ΜΈΣΑ ΖΩΉΣ, ΈΘΙΜΑ, ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΌΣ ΤΡΌΠΟΣ ΖΩΉΣ ΣΤΗ CHECH

Transcript

1 The Programme is co-funded by the European Union (ERDF) and the National Funds of Greece and Bulgaria FOLKLORE BRIDGE PROJECT ΜΈΣΑ ΖΩΉΣ, ΈΘΙΜΑ, ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΌΣ ΤΡΌΠΟΣ ΖΩΉΣ ΣΤΗ CHECH Collection

2 Εθνογραφική γέφυρα Μέσα ζωής, έθιμα, παραδοσιακός τρόπος ζωής στη Chech 1

3 Τρόπος ζωής στο μακρινό παρελθόν Συγγραφέας Baadin Musov Vasil Kanchov είναι ένας καταξιωμένος Βούλγαρος επιστήμονας, γεωγράφος, ιστορικός και πολιτικός. Είναι συγγραφέας πολλών έργων γεωγραφικής έρευνας, συμπεριλαμβανομένης μερικών και για την περιοχή μας. Στον πρώτο τόμο του "Επιλεγμένα έργα" δίνει στοιχεία για τη ζωή και τα μέσα διαβίωσης του πληθυσμού από το Νευροκόπι kaasa (περιοχή), καθώς και για Valkoseltsi. Ο πληθυσμός ανέρχεται στους 800 κατοίκους που ζουν κυρίως από την κτηνοτροφία και μελισσοκομία. Επικουρικά από τη γεωργία και η ύφανση. Το κυνήγι είναι επίσης καλά ανεπτυγμένο. Σίκαλη, κριθάρι και βρώμη καλλιεργούνται στις κοιλάδες και το σιτάρι στα χαμηλότερα υψόμετρα. Δεδομένου ότι υπάρχει έλλειψη τροφίμων, πάνε και για να αγοράσουν τροφή και άλλα είδη πρώτης ανάγκης στο Dramsko ή Sechensko. Η Μελισσοκομία σε αυτά τα εδάφη είναι πολύ ανεπτυγμένη, υπάρχουν πολλά μελίσσια σε κάθε χωριό. Το μέλι χρησιμοποιείται αντί της ζάχαρης. Κερί μέλισσας διανέμεται σε Seresko και Dramsko και είναι μια από τα τις κύριες πηγές εισόδων για τους κατοίκους, που το διανέμουν σε εμπόρους από το χωριό Dolen / Dolen Μερικοί άνθρωποι κέρδιζαν το ψωμί τους από το δάσος, το οποίο παρείχε ένα καλό επίπεδο διαβίωσης για τα χωριά Zhizhevo, Kochan, Marulevo, κλπ. Οι άνθρωποι από το χωριό και Debren Marulevo / Vaklinovo / κατασκευάσουν χτένς από κέρατο το οποίο εξάγουν μακριά. Ο πληθυσμός της Valkosel, μαζί με τον πληθυσμό από Chech, διεξάγεται εντατικό εμπόριο με την περιοχή της Μεσογείου, μέσα από την κοιλάδα του ποταμού Dospat? Ταξιδεύοντας στους πολυάσχολους εμπορικούς δρόμους της θάλασσας. Στο πρώτο του βιβλίο με τίτλο Μακεδονία, ο Vasil Kanchov περιγράφει την περιοχή μας το πρώτο μισό του δέκατου τέταρτου αιώνα. Το 1348, καταστροφικές ασθένειες που μαίνονταν στην περιοχή αυτή - ο Μαύρος Θάνατος / χολέρα /, το οποίο σε μεγάλο βαθμό ερήμωσαν την περιοχή ή ανάγκασαν τον πληθυσμό σε βίαιες μετακινήσεις από το ένα μέρος στο άλλο. Το Valkosel είναι επίσης στην περιοχή, που επηρεάστηκε από το Μαύρο Θάνατο. Οι ηλικιωμένοι άνθρωποι κρατούν ακόμη τις μνήμες για τους ανθρώπους που πεθαίνουν από Μαύρος Θάνατος. Οι νεκροί ήταν τόσο πολλοί ότι η ζωντανοί δε μπορούσαν ή με δυσκολία προλάβαιναν να τους θάψουν. Η επιδημία εξαπλώθηκε τόσο γρήγορα που ο μόνος τρόπος να σωθεί κάποιος ήταν να φύγει. Κατά συνέπεια, μια ομάδα πολλών νοικοκυριών αριστερά από το χωριό Valkosel, έφυγε και εγκαταστάθηκε 5 χλμ δυτικά στην περιοχή Skaleto, όπου ίδρυσαν ένα νέο οικισμό, που ονομάζεται Bobolin, και σύμφωνα με το Β. Kanchov - Bogolin. Πολύ από τους ηλικιωμένος από το χωριό Bogolin εξακολουθούν να ισχυρίζονται ότι η ρίζα τους προέρχεται από το Valkosel. Στο ίδιο βιβλίο στη σελίδα 194 Kanchov έγραψε: "Για το Νευροκόπι kaasa είχαμε μόνο τα επίσημα στοιχεία από την salname / τα Οθωμανικά μητρώα / 1413 για τον πληθυσμό.: - Valkosel άτομα? - Tuhovishte άτομα? - Godeshevo άτομα? - Kribul άτομα? - Slashten άτομα? - Bogolin - 63 άτομα? 2

4 Κτηνοτροφία Συγγραφέας Baadin Musov Ως δεύτερο τομέα μετά τον γεωργικό κλάδο έρχεται η κτηνοτροφία. Πρόβατα και κατσίκες έχουν κυρίως αναπτυχθεί και σε μικρότερο βαθμό, τα βοοειδή - αγελάδες. Πρόβατα και κατσίκες είναι το πεδίο στο χώρο που ονομάζεται kashlak, τα οποία είναι σε σχήμα П και να έχουν μια καλύβα που συνδέονται με την kashlak. Η kashlak καλύφθηκε με άχυρο και την καλύβα με Tikli (λίθινες πλάκες). ΟΝΟΜΑΤΑ / ΟΡΟΙ / Pishtyalka (σφυρίχτρα από κασσίτερο) - μουσικό όργανο του βοσκού. Korkumach - Πρόβειο γάλα βράζεται με αλάτι με ανάδευση συνέχεια για να αποτραπεί η καύση του. Όταν είναι παχύρευστο, τότε καταναλώνεται με ψωμί / το οποίο θρυμματίζεται /. Pishtimal από γούνα - Είναι ένα ύφασμα από γούνα με μέγεθος 50 cm H 2 m. Οι Ποιμένες το μεταφέρουν στους ώμους τους, διότι δεν είναι εύκολο να βραχεί και τους κρατά ζεστούς. Κατασκευάζεται μετά από επεξεργασία σε μύλο με νεροτριβή. Katrach- Καμπυλωτό παχύ, ραβδί με ένα άγκιστρο, το οποίο είναι στερεωμένο στο έδαφος σε γωνιακή θέση και συγκρατεί το δοχείο στο οποίο η korkumach βράζεται. Arkuma - ένα δοχείο από χαλκό, το οποίο χρησιμοποιείται για το μαγείρεμα, το άρμεγμα, τη μεταφορά νερού, κλπ. Koritnitsa - μαλακή τροφή για τα πρόβατα. Kutel - Ξύλινο σκεύος πολλαπλών χρήσεων. Η Κτηνοτροφία είναι ένας πολύ σημαντικός τομέας με τον οποίο ο πληθυσμός σε αυτόν τον τόπο κερδίζει τα προς το ζην του. Χρησιμοποιούν το κρέας, το μαλλί, το γάλα και άλλα γαλακτοκομικά προϊόντα και παράγωγα όπως - βούτυρο, τυρί, κλπ. Η μέθοδος της εκχύλισης του βουτύρου από το γάλα είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Είναι κατασκευασμένο με διάφορους τρόπους με ανάδευση σε διαφορετικά δοχεία. Το εργαλείο που χρησιμοποιείται πιο συχνά είναι το butilo - στενό και υψηλό ξύλινο σκεύος με chirilka / αναδευτήρα / με ένα ξύλινο δαχτυλίδι μέχρι να κολλήσει στο τέλος. Όταν το γάλα είναι περισσότερο, αναδεύεται σε ένα βαρέλι με δύο τρόπους. Ο ένας τρόπος είναι με χύσιμο του γάλακτος στο βαρέλι και το χτύπημα από το chirilka (λίγο μεγαλύτερο από το butilo, στο ξύλινο δακτύλιο στο άκρο του που υπάρχουν δύο οπές / υπό γωνία). Ο άλλος τρόπος είναι με (chirilka) μια μακριά ράβδος / ελαστική και εύκαμπτη /, που είναι στερεωμένη, και τα παιδιά σκαρφαλώνουν στην άλλη πλευρά της ράβδου και αρχίζουν να χοροπηδούν. Έτσι το παιχνίδι συνδυάζεται με την ανάδευση του γάλακτος και την παραγωγή. Τα προϊόντα από άλλες δραστηριότητες είναι το βούτυρο και το barkanitsa / βουτυρόγαλα /. Το βούτυρο αποθηκεύεται πλέον σε ξύλινα βαρέλια ή myahs (ένα είδος τσάντας) το οποίο είναι κατασκευασμένα από δέρμα αρνιού ή κατσικιού. 3

