Σουριςτικι Οικονομικι

Transcript

1 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΣΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΚΡΗΣΗ Σουριςτικι Οικονομικι Ενότθτα #3: Θεωρίεσ τθσ τουριςτικισ ηιτθςθσ και τουριςτικζσ ροζσ Ευάγγελοσ Τηουβελζκασ

2 Άδειεσ Χριςθσ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται ςτθν άδεια χριςθσ Creative Commons και ειδικότερα Αναφορά Μη εμπορική Χρήςη Όχι Παράγωγο Έργο 3.0 Ελλάδα (Attribution Non Commercial Non-derivatives 3.0 Greece) CC BY-NC-ND 3.0 GR [ή επιλογή ενόσ άλλου από τουσ ζξι ςυνδυαςμοφσ] [και αντικατάςταςη λογότυπου άδειασ όπου αυτό ζχει μπει (ςελ. 1, ςελ. 2 και τελευταία)] Εξαιρείται από τθν ωσ άνω άδεια υλικό που περιλαμβάνεται ςτισ διαφάνειεσ του μακιματοσ, και υπόκειται ςε άλλου τφπου άδεια χριςθσ. Θ άδεια χριςθσ ςτθν οποία υπόκειται το υλικό αυτό αναφζρεται ρθτϊσ. 2

3 Χρθματοδότθςθ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό ζχει αναπτυχκεί ςτα πλαίςια του εκπαιδευτικοφ ζργου του διδάςκοντα. Το ζργο «Ανοικτά Ακαδθμαϊκά Μακιματα ςτο Πανεπιςτιμιο Κριτθσ» ζχει χρθματοδοτιςει μόνο τθ αναδιαμόρφωςθ του εκπαιδευτικοφ υλικοφ. Το ζργο υλοποιείται ςτο πλαίςιο του Επιχειρθςιακοφ Προγράμματοσ «Εκπαίδευςθ και Δια Βίου Μάκθςθ» και ςυγχρθματοδοτείται από τθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εκνικοφσ πόρουσ. 3

4 κοποί ενότθτασ Ποιεσ είναι οι βαςικζσ κεωρίεσ τθσ τουριςτικισ ηιτθςθσ; Ποιεσ είναι οι χϊρεσ προζλευςθσ και ποιεσ οι χϊρεσ υποδοχισ τουριςτϊν; 4

5 Περιεχόμενα ενότθτασ Θεωρίεσ τθσ τουριςτικισ ηιτθςθσ Εςωτερικι, περιφερειακι και διεκνισ ηιτθςθ Χϊρεσ προζλευςθσ και χϊρεσ υποδοχισ τουριςτϊν Οι ροζσ του παγκόςμιου τουριςμοφ Εκτίμθςθ τθσ τουριςτικισ ηιτθςθσ 5

6 Περίγραμμα τουριςτικισ ηιτθςθσ Αποτελεί ουςιαςτικι μεταβλθτι του διεκνοφσ, εκνικοφ, περιφερειακοφ και τοπικοφ τουριςμοφ Αντιπροςωπεφει τισ ποςότθτεσ αγακϊν και τουριςτικϊν υπθρεςιϊν που επικυμοφν να προμθκευτοφν οι καταναλωτζσ ςε μια δεδομζνθ ςτιγμι Ωσ άμεςθ απόρροια του κατά κεφαλιν ειςοδιματοσ των κατοίκων κάκε χϊρασ και του ενδιαφζροντοσ του πλθκυςμοφ να ςυμμετάςχει ςτισ διεκνείσ τουριςτικζσ μετακινιςεισ Ωσ κακοριςτικόσ παράγοντασ τθσ τουριςτικισ πολιτικισ Υπόκειται ςε 133 διαφορετικοφσ παράγοντεσ (ΠΟΤ) 6

7 Οικονομικζσ κεωρίεσ τθσ ηιτθςθσ Στόχο ζχουν να διερευνιςουν τισ τουριςτικζσ ροζσ και να ερμθνεφςουν τθ διεκνι εξειδίκευςθ των ςυναλλαςςόμενων χωρϊν. Θεωρία των παραγωγικϊν ςυντελεςτϊν Θεωρία του ςυγκριτικοφ πλεονεκτιματοσ Θεωρία τθσ ηιτθςθσ 7

