ΣΧΕΔΙΟ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑ: Β ΑΡΣΑΚΕΙΟ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΨΥΧΙΚΟΥ ΘΕΜΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: «ΙΝΔΙΑΝΩΝ ΣΗΜΕΙΑ!

Transcript

1 ΣΧΕΔΙΟ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σχ. Έτος: (Β τετράμηνο) ΣΧΟΛΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑ: Β ΑΡΣΑΚΕΙΟ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΨΥΧΙΚΟΥ ΘΕΜΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: «ΙΝΔΙΑΝΩΝ ΣΗΜΕΙΑ! ΚΑΠΝΙΣΜΑ;» ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΥΠΕΥΘΥΝΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ (ΠΕ) ΔΙΑΤΙΘΕΜΕΝΕΣ ΩΡΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΣΕ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ ΕΤΗ (ΝΑΙ/ΟΧΙ) ΣΧΕΤΙΚΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ (ΦΟΡΕΑΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ) ΧΑΤΖΗΑΓΓΕΛΑΚΗ ΔΗΜΗΤΡΑ 13 ΔΥΟ ΝΑΙ ΕΚΠΑ, ΕΑΠ, UNIVERSITE DE GRENOBLE (France) ΒΟΛΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΣ 19 ΜΙΑ ΝΑΙ ΕΚΠΑ (ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ) [1]

2 ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Α. ΣΚΟΠΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ Γενικός Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι η κατανόηση των αρνητικών συνεπειών του καπνίσματος από τους νεαρούς έφηβους μαθητές, η συνακόλουθη αλλαγή στάσης και συμπεριφοράς τους καθώς και η προαγωγή της ψυχικής, συναισθηματικής, κοινωνικής και σωματικής τους υγείας, μέσα από την ευαισθητοποίησή τους σχετικά με τις δυσμενείς επιπτώσεις του καπνίσματος. Τα ερευνητικά ερωτήματα γύρω από τα οποία περιστρέφεται η ερευνητική εργασία είναι τα ακόλουθα: Ποια είναι η σχέση της Οικονομίας με το κάπνισμα; Ποιες είναι οι επιπτώσεις του καπνίσματος τόσο στην σωματική όσο και στην ψυχική υγεία του ανθρώπου; Ποιες είναι οι αναπαραστάσεις και οι συμβολισμοί του τσιγάρου στην σύγχρονη εποχή και πώς θα μπορούσε ο έφηβος να τους αντιμετωπίσει; Για ποιους λόγους η εφηβεία αποτελεί την πλέον ευαίσθητη ηλικία για την έναρξη εθισμού στο κάπνισμα; Ποιους νέους τρόπους σκέψης θα ήταν καλό να υιοθετήσει ο νέος για να αποτελεί ατομικότητα στη ζωή του; Β.ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ (κριτήρια επιλογής θέματος, συσχέτιση με διδασκόμενα μαθήματα, αναμενόμενα μαθησιακά οφέλη κλπ., (ενδεικτικά μέχρι 300 λέξεις). [2]

3 Τα βασικά κριτήρια επιλογής του θέματος της ερευνητικής εργασίας έχουν άμεση σχέση με την Αγωγή Υγείας των μαθητών του Λυκείου, οι οποίοι βρίσκονται στην εφηβική ηλικία. Η εφηβεία είναι μια μεταβατική περίοδος της ζωής του ατόμου από την παιδική στην ώριμη ηλικία, κατά την οποία ο νέος βιώνει ραγδαίες σωματικές και συναισθηματικές αλλαγές και αποκτά πρωτόγνωρες συνταρακτικές εμπειρίες. Η δύσκολη αυτή φάση της ζωής του ανθρώπου θα μπορούσε να μεταβληθεί σε μια όμορφη εμπειρία τόσο για τους έφηβους μαθητές όσο και για μας τους εκπαιδευτικούς και γονείς, αν προσπαθούσαμε να τους προσεγγίσουμε με έναν ιδιαίτερα λεπτό διακριτικό υποστηρικτικό και συμπαραστατικό τρόπο. Η ερευνητική μελέτη του καπνίσματος συνιστά μια προσπάθεια προσέγγισης ενός ακανθώδους ζητήματος που προκαλεί τους νέους. Διότι κατά την εφηβική ηλικία υπάρχει: Η ανάγκη της ταύτισης και της αποδοχής των εφήβων από την ομάδα των συνομηλίκων τους και Η τάση των εφήβων να πειραματιστούν, να αυτονομηθούν και η διάθεσή τους για επαναστατικότητα και ριψοκίνδυνη συμπεριφορά. Για να αντιμετωπιστεί η τάση φυγής ή εκτόνωσης και ψευδαισθησιακής χαλάρωσης που χαρακτηρίζει τους εφήβους, προβάλλεται : Η αναγκαιότητα ενημέρωσης των εφήβων σχετικά με τις αρνητικές συνέπειες του καπνίσματος και ευρύτερα Η προσπάθεια αναβάθμισης της εκπαίδευσης και η σύνδεσή της με την παιδεία των νέων και την κοινωνική πραγματικότητα. [3]

