ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ

Transcript

1 ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΩΣ ΦΟΡΕΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ: ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ & ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ Morela Eri, PhD

2 Ο αθλητισμός ως φορέας κοινωνικοποίησης Ο αθλητισμός περιλαμβάνεται ανάμεσα στις λίγες κοινωνικές δραστηριότητες που έχουν αναγνωριστεί παγκοσμίως ως το μέσο που ενώνει τους ανθρώπους για διάφορους λόγους: Μεγάλος αριθμός συμμετεχόντων (ιδιαίτερα νέοι και παιδιά) Εθελοντική συμπεριφορά Ποικίλα χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων Επικοινωνιακός και αλληλεπιδραστικός χαρακτήρας Eitzen & Sage (2003)

3 Ο κοινωνικός ρόλος του αθλητισμού Κοινωνικοποίηση και συνεργασία (Wuest & Lombardo, 1994) Ανάπτυξη σχέσεων με τους συνομιλήκους (Evans & Roberts, 1987) Ενσυναίσθηση, υπευθυνότητα, responsibility, ανάπτυξη της ιδιότητας του πολίτη (Elley & Kirk, 2002; Cote, 2002) Συναισθηματικός έλεγχος, ομαδική εργασία, ανάπτυξη πρωτοβουλιών (Larson, Hansen, & Moneta, 2006) Αντιμετώπιση κοινωνικών προκλήσεων (Coalter, 2007) Προώθηση διαπολιτισμικού διαλόγου-ενσωμάτωση μειονοτικών ομάδων στις κοινωνίες υποδοχής (Sagatun et al., 2008)

4 Προωθώντας την κοινωνική ένταξη & το διαπολιτισμικό διάλογο.. Κατανόηση & σεβασμός στην πολιτισμική πολυμορφία Ξεπέρασμα των εφιστάμενων προκαταλήψεων Εξάλειψη των κοινωνικών διακρίσεων κατά των μεταναστών Niessen (2000)

5 Επιπολιτισμός (acculturation) Οι πολιτισμικές και ψυχολογικές αλλαγές που ακολουθούν μετά την διαπολιτισμική επαφή Διατήρηση του πολιτισμού Επικοινωνία & συμμετοχή επιπολιτισμός Berry, 1997

6 Στρατηγικές Επιπολιτισμού Διατήρηση της κουλτούρας και της ταυτότητας Σχέσεις μεταξύ των ομάδων Ενσωμάτωση Αφομοίωση Διαχωρισμός Περιθωριοποίηση Πολυπολιτισμικότητα Συγχώνευση Διακρίσεις Αποκλεισμός - Στρατηγικές των μειονοτικών ομάδων (acculturation attitudes) Στρατηγικές της κοινωνίας υποδοχής (acculturation expectations) (Berry, 2001)

7 Ο κοινωνικός ρόλος του αθλητισμού Πολιτισμική αλληλεπίδραση ναι Συμμετοχή στα σπορ με άτομα της κοινωνίας υποδοχής μπορεί να βοηθήσει τα άτομα: Να ξεπεράσουν τα κοινωνικά εμπόδια, τις φυλετικές & πολιτισμικές διαφορές-να αναπτύξουν φιλίες με άτομα της κυρίαρχης κουλτούρας (Rosenberg et al., 2003; Guerin et al., 2003;Walseth, 2008) Να βελτιώσουν τις γλωσσικές ικανότητες, να μάθουν σχετικά με τον πολιτισμό της χώρας υποδοχής, να κάνουν νέους φίλους (Ito et al., 2011, Doherty & Taylor, 2007, Brunette et al., 2011) Να προσαρμοστούν καλύτερα στην κοινωνία υποδοχής και να νιώσουν ότι ανήκουν κάπου (Stack & Iwasaki, 2009) Να αναπτύξουν την ταυτότητά τους στην κοινωνία υποδοχής (Muller, van Zoonen, and de Roode, 2008) Να διευκολύνουν την ενσωμάτωσή τους συμμετέχοντας και σε άλλες πτυχές της καθημερινής ζωής (Walseth & Fasting, 2004)

