ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΩΟΘΗΚΩΝ. Θ. Πανοσκάλτσης MD, PhD, FRCOG, CCST (UK) Γυναικολόγος Ογκολόγος. Αρεταίειον Νοσοκομείο, Αθήνα

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΩΟΘΗΚΩΝ. Θ. Πανοσκάλτσης MD, PhD, FRCOG, CCST (UK) Γυναικολόγος Ογκολόγος. Αρεταίειον Νοσοκομείο, Αθήνα"

Αναστασούλα Κασιδιάρης
9 χρόνια πριν
Προβολές:

1 ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΩΟΘΗΚΩΝ Θ. Πανοσκάλτσης MD, PhD, FRCOG, CCST (UK) Γυναικολόγος Ογκολόγος Λέκτορας, 2 η Πανεπιστημιακή Κλινική Μαιευτικής Γυναικολογίας Αρεταίειον Νοσοκομείο, Αθήνα ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο καρκίνος ωοθηκών (ΚΩ) είναι η 5 η πιο συχνή αιτία θανάτου από καρκίνο στις γυναίκες μετά τον καρκίνο μαστού, πνέυμονος, εντέρου και παγκρέατος. Ο εφ όρου ζωής κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου ωοθηκών είναι 1% στο γενικό πληθυσμό και η επίπτωση 12,5/ γυναίκες. Παρά το γεγονός ότι ο ΚΩ είναι νόσος των μεγάλων ηλικιών, μπορεί να εμφανισθεί σε οποιαδήποτε ηλικία. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ

Νοσοκομείο, Αθήνα ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο καρκίνος ωοθηκών (ΚΩ) είναι η 5 η πιο συχνή αιτία θανάτου από καρκίνο στις γυναίκες μετά τον καρκίνο μαστού,

2 1. Οικογενειακό ιστορικό και γενετικά σύνδρομα. Iστορικό ΚΩ σε μία συγγενή 1 ου βαθμού αυξάνει τον κίνδυνο από 1 σε 5%, ενώ ΚΩ σε δύο συγγενείς αυξάνει τον κίνδυνο σε 7%. Το κληρονομικό σύνδρομο καρκίνου μαστού και ωοθηκών (Breast & Ovarian Cancer Syndrome - BRCA) οφείλεται σε μία αυτόσωμη επικρατούσα μετάλλαξη. Το BRCA1 γονίδιο βρίσκεται στο χρωμόσωμα 17q, ενώ το BRCA2 στο 13q. Ο εφ όρου ζωής κίνδυνος ανάπτυξης ΚΩ σε διαπιστωμένους φορείς BRCA μεταλλάξεων είναι από 23-54%. Ένα άλλο οικογενές σύνδρομο, το Human non polyposis colon cancer syndrome HNPCC, συνδέεται κυρίως με τον καρκίνο του εντέρου, καθώς επίσης και με τον ΚΩ, ενδομητρίου και μαστού και οφείλεται επίσης σε αυτόσωμη επικρατούσα μετάλλαξη. Ο εφ όρου ζωής κίνδυνος ανάπτυξης ΚΩ σε διαπιστωμένους φορείς HNPCC μεταλλάξεων είναι 12%. 2. Ορμονικοί παράγοντες. Πρώιμη εμμηναρχή, καθυστερημένη εμμηνόπαυση και ατοκία συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο ΚΩ. Αντίθετα, η λήψη αντισυλληπτικών, η καθυστερημένη εμμηναρχή, η πρόωρη εμμηνόπαυση, η πολυτοκία και ο θηλασμός επιδρούν προστατευτικά και μειώνουν τον κίνδυνο ΚΩ. 3. Διατροφικοί παράγοντες. Αυξημένη πρόσληψη λιπαρών τροφών, παχυσαρκία και γενικά κακή μεταβολική κατάσταση του οργανισμού φαίνεται ότι συμβάλλουν στην εμφάνιση ΚΩ. Αντίθετα, δίαιτα με υψηλή περιεκτικότητα σε ίνες, καροτίνη, βιταμίνες C και E και ακόρεστα λιπαρά συνδέονται με μειωμένο κίνδυνο ΚΩ, αν και η επιδημιολογική βαρύτητα αυτών των παραγόντων παραμένει αδιευκρίνιστη. ΤΥΠΟΙ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΩΟΘΗΚΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΣΠΟΡΑ Το 85-95% δημιουργείται από επιθηλιακά κύτταρα, το 5-8% από στρωματικά κύτταρα και το 3-5% από γεννητικά κύτταρα των ωοθηκών. Συνήθως, ο επιθηλιακός καρκίνος προσβάλλει γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας, ενώ αυτός των στρωματικών και γεννητικών κυττάρων προσβάλλει συχνότερα νεαρότερες γυναίκες. Ο ΚΩ μεθίσταται αρχικά τοπικά στη μήτρα και την άλλη ωοθήκη και μετά σε όλη την περιτοναϊκή κοιλότητα. Συχνά, προσβάλλεται το μείζον επίπλουν, το λεπτό και παχύ έντερο, ενώ πιο σπάνια προσβάλλεται το ήπαρ, ο σπλήν, το διάφραγμα, ο υπεζωκότας και οι πνεύμονες. Μεταστάσεις από ΚΩ έχουν αναφερθεί σε όλα τα όργανα του σώματος. Τα στάδια της νόσου ορίζονται από τη FIGO (International Federation of Obstetrics & Gynecology) ως εξής: ΣΤΑΔΙΟ Ι Μόνο στις ωοθήκες

