Αθλητισμός και Ντόπινγκ στην Ελλάδα σήμερα

Transcript

1 11 0 ΓΕΛ ΠΑΤΡΑΣ Σχ. Έτος Τμήμα Α 3 Αθλητισμός και Ντόπινγκ στην Ελλάδα σήμερα 1. Κριτήριο επιλογής θέματος Αυτό το φαινόμενο εμφανίζεται συχνά στις μέρες μας Έχει αρνητικές συνέπειες στον αθλητισμό Υπάρχει πλήθος πληροφοριών στο διαδίκτυο γι` αυτό το φαινόμενο Για να ενημερώσουμε τους συνανθρώπους μας για τις συνέπειες του Για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος 2. Παρουσίαση του θέματος Στο στάδιο αυτό παρουσιάζουμε περιληπτικά το θέμα με το οποίο θ` ασχοληθούμε, τονίζοντας τα σημαντικότερα σημεία. Στην αρχή θα μιλήσουμε για το πόσο συχνά εμφανίζεται το ντόπινγκ στον αθλητισμό στον κόσμο. Και μετά θα ασχοληθούμε κυρίως για το ντόπινγκ στην Ελλάδα. Μετά θα αναφέρουμε μεγάλες ελληνικές προσωπικότητες του παγκόσμιου αθλητισμού οι οποίες έχουν υποπέσει στο αδίκημα της χρήσης απαγορευμένων ουσιών (ντόπινγκ). Επίσης θα προσεγγίσουμε τις επιπτώσεις του ντόπινγκ στον ανθρώπινο οργανισμό. 3. Σκοπός της έρευνας Ο σκοπός της έρευνάς μας είναι να πληροφορήσουμε τους αθλητές και γενικά τους συνανθρώπους μας στο μέτρο των δυνατοτήτων μας για το ντόπινγκ, και μέσω αυτής της πληροφόρησης να πετύχουμε την καταπολέμηση αυτού του προβλήματος. Ιστορική αναδρομή 4. Εισαγωγή στο θέμα Το Ντόπινγκ δεν είναι ένας σύγχρονος όρος. Σύμφωνα με αρχαίες πηγές που αναφέρονται στη Νορβηγική Μυθολογία, η χρήση ουσιών για την αύξηση της δύναμης ήταν ήδη γνωστή μεταξύ των Berserkers. Αναφέρεται ότι λάμβαναν Bufotenin, που θεωρείται ότι βελτιώνει τη φυσική απόδοση και δύναμη. Το Bufotenin προέρχεται από το δέρμα ενός είδους βατράχων καθώς και από τα μανιτάρια Amanita. Η Λέξη «Ντόπινγκ» Η φυλή των Κάφρων στην Αφρική ονόμασε ένα πρωτόγονο αλκοολούχο ποτό το οποίο χρησιμοποιούνταν σε θρησκευτικές τελετές ως διεγερτικό με τη λέξη «ντοπ». Άλλες αναφορές περιγράφουν τους πολεμιστές Ζουλού να χρησιμοποιούν «ντοπ», ένα αλκοολούχο ποτό παρασκευασμένο από φλούδες σταφυλιών και αφέψημα κόλα. Στη Δυτική Αφρική, η χρήση Cola

2 accuminata και Cola nitida ήταν επίσης γνωστή κατά τη διάρκεια του αγώνα στο βάδην ή το τρέξιμο. Ακολούθως, οι Ολλανδοί άποικοι Boers χρησιμοποίησαν τον όρο «ντοπ» για να περιγράψουν οποιοδήποτε διεγερτικό αφέψημα και ακολούθως, ο όρος διαδόθηκε παγκοσμίως. Τελικά, ο όρος υιοθετήθηκε για ένα ευρύτερο φάσμα ουσιών και στον αθλητισμό, χρησιμοποιώντας αυτές τις ουσίες περιγράφτηκε περαιτέρω ως «ντόπινγκ», όπου εμφανίζεται για πρώτη φορά σε Αγγλικό λεξικό το Αρχαία Ιστορία Στην Αρχαία Ελλάδα, ειδικοί περιγράφεται να προσφέρουν στους αθλητές διατροφικά συστατικά προκειμένου να βελτιώσουν τη φυσική τους απόδοση. Αυτό θεωρούνταν απολύτως απαραίτητο και οι τότε προμηθευτές μπορούν να συγκριθούν με τους σημερινούς εξειδικευμένους αθλητίατρους. Επιπλέον, αναφέρεται πως οι αθλητές προσπαθούσαν να αυξήσουν τη φυσική τους δύναμη καταναλώνοντας διαφόρων ειδών κρέας ή ζωμό αίματος πριν από τους αγώνες. Κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων τον 3 0 Αιώνα π.