8 Θεωρία των παραγωγικϊν ςυντελεςτϊν Βαςίηεται ςτον προςδιοριςμό των ςχετικϊν διαφορϊν που παρατθροφνται ςτουσ παραγωγικοφσ ςυντελεςτζσ κάκε χϊρασ Τελειοποιικθκε από τουσ B. Lassudrie- Duchêne και I. Kravis 8

9 Η κεωρθτικι προςζγγιςθ του Lassudrie-Duchêne «Στθ γζνεςθ οποιαςδιποτε ςυναλλαγισ υπάρχει πάντα το κριτιριο τθσ διαφορετικότθτασ» Στοιχεία τθσ διαφορετικότθτασ: Φυςικοί πόροι Γεωμορφολογικά χαρακτθριςτικά Πολιτιςτικοί/ανκρωπογενείσ πόροι Τουριςτικι παραγωγι 9

10 Η κεωρθτικι προςζγγιςθ του Kravis Βαςίηεται ςτισ ζννοιεσ τθσ απόλυτθσ διακεςιμότθτασ και τθσ μθ διακεςιμότθτασ. Εμπνεφςτθκε από τθν ζννοια του απόλυτου πλεονεκτιματοσ του, ςτο ζργο του Adam Smith Έρευνεσ ςχετικά με τη φφςη και τισ αιτίεσ του πλοφτου των εθνών (1776) 10

11 Όψεισ του απόλυτου πλεονεκτιματοσ Απόλυτο πλεονζκτθμα: μια χϊρα επωφελείται από τθν φπαρξθ ενόσ παραγωγικοφ ςυντελεςτι ελάχιςτα διαδεδομζνου ςτουσ ανταγωνιςτζσ τθσ και άρα παρουςιάηει απόλυτθ διακεςιμότθτα Απόλυτο μειονζκτθμα: ςτθν άνω περίπτωςθ, οι άλλεσ χϊρεσ αντιμετωπίηουν απόλυτθ μθ διακεςιμότθτα 11

12 Θεωρία του ςυγκριτικοφ πλεονεκτιματοσ Εντάςςεται ςτα πλαίςια των αναλφςεων του διεκνοφσ εμπορίου και των διεκνϊν ςυναλλαγϊν, με δφο προςεγγίςεισ: Θεωρία του ςυγκριτικοφ κόςτουσ Θεωρία των παραγωγικϊν ςυντελεςτϊν 12

13 Η κεωρθτικι προςζγγιςθ του Ricardo Αναγκαία και βαςικι προχπόκεςθ για να υφίςταται μια διεκνισ ςυναλλαγι είναι θ φπαρξθ διαφοράσ ςτο ςυγκριτικό κόςτοσ Το ενδιαφζρον τθσ ανάπτυξθσ των διεκνϊν δραςτθριοτιτων ςυγκεκριμενοποιείται μζςω του κζρδουσ ςυναλλαγισ Βαςίηεται ςτθ διαφορά ανάμεςα ςτισ τεχνολογίεσ των χωρϊν και ςε ςυγκεκριμζνεσ κεωρθτικζσ υποκζςεισ 13

14 Δυναμικό ςυγκριτικό πλεονζκτθμα Λαμβάνει υπόψθ τισ εξισ μεταβλθτζσ: Χρόνοσ Οικονομικοί παράγοντεσ: προςφορά, ηιτθςθ Δυναμικι εταιρειϊν: καινοτομίεσ, αναδιάρκρωςθ Δυναμικι χωρϊν: ανάπτυξθ, ςυνεργαςίεσ Δυναμικι πλθκυςμϊν: εκπαίδευςθ, μετακινιςεισ 14

15 Αδυναμίεσ τθσ προςζγγιςθσ Ricardo Διαφορετικότθτα των ςτοιχείων του κόςτουσ Φραγμοί ςτθ διεκνι κινθτικότθτα των προϊόντων (προςτατευτιςμόσ) Κινθτικότθτα κεφαλαίου Κινθτικότθτα ανκρϊπινου δυναμικοφ Μεταφορά τεχνολογίασ Ιδιαιτερότθτεσ κάκε χϊρασ και ςυνολικόσ όγκοσ δεδομζνων 15

