kinchin, G. (2006). Sport Education: a view of the research, In D. Kirk, D. Macdonald, & M. O Sullivan, (Eds), The Handbook of Physical education, (pp ), London: Sage Publications. Lund, J. & Tannehill, D. (2010). Standards-based physical education curriculum development. MA: Jones and Bartlett. Metzler, M. (2005). Instructional Models for Physical Education. Scotsdale, AZ: Holcomb Hathaway Publishers. Pangrazi, R. (2001). Dynamic physical education for elementary school children (13 th ed.). Boston, MA: Allyn and Bacon. Patton, M, Q. (2001). Qualitative research and evaluation and methods, (3rd Edition). Beverly Hills: Sage. Penney, D. & Chandler, T. (2000). Physical Education: What future(s)? Sport education and Society, (5)1, Penney, D., Clarke, G., Quill, M. & Kinchin, G. (2005). What is Sport Education and why is it timely to explore it? In Penney, D., Clarke, G., Quill, M. & Kinchin, G. (Eds). Sport Education in Physical Education: Research Based Practice (pp.3-22).routledge: N.Y. Penny, D. & Quill, M. (2005). Sport education and cross-curricular learning (pp ). In Penney, D., Clarke, G., Quill, M. & Kinchin, G. (Eds). Sport Education in Physical Education: Research Based Practice. Routledge: New York. Rauschenbach, J. (1996). Trying all together: integrating Physical education and other subject areas. Journal of Physical Education, Recreation and Dance,67(4), ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 522

12 Siedentop, D. (1994). Sport Education: Quality Physical Education through positive sport experiences. Champaign,IL:Human Kinetics. Siedentop, D. (1998). What is Sport Education and How does it work? Journal of Physical Education, Recreation & Dance, 69(4), Siedentop, D., Hastie, P.A. & Van der Mars, H. (2004). Complete Guide to Sport Education. Champaign, IL: Human Kinetics. Wallhead, T., & O Sullivan, M. (2005). Sport education: Physical education for the new millennium? Physical Education and Sport Pedagogy, 10(2), ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 523