χ. οι αθλητές προσπαθούσαν να αυξήσουν την απόδοσή τους χρησιμοποιώντας μανιτάρια. Ο Φιλόστρατος αναφέρει ότι οι ιατροί ήταν σημαντικά χρήσιμοι στην προετοιμασία των αθλητών για τους αγώνες και οι μάγειρες ετοίμαζαν ψωμί με αναλγητικές ιδιότητες. Τον 1 0 αιώνα μ. Χ., αναφέρεται επίσης ότι οι Έλληνες δρομείς έπιναν ένα αφέψημα βοτάνων για να αυξήσουν τη δύναμή τους και να είναι ικανοί να αποδώσουν σε αθλήματα μεγάλης διάρκειας. Περισσότερες αναφορές σχετικά με αυτήν την περίοδο είναι δύσκολο να βρεθούν καθώς «η γνώση για το ντόπινγκ» ήταν καλά κρυμμένη από τους ιερείς. Η χρήση ουσιών στη Ρωμαϊκή ιστορία έχει, επίσης, καταγραφεί. Οι αρματοδρομείς έτρεφαν τα άλογά τους με διάφορα μείγματα προκειμένου να τα κάνουν να τρέχουν γρηγορότερα. Περιγράφεται, επίσης, ότι οι μονομάχοι χρησιμοποιούσαν παράγοντες ντόπινγκ για την αύξηση της δύναμης. Το Ντόπινγκ στα σύγχρονα Αθλήματα Το Ντόπινγκ στο σύγχρονο αθλητισμό αξιόπιστα καταγράφηκε από το δεύτερο μισό του 19ου Αιώνα. Η πρώτη καταγεγραμμένη περίπτωση εμφανίστηκε στην κολύμβηση κατά τον αγώνα στο 1865 κανάλι του Άμστερνταμ. Συγκεκριμένα, περιγράφηκε η πρόσληψη μιας ανώνυμης ουσίας που βελτιώνει την απόδοση. Στους δημοφιλείς αγώνες ποδηλασίας 6-ημερών, οι Γάλλοι αθλητές προτιμούσαν μείγματα 1867 με βάση την καφεΐνη, οι Βέλγοι χρησιμοποιούσαν ζάχαρη αναμειγμένη με αιθέρα, ενώ άλλοι χρησιμοποιούσαν αλκοολούχα αφεψήματα ή νιτρογλυκερίνη. Τη χρονιά αυτή αναφέρεται ο πρώτος θάνατος που προκλήθηκε από το ντόπινγκ. Ο Άγγλος 1896 ποδηλάτης A. Linton πέθανε λόγω λήψης εφεδρίνης στον αγώνα Παρίσι-Μπορντό. Στο μαραθώνιο του St. Louis, ο Tom Hicks που μόλις είχε κερδίσει τον αγώνα, κατέρρευσε 1904 και οι ιατροί διαπίστωσαν πρόσληψη στρυχνίνης και κονιάκ πριν από τον αγώνα. Ο James Jeffrie ισχυρίστηκε, αφού ηττήθηκε από τον Jack Johnson, ότι το τσάι του μολύνθηκε/ντοπαρίστηκε προκειμένου να τον νικήσει. Αυτή είναι η πρώτη αναφορά 1910 περίπτωσης στην οποία κατηγορούνται ντοπαρισμένοι αθλητές. Πολλές παρόμοιες περιπτώσεις για ντόπινγκ έχουν αναφερθεί στην Πυγμαχία κατά τη διάρκεια του πρώτου μισού του 20ου Αιώνα. Οι αμφεταμίνες, μια σχετικά γνωστή ουσία κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα όχι μόνο στον 1920 αθλητισμό, παρασκευάστηκαν για πρώτη φορά το Κατά τη διάρκεια των παγοδρομιών στο Όσλο, αίσθηση προκάλεσε όταν αμπούλες και