8 Ο κοινωνικός ρόλος του αθλητισμού Πολιτισμική αλληλεπίδραση όχι ακριβώς Οι μετανάστες πολλές φορές ανέφεραν δυσκολίες στο να αλληλεπιδράσουν με τα άτομα της κυρίαρχης κουλτούρας στις αθλητικές ομάδες: Περιθωριοποίηση-απέτυχαν να δημιουργήσουν φιλίες με τους συμπαίκτες τους λόγω πολιτισμικών και κοινωνικο-οικονομικών διαφορών (Walseth, 2008) Ένιωθαν διαφορετικοί και δεν μπορούσαν να κάνουν φίλους από την κυρίαρχη κουλτούρα μέσω των σπορ (Heo & Lee, 2007) Κοινωνικές διακρίσεις λόγω γλωσσικών δυσκολιών, μη εξοικείωση με τις δραστηριότητες προκαταλήψεις που σχετίζονται με την καταγωγή (Doherty & Taylor, 2007)

9 Ο κοινωνικός ρόλος του αθλητισμού Πολιτισμική διατήρηση Οι μετανάστες ανέφεραν ότι η συμμετοχή στα σπορ με άτομα της ίδιας εθνικής ομάδας τους βοήθησε: ναι Να διατηρήσουν ή να προωθήσουν τις εθνικές και πολιτισμικές αξίες τους (Stodolska & Alexandris, 2004; Lee, Dunlap, & Scott, 2011) Να αναπτύξουν και να προωθήσουν την κοινωνική συνοχή μέσα στην κοινότητά τους και να βελτιώσουν τις σχέσεις μεταξύ τους (Muller, van Zoonen, & de Roode, 2008)

10 Ο κοινωνικός ρόλος του αθλητισμού Πολιτισμική διατήρηση όχι ακριβώς Οι μετανάστες ανέφεραν ότι η συμμετοχή στα σπορ με άτομα της ίδιας εθνικής ομάδας: Προτίμηση των μεταναστών για να συμμετέχουν στα σπορ με άτομα της ίδιας εθνικής ομάδας-απόφευγαν να αλληλεπιδράσουν με αθλητές της χώρας υποδοχής (Lee, Dunlap, & Scott, 2011). Αναδεικνύονται οι πολιτισμικές διαφορές και αυξάνονται οι διαπληκτισμοί που σχετίζονται με την εθνική ταυτότητα (Krouwel et al., 2006)

11 Ο κοινωνικός ρόλος του αθλητισμού Η αθλητική συμμετοχή δεν προωθεί αναγκαστικά την ενσωμάτωση.. παρόλα αυτά ο αθλητισμός μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν ένα κατάλληλο πλαίσιο μέσα στο οποίο άνθρωποι διαφορετικών πολιτισμικών καταβολών μπορούν να γνωριστούν και να αλληλεπιδράσουν μέσα σ ένα πολιτισμικό περιβάλλον που μπορεί να προωθηθεί η ενσωμάτωση και η πολυπολιτισμικότητα Το αθλητικό περιβάλλον είναι ο παράγοντας-κλειδί που προωθεί την ενσωμάτωση και την πολυπολιτισμικότητα

12 Το άγχος του επιπολιτισμού Αντίδραση στα γεγονότα της ζωής που συνδέονται με την διαδικασία του επιπολιτισμού Παράγοντες που επηρεάζουν (Berry, 2006) κοινωνικοί (π.χ. πολιτισμική αλληλεπίδραση; Ward & Kennedy, 1999) οικογενειακοί (π.χ. Γενεαλογικές προστριβές; Lee et al., 2000) Περιβαλοντικοί (π.χ. έλλειψη πολιτισμικής ποικιλομορφίας στην κοινότητα; Benet-Martinez, & Haritatos, 2005) Πολιτισμική απόσταση (π.χ. γλώσσα, φύλο, οικογενειακή ζωή, θρησκεία; Berry et al., 2002) Γενιά (Rogers-Sirin, et al., 2014)

13 Το άγχος του επιπολιτισμού Ευρήματα.. Διαπροσωπικά προβλήματα (Nicholson, 1997) Δυσκολίες στη γλώσσα, νοσταλγία και διακρίσεις (Aroian et al., 1998) Περιθωριοποίηση, κατάθλιψη και κοινωνικές και πολιτισμικές δυσκολίες προσαρμογής (Hwang & Ting, 2008; Lee, Koeske, & Sales, 2004) Αθλητισμός θετική επίδραση στην ψυχική υγεία και ευεξία Μείωση του στρες και του άγχους (Buckworth & Dishman, 2002; Petruzzello et al., 1991) Βελτίωση της διάθεσης (Berger & Motl, 2000)