4 Η παρούσα ερευνητική εργασία έχει άμεση σχέση με τα διδασκόμενα μαθήματα : 1.Έκθεση Έκφραση: Ενότητες: «Ο Έφηβος και το σώμα του», «Περιβάλλον», «Παγκοσμιοποίηση», 2. Γλώσσα (παραγωγή γραπτού και προφορικού λόγου), Θεματική: «Ανθρώπινα Δικαιώματα», «Διδασκαλία του Επιχειρήματος και της Διαλογικής αντιπαράθεσης», 3.«Οικονομία», 4. Μαθηματικά-Στατιστική (ανάλυση στοιχείων έρευνας), 5. Ξένες Γλώσσες (Μελέτη ξενόγλωσσων λημμάτων), 6. Νέες Τεχνολογίες (χρήση Ηλεκτρονικών Υπολογιστών). Τα περαιτέρω επιστημονικά πεδία τα οποία θα προσεγγίσουν οι μαθητές προκειμένου να μελετήσουν σε βάθος το συγκεκριμένο θέμα είναι: το Management, το Marketing, η Ψυχολογία, η Κοινωνιολογία, η Ιστορία, η Νομική, η Ιατρική, η Βιολογία, τα ΜΜΕ, ο Κινηματογράφος. Οι παιδαγωγικοί στόχοι της συγκεκριμένης έρευνας είναι οι ακόλουθοι: Η ενθάρρυνση για απόκτηση των απαραίτητων γνώσεων και πληροφοριών ώστε να αναπτύξουν οι μαθητές κριτική στάση και συνείδηση απέναντι στα προβαλλόμενα καταναλωτικά πρότυπα. Η έγκαιρη ευαισθητοποίηση των εφήβων σχετικά με τις αρνητικές συνέπειες του καπνίσματος. Η κριτική διαμόρφωση των επιλογών και αποφάσεων, με υπεύθυνη στάση απέναντι στο κάπνισμα. Η κατανόηση και η ανάπτυξη αυτοελέγχου, αυτοσυγκράτησης και ορθολογικής στάσης στη ζωή. Η ενίσχυση της υπευθυνότητας, της αυτογνωσίας, της αυτοεκτίμησης, της αυτοπεποίθησης, της προσωπικότητας και της ικανότητας των νέων για υιοθέτηση θετικών τρόπων και στάσεων ζωής. Η απόκτηση σεβασμού των νέων απέναντι στον εαυτό τους. [4]