5 Η Συγκομιδή Συγγραφέας Baadin Musov Η καλλιέργεια δημητριακών είναι επίσης μια πολύ σημαντική διαδικασία για τον πληθυσμό του χωριού Valkosel όπως το σιτάρι, το καλαμπόκι, η σίκαλη, η βρώμη, κλπ. Η πιο δημοφιλής ήταν και η καλλιέργεια αραβοσίτου. Οι καλλιέργειες αυτές δεν είναι υψηλής έντασης ούτε απαιτεί όμως πολύ εργατικό δυναμικό, αλλά και το εισόδημα ανά στρέμμα είναι χαμηλό. Γι 'αυτό και την συγκομιδή-κάθε χρόνο την περίμεναν ανυπόμονα. Όταν το σιτάρι ωρίμαζε, η συγκομιδή του ξεκινούσε. Οι κάτοικοι πολύ συχνά βοήθησαν ο ένας τον άλλο για την συγκομιδή των σιτηρών. Θέριζαν και αποκόμιζαν από τα χωράφια σε posti - / 2-3 μ. πλάτος γραμμών. Ο θερισμός γινόταν με γάντζο ο οποίος βοηθούσε στην αποκομιδή- και το swaphook. Η swaphook έπαιζε διπλό ρόλο μηχανή που πιάνει περισσότερα και προστάτευε το χέρι του αγρότη από το να κοπεί. Η swaphook είναι κατασκευασμένη από ξύλο (ξύλο γάντι). Η rukoyki επιλεγόταν (συνήθως από τους άνδρες) και γίνονται σε τροχαλίες, η οποίες συνδέονταν με ένα ειδικό varzovachka (ένα εργαλείο για δέσιμο) - περίπου 50 cm ξύλινο, με διάμετρο 3-4 cm και απότομη άκρη στο τέλος, με μια μπάλα στην άκρη. Τα σχοινιά είναι κατασκευασμένα από σίκαλη / μακριά/ εμποτισμένα σε νερό έτσι ώστε να μην σχίζονται κατά την σύνδεση τους. Ο κόκκος τοποθετείτε στο κέντρο, έτσι ώστε να προστατεύεται από τη βροχή και τα ζώα. Στην εποχή της συγκομιδής, τη συγκομιδή συνόδευαν τραγούδια που τραγουδούσαν όλοι μαζί. Το Σιτάρι τοποθετούταν για αλώνισμα σε ένα varshilo (θέση για αλώνισμα ), το οποίο αποτελείτο από μια - λίθινη πλάκα / Tikli / και έναν ξύλινο πάσσαλο στη μέση. Ένας γάιδαρος, ένα άλογο ή ένα βόδι δενόταν με αυτό ( δεμένο) με ένα σχοινί και το σχοινί αρχίζει να γυρνάει γύρω, γύρω από την πέτρα. Όταν όλο το σχοινί τυλίγεται, το ζώο στρέφεται προς την αντίθετη κατεύθυνση. Πατώντας το σιτάρι με οπλές του το ζώο. Το άχυρο διαχωρίζεται από το σιτάρι και στη συνέχεια ξεκινά το λίχνισμα - να διαχωρίσει τους κόκκους. Ο κόκκος ζυγίζεται πάντα με ΠΑΝΙΤΣΑ και shinik - 2 shiniks και είναι ίσο με το 1 ΠΑΝΙΤΣΑ (1 shinik = ένα τέταρτο του μπούσελ). 4

6 Οι τέχνες στην Valkosel Συγγραφέας Baadin Musov Μαζί με τη γεωργία, η χειροτεχνία ήταν ένας ακόμη κλάδος πολύ ανεπτυγμένος στην περιοχή της Valkosel. Οι κάτοικοι συνήθιζαν να κάνουν από μόνοι τους σχεδόν όλα τα πράγματα που χρησιμοποιούσαν - ρούχα, παπούτσια, είδη οικιακής χρήσης, κλπ. Οι δραστηριότητες περιελάμβαναν τα ακόλουθα: 1. Κλωστήρια από μαλλί, βαμβάκι, βότανα του δάσους και γούνα - που γίνονταν σε ένα περιστρεφόμενο μύλο. 2. Ύφανση μαλλιού και βαμβακερά υφάσματα η ύφανση γινόταν σε έναν αργαλειό (ξύλινο) το οποίο κάθε σπίτι διέθετε από έναν εκείνο το καιρό. Μαλλί και βαμβάκι της δικής τους παραγωγής υφάσματα, δέρμα από κατσίκες, βαμβάκι - χαλί από μαλλί κατσικίσιο. Αφού έπαιρναν το βαμβάκι από το χωράφι, το επεξεργάζονταν σε ένα εργαλείο που ονομάζεται Mangan. Όταν το βαμβάκι περνούσε μέσα από το Mangan, οι σπόροι του - αφαιρούνται με μικρά αγκίστρια. Στη συνέχεια, το περνούσαν από την STAVASTAR - ένα ειδικό τόξο με μια σειρά από τένοντες ζώων. 3. Παραγωγή παπουτσιών - tsarvuli (σανδάλια). Τα κατασκεύαζαν μόνοι τους χρησιμοποιώντας το calfskin. 4. Ξυλουργικές εργασίες - παραγωγή ξύλινων άροτρων και κάρων. 5. Σιδηρουργείο του εμπορίου - σιδεράδες κατασκεύαζαν εργαλεία και σκεύη: τσάπες, αξίνες, pick-/ αξίνες, φτυάρια - αξίνες με δύο αιχμές, κλπ. Κουβέρτες χνουδωτές και pishtimals (ένα είδος ποδιάς). Όλα αυτά έπρεπε να υποβληθούν σε ειδική επεξεργασία με ένα μαντάνι. 5

7 Ένα ξεχασμένο προϊόν της περιοχή μας Kiril Karakolev Τοπικός ιστορικός και Καθηγητής Ιστορίας από την Satovcha Ένα από τα πιο ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ανθρώπων από την περιοχή μας (Checha) είναι η αμοιβαία βοήθεια- η αλληλοβοήθεια. Έχει αποδειχθεί πως σε όλους τους τομείς- πτυχές της ζωής, ιδίως στον γεωργικό τομέα. Οι άνδρες βοήθησαν ο ένας τον άλλον, στις αγροτικές εργασίες και στο αλώνισμα. Άλλο ένα χαρακτηριστικό είναι ότι οι γυναίκες που έμοιαζε πως ζούσαν μαζί. Σε όλες τις εποχές του χρόνου οι νεαρές γυναίκες ένωναν τις δυνάμεις τους για το prashitba (τσίμπημα), τη συγκομιδή, τη συλλογή των άχυρων. Όταν πήγαιναν πίσω στο σπίτι το βράδυ, παρά την κούραση τους, σταμάτησαν σε ένα λόφο κοντά στο χωριό και τραγουδούσαν όλες μαζί. Οι νέοι άνδρες, ακούγοντας αυτό το κάλεσμα- τραγούδι, συμμετείχαν και αυτοί με διαφορετικό τονισμό, το πιο ερωτικό ήταν οι απαντήσεις των νεαρών ανδρών από το χωριό Kochan. Στη συνέχεια έτρεξε να δουν τον αγαπημένο/μένη τους. Υπάρχει μια παράδοση, που υπάρχει μόνο στην περιοχή μας και η οποία δεν περιγράφεται πουθενά αλλού, ακόμα και από τον πιο αρμόδιο εθνογράφο μας Hristo Vakarelski. Αν εμβαθύνουμε, μικτά συναισθήματα και σκέψεις θα αναδυθούν ή για να γίνω πιο συγκεκριμένος - έκπληξη για τη θέση του παρόντος «για την ηθική μας, σχετικά με την παροιμιώδη ειλικρίνεια των προγόνων μας». Η παράδοση αυτή ονομάζεται "predoy". Το χωριό-criers δεν είναι σαν τα άλλα χωριά στη Βουλγαρία. Το χωριό-criers στην περιοχή μας δεν είχε πολλά πρόβατα να προσλάβουν έναν βοσκό. Για το σκοπό αυτό, προκειμένου να καταστεί η syuriya (το κοπάδι) τα πρόβατα τα πρόσεχαν οι συγχωριανοί τους. Τα προϊόντα από τα πρόβατα διανέμονταν με μεγάλη ακρίβεια μεταξύ των κατοίκων του χωρικού που είχαν πρόβατα στο κοπάδι (η λεγόμενη gardari). Στις αρχές του Ιουνίου, το κοπάδι έβγαινε στα βοσκοτόπια, mandra (σύμφωνα με το αγροτικό ημερολόγιο), όπως συνήθιζαν να την αποκαλούν. Το Predoy γινόταν έτσι ώστε ο καθένας θα μπορούσε να πάρει το σωστό μερίδιο από τα πρόβατα, αυτό που του αναλογούσε σύμφωνα με τον αριθμό προβάτων που διέθεταν. Για το σκοπό αυτό το κοπάδι βρισκόταν σε μια βολική θέση έξω από το χωριό. Τα πρόβατα του κάθε gardarin διαχωρίζονταν και ο ιδιοκτήτης τους μπορούσε να τα αρμέξει. Έτσι, Κατά αναλογία μοιραζόταν η ποσότητα γάλακτος από το κοπάδι, και θα ανήκαν στην gardarin ενώ τα πρόβατα ήταν μέρος της Mandra. Η Μάνδρα συνήθως κτιζόταν κοντά σε πηγή νερού και βρισκόταν σχετικά κοντά στα βοσκοτόπια. Βούτυρο, κίτρινο τυρί, και τυρί cottage παράγονταν στη Μάνδρα. Για τους ιδιοκτήτες που είχαν λίγα πρόβατα συνήθως, μετά από αίτησή τους, παραγόταν κυρίως το βούτυρο και το τυρί cottage. Όσοι είχαν περίπου 20 πρόβατα ζητούσαν από τον dairyman να τους φτιάξει drun. Και εκείνοι που είχαν μέχρι και 30 πρόβατα, ζητούσαν το τυρί ihliya (λευκό τυρί άλμης)..για όλες τις ημέρες κατά τις οποίες, όπως GARDAR θα χρησιμοποιήσει το γάλα, ο βοσκός και ο dairyman ήταν υπό την προστασία του ιδιοκτήτη των προβάτων. Ο gardarin έστειλε ένας από τους γιους του στην manda με άλογο ή γαϊδουράκι του Εκείνη την εποχή έπαιζε το ρόλο ενός karacher (που οδήγησε τα πρόβατα για άρμεγμα). Πιο συχνά ο gardars ζητούσε να παραχθεί βούτυρο και τυρί cottage. Το γάλα ήταν έπηζε σε ένα ξύλινο βαρέλι με ένα ειδικό ελαστικό ραβδί. Μετά το διαχωριζόταν το βούτυρο, το τυρί cottage που γίνονταν από το μίγμα. Ένα από τα προϊόντα, το οποίο είχε ξεχαστεί από γενιά μας, ήταν η λεγόμενη «dran". Ο Petar Mutafchiev ένας κάτοικος από το χωριό -Criers του δήμου Satovcha λέει γι 'αυτό και μας δίνει στοιχεία (1961). Βάλτε το γάλα σε ένα ξύλινο ή κεραμικό δοχείο (μεταλλικά δοχεία είναι ακατάλληλα) με διαφορετικό μέγεθος, ανάλογα με την ποσότητα. Αν δεν υπάρχει πολύ γάλα - σε κεραμικό δοχείο - ένα μεγάλο ladka. 6