14 Ο ρόλος του αθλητικού περιβάλλοντος

15 Ευρήματα.. Φυσική αγωγή Το κλίμα παρακίνησης κλίμα παρακίνησης προσανατολισμένο στη μάθηση-> στρατηγικές ενσωμάτωσης μεταξύ μαθητών κλίμα παρακίνησης προσανατολισμένο στην απόδοση -> περιθωριοποίηση και διαχωρισμός Ομαδικά αθλήματα (Kouli & Papaioannou, 2009) κλίμα παρακίνησης προσανατολισμένο στη μάθηση-συνδέεται αρνητικά με την έλλειψη αλληλεπίδρασης για τους μετανάστες αθλητές που συμμετέχουν σε μεικτές ομάδες (Elbe et al., 2016)

16 Περιβάλλον παρακίνησης που δημιουργεί ο προπονητής Κλίμα παρακίνησης προσανατολισμένο στη μάθηση, προώθηση της αυτονομίας των αθλητών και κοινωνική υποστήριξη Ανοχή στη διαφορετικότητα Μείωση του άγχους του επιπολιτισμού Διευκόλυνση της αλληλεπίδρασης μεταξύ μεταναστών και γηγενών αθλητών Θετικές στάσεις των γηγενών απέναντι στην ενσωμάτωση των μεταναστών Ανάπτυξη θετικών κοινωνικών συμπεριφορών (π.χ. ενσυναίσθησηαλτρουισμός) (Morela, et al., 2017).

17 Συνοψίζοντας Όταν άτομα διαφορετικών φυλών και εθνικοτήτων είναι αντίπαλα σε έναν αγώνα τότε τα αθλήματα μπορούν να γίνουν χώροι δημιουργίας ή ενίσχυσης των στερεοτύπων και των αρνητικών απόψεων για τις φυλές και τις εθνικότητες. Τα σπορ μπορούν να εντείνουν τα συναισθήματα και την εχθρικότητα μεταξύ των ατόμων. Σε τέτοιες περιπτώσεις οι προπονητές είναι οι μεσολαβητές και γι αυτόν το λόγο θα πρέπει να έχουν την κατάλληλη εκπαίδευση. Ο αθλητισμός φέρνει τα άτομα κοντά, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι αυτόματα τα βάζει να αναρωτηθούν για τις προκαταλήψεις ή τις απόψεις που έχουν για τα άτομα διαφορετικών φυλών. Το κατάλληλο αθλητικό περιβάλλον που δημιουργεί ο προπονητής μπορεί να διευκολύνει προς την επιθυμητή κατεύθυνση..

18 Προτάσεις προς τους προπονητές/τριες Να δημιουργεί ένα κλίμα παρακίνησης προσανατολισμένο στη μάθηση και όχι στο έργο Να καλλιεργεί ένα περιβάλλον που προάγει την αυτονομία των αθλητών/τριών και την ικανοποίηση των τριών βασικών αναγκών τους (ανάγκη για ικανότητα, αυτονομία, σχέσεις) Να ενθαρρύνει την αλληλεπίδραση μεταξύ των παιχτών/τριών και την αίσθηση του ανήκειν σε μια ομάδα Να ενισχύει την κοινωνική συνοχή της ομάδας με δραστηριότητες εκτός γηπέδου όπου όλοι θα μπορούν να γνωριστούν καλύτερα και να ανταλλάξουν πληροφορίες για τη ζωή τους

19 Προτάσεις προς τους προπονητές/τριες Να δηλώνει ξεκάθαρα την αντίθεσή του με αρνητικές συμπεριφορές και σχόλια που έχουν να κάνουν με την καταγωγή Να προσπαθεί να διαλύει τις «κλίκες» που ενδέχεται να δημιουργηθούν με βάση την εθνική και πολιτισμική ταυτότητα Να σέβεται την διαφορετικότητα και να αποδέχεται τις πολιτισμικές ιδιαιτερότητες των παιχτών/τριων (π.χ. μαντίλα, ραμαζάνι) Να επιτρέπει στους αλλοεθνείς αθλητές/τριες να χρησιμοποιούν τη γλώσσα τους όταν είναι απαραίτητο και να ενθαρρύνει τους γηγενείς αθλητές να μάθουν κάποιες βασικές λέξεις των γλωσσών των αλλοεθνών.

20 Στα μέσα της αγωνιστικής περιόδου έρχεται στην ομάδα σας ένας παίκτης από το Αφγανιστάν ο οποίος μιλάει ελάχιστα την ελληνική γλώσσα. Στην ομάδα σας υπάρχουν και άλλοι παίκτες διαφορετικής εθνικής-ταυτότητας που όμως είναι χρόνια στην Ελλάδα και μιλούν την γλώσσα. Μετά από ένα μήνα ο παίκτης εξακολουθεί να μοιάζει να μην μπορεί να προσαρμοστεί και δεν μπορεί να αποδώσει αγωνιστικά