5 Η κατανόηση των ψυχολογικών χαρακτηριστικών της εφηβικής ηλικίας. Η προαγωγή της ψυχικής, συναισθηματικής, κοινωνικής και σωματικής υγείας των μαθητών. Η εκπαίδευση των μαθητών στην ευελιξία απέναντι στις διάφορες εθιστικές συνήθειες και η ικανότητα αλλαγής. Η υπεύθυνη και αποτελεσματική χρησιμοποίηση προϊόντων, αγαθών και υπηρεσιών από τους εκπαιδευόμενους. Η ανάπτυξη υψηλών αξιών στη ζωή των νέων. Η συνειδητοποίηση της αξίας και του δικαιώματος της διαφορετικότητας στη ζωή. Ο έλεγχος και η βελτίωση της ποιότητας ζωής των μαθητών. Η ενίσχυση και ανάπτυξη ικανοτήτων, όπως η εξαγωγή συμπερασμάτων αξιολόγησης των συνεπειών και η λήψη αποφάσεων. Η δημιουργία ενός σύγχρονου, ανθρώπινου σχολείου, στο οποίο οι μαθητές θα επιθυμούν να φοιτούν για να ασχολούνται με ερευνητικές εργασίες και μελέτες των οποίων τα θέματα εγγίζουν την ψυχική διάσταση της ζωής τους με αποτέλεσμα να αγαπούν να εργάζονται, να επικοινωνούν και να δημιουργούν. Οι διδακτικοί μαθησιακοί στόχοι συνοψίζονται στα εξής: Στόχοι ως προς την Έκθεση-έκφραση. Ενότητες: «Ο έφηβος και το σώμα του», «Περιβάλλον», «Παγκοσμιοποίηση»: Η απόκτηση γνώσεων σχετικά με τα χαρακτηριστικά της εφηβικής ηλικίας, των προβλημάτων της καθώς και των μοντέλων, αναπαραστάσεων και προτύπων που απορρέουν από την παγκοσμιοποίηση. [5]

6 Στόχοι ως προς την Γλώσσα (Θεματική: «Ανθρώπινα δικαιώματα», «Διδασκαλία του επιχειρήματος και της Διαλογικής αντιπαράθεσης» Η ανάπτυξη δεξιοτήτων συγγραφής και προφορικής έκφρασης μέσα από την άσκηση του ρητορικού αγωνίσματος. Η διατύπωση και σύνταξη του ερωτηματολογίου. Η ταχεία στοιχειοθέτηση επιχειρημάτων προς υπεράσπιση της προσωπικής τους άποψης. Ο σεβασμός στα δικαιώματα του άλλου. Στόχοι ως προς την Οικονομία: Η ενημέρωση των εκπαιδευόμενων σχετικά με την ανάπτυξη τόσο της Ελληνικής όσο και της διεθνούς οικονομίας από την καλλιέργεια του καπνού και την επεξεργασία του από τις βιομηχανίες. Η κατανόηση των τεράστιων κερδών που έχουν οι επιχειρήσεις από την παραγωγή και πώληση των τσιγάρων. Η συνειδητοποίηση ότι οι μεγάλες επιχειρήσεις στοχεύουν στην ψυχολογία του εφήβου και το επιτυγχάνουν με τις τεχνικές Marketing που υιοθετούν. Στόχοι ως προς τα Μαθηματικά Στατιστική: Η εξοικείωση με την επεξεργασία των δεδομένων της έρευνας και την ανάλυση των αποτελεσμάτων της. Στόχοι ως προς τις Νέες Τεχνολογίες Η διερεύνηση πληροφοριών μέσω του διαδικτύου. Η απεικόνιση των αποτελεσμάτων της έρευνας σε διαγράμματα. [6]

7 Οι στόχοι ως προς την διαθεματική προσέγγιση του Μάνατζμεντ, Μάρκετινγκ, της Ψυχολογίας, της Κοινωνιολογίας, της Ιστορίας, της Νομικής, της Ιατρικής, της Βιολογίας, των ΜΜΕ και του Κινηματογράφου είναι οι ακόλουθοι : Η κατανόηση του ρόλου που παίζουν το Μάνατζμεντ και το Μάρκετινγκ των επιχειρήσεων στην παραγωγή και προώθηση του καπνίσματος. Η οικοδόμηση γνώσεων σχετικά με την έννοια του Μάρκετινγκ και το μίγμα Μάρκετινγκ. Προϊόν (φυσικό προϊόν, σήμα brand name, συσκευασία), Τιμή, Προώθηση (διαφήμιση, εκθέσεις, δείγματα, προσφορές) για υψηλές πωλήσεις των τσιγάρων. Η κατανόηση της Ψυχολογίας των εφήβων. Η προσέγγιση του καπνίσματος από κοινωνιολογική άποψη. Η εκμάθηση της ιστορικής προέλευσης του καπνού και της διάδοσής του στην Ευρώπη. Η διερεύνηση της νομοθεσίας σχετικά με την απαγόρευση του καπνίσματος στους δημόσιους χώρους, στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Οι δυσμενείς συνέπειες του καπνίσματος στην υγεία του ατόμου. Η συνειδητοποίηση της καταστροφής που επιφέρουν τα τοξικά συστατικά του καπνού στους πνεύμονες, στην καρδιά, στον οισοφάγο και στα υπόλοιπα όργανα του ανθρώπινου οργανισμού. Η κατανόηση του ρόλου των ταινιών και των ΜΜΕ στην μετάδοση προτύπων, συμβόλων, αναπαραστάσεων του τσιγάρου σε σχέση με τον άνδρα και την γυναίκα. [7]