8 Ο dairyman διέθετε αρκετές πέτρες, διαφορετικού μεγέθους, οι οποίες είχαν μια τρύπα. Ανάλογα την ποσότητα του γάλακτος, επέλεγε μια πέτρα με κατάλληλο μέγεθος και να το έβαζε στο τζάκι για να κάνει θράκα. Το μυστικό ήταν να γνωρίζουμε πόσο θα θερμάνει την πέτρα. Όταν, κατά τη γνώμη του dairyman η πέτρα ήταν αρκετά ζεστή, το έπαιρνε με ειδικό γάντζο και τοποθετούσε το γάλα. Καλυπτόταν για κάποιο χρονικό διάστημα, και με εντολή του dairyman, όταν αυτός το όριζε η πέτρα αφαιρείτο. Το τελικό προϊόν ήταν κάτι ανάμεσα στο κίτρινο και λευκό τυρί. Οι πλουσιότεροι- εύποροι gardars δεν αναμείγνυαν το τυρόπηγμα και το προϊόν ήταν γνωστό ως dran ή χτυπημένο τυρί. Η ειλικρίνεια, οι σχέσεις εμπιστοσύνης και αλληλοβοήθειες των προγόνων μας είναι ένα καλό παράδειγμα και άξιο σημείο αναφοράς για τις σχέσεις μας που μας διακατέχουν σήμερα. 7

9 Οι παραδόσεις των ρούχων στην περιοχή του Checha Kiril Karakolev Τοπικός ιστορικός και Καθηγητής Ιστορίας από το Satovcha Το ντύσιμο είναι ένα από τα πιο σημαντικά πράγματα που έχουν δοθεί σε μια λαογραφική περιοχή. Αυτό ισχύει σε μεγάλο βαθμό για τη Δυτική Ροδόπη και κυρίως στην περιοχή που ονομάζεται Chech. Και εδώ παρατηρείται ο κλασσικός κανόνας ότι τα ρούχα με την ποικιλία τους αναφέρονται κυρίως σε γυναίκες. Εκείνη ήταν αυτή που έκλεψε από τον ελεύθερό της χρόνο, κυρίως τη νύχτα και κάτω από το φως της λάμπας παραφίνης ή των θραυσμάτων από τα πεύκα, και άρχισε να δημιουργεί την τέχνη της καθώς ετοίμαζε το prikya (προίκα) για τη μικρή της κόρη. Έφτιαχνε επίσημα ρούχα τα οποία έπρεπε να διαφέρουν με την ομορφιά τους από των άλλων κοριτσιών. Στην περιοχή μας τώρα, κατά τη διάρκεια του χρόνου, επιβεβαιώθηκε ότι τα ρούχα είχαν σχέση με τη θρησκεία- το Ισλάμ. Αυτό αναφέρεται κυρίως στα shalwars ( χαλαρά Τούρκικα παντελόνια) και στο yashmak. Οποιαδήποτε άλλα στοιχεία των ρούχων έμειναν ίδια. Παρ όλα αυτά υπάρχει κάτι διαφορετικό στα αυθεντικά shalwars. Οι γυναίκες από τα χωριά Kochan, Satovcha, Pletena και Vaklinovo, φορούσαν πιο φαρδιά shalwars, όπου τα πόδια τελείωναν με 4-5 εκατοστά πλεξίματος και στριμμένων δαντελλών (vazi), και ονομάζονταν karmi. Τα χρώματα των shalwars ποικίλουν. Στην αρχή φτιάχνονταν από πλεγμένο ύφασμα και μετά από έτοιμο ύφασμα, κυρίως βελούδο. Όταν μελέτησα αυτή την παράδοση βρήκα το ακόλουθο κείμενο ενός τραγουδιού: "Το Μεγάλο Bayram πέρασε, το Μικρό έρχεται τώρα. Αλλά δε θα το συναντήσω αφού δεν έχω kasachi. Kasachi ή shalwars. Η Nayle έχει ( όμορφα, εκθαμβωτικά, υπέροχα) shalwars και με χρυσή αλυσίδα kasachi. Όταν φορούσε τα shalwars, τα ακουμπούσε στο έδαφος και το έδαφος έπαιρνε φωτιά". Αυτό το απόσπασμα από το λαϊκό τραγούδι είναι αρκετό για να μας διαβεβαιώσει ότι η γυναίκα από το Chech έψαχνε παντού την ομορφιά. Οι χριστιανοί στο Satovcha και στο Dolen διατηρούσαν την τυπική ενδυμασία "sayana" με όλα του τα χαρακτηριστικά. Αλλά αν κοιτάξουμε βαθύτερα στο κέντρο των χωριών Vaklinovo, Kochan και Satovcha, κάπου στη άκρη θα βρούμε μια ενδυμασία τυπική μόνο για τη περιοχή μας, η οποία δεν έχει ακόμα περιγραφθεί ούτε από τον πιο σημαντικό μας εθνογράφο Hristo Vakarelski στο τεράστιο έργο του "Η εθνογραφία της Βουλγαρίας" - Σόφια, Παρ όλο που η ενδυμασία αυτή έχει όλα τα χαρακτηριστικά της κοινής εθνικής ενδυμασίας "sayana", υπάρχουν ακόμα κάποιες ιδιαιτερότητες που την ξεχωρίζουν από τις άλλες εθνικές ενδυμασίες. Μπορεί κάποιος να το βρει δύσκολο να τις ξεχωρίσει εκτός αν την κοιτάξει με το πέρασμα του χρόνου λόγω των υπαρχουσών περιστάσεων. Δεν έχει δεχθεί καμία αλλαγή και έχει διατηρήσει την αρχική της εικόνα. Φτιάχνεται από χειροποίητο ή έτοιμο ύφασμα (interia ή aladzha) με φαρδιές κάθετες λωρίδες που είναι χρωματισμένες κυρίως σε ζεστά χρώματα: κόκκινο (alino ή giviziyno) και με μια απόχρωση του πορτοκαλί (kamenichavo). Το σχέδιο είναι σαν το συνηθισμένο ρούχο "saya" αν και σε αντίθεση με το saya έχει 2 βαθιά κοψίματα που σχεδόν φτάνουν το γλουτό. Αυτά τα δυο κοψίματα μετατρέπουν το μπροστινό μέρος του saya σε δυο ξεχωριστά στοιχεία. Ακόμα 8

10 περιμένουμε από τους εθνογράφους να εξηγήσουν αυτό το στοιχείο της μόδας. Έχοντας υπ όψιν ολόκληρη την ενδυμασία της γυναίκας στην περιοχή μας, μπορούμε να φτάσουμε στο ακόλουθο συμπέρασμα: Ένα μακρύ λευκό πουκάμισο φοριόταν κάτω από το saya. Και αφού στην περιοχή μας δεν υπάρχουν κάποια ειδικά κεντημένα χαρακτηριστικά, το πουκάμισο ήταν στολισμένο ανάλογα με το γούστο της γυναίκας και πάντα τελείωνε με άφθονη δαντέλα. Ακόμα, το κύριο χρώμα του πουκάμισου ήταν το λευκό το οποίο συσχετιζόταν με την κληρονομιά που είχε αφεθεί από τους Θρακιώτες και τους Σλάβους. Αυτά τα δυο κοψίματα που έφταναν το γοφόχαρακτηριστικό μόνο της δικής μας περιοχής, τονίζουν την ομορφιά του σώματος της γυναίκας από τη Ροδόπη. Τα δυο κοψίματα τονίζουν ξεκάθαρα τους γοφούς της γυναίκας αλλά δε θεωρούνται ερωτικά στοιχεία. Παρουσιάζουν τη φιγούρα της γυναίκας της Ροδόπης. Αυτά τα ρούχα είναι χαρακτηριστικά κυρίως για τις ψηλότερες γυναίκες, πράγμα που μας δίνει το περιθώριο να σκεφτούμε ότι οι γυναίκες στη Βουλγαρία ήταν ψηλές. Πάνω από το saya φοριόταν το λεγόμενο kasak, το οποίο διατηρείται ακόμα. Συνήθως συνδυάζει δυο σχέδια. Για τις ανύπαντρες γυναίκες είχε ένα κουμπί στο χαμηλότερο σημείο ώστε να φαίνεται το μπούστο της. Για τις παντρεμένες είχε πολλά κουμπιά. Το kasak ήταν συνεχόμενα διακοσμημένο με μάλλινο πλέξιμο και στα επίσημα ρούχα με χρυσή αλυσίδα. Τα επόμενα στοιχεία των ρούχων, τα οποία υπάρχουν και μέχρι σήμερα ήταν το μάλλινο τριγωνικό μαντίλι, το οποίο πήγαινε στη μέση και τόνιζε τους γοφούς της γυναίκας. Στερεωνόταν με το vaza (νήμα)σε διάφορα χρώματα. Έπειτα φοριόταν η ζώνη, η οποία επίσης ήταν πλεγμένη ή υφασμένη. Και εκείνη ήταν αφθόνως διακοσμημένη με πούλιες, πολύ μικρά ασημένια νομίσματα και τελείωνε με μια αγκράφα. Μπροστά στο σημείο που ενώνουν τα δυο μέρη του εσωτερικού (saya), κατεβαίνει μια μακριά ποδιά, στην οποία οι γυναίκες της Βουλγαρίας αποκάλυπταν τη δημιουργικότητά τους συνδυάζοντας χρώματα και φιγούρες. Η ποδιά είναι το κομμάτι που αποσπά πρώτο την προσοχή στο μπροστινό μέρος του ρούχου με το συνδυασμό των διαφορετικών χρωμάτων του περιβάλλοντος. Συνήθως το σχέδιο της υφασμένης ποδιάς διαμορφωνόταν με το χρωματισμένο luri (οριζόντιες λωρίδες), και τα επικρατούντα χρώματα ήταν από το θαμπό κίτρινο μέχρι το giviziyno (έντονο κόκκινο). Κατόπιν ακολούθησε το πράσινο χρώμα σε διάφορες αποχρώσεις. Έπειτα η δεξιότητα ήταν πως θα υφάνει στην ποδιά το blagoto (το ροζ χρώμα), το kamenichavo και άλλα χρώματα, τα οποία η γυναίκα της Ροδόπης τα ήξερε από τη φύση. Φορούσε πολύχρωμες μάλλινες πλεγμένες κάλτσες με ξεχωριστά σχέδια και χρώματα, οι οποίες έφταναν λίγο πιο πάνω από τον αστράγαλο. Μόνο κατά τη διάρκεια των γιορτών οι ανύπαντρες γυναίκες φορούσαν konduri (παπούτσια). Το πανωφόρι ήταν επίσης πολύχρωμο. Στο Kochan, στο Vaklinovo, στο Zhizhevo και σε μικρότερο ποσοστό στο Satovcha, οι γυναίκες φορούσαν το teplatsi (ένα είδος μικρού καπέλου), το οποίο φοριόταν μόνο στο κεφάλι. Ήταν φτιαγμένα από ασήμι ή άλλο υλικό και ένα ειδικό είδος τσόχας φοριόταν από κάτω για μεγαλύτερη άνεση. Στη μεριά του μεταλλικού σημείου υπήρχαν μικρές τρύπες απ όπου κρέμονταν διακοσμητικά, κυρίως χρυσά και ασημένια κοσμήματα και στο κέντρο πάνω από το μέτωπο φοριόταν ένα μεγάλο χρυσό νόμισμα (συνήθως pendulira), το οποίο ήταν ενδεικτικό του κύρους της γυναίκας. Το κεφάλι ήταν καλυμμένο με ένα από μαντίλι (ashmaka, shamiyata) και ήταν στην πραγματικότητα ένα τετραγωνικά πλεγμένο ύφασμα με διαστάσεις περίπου μέτρο, διπλωμένο τριγωνικά και δεμένο κάτω από το λαιμό. 9