3 σύριγγες βρέθηκαν στα αποδυτήρια των αθλητών. Η δραματική αύξηση χρήσης ουσιών ντόπινγκ ξεκίνησε τη δεκαετία του Η κοινωνία εκείνες τις μέρες πίστευε ότι υπήρχαν φάρμακα ικανά να οδηγήσουν σε οποιαδήποτε 1960 επιτυχία. Κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων της Ρώμης το 1960, ο Δανός ποδηλάτης K. Jensen πέθανε λόγω χρήσης αμφεταμινών. Το 1967, ο 30 ετών Βρετανός ποδηλάτης Tom Simpson και ο δρομέας Dick Howard πέθαναν 1967 λόγω χρήσης αμφεταμινών και ηρωίνης, αντίστοιχα. Το 1968, ένα χρόνο αργότερα, ο Γερμανός πυγμάχος Jupp Elze πέθανε από χρήση ενός μίγματος αμφεταμινών. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μόντρεαλ, ο Πολωνός αθλητής Z. Kaczmarek και ο 1976 Βούλγαρος αθλητής V Khristov (αθλητές άρσης βαρών), αναγκάστηκαν να επιστρέψουν τα χρυσά τους μετάλλια όταν βρέθηκαν θετικοί σε Ντόπινγκ. Πολλοί άλλοι νικητές είχαν την ίδια μοίρα με τον Ben Johnson στους Ολυμπιακούς της Σεούλ που είναι και το πιο γνωστό παράδειγμα. Βρέθηκε θετικός για ένα απαγορευμένο 1988 αναβολικό στεροειδές (Στανοζολόλη), του αφαιρέθηκε το χρυσό του μετάλλιο στα 100 μέτρα ταχύτητας και αποκλείστηκε για δύο έτη. Αργότερα, αποδείχθηκε ότι όλοι ή σχεδόν όλοι από τους φιναλίστ σε εκείνη την κούρσα είχαν πάρει απαγορευμένες ουσίες Η χαραυγή του 21ου αιώνα χαρακτηρίζεται από πολλά παραδείγματα Αθλητών που έχουν κατηγορηθεί για ντόπινγκ. Παραδείγματα αποτελούν οι δρομείς αγώνων ταχύτητας όπως οι T. Montgomery, D. Chambers, M. Jones, ονόματα μερικών μόνο από τις πολυάριθμες γνωστές περιπτώσεις. Δυστυχώς, το ντόπινγκ δεν είναι μόνο ιστορία αλλά προφανώς συνεχίζεται με νέες ουσίες και τεχνικές στις μέρες μας. Το θέμα μας σήμερα Η εξέλιξη του ντόπινγκ Εξέλιξη Από το 1972 τόσο ο ορισμός, όσο και η αντιμετώπιση των αναβολικών μεταβάλλονται διαρκώς, ακολουθώντας τις επιστημονικές εξελίξεις στους χώρους της χημείας, της φαρμακευτικής και της βιολογίας (γενετική) και τη συνακόλουθη παρασκευή νέων βοηθημάτων. Η πρώτη σημαντική εξέλιξη που συνέδεσε τις ανακαλύψεις αυτών των επιστημονικών κλάδων με τον αθλητισμό ανάγεται στη δεκαετία του 1930, όταν τα στεροειδή αναβολικά έκαναν την εμφάνισή τους ως φάρμακα. Η χρήση των στεροειδών για θεραπευτικούς λόγους συνεχίζεται έως σήμερα, με νέα φάρμακα και εφαρμογές (π.χ. στην αντιμετώπιση του AIDS). Η χρήση των ουσιών αυτών έκανε τους αθλητές ταχύτερους, δυνατότερους και ανθεκτικότερους τόσο στο διάστημα της προετοιμασίας τους, όσο και στους αγώνες. Η διάδοση αυτών των ουσιών μεταπολεμικά, και ιδίως από τη δεκαετία του 1950, σε συνδυασμό με τα εντυπωσιακά αποτελέσματα που προκαλούσαν στις επιδόσεις των αθλητών, ανέτρεψαν τα δεδομένα του ανταγωνισμού και ανέδειξαν τα αναβολικά σε πρόβλημα. Ασφαλώς αυτά αναπτύχθηκαν εξαιτίας του έντονου αθλητικού ανταγωνισμού. Το φαινόμενο συνδέεται ωστόσο και με τα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά επακόλουθα της νίκης