8 Γ. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΜΕΘΟΔΟΥ ΠΟΥ ΘΑ ΑΚΟΛΟΥΘΗΘΕΙ Τα άτομα όταν λειτουργούν ως ομάδες αποφέρουν καλύτερο αποτέλεσμα από το άθροισμα των προσπαθειών των μεμονωμένων ατόμων. Για το λόγο αυτό η βασική μέθοδος που θα εφαρμόσουν οι μαθητές προκειμένου να μελετήσουν το θέμα της εργασίας τους είναι η Ομαδοσυνεργατική μέθοδος, σχηματίζοντας τέσσερεις (4) ομάδες με έξι (6) μέλη η κάθε μία. Οι εκπαιδευόμενοι ερευνώντας το θέμα τους μέσω του Διαδικτύου και της βιβλιογραφίας θα ανακαλύψουν (ανακαλυπτική και διερευνητική μάθηση) τις βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος, τους λόγους για τους οποίους ένας έφηβος ξεκινά το κάπνισμα, τους τρόπους αντιμετώπισης αυτού καθώς και τον ρόλο που παίζουν οι μεγάλες επιχειρήσεις στην παραγωγή και την προώθηση των πωλήσεων των τσιγάρων. Φυσικά, μια επιστημονική έρευνα πραγματοποιείται σε ένα συγκεκριμένο πεδίο. Στην συγκεκριμένη περίπτωση, η έρευνα με ερωτηματολόγιο θα λάβει χώρα στους κόλπους του σχολικού περιβάλλοντος και θα ακολουθήσει η επεξεργασία των δεδομένων και η απεικόνιση των αποτελεσμάτων σε διαγράμματα. Θα διερευνηθεί δηλαδή η ευρύτερη κοινωνική αντίληψη σχετικά με την συνήθεια του καπνίσματος (κοινωνικοκριτική προσέγγιση) ώστε να μορφοποιηθούν τα συνολικά αποτελέσματα και συμπεράσματα στάσεων και συμπεριφορών σχετικά με το κάπνισμα. Η σύνταξη του ερωτηματολογίου θα πραγματοποιηθεί σύμφωνα με τις απόψεις των μαθητών, τις ανάγκες που επιθυμούν να ικανοποιήσουν, μέσα από την συγκεκριμένη ερευνητική εργασία, τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά τους, το πολιτισμικό τους υπόβαθρο και την αυτό-αντίληψή τους (Διαφοροποιημένη μάθηση). [8]