11 Ο απόηχος στο Valkosel από έναν γάμο του παρελθόντος Baadin Musov Τοπικός ιστορικός, καθηγητής ιστορίας στο Valkosel Κάθε άνθρωπος έχει μια πατρίδα- αυτή στην οποία γεννήθηκε. Κάθε άνθρωπος έχει ένα φυσικό μέρος- το μέρος στο οποίο μεγάλωσε, έζησε και κρατά τις αναμνήσεις της παιδικής του ηλικίας βαθειά μέσα στην καρδιά. Βαθειά μέσα μου κρατώ την ανάμνηση ενός γάμου στο Valkosel. Ο γάμος είναι μια γιορτή όχι μόνο για τη νέα οικογένεια αλλά και για ολόκληρο το χωριό. Κρατούσε τρεις ημέρες και συνοδευόταν με μουσική- zourlas και τύμπανα. Οι πιο εύπορες οικογένειες προσλάμβαναν περισσότερους μουσικούς για τις γιορτές. Τα ρούχα των νιόπαντρων ήταν πολύ ενδιαφέροντα. Ο γαμπρός φορούσε ένα παντελόνι (poturi βράκες που έφταναν μέχρι χαμηλά) χειροποίητες ή ζωγραφισμένες, που στένευαν προς τα κάτω και συχνά είχαν μάλλινο πλέξιμο γύρω από τις τσέπες όπως επίσης και από τα γόνατα μέχρι τους αστράγαλους στα αριστερά και τα δεξιά. Το πουκάμισο ήταν μάλλινο από βαμβάκι χωρίς γιακά. Η ζακέτα ή το σακάκι ήταν στολισμένα με μάλλινο πλέξιμο. Η ζώνη ήταν μάλλινη από μαλλί με φούντες και στις δυο μεριές. Επίσης φορούσαν μάλλινες κάλτσες, διακοσμημένες στο τέλος τους ( γαλότσες). Ανάλογα με την περιουσία του, ο γαμπρός φορούσε konduri (παπούτσια) ή χειροποίητα tsarvouli (σανδάλια), και στο κεφάλι- ένα καπέλο ή ένα μαντίλι. Μερικοί από αυτούς φορούσαν επίσης kistek ( ρολόι με αλυσίδα που πιάνει στη μέση). Η νύφη φορούσε potouri (παντελόνι) φτιαγμένο από βαμβάκι, deftin ( ξασμένο βαμβάκι), μετάξι ή άλλα υφάσματα. Στο κάτω μέρος των ποδιών, το potouri τελείωνε με το papki (πλισέ βολάν γύρω από το πόδι). Ήταν δεμένα με uchkur ( νήμα). Άλλα επίσημα ρούχα ήταν: - Fota (ποδιά) - υφασμένη από μαλλί σε διάφορα χρώματα. Τα χρώματα ήταν μάλλινα με σχέδια ( παράλληλες φωτεινές γραμμές υφάσματος, κ.τ.λ.) και τα πιο συχνά ήταν το κίτρινο, το κόκκινο και το καφέ. Υπήρχαν επίσης και άλλες ποδιές με σχέδια makazki (με ψαλίδι) και trupcheta (ένα είδος σχεδίου) με υφασμένες ασημένιες και χρυσές κλωστές. Είναι δεμένη με voza ( πλεγμένο νήμα από κλωστή) γύρω από τη μέση. - Ζακέτα- φτιαγμένη από ύφασμα, βαμβάκι και άλλα υφάσματα ( όμοια με τις ζακέτες που έχουμε σήμερα). - Setre (κοντή ζακέτα) - φτιαγμένη από ύφασμα με γραμμή βαμβακερή (όμοιες με τις ζακέτες της εποχής μας). 10

12 - Το kondak είχε ορθογώνιο σχήμα με popki (λωρίδες ή κρόσσια) στο τέλος, και ήταν φτιαγμένο από νέα κορίτσια. Ήταν διπλωμένο τριγωνικά και φοριόταν στο κεφάλι με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε τα κρόσσια να πέφτουν ελεύθερα στη μια μεριά του προσώπου. - Το shamia φοριόταν στο κεφάλι σε ένα συγκεκριμένο μέρος ώστε τα κρόσσια του kondak να είναι ορατά ( μαντίλι). Και έπειτα, ανάλογα με το κύρος της περιουσίας της νύφης, φορούσαν konduri (ψηλοτάκουνα παπούτσια) και μια ράβδο (νήμα) με κρεμασμένα νομίσματα στο θώρακά της. Το μεγαλύτερο νόμισμα ήταν η πεντόλιρα. Τέλος φοριόταν το yashmak (μαντίλα). Ο γάμος στο Valkosel συμπεριλάμβανε διαφορετικά έθιμα και τελετουργικά: το kalesvane (κάλεσμα), το sharene (βάψιμο) της νύφης, τα konene της νύφης, αγώνες, κυνηγητό (gyuresh), τη μεταφορά του prikya (προίκας) της νύφης, τους pampur (μασκαράδες), το libene na roka, vozvratki και την ξιφασκία στο vozvratki και στο prikyota. Το πρώτο τελετουργικό ήταν το kalesvane. Σήμαινε το κάλεσμα του γάμου. Ο καλλωπισμός της νύφης ήταν μέρος της ομορφιάς της. Το έκαναν συγκεκριμένες γυναίκες. Τα υλικά που χρειάζονταν για αυτή τη διαδικασία ήταν: κραγιόν, κρέμες, πούδρα, pulcheta (μεταλλικά μπαλάκια βαψίματος) και σύρμα ( από χρυσές και ασημένιες κλωστές). Ο καλλωπισμός γινόταν στο πρόσωπο της νύφης. Πολύ συχνά επικρατούσε το κόκκινο χρώμα των χειλιών και των μάγουλων. Τα μάγουλα, το σαγόνι και το μέτωπο ήταν επίσης διακοσμημένα κολλώντας πάνω τους pulcheta σε σχήμα δαχτυλιδιού, τετραγώνου ή άλλου σχήματος. Το pulcheta είχε διαφορετικό χρώμα. Στις δυο μεριές του προσώπου τοποθετούνταν δυο κομμάτια νημάτων τα οποία έφταναν το έδαφος. Ο καλλωπισμός της νύφης γινόταν για ομορφιά και για να κρύψει την ντροπή της κατά τη διάρκεια του konene και του γάμου γενικότερα. Αφού η νύφη ετοιμαστεί μετά το sharene, πηγαίνει έξω στο poton (διάδρομος), εάν υπάρχει, ή στην αυλή και έπειτα ανεβαίνει πάνω σε ένα έπιπλο που να είναι ψηλότερα από τους άλλους. Αυτό γίνεται συνήθως δίπλα από κάποιον τοίχο του σπιτιού ώστε να μπορεί να δει τον κόσμο και ο κόσμος να δει εκείνη. To konene συμπεριλαμβάνει κυκλικούς χορούς οι οποίοι συνοδεύονται από τραγούδι της νύφης και των συγγενών. Τη δεύτερη μέρα του γάμου, οι άνθρωποι πηγαίνουν στο σπίτι της νύφης για να πάρουν το prikyota (την προίκα). Ένας συγγενής της νύφης στέκεται δίπλα στην προίκα, συνήθως είναι παιδί, και ζητάει "μια προσφορά" για αυτή. Αφού πληρωθεί ή προίκα, τους επιτρέπουν να την πάρουν και τη μεταφέρουν σε ένα κοπάδι με ζώα στις πλάτες τους. Αφού η προίκα της νύφης μεταφέρθηκε, οι καλεσμένοι του γάμου ξεκινούν για το σπίτι του γαμπρού, συνοδευόμενοι από μουσική, χορούς και κυκλικούς χορούς. Η νύφη κάθεται πάνω σε ένα άσπρο άλογο με ένα κόκκινο μαλλιαρό χαλάκι στο μπροστινό μέρος. Την Τρίτη ημέρα του γάμου διεξήχθησαν διαγωνισμοί όπως kushia ( αγώνες) και gyuresh (πάλη). Το kushia λάμβανε χώρα νωρίς το πρωί την Τρίτη ημέρα του γάμου, έξω από το χωριό. Μια επικλινής περιοχή είχε διαλεχτεί και νέοι άνδρες κάθε ηλικίας ξεκινούσαν να αγωνίζονται κάτω από μια ξεχωριστή μελωδία. Υπήρχαν τρία βραβεία: το πρώτο βραβείο ήταν ένα αρνί ή λεφτά, το δεύτερο ένα λάχανο και το τρίτο ήταν ένα - kokareva glava (κρεμμύδι). 11