Το BRCA1 γονίδιο βρίσκεται στο χρωμόσωμα 17q, ενώ το BRCA2 στο 13q. Ο εφ όρου ζωής κίνδυνος ανάπτυξης ΚΩ σε διαπιστωμένους φορείς BRCA μεταλλάξεων είναι από 23-54%.

3 ΣΤΑΔΙΟ ΙΙ ΣΤΑΔΙΟ ΙΙΙ Μεταστάσεις στην πύελο Περιτοναϊκές μεταστάσεις και/ή θετικοί πυελικοί, παραορτικοί ή βουβωνικοί λεμφαδένες ΣΤΑΔΙΟ IV Μεταστάσεις μέσα στο ήπαρ ή οπουδήποτε εκτός της κοιλίας ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Συμπτώματα Πολλές φορές, ο αρχόμενος καρκίνος προκαλεί μη ειδικά συμπτώματα (όπως κοιλιακή διάταση και άλγος ή συχνουρία ή τάση για έμετο). Συχνά, γυναίκες με ΚΩ παραπέμπονται σε γαστρεντερολόγους ή γενικούς παθολόγους ή γενικούς χειρουργούς. Οι ιατροί όλων των ειδικοτήτων θα πρέπει να είναι εξοικειωμένοι με την συμπτωματολογία του ΚΩ, ώστε να μπορέσουν να τον διαγνώσουν σε όσο πιο αρχικό στάδιο γίνεται. Φυσική εξέταση Πάντα και από ιατρούς κάθε ειδικότητας θα πρέπει να γίνεται αμφίχειρη γυναικολογική και δακτυλική εξέταση ορθού σε γυναίκες με την παραπάνω μη ειδική συμπτωματολογία. Πολλές φορές, μπορεί να ψηλαφηθεί μία επώδυνη διόγκωση στην πύελο ή καρκινικά οζίδια στο Δουγλάσειο. Ασθενείς προχωρημένου σταδίου ΚΩ μπορεί να έχουν ασκίτη, υπεζωκοτική συλλογή ή διογκωμένους λεμφαδένες. Διαφορική διάγνωση Αυτή θα πρέπει να γίνει από μεταστατικούς όγκους από άλλα όργανα, καλοήθεις όγκους ωοθηκών, ενδομητρίωση, συστροφή ωοθήκης, ινομύωμα, πυελικό νεφρό και πυελικό απόστημα. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ Συνήθως, συστήνεται ένας πλήρης αιματολογικός και βιοχημικός έλεγχος. Οι καρκινικοί δείκτες θα πρέπει να γίνονται, έχοντας υπ όψιν ότι είναι μη ειδικοί δείκτες. Έτσι, το CA-125, ιδίως σε νέες γυναίκες, μπορεί να είναι αυξημένο σε περίπτωση ενδομητρίωσης, εγκυμοσύνης, εμμήνου ρύσης ή πυελικής φλεγμονής. Επίσης, ενώ το CA-125 είναι αυξημένο σε > 90% του προχωρημένου ΚΩ, αυτό βρίσκεται σε παθολογικά επίπεδα σε μόνο το 50% των περιπτώσεων αρχόμενου ΚΩ.

Συχνά, γυναίκες με ΚΩ παραπέμπονται σε γαστρεντερολόγους ή γενικούς παθολόγους ή γενικούς χειρουργούς.