9 Στο τελευταίο στάδιο, οι νεαροί «επιστήμονες» θα καταλήξουν σε τελικά πορίσματα και θα προβούν σε ένα ρητορικό αγώνισμα με θέμα: «Το κάπνισμα χαλαρώνει τους νέους και τους οπλίζει με αυτοπεποίθηση», ώστε να μεταδώσουν στην ευρύτερη εκπαιδευτική κοινότητα, που θα τους παρακολουθήσει, τα επιχειρήματα υπέρ και κατά του καπνίσματος. Επιπλέον, θα μοιράσουν σε όλα τα μέλη της σχολικής κοινότητας ένα έγκυρο ενημερωτικό φυλλάδιο σχετικά με το Κάπνισμα. Δ. ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Μετά την ολοκλήρωση της ερευνητικής εργασίας οι μαθητές θα είναι ικανοί: να αντιλαμβάνονται στην πράξη τη συμβολή των διδασκόμενων μαθημάτων στην κατανόηση του κόσμου, στην αντιμετώπιση των καθημερινών προβλημάτων και των ζητημάτων της ζωής σε εθνικό και σε παγκόσμιο επίπεδο, να εργάζονται με επιστημονική μέθοδο μέσα σε αυθεντικές συνθήκες εργασίας, να διασφαλίζουν την αυτονομία της σκέψης, μάθησης και δράσης τόσο προσωπικής όσο και ομαδοσυνεργατικής, να αναπτύσσουν το στοχασμό, την κριτική σκέψη, την προσωπική ευθύνη γύρω από θέματα, πρότυπα, αξίες που απασχολούν τις σύγχρονες πολυπολιτισμικές κοινωνίες, να αναπτύσσουν στάσεις και ικανότητες διερεύνησης θεμάτων πολυδιάστατων στη σύγχρονη κοινωνία, να αντιλαμβάνονται τη μέγιστη αξία της συλλογικότητας και συνεργασίας, να εξετάζουν τα θέματα τόσο σε τοπικό, εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο όσο και σε διεπιστημονικό και διαθεματικό επίπεδο, [9]

10 να κατανοήσουν τα επιβλαβή αποτελέσματα του καπνίσματος, να αντιμετωπίζουν ορθολογικά όλα τα προβλήματα της εφηβικής ηλικίας. να αντιλαμβάνονται τα κίβληλα πρότυπα της κοινωνίας και τις πραγματικές προθέσεις των μεγάλων καπνοβιομηχανιών. Ε. ΠΟΡΟΙ ΥΛΙΚΑ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ Διευθέτηση του χώρου της σχολικής τάξης (διάταξη θρανίων) έτσι ώστε να διευκολύνεται η ομαδο-συνεργατική δράση, Έντυπο υλικό (βιβλία, περιοδικά, εφημερίδες, ΦΕΚ, νομολογία, κ.ά.), Χρήση των Νέων Τεχνολογιών (Η/Υ, Διαδίκτυο, Εκπαιδευτικά Λογισμικά), Οπτικοακουστικό υλικό (παρουσίαση ψηφιακών δίσκων), Κατασκευή πινάκων (πόστερς), Φωτογραφίες, Υλικά Ζωγραφικής ΣΤ. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Bergeret, J. «Τοξικοεξάρτηση και προσωπικότητα». Αθήνα, Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα,1999. Γεωργάκας, Γ. «Εξαρτήσεις: Η έκφραση μιας κοινωνικής, οικογενειακής και ατομικής δυσλειτουργίας». Θεσσαλονίκη, Εκδόσεις Παρατηρητής,2001. Γιαννακοπούλου, Σ. «Μεγάλωσε ή φύγε». Αθήνα, Εκδόσεις Κομμούνα,1991. Γκότοβος, Α.Ε., «Απόκλιση και Παρέμβαση στην Εκπαίδευση. Το παράδειγμα του καπνίσματος στα Γυμνάσια και τα Λύκεια», Αθήνα, Σύγχρονη Εκπαίδευση,,1988. Ερευνητικό Πανεπιστήμιο, Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής: «Εκπαιδευτικό υλικό Αγωγής Υγείας» (για τη δευτεροβάθμια), Αθήνα, Herbert Martin, «Ψυχολογικά Προβλήματα της Εφηβικής Ηλικίας», Αθήνα, Εκδ. Ελληνικά Γράμματα, [10]

