Η Ανάδειξη ενός Πολιτιστικού Μνημείου του Ν. Σερρών: Ο Ιερός Ναός των Αγίων Θεοδώρων Σερρών (Παλαιά Μητρόπολη)

Transcript

1 1 Ο Ιερός Ναός των Αγίων Θεοδώρων Σερρών (Παλαιά Μητρόπολη) Παναγιώτου K. Άννα* MSc, Phd & Γκένιου E. Θεοδώρα* 1 Μ.Α., Μ.Εd. * Καθηγήτρια Ειδικής Φυσικής Αγωγής, Ενιαίο Ειδικό Επαγγελματικό Γυμνάσιο & ΕΠΑΛ Σερρών * 1 Εκπαιδευτικός Αγγλικής Γλώσσας, ΓΕΛ Πεντάπολης Σερρών Περίληψη Καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετωπίζει πρωτοφανείς κοινωνικές και οικονομικές προκλήσεις, οι οποίες απειλούν την συνοχή και την ευμάρεια των κρατών μελών της, αμφισβητεί την ταυτότητα της και εμφανίζεται σε μεγάλο βαθμό αποκομμένη από τις ανάγκες του απλού πολίτη, η πολιτιστική κληρονομιά των λαών της Ευρώπης αποτελεί μια οικουμενική και διαχρονική αξία που λειτουργεί ως αφορμή και σημείο συνάντησης του παρελθόντος με το παρόν, σε όλα τα γεωγραφικά μήκη και πλάτη της ηπείρου. Η πολιτιστική κληρονομιά, υλική και άυλη, είτε αφορά την αρχιτεκτονική είτε τις εικαστικές τέχνες, τη λογοτεχνία, τη μουσική, τις παραδόσεις κάθε χώρας, συνιστά τον κοινό μας πλούτο, ο οποίος μπορεί να οδηγήσει στην άνθιση του Ευρωπαϊκού πολιτισμού και στη διαμόρφωση μιας κοινής ταυτότητας για τον Ευρωπαίο πολίτη μέσα από τη γνωριμία και τον σεβασμό στην πολυμορφία και τη διαφορετικότητα. Σε αυτό το πλαίσιο, συνεχίζοντας την αγαστή συνεργασία που αναπτύχθηκε πρώτη φορά δύο χρόνια πριν, δύο λύκεια, ένα γενικής και ένα ειδικής εκπαίδευσης, επέλεξαν να ασχοληθούν με την ανάδειξη ενός πολιτιστικού μνημείου του ν. Σερρών προκειμένου να εμπλακούν οι μαθητές στον ευρύ διάλογο που έχει αναπτυχθεί κατά το τρέχον έτος, που έχει χαρακτηριστεί ως Ευρωπαϊκό Έτος Πολιτιστικής Κληρονομιάς, σχετικά με τα πολιτισμικά αγαθά των χωρών μας και τη συμβολή τους στη διαμόρφωση του μέλλοντος της Ευρώπης. Το σχολείο αποτελεί λοιπόν το ιδανικό περιβάλλον όπου μπορούν να τεθούν τα θεμέλια για έναν καλύτερο κόσμο προωθώντας τις αξίες και τα ιδανικά του σεβασμού στη διαφορετικότητα και την αποδοχή στο διαφορετικό μέσω της γνωριμίας με την πολιτιστική κληρονομιά του τόπου. Γενικός σκοπός Σκοπός του σχεδίου δράσης ήταν η διαμόρφωση της ταυτότητας του ενεργού Ευρωπαίου πολίτη μέσα από τη διερεύνηση, τη γνωριμία και τη διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς και πολυμορφίας του τόπου μας και την ανάδειξη της, προκειμένου να γίνουν οι μαθητές κοινωνοί του πολιτισμού και της ιστορίας του, αλλά ταυτόχρονα και της αποδοχής του διαφορετικού καθώς πρόκειται για συνεργασία δύο τύπων σχολείου ενός γενικού και ενός ειδικού της Περιφερειακής Ενότητας Σερρών.