13 Μετά το kushia (τον αγώνα), ξεκινούσε το gyuresh (η πάλη). Οι διαγωνιζόμενοι ήταν ντυμένοι με συγκεκριμένες φορεσιές- kaspeti (στενό δέρμα) και άπλωναν ελαιόλαδο σε όλο τους το κορμί. Για το basha( νικητή) υπήρχε ένα ζώο- ένα αρνί, ένα κριάρι ή ένα μοσχάρι. Κατά τη διάρκεια όλων των ημερών του γάμου υπήρχε ένα άντρας ντυμένος με δέρμα από κατσίκα, με κουκούλα στο κεφάλι, με chanove (κουδούνια προβάτων), με tembeletsi ( ένα είδος κοντόχοντρων κουδουνιών) και hlopatarki ( κουδούνια από αγελάδες) γύρω από τη μέση του και κρατώντας μια τσάντα με στάχτη. Όλη την ώρα στεκόταν δίπλα από τη νύφη και τους μουσικούς και διασκέδαζε τους καλεσμένους με τις δραστηριότητές του. Έπαιζε κάρτες με τα παιδιά και " πετούσε " στάχτη στον κόσμο. Οι προκαταλήψεις λένε ότι γινόταν αυτό για να προστατέψει τη νύφη από το κακό μάτι και να μην πιάσει κανένα ξόρκι επάνω της. Αυτός ο άνθρωπος ονομάζεται pampur (μασκαράς). Ο γάμος τελειώνει την Παρασκευή. Εκείνη την ημέρα οι κοντινότεροι συγγενείς πηγαίνουν στο σπίτι του γαμπρού και της νύφης. Το φαγητό μαγειρεύεται και το απόγευμα πηγαίνουν στο σπίτι της νύφης όπου και τελειώνει εκεί η ημέρα. Αφού μπουν στο σπίτι κάποιος κρύβει τα παπούτσια του γαμπρού. Εκείνος πρέπει να πληρώσει για να τα πάρει πίσω. Ο γαμπρός και η νύφη περνούν τη νύχτα τους εκεί και το πρωί ο σύζυγος πηγαίνει να μαζέψει ξύλα. Έτσι αποδεικνύει ότι είναι αντάξιος της νύφης που πήρε. 12

14 Η ημέρα του Αγ. Γεωργίου Συγγραφέας Baadin Musov Σε αυτή τη μέρα οι άνθρωποι σηκώνονται νωρίς. Είναι σημαντικό ποιόν θα συναντήσουν πρώτο. Εάν δουν κάποιον πολύ εργατικό έτσι θα δουλεύουν για το υπόλοιπο της χρονιάς, ενώ άμα δουν κάποιον τεμπέλη θα είναι τεμπέληδες και οι ίδιοι. Μετά, πριν την αυγή ο κόσμος πάει έξω στο χωριό και βρίσκει ένα μεγάλο και δυνατό δέντρο. Πρέπει να κρεμαστούν από αυτό και να κάνουν κούνια ενώ ταυτόχρονα θα πρέπει να κάνουν ευχή για καλή υγεία. Έπειτα μαζεύουν χόρτα, βότανα και τρία μπουμπούκια και αφού γυρίσουν σπίτι πρέπει να τα ανακατέψουν με αλεύρι και αλάτι και να ταΐσουν τα ζώα με αυτά ώστε να τους δώσουν απόγονους, όπως κάνει και το δέντρο με τα μπουμπούκια. Εκείνη τη μέρα τα παιδιά κυνηγούν το ένα το άλλο και νικούν το ένα το άλλο με μια τσουκνίδα. Αυτό θεωρείται καλό για την υγεία τους. Εκτός από το να κουνιούνται σε δέντρα, επιπλέον πατούν βαριά στο χορτάρι και κυλιούνται επάνω του για να βραχούν από την πρωινή υγρασία. Σκοπός αυτού είναι να νιώσουν τη δύναμη της φύσης εκείνη την ημέρα και η αντίληψη λέει ότι βοηθά τους ανθρώπους να συνεχίζουν τις ζωές τους. Nikya Αφηγήτρια: Fatma Kehayova, χωριό Pletena Καταγραφή από: Irina Boshnakova, χωριό Pletena, μέλος της ομάδας της Κοινότητας του Satovcha Το "Nikya" έχει γραφτεί έτσι ώστε ο γάμος να περιβληθεί με επισημότητα από τον Αλλάχ. Πώς γίνεται αυτό το τελετουργικό; Πρώτα ο γαμπρός παίρνει τη νύφη από το σπίτι της και την πηγαίνει στο σπίτι των γωνιών του και οι γονείς του καλούν τον Ιμάμη. Η νύφη φιλάει πρώτα τα χέρια των πεθερικών της και μπαίνει μέσα σε ένα μεγάλο ταψί. Επίσης μέσα ρίχνουν καλαμπόκι έτσι ώστε ο γάμος τους να είναι εύφορος και πλούσιος. Πρέπει να είναι παρόντες δυο μάρτυρες ένας από τη μεριά της νύφης και ένας από τη μεριά του γαμπρού. Ο Ιμάμης τραγουδά μια dua (προσευχή). Μετά ρωτά τη νύφη τρεις φορές εάν θέλει να παντρευτεί το γαμπρό. Αφού η νύφη απαντήσει θετικά, ο Ιμάμης ρωτάει το γαμπρό αν θέλει να παντρευτεί τη νύφη. Ο πεθερός και η πεθερά δηλώνουν τα δώρα που θα δώσουν στη νύφη: χρυσά νομίσματα, χρήματα, χωράφια και εκτάσεις. Αυτά είναι δώρα για τη αγνότητά της και είναι ξεχωριστά: Εάν ο άντρας τη διώξει, όλα τα δώρα που δόθηκαν εκείνη την ημέρα θα μείνουν στην 13

15 ιδιοκτησία της νύφης και κανένας δε θα έχει δικαίωμα σε αυτά. Παρ όλα αυτά αν αφήσει τον άντρα της δε θα πάρει τίποτα. Ο Ιμάμης συντάσσει ένα έγγραφο που περιγράφει τα δώρα από τους γονείς του γαμπρού, έπειτα οι μάρτυρες τα υπογράφουν και έτσι ανακοινώθηκε ότι το "Nikya γράφτηκε". Αυτό σημαίνει ότι ο γάμος τους έχει ευλογηθεί επίσημα πριν από τον Αλλάχ και πριν από τους καλεσμένους. Περπατώντας στο χωριό για να προστατευτεί από το χαλάζι Αφηγήτρια: Antoaneta Boshnakova, χωριό Pletena Καταγράφτηκε από: Irina Boshnakova, χωριό Pletena, μέλος της ομάδας της Κοινότητας του Satovcha Στο χωριό Pletena οι άνθρωποι βγάζουν τα του ζην κυρίως με τη γεωργία και αυτό ισχύει ακόμα και σήμερα. Φυτεύουν πατάτες, φασόλια, καλαμπόκι, αλλά κυρίως καπνά. Για αυτό το λόγο εκτελείτο ένα τελετουργικό για να προστατευτούν τα σπαρτά από το χαλάζι. Αυτό γίνεται ως εξής: Τρεις Ιμάμηδες πάνε στο ποτάμι και μαζεύουν μικρές πέτρες. Τραγουδούν ένα dua (προσευχή). Έπειτα αρχίζουν να πηγαίνουν γύρω στο χωριό από Borun σε borun (borun= λόφος). Ψάλλουν (duas) προσευχές και πετούν τις πέτρες για να προστατέψουν το χωριό από το χαλάζι. Καθώς ψάλλουν και περπατούν μιλούν στο κενό. Όταν τελειώσει η τελετή πάνε στο ποτάμι και θάβουν τις πέτρες εκεί. Manyukeri Συγγραφέας Baadin Musov Μια τελετή για το σπάσιμο ξορκιών, χειρισμών μυαλού κ.τ.λ. Η γιαγιά Geza Mutafchieva από το χωριό Satovcha είχε το manokeri και όταν οι άνθρωποι έπρεπε να διώξουν τα μάγια από αυτούς ή τα ζώα τους, πήγαιναν σε αυτή και εκείνη χρησιμοποιούσε το manokeri για να κάνει την τελετή αυτή. Με τι έμοιαζε το manokeri? Είναι μικρές πέτρες που έχουν συλλεχθεί από ιερά μέρη ( μοναστήρια, καταφύγια, κ.τ.λ.). Η συλλογή της γιαγιάς Geza με τέτοιες πέτρες, συμπεριλάμβανε επίσης πολλά κελύφη μυδιών που είχε φέρει ο παππούς Petyo από τη θάλασσα του Αιγαίου ( από την ακτή των μοναστηριών του Άθω). Μεταβίβασε την τελετή αυτή στη νύφη της Zlata και τώρα η εγγονή της Geza Burov την εκτελεί. Ποιό είναι στην πραγματικότητα το τελετουργικό; "Θεία Zlata θέλω να μου πλύνεις το manokeri". Μια ιστορία από τη Zara Dospatlieva: "Αγοράσαμε μια νέα αγελάδα. Τη φροντίζαμε με μεγάλη λαχτάρα και όλοι σαν οικογένεια ανησυχούσαμε πότε θα έρθει η ώρα για να γεννήσει. Και οι υπόλοιποι επίσης. Πήρα το 14