4 Μία ασθενής θα πρέπει να παραπέμπεται άμεσα σε γυναικολόγο ογκολόγο όταν το CA-125 είναι >200U/ml σε προεμμηνοπαυσιακές και > 35U/ml σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες. Άλλοι δείκτες, που συνδέονται κυρίως με μη επιθηλιακούς όγκους, είναι η χοριακή γοναδοτροπίνη, η α-φετοπρωτεΐνη και η γαλακτική δεϋδρογενάση. ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ Το διακολπικό υπερηχογράφημα-doppler είναι εξέταση πρώτης γραμμής σε όλες τις γυναίκες με τα ανωτέρω συμπτώματα. Η ευαισθησία του είναι 86% και η ειδικότητα 91%. Ευρήματα που συνηγορούν υπέρ κακοήθειας είναι η ανεύρεση θηλωδών προσεκβολών μέσα σε κύστη, παχέα διαφράγματα, παθολογική αγγείωση και η ανεύρεση ελεύθερου περιτοναϊκού υγρού. Η ανεύρεση μιάς ύποπτης εξαρτηματικής μάζας στον υπέρηχο θα πρέπει να οδηγεί σε Μαγνητική/Αξονική Τομογραφία με σκιαγραφικό για τον ενδελεχή έλεγχο όλης της κοιλιάς. ΘΕΡΑΠΕΙΑ Ο ακρογωνιαίος λίθος της θεραπείας του ΚΩ είναι η σωστή χειρουργική αντιμετώπιση, δηλαδή η πλήρης χειρουργική σταδιοποίηση της ασθενούς. Έτσι, είναι ιδιαίτερα σημαντική η σταδιοποίηση σε ασθενείς με φαινομενικά αρχόμενο ΚΩ γιατί μπορεί να ανευρεθούν μικρές μεταστάσεις στο επίπλουν ή στους παραορτικούς λεμφαδένες, η αφαίρεση των οποίων μπορεί να έχει θεραπευτική αξία. Σε προχωρημένα στάδια, θα πρέπει να γίνεται προσπάθεια αφαίρεσης όλων των μακροσκοπικά ορατών μεταστάσεων στην κοιλιά, καθ ότι αυτή συμβάλλει στην καλύτερη επιβίωση των ασθενών. Η χειρουργική σταδιοποίηση θα πρέπει να περιλαμβάνει την αμφοτερόπλευρη εξαρτηματεκτομή, υστερεκτομή, ριζική επιπλεκτομή, σκωληκοειδεκτομή και πλήρη πυελική και παραορτική λεμφαδενεκτομή. Συντηρητικές επεμβάσεις για διατήρηση της γονιμότητας σε νέες γυναίκες μπορούν να γίνουν σε ειδικές περιπτώσεις αρχόμενου ΚΩ (όγκοι οριακής κακοήθειας και σταδίου Ια διηθητικού καρκίνου). Εκτός από μικρούς καρκίνους σταδίου ΙΑ και υψηλής διαφοροποίησης, μετά το χειρουργείο ακολουθεί συνδυασμένη χημειοθεραπεία 6 κύκλων (πλατίνα και ταξόλη).

ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ Το διακολπικό υπερηχογράφημα-doppler είναι εξέταση πρώτης γραμμής σε όλες τις γυναίκες με τα ανωτέρω συμπτώματα. Η ευαισθησία του είναι 86% και η ειδικότητα 91%.

5 Ακτινοθεραπεία χρησιμοποιείται σπάνια σε εντοπισμένες επιμένουσα νόσο μετά από χημειοθεραπεία και για παρηγορητική θεραπεία. ΠΡΟΓΝΩΣΗ Ο καθοριστικότερος προγνωστικός παράγοντας είναι το στάδιο της νόσου. Περισσότερο από το 70% των ασθενών με ΚΩ παρουσιάζονται με στάδιο ΙΙΙ ή IV. Άλλοι παράγοντες είναι η ιστολογική διαφοροποίηση, ηλικία > 65 ετών και το ποσοστό υπολειμματικού όγκου μετά το χειρουργείο. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Ο ΚΩ είναι πολύ επιθετικός και η καλύτερη θεραπεία είναι η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση. Έτσι, θα πρέπει να δίνεται σοβαρή σημασία σε όλα τα μη ειδικά γαστρεντερικά, γυναικολογικά και ουρολογικά συμπτώματα, γιατί μπορεί να υποκρύπτεται ένας αρχόμενος ΚΩ. Γυναίκες με βεβαρυμένο οικογενειακό ιστορικό θα πρέπει να παραπέμπονται για γενετική συμβουλευτική (αν θα πρέπει να υποβληθουν σε εξέταση για μεταλλάξεις BRCA ή HNPCC) και για πιθανή προφυλακτική αφαίρεση των ωοθηκών και της μήτρας μετά την τεκνοποίηση.

Άλλοι παράγοντες είναι η ιστολογική διαφοροποίηση, ηλικία > 65 ετών και το ποσοστό υπολειμματικού όγκου μετά το χειρουργείο.

Σχετικά έγγραφα

18. ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΟΥ

18. ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΟΥ Ο καρκίνος του ενδομητρίου είναι η συχνότερη μορφή γυναικολογικού καρκίνου στις ΗΠΑ ( 6% όλων των νεοδιαγνωσθέντων καρκίνων στις γυναίκες). Η πρόγνωση είναι σχετικά καλή καθώς