2 2 Εμπλεκόμενα γνωστικά αντικείμενα Αγγλικά Ειδική Φυσική Αγωγή Επίπεδο 16 Μαθητές Α Λυκείου (15-16 ετών) Επίπεδο Αγγλικών Α2-Β1 20 Μαθητές από το Ενιαίο Ειδικό Επαγγελματικό Γυμνάσιο και Λύκειο Ειδική Φυσική Αγωγή Χρονισμός 8 διδακτικές ώρες: 2 δ. ω. προετοιμασίας στο κάθε σχολείο 2 δ. ω. συγγραφή σεναρίου στα ελληνικά 2 δ. ω. μετάφραση στα αγγλικά 1 δ. ω. ηχογράφηση 1 δ. ω. αξιολόγηση Μέσα/Υλικά Η/Υ, Βίντεο Ρόλος του μαθητή Στόχος ήταν η ενεργοποίηση των μαθητών, η συνεργασία στα πλαίσια της ομάδας, εντός και εκτός των πυλών της σχολικής τάξης, η ανάπτυξη κριτικής ικανότητας αναφορικά με τα υπό διαπραγμάτευση θέματα, η διαμόρφωση της ταυτότητας ενός ενεργού και συνειδητοποιημένου πολίτη, αλλά και η συνεργασία μαθητών ενός γενικού και ενός ειδικού σχολείου Ρόλος του εκπαιδευτικού Οι δύο εκπαιδευτικοί συνεργάστηκαν μεταξύ τους και λειτούργησαν ως εμψυχωτές και συντονιστές των δράσεων, οργανώνοντας το πλαίσιο των δραστηριοτήτων και αφήνοντας ελευθερία στους μαθητές να δράσουν με ευελιξία και φαντασία. Τελικό Προϊόν Βίντεο παρουσίασης του Ιερού Καθεδρικού Ναού των Αγίων Θεοδώρων Σερρών στην ελληνική και στην αγγλική γλώσσα.

3 3 Διαδικασία Α. Προετοιμασία/ Διερεύνηση του Θέματος Για τη υλοποίηση της εκπαιδευτικής δράσης επιλέχθηκαν δύο ομάδες μαθητών στα συνεργαζόμενα σχολεία και συντάχθηκαν τα αντίστοιχα πρακτικά. Για τη συμμετοχή των μαθητών στο πρόγραμμα απαραίτητη προϋπόθεση ήταν η γραπτή συναίνεση των γονέων τους. Αρχικά, οι μαθητές χωρίστηκαν σε ομάδες. Κάθε ομάδα επισκέφθηκε τις προτεινόμενους από τους εκπαιδευτικούς ιστοσελίδες της Ευρωπαϊκής Ένωσης με θέμα το Έτος Πολιτιστικής Κληρονομιάς καθώς και την ιστοσελίδα της UNESCO αναφορικά με τα μνημεία της Παγκόσμιας Κληρονομιάς. Οι μαθητές ετοίμασαν σύντομες παρουσιάσεις με θέμα τα μνημεία που θεωρούσαν πως έχουν ιδιαίτερη συμβολή στον παγκόσμιο πολιτισμό. Στη συνέχεια εστιάσαμε στα μνημεία του Ελληνικού πολιτισμού και προσπαθήσαμε να εντοπίσουμε εάν υπάρχουν τέτοια μνημεία, χαρακτηρισμένα από την UNESCO, στο νομό μας, το νομό Σερρών. Τα δύο σχολεία έως αυτό το σημείο εργάζονταν παράλληλα έτσι ώστε όλοι οι μαθητές να εξοικειωθούν με το αντικείμενο. Αξίζει να σημειωθεί ότι το ΓΕ.Λ. Πεντάπολης ανήκει στο δίκτυο ASPnet Schools της UNESCO, με επιτυχημένες συμμετοχές στα συμπόσια που διοργανώνονται κάθε χρόνο στη Βόρεια Ελλάδα και έχει παράδοση στο θέμα της ανάδειξης της υλικής και άυλης πολιτισμικής κληρονομιάς. Στη συνέχεια, υλοποιήθηκε τηλεδιάσκεψη, όπου οι μαθητές του κάθε σχολείου παρουσίασαν εν συντομία τα μνημεία που επέλεξαν και αιτιολόγησαν την άποψη τους, ενώ συζήτησαν ποιο από αυτά θεωρούσαν πως θα έπρεπε να συμπεριληφθεί στον κατάλογο της UNESCO, με βάση τα κριτήρια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα του οργανισμού. Η επιλογή του Ιερού Ναού των Αγίων Θεοδώρων ήταν ομόφωνη και ικανοποιούσε όλα τα κριτήρια που έχουν τεθεί. Β. Υλοποίηση της Δράσης - Δημιουργία Τελικού Προϊόντος Αφού έγινε η επιλογή του μνημείου, έπρεπε να αποφασίσουμε