16 arkomichka ( ένα είδος δοχείου) και πήγα να την αρμέξω. Ώ Θεέ μου! Η αγελάδα δεν άφηνε κανέναν να την αγγίξει. Τώρα τι κάνουμε; Και ένας γείτονας μου είπε: πήγαινε στη θεία Zlata και ζήτα της να σου πλύνει το manokeri". Πήγα σε εκείνη και της είπα το πρόβλημά μου. Είπε: Φέρε μου νερό από τρεις πηγές ( ή από τρία πηγάδια). Της έφερα το νερό, έβαλε και κάποιες μικρές πέτρες και πολλά κελύφη από μύδια σε ένα τηγάνι και άρχισε να μουρμουρίζει ξόρκια και να κάνει σχηματισμούς με το δεξί της χέρι. Απ όσο πρόσεξα έκανε κάτι σα σταυρό αλλά δεν είμαι και σίγουρη. Έπειτα μου έδωσε το νερό και μου είπε να αφήσω την αγελάδα να διψάσει για λίγο και μετά να τις δώσω να πιεί αυτό το νερό. Μερικές ώρες μετά, βάλαμε το νερό στο κουβά και η αγελάδα το ήπιε. Τι έκπληξη! Έκλαψε τόσο πολύ που την άκουσαν μέχρι και οι γείτονες. Με κοίταξε, πήρα ξανά το arkomichka και η αγελάδα έμεινε ακίνητη. Τώρα τα manokeri κρατούνται από τη Gezka Burova. Το τραγούδι της πεταλούδας Αφήγηση: Gyulzar Karadalieva, χωριό Pletena Καταγραφή από: Irina Boshnakova, χωριό Pletena, μέλος της ομάδας της Κοινότητας του Satovcha Υπάρχουν χρονιές με πολλή ξηρασία χωρίς βροχή για εβδομάδες, ακόμη και για μήνες. Σε αυτές τις χρονιές εκτελούνται ειδικά τελετουργικά ώστε να βρέξει. Πρέπει να βρεθεί ένα ορφανό κορίτσι και να ντυθεί με λευκό φόρεμα και να στολιστεί με κλαδιά από ιτιά όπως η πεταλούδα ( τα κλαδιά αντιπροσωπεύουν τα φτερά). Έπειτα η πεταλούδα, συνοδευόμενη από μια μεγαλύτερη σε ηλικία γυναίκα πηγαίνει γύρω στο χωριό και τραγουδά το τραγούδι της πεταλούδας: "Yamur, yamur ver Alla." ( Ας βρέξει Θεέ μου ας βρέξει). Καθώς πήγαιναν γύρω στο χωριό, οι άνθρωποι πετούσαν νερό στην πεταλούδα και της έδιναν κάτι που αγαπούσαν: αλεύρι, φασόλια, φρούτα, λαχανικά, ακόμη και χρήματα, κ.τ.λ.). Συνεπώς η πεταλούδα έπρεπε να πάει σε όλο το χωριό. Καθώς πήγαινα γύρω στο χωριό σαν πεταλούδα, ξεκίνησε να βρέχει. 15

17 Syunet Αφηγητής: Mehmed Shehov Καταγραφή από: Baadin Musov, Ειδικός τοπικής ιστορίας, καθηγητής ιστορία από το Valkosel Το syunet ( η περιτομή) των αγοριών είναι μια τελετή θρησκευτική. Επίσης θεωρείται ως οικογενειακή γιορτή. Στην, πραγματικότητα, στις περισσότερες περιπτώσεις θεωρείτο μια πολύ ακριβή γιορτή και δε μπορούσαν όλοι να την κάνουν. Το ακριβό ήταν η γιορτή και όχι η περιτομή σαν πράξη. Παρ όλα αυτά μερικοί άνθρωποι είχαν τη δυνατότητα να το κάνουν. Για αυτό το λόγο μέχρι και 20 χρόνια πριν, η γιορτή για το syunet οργανωνόταν από λίγους ανθρώπους και κυρίως από τους πλουσιότερους. Γιορταζόταν σε διαφορετικές μέρες και κρατούσε από τρεις ως έξι μέρες ανάλογα με τον πλούτο των ανθρώπων. Γενικά το syunet κρατούσε 3 ημέρες. Αυτή η γιορτή έπρεπε να επιτραπεί από το Συμβούλιο του Ναού, τη διοίκηση του Ναού και εκείνη την εποχή είχαν τον τελευταίο λόγο. Έπρεπε να ληφθεί υπ όψιν ο μεγάλος αριθμός των καλεσμένων- που θα έμεναν τη νύχτα, τι θα έτρωγαν κ.τ.λ. Η γιορτή συνοδευόταν από μουσική (zourlas και τύμπανα και πολλούς διασκεδαστικούς χορούς) όπως και kushia (αγώνες με άλογα) και πάλη. Η γιορτή πήγαινε έτσι: Μέρα ένα Οι καλεσμένοι φτάνουν και μερικές φορές είναι πολλοί. Για να υποστηρίξουν τη γιορτή φέρνουν δώρα και σε πολλές περιπτώσεις σπιτικά αγαθά( αλεύρι, σιτάρι ή ότι έχουν). Οι συγκάτοικοι του χωριού dyunsaybiya που είναι (ο οικοδεσπότης της γιορτής) κάνουν το ίδιο. Ένα μέρος από τους συγγενείς, φίλους και φιλοξενούμενους πάνε στο δάσος για ξύλα με βοοειδή και σέλες. Το ξύλο του δάσους θα χρησιμοποιηθεί για τη φωτιά. Ο πρώτος που θα φέρει ξύλα παίρνει και λίγο κρέας. Μέρα δυο Η δεύτερη μέρα της γιορτής είναι μόνο για αγώνες. Νωρίς το πρωί ξεκινά το kushia (ο αγώνας), ο οποίος συχνά γινόταν με άλογα. Οι μουσικοί στέκονταν στο τέλος και έπαιζαν μια ξεχωριστή μελωδία για τη λήξη( γρήγορη και ρυθμική). Ο νικητής παίρνει το μεγάλο βραβείο ένα αρνί ή χρήματα και οι άλλοι συμμετέχοντες παίρνουν μικρότερα δώρα ένα πουκάμισο, μια πετσέτα, κάλτσες και άλλα. Μετά τον αγώνα όλοι πάνε στο σπίτι του dyunsaybiya και εκεί η προετοιμασία για την πάλη ξεκινά. Οι παλαιστές είναι ντυμένοι με ειδική ενδυμασία ( kaspets). Είναι δερμάτινα παντελόνια με πολύ στενά πόδια και αλείβονται παντού με λάδι. Στην αυλή του dyunsaybiya αρχίζουν να επιδεικνύονται οι αγώνες. Σταυρώνουν τα χέρια τους δυο δυο και ξεκινούν να τρέχουν μέσα σε ένα κύκλο χτυπώντας τα χέρια τους στους μηρούς τους και άλλες στιγμές χτυπούσαν το έδαφος με το κεφάλι τους. Σε ζευγάρια των δυο ατόμων επιδείκνυαν διαφορετικές λαβές αλλά χωρίς να βλάπτουν ο ένας τον άλλο και να τον πετούν στο έδαφος (ήταν μόνο για 16

18 διασκέδαση). Ταυτόχρονα, στο σπίτι του dyunsaybiyata ετοιμάζονται κουτιά με δώρα επάνω τους πετσέτες, πουκάμισα, κάλτσες, βαμβακερές ύλες και άλλα. Οι παλαιστές, οι μουσικοί και οι άνθρωποι κάνουν alay (ξενάγηση) στο χωριό. Οι μουσικοί, οι παλαιστές, αυτοί που κρατούν τις σημαίες και οι καλεσμένοι πάνε στο χώρο που θα διεξαχθεί το gyuresh (ο αγώνας). Οι παλαιστές είναι χωρισμένοι σε κατηγορίες και μετά ξεκινάει ο αγώνας με τη συνοδεία μουσικής ειδικά για αυτό το σκοπό. Όταν η πάλη σταματήσει, όλος ο κόσμος πηγαίνει πίσω στο σπίτι του dyunsaybiya. Υπάρχουν πάλι επιδείξεις πάλης και μετά δίνονται τα βραβεία. Το μεγαλύτερο βραβείο, το οποίο είναι ένα ζώο - ένα νεογέννητο κατσικάκι, ένα αρνί, ένα κριάρι ή ένα μοσχάρι- πηγαίνει στο basha (νικητή). Οι άλλοι συμμετέχοντες παίρνουν μετρητά ή άλλα εντυπωσιακά βραβεία. Ημέρα Τρίτη Η Τρίτη ημέρα είναι η κύρια ημέρα του syunet αφού γίνεται η περιτομή στα παιδιά. Δε γίνεται μόνο περιτομή στα παιδιά του dyunsaybiya αλλά και σε άλλα παιδιά των οποίων οι γονείς δε μπορούσαν να οργανώσουν ανεξάρτητη γιορτή για το syunet. Αφού γίνει η περιτομή, οι μουσική παίζουν συνέχεια έτσι ώστε να μην ακουστεί το κλάμα των παιδιών έξω. Μετά την τελετή, οι συγγενείς του παιδιού του φέρνουν τους γονείς του και (την ίδια στιγμή του φέρνουν καραμέλες και άλλα γλυκά). Η προετοιμασία και η οργάνωση αυτής της γιορτής κοστίζει πάρα πολλά και για αυτό πολύ συχνά πολλές οικογένειες κάνουν μαζί το syunet και εκείνοι που δε μπορούν να το κάνουν, κάνουν περιτομή στα παιδιά τους στην ίδια γιορτή syunet που έχει πληρωθεί από τους συγχωριανούς τους. Στην περίπτωση που η γιορτή κρατήσει πάνω από τρεις ημέρες, δίνεται πολύ μεγάλη προσοχή στους μουσικούς τις επόμενες ημέρες. Τοποθετούνται στο κέντρο του χωριού και οι καλεσμένοι διασκεδάζουν και παίζουν πολλούς κυκλικούς χορούς. 17