16 Θεωρία τθσ ηιτθςθσ (S.B. Linder) «Μια χϊρα Α κα εξαγάγει ζνα προϊόν Χ με μοναδικι προχπόκεςθ ότι θ εςωτερικι αγορά γι αυτό το προϊόν χαρακτθρίηεται ωσ αξιόλογθ» Θ ανάλυςθ του Linder βαςίηεται ςτον ρόλο τθσ ηιτθςθσ (αντίκετα με του Ricardo, που βαςίηεται ςτον ρόλο τθσ προςφοράσ) Δίνει ζμφαςθ ςτο ειςόδθμα των ςυναλλαςςόμενων 16

17 Ο ρόλοσ τθσ εςωτερικισ ηιτθςθσ «Θ διεκνισ αγορά αποτελεί εν πολλοίσ προζκταςθ εκτόσ των εκνικϊν ςυνόρων τισ κατεξοχιν οικονομικισ δραςτθριότθτασ μιασ χϊρασ.» Είναι ςχεδόν απίκανο ο παραγωγόσ να επιδιϊξει να καλφψει ανάγκεσ που δεν υπάρχουν ςτθ χϊρα του Είναι ελάχιςτα πικανό να παραγάγει ζνα προϊόν που να ανταποκρίνεται ςτισ ανάγκεσ ενόσ αλλοδαποφ καταναλωτι Θ κακι γνϊςθ των ςυνκθκϊν τθσ αγοράσ κα δυςχεράνουν τθν εμπορευματοποίθςθ του προϊόντοσ του, εκτόσ κι αν προβεί ςε δαπάνεσ υψθλζσ, ενίοτε απαγορευτικζσ 17

18 Σο επίπεδο ειςοδιματοσ των ςυναλλαςςόμενων «Οι ςθμαντικότερεσ από τισ δυνθτικζσ ςυναλλαγζσ είναι όςεσ διαμορφϊνονται μεταξφ χωρϊν που ζχουν παρόμοιεσ δομζσ ηιτθςθσ. Δθλαδι πρόκειται για χϊρεσ όπου το φψοσ του κατά κεφαλιν ειςοδιματοσ κρίνεται ςυγκρίςιμο.» Οι διακυμάνςεισ του ειςοδιματοσ επιφζρουν μεταβολζσ ςτθ ηιτθςθ, άρα και ςτο επίπεδο τθσ ποιότθτασ Οι διαφορετικοί παραγωγικοί ςυντελεςτζσ δεν αποτελοφν παράγοντα ενεργοποίθςθσ των εμπορικϊν ςχζςεων αλλά, αντικζτωσ, ςθμαντικό εμπόδιο 18

19 Ζιτθςθ και διεκνισ τουριςμόσ Ο ρόλοσ τθσ ηιτθςθσ ςτθ μεγζκυνςθ του διεκνοφσ τουριςμοφ υπολογίηεται: Ποςοτικά, με ςτατιςτικζσ μετριςεισ Ποιοτικά, με τθν ανάλυςθ κινιτρων που προςδιορίηουν τθ ςυγκεκριμζνθ ηιτθςθ 19

20 Εςωτερικι τουριςτικι ηιτθςθ Σθμαντικό μζγεκοσ για τθ διαβάκμιςθ του εκνικοφ και διεκνοφσ τουριςμοφ ςε μια χϊρα Χϊρεσ με υψθλι εςωτερικι ηιτθςθ: ΘΠΑ, Γαλλία, Ιταλία, Κίνα Χϊρεσ με χαμθλι εςωτερικι ηιτθςθ: Πολλζσ αςιατικζσ και αφρικανικζσ χϊρεσ 20

21 Ενδοπεριφερειακι τουριςτικι ηιτθςθ Ηιτθςθ ενεργοποιοφμενθ από τουρίςτεσ που προζρχονται από άλλεσ χϊρεσ τθσ ίδιασ θπείρου ι τθσ ίδιασ γεωγραφικισ ηϊνθσ ΠΟΤ: εκτίμθςθ αφξθςθσ διαπεριφερειακοφ τουριςμοφ από 17,9% του ςυνόλου διεκνϊν αφίξεων το 1995 ςε 24,2% το

22 Διεκνισ τουριςτικι ηιτθςθ Συνικωσ κα πρόκειται για χϊρεσ που διακζτουν αξιόλογθ εςωτερικι/εκνικι ηιτθςθ Περιπτϊςεισ χωρϊν όπου θ αφξθςθ τθσ διεκνοφσ ηιτθςθσ οδιγθςε ςε ανάπτυξθ και του θμεδαποφ τουριςμοφ Π.χ. Ιςπανία, Ελλάδα 22