τον καλύτερο δυνατό τρόπο για την ανάδειξη του. Οι μαθητές πρότειναν να δημιουργήσουμε ένα βίντεο διάρκειας 10 έως 15 λεπτά, παρουσιάζοντας την ιστορία, την αρχιτεκτονική, τον εσωτερικό και εξωτερικό χώρο του Ναού στην ελληνική και αγγλική γλώσσα, ώστε να υπάρχει ένα υλικό εύκολα προσβάσιμο στο ευρύ κοινό εντός και εκτός της Ελλάδας. Η επιλογή των κειμένων βασίστηκε στο βιβλίο του κ. Σαμσάρη (2016) με τίτλο: «Ο Ιερός Καθεδρικός Ναός των Αγίων Θεοδώρων Σερρών (Παλαιά Μητρόπολη)» και εμπλουτίστηκε με επιπλέον βιβλιογραφία για να υπάρχει σφαιρικότητα και μεγαλύτερη εγκυρότητα. Το τελικό κείμενο που αποτέλεσε το σενάριο του δωδεκάλεπτου βίντεο μεταφράστηκε στην αγγλική γλώσσα από τους μαθητές του ΓΕΛ υπό την επίβλεψη της εκπαιδευτικού αγγλικής γλώσσας. Στη συνέχεια οι μαθητές ανέγνωσαν και ηχογράφησαν το σενάριο, στα ελληνικά οι μαθητές του Ενιαίου Ειδικού Επαγγελματικού Σχολείου και στα αγγλικά οι μαθητές του Γενικού Λυκείου.

4 4 Και στις δύο περιπτώσεις έπρεπε να καταβληθεί μεγάλη προσπάθεια και πολλές πρόβες για να ανταποκριθούν οι έφηβοι στις αυξημένες απαιτήσεις των κειμένων. Ταυτόχρονα η εκπαιδευτικός του Ενιαίου Ειδικού Επαγγελματικού Σχολείου σε συνεργασία με τον μαθηματικό και με τη βοήθεια των μαθητών της ετοίμασε τα σχετικά πλάνα σε αντιστοιχία με το σενάριο, τα οποία στη συνέχεια συναρμολογήθηκαν στο μοντάζ στο τελικό βίντεο, εργασία κοπιαστική και χρονοβόρα. Γ. Αξιολόγηση του Προγράμματος Το βίντεο στην τελική μορφή του αναρτήθηκε στο YouTube και παρουσιάστηκε στην τελετή λήξης του προγράμματος Teachers4Europe στις Σέρρες την Τετάρτη 16 Μαΐου 2018, με υπεύθυνο πρεσβευτή τον κ. Ιωάννη Καραγκιόζη, παρουσία μεγάλου αριθμού εκπαιδευτικών, γονέων και εκπροσώπων σχολείων. Οι μαθητές των δύο σχολείων, παρά το φορτωμένο πρόγραμμα τους, παραβρέθηκαν στην εκδήλωση κάνοντας μια μικρή εισαγωγή στο πόνημα τους. Τα βίντεο επίσης παρουσιάστηκαν στα δύο σχολεία σε εκδηλώσεις παρουσίασης προγραμμάτων επί τη λήξει του σχολικού έτους. Συμπεράσματα Η περιοχή της Παλιάς Μητρόπολης Σερρών κρύβει τη δική της ιστορία και την ιστορία μιας πόλης που έχει σταδιακά αλλάξει, από τα τέλη του 10ου και τις αρχές του 11ου αιώνα. O Ιερός Ναός των Αγίων Θεοδώρων, η Παλιά Μητρόπολη, υπήρξε παρούσα σε σημαντικά γεγονότα και ιστορίες και δεν έπαυσε να είναι ένα σημαντικό μνημείο, με διαχρονικό και ηγετικό ρόλο στην τύχη της πόλης. Αποτελεί ένα από τα λίγα μεσοβυζαντινά αριστουργήματα της Βορείου Ελλάδας. Αν και διατηρούνται κάποια τμήματα των τοιχογραφιών της αρχικής περιόδου, η όμορφη εκκλησία των Αγίων Θεοδώρων είναι γνωστή για τα ψηφιδωτά της Μεσοβυζαντινής περιόδου, τα οποία παραμένουν άθικτα. Είναι ένας ναός που χρησιμοποιείται συνεχώς παρά τις παρεμβάσεις που έγιναν μέσα στους αιώνες. Πρέπει να προστατευθεί και να διατηρηθεί ακέραιος για τις μελλοντικές γενιές. Προτείνουμε να συμπεριληφθεί στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, αφού αποτελεί εξαιρετική μαρτυρία για τον πολιτισμό και την ιστορία του τόπου μας.