19 Το ψωμί στο CHECHA Kiril Karakolev Τοπικός ιστορικός και καθηγητής Ιστορίας από το Satovcha "Κανένας δεν είναι πιο σημαντικός από το ψωμί". Αυτό το απόφθεγμα είναι μέρος της εθνικής ψυχολογίας των Βουλγάρων. Εκφράζει το μεγάλο θαυμασμό των Βούλγαρων στο πιο σημαντικό μέρος του φαγητού τους- το ψωμί. Αλλά στην περιοχή του Checha το ψωμί είναι ακόμα πιο σημαντικό λαμβάνοντας υπ όψιν της προηγούμενες ιστορικές και γεωγραφικές αναφορές. Τα εδάφη είναι πολύ άγονα, δύσκολά για επεξεργασία και η σοδειά πολύ λίγη. Για αυτό το λόγο η αντιμετώπιση του ψωμιού έχει γίνει κριτήριο ηθικής, ένα σύστημα αξιών και μέτρου για την ασφάλεια της ζωής. Στο Checha η έκφραση "Κανένας δεν είναι πιο σημαντικός από το ψωμί" δεν έχει θέση στο λεξιλόγιο τους. Μπορεί να μη μιλήσουν για κάτι, γεγονός το οποίο πολλές γενιές το έχουν επιβεβαιώσει στην ηθική τους συνείδηση. Για αυτό το λόγο στην περιοχή μας υπάρχουν και άλλα αποφθέγματα τα οποία λέγονται όλη την ώρα. "Εάν υπάρχει ψωμί, τότε υπάρχουν τα πάντα". Όταν κάποιος ξεκινά να δουλεύει και ρωτάται πόση είναι η αμοιβή του, απαντάει με την έκφραση " Αρκετή για ψωμί". Στα χρόνια των μεταβατικών σταδίων (μετά το 1900) ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού ξεκίνησε να παράγει tikli. Στον καθομιλούμενο λόγο εμφανίστηκε το ρητό " Υπάρχει ψωμί σε αυτή τη δουλειά". " Έφαγε γλυκό ψωμί, το έχασε σα να μην είχε μυαλά"- αυτό λεγόταν όταν κάποιος έχανε μια δουλειά/ " Πως είναι το καινούριο χωράφι; ", εάν το αφεντικό είναι ικανοποιημένο απαντούσε με την έκφραση " Τα αξίζει τα ψωμιά του". Τα τελευταία χρόνια, η σοφία των ανθρώπων του Checha έδωσε τα φώτα σε μια άλλη έκφραση: " Πήρε το ψωμί στα χέρια του". Αφορά εκείνους που έχουν βγει στη σύνταξη, αφού τα τελευταία χρόνια ο πιο σίγουρος τρόπος διαβίωσης είναι η σύνταξη. Από όταν ήμαστε μικρά παιδιά, είχαμε συνηθίσει να θαυμάζουμε το ψωμί. Η γιαγιάδες συχνά μας έλεγαν: " Προσέχετε, μην πατάτε τα ψίχουλα γιατί ο Θεός θα σας τιμωρήσει. Πάρτε το ψίχουλο, απολαύστε το και μετά φάτε το". Το ψωμί στο Checha παραγόταν κυρίως από σίκαλη. Η σίκαλη μεγάλωνε στις τεράστιες εκτάσεις κοντά στο Satovcha (Padini, Armurovo, Usoeto, Selskite nivi, Brosnitsa, Dzhikovoto, Karudere, κ.τ.λ.), στο Kochan (Marasha, Belyovitsa, Visoka mogilitsa, Trifode, Iztok, κ.τ.λ.). Στις 24 Οκτωβρίου το 1896 ο πληθυσμός του Satovcha ( τότε η περιοχή μας ήταν μέρος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας) κατέφυγε στο νόμο, στο δικαστήριο Rupchoski επειδή ο Arnaud Adem aga μέσα στο ίδιο μέρος άρπαξε την περιοχή του Selskite nivi. Εκ μέρους όλου του πληθυσμού του Satovcha με τη σφραγίδα και τις υπογραφές του Myurteza aga Tahir myudyurin ( επιθεωρητή) του Satovcha της κοινότητας nahia, ο hadji Hismet aga Ademov- ένας αγρότης από το χωριό Satovcha και ο Kolyo Mitov Δήμαρχος του χωριού Satovcha, έκαναν μια αίτηση στο δικαστήριο Rupchoski εναντίον του Arnaud Adem aga. Αφού ακροάστηκε η υπόθεση μετά από δυο χρόνια, με την Απόφαση Νούμερο 2 του δικαστηρίου Rupchoski, τα χωράφια επιστράφηκαν στο χωριό και στους κατοίκους του. 18

20 Αφού γινόταν η συγκομιδή και το άλεσμα του σιταριού, οι κόκκοι ( στην περιοχή μας κόκκοι είναι το σιτάρι) αλέθεται στο μύλο karadzheyka ( ένας μικρός νερόμυλος). Οι νερόμυλοι karadzheyka, Velieva, και Nebieva ήταν οι πιο διάσημοι. Οι μύλοι Vlaykovska και Kartalovska λειτουργούσαν μόνο εποχιακά. Ο νερόμυλος Koemdzhieva στο Rata ήταν επίσης γνωστός. Η πείνα συνόδευε πάντα τη ζωή των ανθρώπων στην περιοχή μας και οι πιο δύσκολη εποχή ήταν τα χρόνια του Πρώτου Παγκόσμιου Πόλεμου. Εκείνη την εποχή το ψωμί φτιαχνόταν από λίγο αλεύρι ανακατεμένο με βραστές πατάτες. Τα ψημένα καλαμπόκια ανακατεύονταν μαζί με του κόκκους και με αυτό τον τρόπο γινόταν το ψωμί. Η κατασκευή του ψωμιού ήταν ένα είδος τελετής. Εάν η οικογένεια ήταν μεγάλη, το ψωμί προετοιμαζόταν για μια εβδομάδα. Η απαραίτητη ποσότητα αλευριού ζυμωνόταν με μαγιά ( ένα μέρος ζυμαριού από την προηγούμενη κατασκευή του ψωμιού). Μόλις φούσκωνε η ζύμη ( αύξανε τον όγκο της), ζυμωνόταν ξανά και μετά διαμορφωνόταν. Στην περιοχή μας μια φρατζόλα ψωμί περίπου 2 κιλά με στρογγυλό σχήμα ονομάζεται peshtnik. Αφηνόταν να φουσκώσει ξανά και έπειτα αυτά τα peshtniks τοποθετούνταν σε έναν ειδικό φούρνο, ο οποίος βρισκόταν στην αυλή του σπιτιού και σε μερικές μόνο περιπτώσεις μέσα στο σπίτι. Ο φούρνος έκαιγε. Όταν η επιθυμητή ποσότητα ξύλου καιγόταν, τα κάρβουνα τραβιόνταν με ένα ειδικό εργαλείο που ονομάζεται grabal. Έπειτα η σκόνη σκουπιζόταν με ένα βρεγμένο ρούχο. Με αυτό τον τρόπο ο φούρνος ήταν έτοιμος να ψήσει το ψωμί. Τα peshtniks ήταν στοιχισμένα και στο άνοιγμα του φούρνου τοποθετούνταν μικρές λεπτές φέτες που ονομάζονταν tenkachi. Αυτά, ψήνονταν νωρίτερα και δίνονταν στους γείτονες για καλή υγεία. Οι μικρότερες οικογένειες έφτιαχναν μια φρατζόλα ανά δυο ή τρεις ημέρες και ψηνόταν κάτω από μια συσκευή που ονομάζεται saach. Φτιαχνόταν από φύλλο μετάλλου. Ήταν χωρισμένο σε διαστήματα με ένα χερούλι στην κορυφή. Η φρατζόλα πήγαινε πάνω στη θράκα μέσα στην εστία. Αυτή η συσκευή μεταφερόταν και μετά καλυπτόταν με θράκα. Το ψωμί που φτιαχνόταν χωρίς μαγιά ονομαζόταν polyota pita. Στο χωριό Kochan, όπου το σιτάρι (misir) φυτευόταν, το ψωμί κυρίως φτιαχνόταν με αλεύρι σίκαλης και ονομαζόταν misiren leb (ψωμί σικάλεως ή σταρένιο). Η πορεία από τον κόκκο του σιταριού, που σπάρθηκε στον αγρό, που κερδήθηκε από το περιβάλλον με σκληρή δουλειά και αγάπη, από το μαλακό πράσινο αγρό, από την κυματιστή χρυσή θάλασσα των σιταριών, μέσα από το θέρισμα και το θεριστή, την αλωνιστική μηχανή, τις διαδικασίες άλεσης, του ψησίματος, της επιλογής, της θράκας του φούρνου και τέλος του μοιράσματος μεταξύ των ανθρώπων, όλοι κάθονται στο οικογενειακό τραπέζι - κάθε στιγμή της παραγωγής του ψωμιού, έχει συμβολικό χαρακτήρα και παρουσιάζει στους ανθρώπους του Checha στοιχεία για το μονοπάτι της κουλτούρας του. 19