11 Καφάτος Α., Τράκα Ν., Σαραφίδου Γ., Στοικίδου Μ., Παντελάκης Σ., Δοξιάδης Σ., «Συχνότητα καπνίσματος σε μαθητές ηλικίας χρονών της Αθήνας», Ιατρική,1981,40, ΚΕΘΕΑ: Απολογισμοί έργου, κοινωνικο-δημογραφικό προφίλ ατόμων που προσέρχονται στα Συμβουλευτικά Κέντρα, αξιολόγηση & μελέτες αποτελεσματικότητας των θεραπευτικών προγραμμάτων (ιστοσελίδα τηλέφωνα ). Κοκκέβη, Α., Φωτίου, Α., Κίτσος, Γ. «Τρόπος ζωής και αντιλήψεις εφήβων μαθητών». Αθήνα, Εκδόσεις Παπαζήση,2008. Λιάππας, Ι.Α., Πομίνι, Β., «Ουσιοεξάρτηση. Σύγχρονα θέματα». Αθήνα, Εκδόσεις ITACA, Μάτσα, Κ. «Η περίπτωση Ευρυδίκη». Αθήνα, Εκδόσεις Άγρα,2006. Μάτσα, Κ. «Ψυχοθεραπεία και τέχνη στην απεξάρτηση». Αθήνα, Εκδόσεις Άγρα,2008. Μάτσα, Κ. «Ψάξαμε ανθρώπους και βρήκαμε σκιές». Αθήνα, Εκδόσεις Άγρα,2001. Ντάβου, Μ. «Το κάπνισμα στην εφηβεία». Αθήνα, Εκδόσεις Παπαζήση,1992. Ντολτό Φρανσουάζ, Ντολτό Κατρίν, Τόλιτς, «Έφηβοι, Προβλήματα και Ανησυχίες», Αθήνα, Εκδ. Πατάκη, Πουλόπουλος, Χ. «Εξαρτήσεις: Οι θεραπευτικές κοινότητες». Αθήνα, Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Πρόγραμμα Εναλλακτικής Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων «ΑΡΓΩ» Γροθιά στο στομάχι - Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης, Ρούσσης, Α. «Η χρήση ουσιών στην εφηβεία». Αθήνα, Εκδόσεις Γρηγόρη, Σώκου Κατερίνα, Ινστιτούτο υγείας του παιδιού. «Οδηγός αγωγής και προαγωγής της υγείας». Αθήνα, Εκδ. Ελληνικά Γράμματα, ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΞΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Annual smoking-attributable mortality, years of potential life lost, and economic costs--united States, MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2002;51: Annual smoking-attributable mortality, years of potential life lost, and productivity losses--united States, MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2005;54: Bovet P, Viswanathan B, Faeh D, et al. Comparison of smoking, drinking, and marijuana use between students present or absent on the day of a school-based survey. J Sch Health. 2006;76: From the Centers for Disease Control and Prevention. Annual smoking attributable mortality, years of potential life lost and economic costs-united States, Jama. 2002;287: [11]

12 Kokkevi A, Terzidou M, Politikou K, et al. Substance use among high school students in Greece: outburst of illicit drug use in a society under change. Drug Alcohol Depend. 2000;58: Mammas IN, Bertsias GK, Linardakis M, et al. Cigarette smoking, alcohol consumption, and serum lipid profile among medical students in Greece. Eur JPublic Health. 2003;13: Murray CJ, Lopez AD. Global mortality, disability, and the contribution of risk factors: Global Burden of Disease Study. Lancet. 1997;349: Nobile CG, Trani F, Di Stasio SM, et al. Cigarette smoking and alcohol behaviour among adolescents in Italy. Public Health. 2006;120: Simantov E, Schoen C, Klein JD. Health-compromising behaviors: why do adolescents smoke or drink?: identifying underlying risk and protective factors. Arch Pediatr Adolesc Med. 2000;154: Weitzman ER, Chen YY, Subramanian SV. Youth smoking risk and community patterns of alcohol availability and control: a national multilevel study. J Epidemiol Community Health. 2005;59: Weitzman ER, Chen YY. The co-occurrence of smoking and drinking among young adults in college: national survey results from the United States. Drug Alcohol Depend. 2005;80: ΙΣΤΟΧΩΡΟΙ tobacco.gr/developingtobaccoproducts/tabid/129/language/el-g gym-kater.pie.sch.gr/kapnisma.htm [12]

13 [13] ygeia.tanea.gr/default.asp?pid=8 funstore.gr/index.php?target...id= ec.europa.eu/health/archive/ph.../tobacco_control_el.pdf nefeli.lib.teicrete.gr/browse/seyp/nos/2008/.../aggelou2008.pdf epoptes.wordpress.com/.../ (ΕΘΝΙΚΟ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟ) el.wikipedia.org/ smoker/neoi.1.htm educate.gr opseis.neolaia.de/ /Oay /eudieoia.html 7gym-kater.pie.sch.gr/kapnisma.htm