5 5 Η βιβλιογραφία αφορά το σενάριο του βίντεο Η επιλογή των κειμένων βασίστηκε στο βιβλίο του κ. Σαμσάρη (2016) «Ο Ιερός Καθεδρικός Ναός των Αγίων Θεοδώρων Σερρών (Παλαιά Μητρόπολη)». Σέρρες: Εκδόσεις Ιερός Προσκυνηματικός Ναός Αγίων Θεοδώρων Σερρών. Ενδεικτική βιβλιογραφία Γρηγόριος Νύσσης. Εγκώμιον εις τον Μέγα Μάρτυρα Θεόδωρον, PG 46: 736C-748D; (ΒΗG 1760). Eκδόσεις: J.P. Cavarnos, Gregory of Nyssa. Sermons II, I, Leiden New York 1990, p Δαδάκη, Σ. (2013). Συμβολή στην οικοδομική ιστορία του Ναού των Αγίων Θεοδώρων Σερρών (σελ ). Από το βιβλίο της Ιερά Μητρόπολις Σερρών και Νιγρίτης: Ναός Περικαλλής: Ψηφίδες ιστορίας και ταυτότητας του Ιερού Ναού των Αγίων Θεοδώρων Σερρών. Επιμέλεια Πέννα Β. Ασπροβάλτα: Εκδόσεις Μέλισσα. Καφταντζής, Γ. (1993). Ο Ναός των Αγίων Θεοδώρων Σερρών, Παλαιά Μητρόπολη. Σέρρες Παπακυριάκος, Κ. (2013). Ιστορία του Νομού Σερρών από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι της απελευθερώσεως του το , σελ Θεσσαλονίκη. Πέννα, Β. (2013). Οι Σέρρες και ο Ναός των Αγίων Θεοδώρων (σελ ). Από το βιβλίο της Ιερά Μητρόπολις Σερρών και Νιγρίτης. Ναός Περικαλλής: Ψηφίδες ιστορίας και ταυτότητας του Ιερού Ναού των Αγίων Θεοδώρων Σερρών. Επιμέλεια Πέννα Β. Ασπροβάλτα: Εκδόσεις Μέλισσα. Σκαλτσής Ι. Π. (2013). Οι Άγιο Θεόδωροι Τήρων και Στρατηλάτης στο χριστιανικό εορτολόγιο (σελ ). Από το βιβλίο της Ιεράς Μητροπόλεως Σερρών και Νιγρίτης: Ναός Περικαλλής: Ψηφίδες ιστορίας και ταυτότητας του Ιερού Ναού των Αγίων Θεοδώρων Σερρών. Επιμέλεια Πέννα Β. Ασπροβάλτα: Εκδόσεις Μέλισσα Σκαλτσής Ι. Π. (2013). Ο εγκαινιασμός του ιερού ναού των αγίων Θεοδώρων και η λειτουργία του ως προσκυνηματικού και καθεδρικού ναού της Ιεράς Μητροπόλεως Σερρών και Νιγρίτης (σελ ). Από το βιβλίο της Ιερά Μητροπόλεως Σερρών και Νιγρίτης : Ναός Περικαλλής: Ψηφίδες ιστορίας και ταυτότητας του Ιερού Ναού των Αγίων Θεοδώρων Σερρών. Επιμέλεια Πέννα Β. Ασπροβάλτα: Εκδόσεις Μέλισσα. Τριβυζαδάκη Α. (2008) Η βυζαντινή πόλη των Σερρών (σελ ) στο βιβλίο Σερραίων Διάσωσμα. Πνευματικοί και καλλιτεχνικοί θησαυροί της Εκκλησίας των Σερρών. Ιερά Μητρόπολη Σερρών και Νιγρίτης. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Αλτιντζής. Μητροπολίτης Σερρών και Νιγρίτης Θεολόγος (2010). Ιερός Ναός Αγίων Θεοδώρων ( σελ Προσκυνητάριον της Εκκλλησίας των Σερρών. Σειρά εκδόσεων: Εκκλησιαστική ιστορία, Τόμος 1. Σέρρες: Εκδόσεις Επικοινωνιακόν και Επιμορφωτικόν Ίδρυμα της Ιεράς Μητρόπολης Σερρών και Νιγρίτης: «Ο Άγιος Νικήτας ο Νέος».