21 Τοπικές Συνταγές ΤΡΑΧΑΝΑΣ Ο τραχανάς αποτελείται από τα ακόλουθα υλικά: Σταρένιο αλεύρι, γιαούρτη, φρέσκες ή ξερές πιπεριές, κρεμμύδι και μπορούν να προστεθούν και άλλα λαχανικά. Ζυμώνουμε το σταρένιο αλεύρι με το γιαούρτι και προσθέτουμε τις πιπεριές, το κρεμμύδι και άλλα λαχανικά. Αφήνουμε το μίγμα (ζύμη) να μαλακώσει για τουλάχιστον 20 ημέρες και το ανακατεύουμε καθημερινά μέχρι να μαλακώσει τελείως. Όταν η ζύμη είναι έτοιμη, κάνουμε μικρά ρολά ψωμιού και τα αφήνουμε να ξεραθούν. Έπειτα τα τρίβουμε με το χέρι και τα κοσκινίζουμε. Εκτέλεση: Σε ένα δοχείο με νερό βάζουμε βαθμιαία τον τραχανά και ανακατεύουμε συνεχώς. Ανακατεύουμε έως ότου αποκτηθεί η σωστή πυκνότητα. Έπειτα, το τηγανίζουμε με μαγειρικό λάδι και διάφορα λαχανικά. Μπορούμε να προσθέσουμε και λίγο τσίλι. Ο τραχανάς είναι ένα φαγητό που προτιμάται για πρωινό και καταναλώνεται ενώ είναι ζεστός. Μπορεί επίσης να αναμιχθεί με τα περισσεύματα του δείπνου. Καλύτερα ταιριάζει με φασόλια. KURKUMACH Το Kurkumach φτιάχνεται από πρόβειο γάλα. Η διαδικασία είναι η ακόλουθη: Βάζουμε το γάλα σε ένα δοχείο πάνω στη φωτιά και ανακατεύουμε όλη τν ώρα. Προσθέτουμε αλάτι για να μην καεί. Είναι έτοιμο όταν γίνει αρκετά πηχτό. Το Kurkumach φτιάχνεται μόνο το φθινόπωρο όταν τα πρόβατα βόσκουν τη χλόη που έχει σπόρους και το γάλα τους είναι πιο πυκνό. Τρίψτε μέσα ψωμί. Προτιμάται για πρωινό. KACHAMAK Το Kachamak είναι ένα γεύμα που φτιάχνεται από σιτάρι ή σταρένιο αλεύρι. Το πήζουμε με βούτυρο και έπειτα προσθέτουμε τυρί ή μέλι. Πώς να το μαγειρέψουμε; Βάζουμε την απαραίτητη ποσότητα αλευριού σε ένα δοχείο με νερό. Με ένα ξύλινο vareyka κάνουμε πολλές τρύπες στο αλεύρι έτσι ώστε να βραστεί καλά. Στη συνέχεια το ανακατεύουμε με το vareyka έως ότου το μίγμα να γίνει παχύ. Μετά, τοποθετούμε τις μπάλες του μίγματος σε ένα τηγάνι και το πιέζουμε με το πίσω μέρος μιας ξύλινης κουτάλας για να λεπτύνει. Η κουτάλα πρέπει πρώτα να έχει βυθιστεί σε τηγανισμένο βούτυρο, ώστε να μην κολλήσει η ζύμη επάνω του. Έπειτα, το απλώνουμε πάνω στο τηγάνι κάνοντας μικρές τρύπες (lochki) για να κρατήσει το βούτυρο που έχει απλωθεί στο πάνω μέρος. Από πάνω ρίχνουμε τριμμένο τυρί ή μέλι.. Προτιμάται για πρωινό. ΣΦΟΛΙΑΤΑ - ZELNIK - /KLIN/ Προϊόντα: σταρένιο αλεύρι, αλεύρι καλαμποκιού, μαγειρικό λάδι, σπανάκι /ή λάχανο, επίσης και άγρια χόρτα μπορούν να χρησιμοποιηθούν: σέσκλα, τσουκνίδα, λαχανικά για σαλάτα, κ.λ.π. 20

22 Προετοιμασία: Κόβουμε καλά το λάχανο. Κάνουμε πυκνή μάζα από το αλεύρι καλαμποκιού /valki/. Ξεδιπλώνουμε μεγάλα στρογγυλά και λεπτά φύλλα ζύμης από το καλαμποκάλευρο. Όταν το πρώτο φύλλο είναι έτοιμο, το ρίχνουμε σε ένα μεγάλο τηγάνι /sinia/ με βούτυρο και μαγειρικό λάδι που έχει απλωθεί από πάνω. Ρίχνουμε το κομμένο λάχανο και το valki πάνω στο φύλλο και μετά βάζουμε το δεύτερο φύλλο. Το ψήσιμο του γίνεται σε ανοιχτή φωτιά /αφού το sinia είναι μεγάλο/ ή το τοποθετούμε πάνω στην κουζίνα. Ενώ ψήνεται το γυρίζουμε κυκλικά όλη τη ώρα και προσέχουμε να μην κολλήσει. Στη συνέχεια βάζουμε στην κορυφή μια μεγάλη κυκλική φόρμα ( την ίδια φόρμα που γυρίστηκαν τα φύλλα) και το αναποδογυρίζουμε για να τοποθετήσουμε επάνω του το banitsa. Μετά, απλώνουμε βούτυρο πάνω στο sinia. Βάζουμε το banitsa πάνω στο sinia και συνεχίζουμε να το ψήνουμε ραντίζοντάς το πού και πού με ένα μίγμα νερού και λαδιού. Ο σκοπός αυτού είναι να γίνει μαλακό και χαλαρό. ΧΑΛΒΑΣ Ο χαλβάς θεωρείται γλυκό το οποίο φτιάχνεται πολύ συχνά σε γάμους, σε syunets (περιτομές), σε myuvlyuts /αναμνηστικές μαζώξεις/ - και όταν κάθε φορά ετοιμάζεται μεγάλη ποσότητα φαγητού και απαιτείται ένα γλυκό επιδόρπιο. Υλικά: αλεύρι σιταριού, αλεύρι καλαμποκιού, μαγειρικό λάδι και ζάχαρη. Εκτέλεση: Πρώτα τηγανίζεται το μαγειρικό λάδι και μετά ξεκινάμε να προσθέτουμε σταδιακά αλεύρι. Το αλεύρι είναι ένα μίγμα από αλεύρι σιταριού και καλαμποκιού: 3:1. Καθώς προσθέτουμε το αλεύρι ανακατεύουμε συνεχόμενα γιατί η θερμοκρασία τηγανίσματος είναι πολύ υψηλή. Όταν το μείγμα γίνει ανοιχτό καφέ, προσθέτουμε ζεστό νερό με ζάχαρη /shirbet/ και ανακατεύουμε μέχρι να αποκτήσουμε ένα πολύ πηχτό μείγμα. Γλυκό πιάτο. GRUDA Τηγανιτό γεύμα το οποίο φτιάχνεται με αλεύρι καλαμποκιού και βούτυρο. Όταν το βούτυρο τηγανιστεί αρκετά προσθέτουμε αργά το αλεύρι ανακατεύοντας συνεχόμενα. Ανακατεύουμε μέχρι το μείγμα να γίνει πολύ πυκνό και να σχηματιστούν βολβοί. ΠΟΤΑ Τοπικά ποτά: Βουτυρόγαλα, /barkanitsa/, oshav (βρασμένο ξεραμένο φρούτο), langyur (φρουτοποτό). Οshav: Παρασκευάζεται από ξεραμένα φρούτα και σερβίρεται ως γλυκό πιάτο. Όταν έχει γλυκαθεί αρκετά φιλτράρεται και γίνεται ποτό. Είναι ωραίο και παγωμένο και ζεστό. Langyur: Μαζεύονται διαφορετικά είδη φρούτων: Μήλα, ξινόμηλα, ροδάκινα, σταφύλια και άλλα και τοποθετούνται σε ένα μεγάλο δοχείο με καπάκι. Ρίχνουμε μέσα νερό και το αφήνουμε για μια εβδομάδα. Υπάρχει μια ιδιαιτερότητα στην παρασκευή του langyur. Μέσα του 21

23 τοποθετούνται σπόροι μουστάρδας οι οποίοι αποτρέπουν τη ζύμωση των φρούτων και δεν παράγεται αλκοόλ. Πίνεται παγωμένο. CHUCHNATOTO Αφήγηση: Antoaneta Boshnakova, χωριό Pletena village Καταγραφή από: Irina Boshnakova, χωριό Pletena, μέλος της ομάδας της Κοινότητας του Satovcha Το "Chuchnatoto" είναι ένα είδος γλυκού το οποίο μαγειρεύεται συχνά στην περιοχή μας κυρίως για τις γιορτές και το Bayram. Μαγειρεύεται ως: Υλικά: 5 αυγά, 5 κουταλιές του γλυκού ζάχαρη, 1 σακουλάκι ξηρής μαγιάς, 1,5 λίτρο γάλα και περίπου 1,5 κιλό αλεύρι. Σιρόπι: 1κιλό ζάχαρη, 1 λίτρο νερό και 1 βανίλια. Τρόπος παρασκευής: Αναμιγνύουμε όλα τα υλικά. Προσθέτουμε αλεύρι μέχρι η ζύμη να μαλακώσει και να μπορεί να κυλίσει έξω. Όταν η ζύμη ζυμωθεί καλά, χωρίζεται σε 2 μικρές μπάλες οι οποίες στη συνέχεια ζυμώνονται και αυτές καλά. Παίρνουμε τη μία μπάλα και τη βάζουμε πάνω σε λεπτό φύλλο. Απλώνουμε τηγανισμένο βούτυρο ( βάζουμε μαγειρικό λάδι σε ένα βαθύ τηγάνι και το βάζουμε στη φωτιά μέχρι να βράσει. Μετά το αφήνουμε να παγώσει), και το κυλάμε στο φύλλο. Κόβουμε σε μικρά κομμάτια των 3 εκατοστών. Έπειτα τα πιέζουμε στη μέση με τα δυο μας δάχτυλα και τα βάζουμε στο ταψί. Τα ψήνουμε στο φούρνο σε μέτρια θερμοκρασία μέχρι να ροδίσουν. Όταν παγώσουν ρίχνουμε το σιρόπι. Τρόπος ετοιμασίας σιροπιού: Βάζουμε νερό και ζάχαρη να βράσουν. Ανακατεύουμε μέχρι να λιώσει η ζάχαρη. Αφού βράσει και πριν το βγάλουμε από την κουζίνα, ρίχνουμε τι βανίλια. Το αφήνουμε για 2-3 λεπτά και το ρίχνουμε πάνω στο "chuchnato". Κανόνας: Αν το chuchnato είναι ζεστό, το σιρόπι πρέπει να είναι παγωμένο ή το αντίθετο παγωμένο chuchnato και ζεστό σιρόπι. Ψωμί Βουτύρου Αφήγηση: Antoaneta Boshnakova, χωριό Pletena Καταγραφή από: Irina Boshnakova, χωριό Pletena, μέλος της ομάδας της Κοινότητας του Satovcha Υλικά: 3 κιλά αλεύρι, 1 λίτρο δροσερό νερό, 1 πρέζα αλάτι, μαγειρικό λάδι. Τρόπος παρασκευής: 22