τόσο από την πλευρά των αθλητών, καθώς οι νίκες και τα ρεκόρ μεταφράζονται σε άμεσα και έμμεσα χρηματικά ανταλλάγματα, κοινωνική αναγνώριση και κύρος, όσο και από την πλευρά των κρατών, που επενδύουν στις νίκες των αθλητών τους οφέλη στο πεδίο της εσωτερικής και της διεθνούς πολιτικής. Είναι προφανές ότι από τη δεκαετία του '50 οι νίκες των αθλητών των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ αποτέλεσαν μια από τις όψεις του ανταγωνισμού των δύο χωρών (και των πολιτικών συστημάτων που ενσάρκωναν) στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Με τον ίδιο τρόπο χρησιμοποιήθηκαν οι νίκες των αθλητών των δύο γερμανικών κρατών (Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας). Πάντως αν και αυτές οι χώρες είναι μεταξύ

4 εκείνων που θεωρήθηκαν «θερμοκήπιο» αναβολικών, «οι αθλητές τους δεν υπερεκπροσωπούνται στις διαπιστευμένες περιπτώσεις χρήσης απαγορευμένων ουσιών στους Ολυμπιακούς Αγώνες». Εξέλιξη ελέγχων Στην πραγματικότητα η ανάδειξη των αναβολικών σε πρόβλημα και οι ενέργειες αντιμετώπισής του δεν ξεκίνησαν από τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή ή από κάποιο διεθνή αθλητικό οργανισμό, αλλά από το Συμβούλιο της Ευρώπης το 1963, όταν για πρώτη φορά υιοθετήθηκε ένας ορισμός του τι συνιστά η χρήση αναβολικών. Το 1965 έγινε ο πρώτος έλεγχος αθλητών στον ποδηλατικό γύρο της Γαλλίας. Η ΔΟΕ υιοθέτησε τον ορισμό των αναβολικών που είχε παραχθεί από το Συμβούλιο της Ευρώπης, καθώς και την πρακτική του ελέγχου των αθλητών, ο οποίος εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 1968, που έγιναν στο Μεξικό, όχι όμως και στους Θερινούς Αγώνες της ίδιας χρονιάς. Έτσι, ο έλεγχος στους Θερινούς Αγώνες εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στο Μόναχο το Εκεί οι έλεγχοι σχεδόν τριπλασιάστηκαν στη διάρκεια των Αγώνων και ανιχνεύτηκαν επτά περιπτώσεις παράνομης χρήσης αναβολικών. Συγκεκριμένα, εντοπίστηκε η χρήση αμφεταμίνης ή εφεδρίνης σε αθλητές της άρσης βαρών, του τζούντο, της κολύμβησης, της καλαθοσφαίρισης και της ποδηλασίας. Έκτοτε, και με μοναδική εξαίρεση τους Αγώνες της Μόσχας (1980), όταν κανείς αθλητής δεν βρέθηκε "θετικός" στον έλεγχο για τη χρήση αναβολικών, σε κάθε ολυμπιακή διοργάνωση προστίθενται νέα περιστατικά χρήσης. Το 1976 ανιχνεύτηκαν απαγορευμένες ουσίες σε έντεκα αθλητές, εννιά αρσιβαρίστες, έναν αθλητή σκοποβολής και έναν αθλητή στίβου. Το 1984 ο αριθμός των ντοπαρισμένων αθλητών στους Ολυμπιακούς Αγώνες ανήλθε στους δώδεκα: πέντε αρσιβαρίστες, τρεις αθλητές στίβου, δύο αθλητές βόλεϊ, ένας σκοπευτής και ένας ιστιοπλόος. Τέσσερα χρόνια αργότερα, στη Σεούλ (1988), ο τελικός των 100 μ. στίβου οδήγησε στο πλέον εντυπωσιακό περιστατικό χρήσης αναβολικών στην ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων με τον Καναδό Μπεν Τζόνσον. Στη Βαρκελώνη το 1992 πραγματοποιήθηκαν περίπου έλεγχοι για χρήση αναβολικών στη διάρκεια των Αγώνων και εντοπίστηκαν πέντε περιστατικά χρήσης απαγορευμένων ουσιών και συγκεκριμένα τέσσερις αθλητές στίβου και ένας βολεϊμπολίστας. Στην Ατλάντα το 1996 έγιναν σχεδόν έλεγχοι και βρέθηκαν μόνο δύο περιστατικά χρήσης αναβολικών, ενώ επτά ακόμη περιστατικά διαπιστώθηκαν στους Αγώνες του 2000, από τα οποία τα πέντε αφορούσαν αθλητές που είχαν κατακτήσει ολυμπιακό μετάλλιο. Ωστόσο, το πλέον πολύκροτο περιστατικό χρήσης απαγορευμένων ουσιών στο Σύδνεϋ αφορούσε τον Αμερικανό σφαιροβόλο Χάντερ, παγκόσμιο πρωταθλητή στο αγώνισμα το 1999 και σύζυγο της Μάριον Τζόουνς, της πλέον δημοφιλούς αθλήτριας στίβου των ΗΠΑ. O Χάντερ ταξίδεψε στην Αυστραλία, όμως η αποκάλυψη των αποτελεσμάτων από τους ελέγχους στους οποίους είχε υποβληθεί τους μήνες που προηγήθηκαν των Αγώνων δεν του επέτρεψαν να συμμετάσχει σε αυτούς. Η περίπτωσή του δεν ήταν η μοναδική, καθώς πολλοί άλλοι αθλητές, ιδίως Ρουμάνοι και Βούλγαροι αρσιβαρίστες, εμποδίστηκαν να λάβουν μέρος. Μάλιστα, τα αποτελέσματα των ελέγχων που είχαν πραγματοποιηθεί στους αθλητές των ομάδων αυτών τη χρονιά των Αγώνων έθεσαν ζήτημα συνολικού αποκλεισμού των χωρών τους από το άθλημα της άρσης βαρών. Εξέλιξη πειραμάτων Η καταστολή μιας πρωτεΐνης που βάζει φρένο στην ανάπτυξη των μυών ήταν αρκετή για να διπλασιάσει τη δύναμη και την αντοχή των μυών σε γενετικά τροποποιημένα ποντίκια και σκουλήκια. Εφόσον τα ευρήματα επιβεβαιωθούν και στον άνθρωπο, η μελέτη ίσως ανοίξει το δρόμο για φαρμακευτικές θεραπείες μυϊκής ενδυνάμωσης. Με τη δημοσίευσή τους στην έγκριτη

5 επιθεώρηση Cell, οι Αμερικανοί και Ελβετοί ερευνητές περιγράφουν το ρόλο που παίζει το γονίδιο της πρωτεΐνης NCoR1, η οποία κανονικά καταστέλλει την ανάπτυξη του μυϊκού συστήματος. Συγκεκριμένα, η NCoR1 καταστέλλει την έκφραση (δραστηριότητα) γονιδίων που εμπλέκονται στην ανάπτυξη των μυϊκών κυττάρων. Γενετικά τροποποιημένα ποντίκια, στα οποία είχε κατασταλεί η δράση του γονιδίου της πρωτεΐνης, μπορούσαν να τρέχουν για διπλάσιο χρόνο στον τροχό άσκησης πριν εμφανίσουν σημεία κόπωσης. Έτρεχαν επίσης αρκετά πιο γρήγορα, σε σχέση με τα κανονικά ποντίκια, και εμφάνιζαν αυξημένη αντοχή στο κρύο. Το ίδιο παρατηρήθηκε και σε γενετικά τροποποιημένους νηματώδεις σκώληκες. Η αιτία της βελτίωσης αποκαλύφθηκε με ιστολογικές εξετάσεις στο μικροσκόπιο: οι μυϊκές ίνες των πειραματόζωων ήταν πιο πυκνές, και επιπλέον περιείχαν περισσότερα μιτοχόνδρια, τα οργανίδια που λειτουργούν ως «ενεργειακά εργοστάσια» για τα κύτταρα. «Υπάρχουν πλέον τρόποι να αναπτυχθούν φάρμακα για τους ανθρώπους που αδυνατούν να ασκηθούν, είτε λόγω παχυσαρκίας είτε λόγω άλλων