23 Χϊρεσ προζλευςθσ και χϊρεσ υποδοχισ τουριςτϊν Οι χϊρεσ προζλευςθσ αντιπροςωπεφουν τισ πλοφςιεσ βιομθχανικζσ χϊρεσ Δυτικι Ευρϊπθ, Βόρεια Αμερικι, Ιαπωνία, Αυςτραλία Οι χϊρεσ υποδοχισ είναι τόςο οι χϊρεσ προζλευςθσ όςο και χϊρεσ που βρίςκονται ςτο ςτάδιο τθσ ανάπτυξθσ 23

24 Ανιςότθτα Βορρά-Νότου και Κζντρου-Περιφζρειασ «Τα τουριςτικά ρεφματα, αδιάκριτα και αλαηονικά, διαχζονται από τισ πλοφςιεσ χϊρεσ ςτισ φτωχζσ. Κατευκφνονται από τισ πόλεισ ςτθν φπαικρο, από τισ χϊρεσ τθσ Δφςθσ ςτισ χϊρεσ του Τρίτου Κόςμου, από τθν Ευρϊπθ και τθ Βόρεια Αμερικι ςτισ παλαιζσ τουσ αποικίεσ, από τον Καναδά ςτθν Καραϊβικι, από το Λονδίνο ςτο Ναϊρόμπι, από τθ Σκανδιναβία ςτθ Μεςόγειο.» 24

25 Μοντζλο Κζντρου-Περιφζρειασ Θ δυναμικι του μοντζλου αποτυπϊνεται με βάςθ «τουριςτικά ρεφματα» ι «ομόκεντρουσ τουριςτικοφσ κφκλουσ» ι «τουριςτικοφσ δακτυλίουσ» Κφριοσ παράγοντασ είναι θ απόςταςθ 25

26 Σουριςτικοί δακτφλιοι Των παράκτιων προαςτίων km Των παρακεριςτικϊν κζρετρων Ζωσ 800 km, ανεξαρτιτωσ του μζςου μεταφοράσ Των νιςων Ζωσ 1500 km (1½ ζωσ 2 ϊρεσ αερομεταφοράσ) Των μεγάλων αποςτάςεων km (3 ζωσ 4 ϊρεσ αερομεταφοράσ) 26

27 Κφριεσ ηϊνεσ υποδοχισ τουριςτϊν Βορειοαμερικανικι ηϊνθ Ιαπωνικι ηϊνθ Αυςτραλιανι και νεοηθλανδικι ηϊνθ Ανατολικοευρωπαϊκι ηϊνθ Ευρωπαϊκι μεςογειακι ηϊνθ 27

28 Η ευρωπαϊκι μεςογειακι ηϊνθ Ο μφκοσ τθσ Μεςογείου Χϊρεσ προζλευςθσ: κατεξοχιν από τθ Δυτικι και Κεντρικι Ευρϊπθ Οι ςχζςεισ χωρϊν προζλευςθσ και χωρϊν υποδοχισ επθρεάηονται από: Τθ δυναμικότθτα τθσ τουριςτικισ υποδοχισ Τουσ ιδιαίτερουσ δεςμοφσ μεταξφ χωρϊν 28

29 Ο παγκόςμιοσ τουριςμόσ (ΠΟΣ) Χϊρεσ με πολφ ανεπτυγμζνο εςωτερικό και διεκνι τουριςμό Βιομθχανικζσ χϊρεσ τθσ Δφςθσ Χϊρεσ που χαρακτθρίηονται ωσ χϊρεσ υποδοχισ διεκνϊν τουριςτϊν, με μικρι ανάπτυξθ του εςωτερικοφ τουριςμοφ Χϊρεσ ελάχιςτθσ γεωγραφικισ ζκταςθσ, Τριτοκοςμικζσ χϊρεσ Χϊρεσ με μικρότερο διεκνι τουριςμό αλλά αρκετά δυναμικό εςωτερικό τουριςμό Χϊρεσ με ςυγκεκριμζνθ κρατικι κοινωνικι πολιτικι, Χϊρεσ που ειςιλκαν πρόςφατα ςτο τουριςτικό κφκλωμα 29

30 υγκεντρωτικζσ τάςεισ τουριςμοφ ςε περιφερειακό επίπεδο Επίπεδο οικονομικισ ανάπτυξθσ Ευκαιριακόσ χαρακτιρασ τουριςτικισ δραςτθριότθτασ Σπουδαιότθτα των παραγωγικϊν ςυντελεςτϊν Πολιτικι βοφλθςθ 30

31 υγκεντρωτικζσ τάςεισ τουριςμοφ ςε εκνικό επίπεδο Ποιότθτα φυςικοφ τοπίου Ανάπτυξθ γενικϊν και ειδικϊν υποδομϊν Πολιτικι βοφλθςθ Π.χ. Γαλλία: Προβθγκιανζσ Άλπεισ, Κυανι Ακτι Ελλάδα: Κριτθ, Δωδεκάνθςα, Κυκλάδεσ, Χαλκιδικι, Ιόνια 31

32 Εκτίμθςθ τουριςτικισ ηιτθςθσ Πραγματικι ηιτθςθ Αναβαλλόμενθ ηιτθςθ Δυνθτικι ηιτθςθ Το ποςοςτό αναχϊρθςθσ ωσ εργαλείο εκτίμθςθσ: Κακαρό ποςοςτό αναχϊρθςθσ Μικτό ποςοςτό αναχϊρθςθσ Συχνότθτα αναχϊρθςθσ 32

33 Ετερογζνεια τθσ τουριςτικισ ηιτθςθσ Φυςικζσ μεταβλθτζσ Κοινωνικζσ μεταβλθτζσ Οικονομικζσ μεταβλθτζσ Θεςμικζσ μεταβλθτζσ Κοινωνικο-φιλοςοφικζσ μεταβλθτζσ 33

34 Περίλθψθ ενότθτασ #3 Θ ηιτθςθ αποτελεί ουςιαςτικι μεταβλθτι του διεκνοφσ, εκνικοφ, περιφερειακοφ και τοπικοφ τουριςμοφ. Οι κεωρίεσ τθσ ηιτθςθσ ςτόχο ζχουν να διερευνιςουν και να ερμθνεφςουν τθ διεκνι εξειδίκευςθ των ςυναλλαςςόμενων χωρϊν. Θ κεωρία των παραγωγικϊν ςυντελεςτϊν τελειοποιικθκε από τουσ B. Lassudrie- Duchêne και I. Kravis. Θ κεωρία του ςυγκριτικοφ πλεονεκτιματοσ (Ricardo) δίνει ζμφαςθ ςτθ διαφορά ανάμεςα ςτο ςυγκριτικό κόςτοσ. H κεωρία τθσ ηιτθςθσ (Linder) δίνει ζμφαςθ ςτο ειςόδθμα των ςυναλλαςςόμενων. Χϊρεσ προζλευςθσ είναι οι πλοφςιεσ βιομθχανικζσ χϊρεσ. Χϊρεσ υποδοχισ είναι τόςο οι χϊρεσ προζλευςθσ όςο και οι αναπτυςςόμενεσ χϊρεσ. Θ δυναμικι του μοντζλου Κζντρου-Περιφζρειασ ςτισ παγκόςμιεσ τουριςτικζσ ροζσ αποτυπϊνεται με βάςθ τουσ λεγόμενουσ «τουριςτικοφσ δακτυλίουσ», όπου κφριοσ παράγοντασ είναι θ απόςταςθ. Θ πραγματικι, αναβαλλόμενθ και δυνθτικι ηιτθςθ εκτιμάται κυρίωσ με βάςθ τα ποςοςτά αναχϊρθςθσ. Θ τουριςτικι ηιτθςθ είναι πρόδθλα ετερογενισ. 34

35 Βιβλιογραφία ενότθτασ #3 Lassudrie-Duchêne B. (1971), La demande de différence et l échange international. Economies et Sociétés, Vol. V, no 6, Cahiers de l ISEA, ς Kravis Ι. (1956), Availability and other influences on the commodity of trade. Journal of Political Economy, Απρίλιοσ Ricardo D. (1817), Principles of political economy and taxation. Penguin Books, London. Linder S.B. (1961), An essay on trade and transformation. New York. 35

36 Σζλοσ Ενότθτασ