παθήσεων όπως ο διαβήτης, η ακινησία και η αδυναμία λόγω γήρατος» δηλώνει ο Ρόναλντ Έβανς, επικεφαλής των πειραμάτων. Η ομάδα του στο Ινστιτούτο Βιολογικών Ερευνών Salk στην Καλιφόρνια συνεργάστηκε με το Πανεπιστήμιο της Λωζάννης και το Ομοσπονδιακό Πολυτεχνείο της Λωζάννης. Η μελέτη του Έβανς έδωσε μεν εντυπωσιακά αποτελέσματα, δεν εξέτασε όμως τις ενδεχόμενες παρενέργειες. Σε κάθε περίπτωση, τέτοιου είδους γενετικές παρεμβάσεις δεν επιτρέπεται να εφαρμοστούν σε ανθρώπους. Οι ερευνητές αισιοδοξούν πάντως ότι στο μέλλον η καταστολή του NCoR1 θα είναι εφικτή και με φάρμακα. Πειράματα μυϊκής ενδυνάμωσης έχουν πραγματοποιηθεί και στο παρελθόν, εστιάζονταν όμως σε γονίδια που ενισχύουν άμεσα τους μύες, και όχι σε γονίδια που καταστέλλουν την ανάπτυξή τους. Έλληνες αθλητές που έχουν υποπέσει στο ντόπινγκ Από τον Παναγιώτη Χριστόπουλο Με τον αποκλεισμό του Δημήτρη Χονδροκούκη από τους Ολυμπιακούς Αγώνες λόγω χρήσης απαγορευμένης ουσίας, ο αριθμός των αθλητών που πιάστηκαν ντοπαρισμένοι πριν καν φτάσουν στο Λονδίνο ανέβηκε στους 108! Ποιος είπε ότι το ντόπινγκ δεν είναι στα ίδια επίπεδα με παλιά; Βέβαια, οι πιο διαβόητες ιστορίες ντόπινγκ στις Ολυμπιάδες είναι αυτές που συμβαίνουν κατά την διάρκεια των αγώνων και όχι αυτές που προλαβαίνουν οι αρχές. Χρυσά ολυμπιακά μετάλλια που έχουν αλλάξει κατόχους, ιστορίες κυνηγητού, εντάσεις, κλάματα και άλλα πολλά έχουν σημαδέψει την πορεία των αγώνων που δείχνουν να μην μπορούν να απαλλαγούν από το άγος του ντόπινγκ. Ο Ρικ ΝτεΜοντ ήταν ο κάτοχος του παγκόσμιου ρεκόρ στα 1500μ. όταν κατέκτησε το πρώτο του μετάλλιο στους Ολυμπιακούς του Μονάχου, στα 400μ. ελεύθερο. Οι Αμερικανοί περίμεναν τουλάχιστον άλλο ένα χρυσό από αυτόν, στο «καλό» του αγώνισμα, αλλά τελικά δεν τον είδαν να αγωνίζεται ποτέ ενώ οι διοργανωτές του αφαίρεσαν και το πρώτο χρυσό που πήρε. Ο λόγος ήταν η εφεδρίνη που ανιχνεύθηκε στα ούρα του. Ο Ντε Μοντ ισχυρίστηκε ότι έπαιρνε ένα φάρμακο για το άσθμα, αλλά τελικά αποκλείστηκε από τους αγώνες. Την επόμενη χρονιά έκανε παγκόσμιο ρεκόρ και στα 400μ. Το 2001 η Ολυμπιακή Επιτροπή των ΗΠΑ, έπειτα από ένα μακροχρόνιο αγώνα του αθλητή να αποκαταστήσει το όνομά του, ανακοίνωσε πως όντως είχε κάνει λάθος το 1972 και πως το φάρμακο που έπαιρνε ο Ντε Μοντ για το άσθμα ήταν κάτι που του είχε χορηγήσει κανονικά, με

6 συνταγή, ο γιατρός. Ωστόσο η ΔΟΕ αρνήθηκε να τον αποκαταστήσει και να του επιστρέψει το μετάλλιο. 1984, Λος Άντζελες: Άννα Βερούλη, Ελλάδα (Στίβος) Η Άννα Βερούλη ήταν η μεγάλη ελπίδα της Ελλάδας για ένα μετάλλιο στον στίβο στο Λος Άντζελες. Δύο χρόνια νωρίτερα είχε κάνει τη μεγάλη έκπληξη στο Πανευρωπαϊκό Πρωτάθλημα, με το οποίο είχε εγκαινιαστεί το Ολυμπιακό Στάδιο της Αθήνας, κατακτώντας το χρυσό μετάλλιο στον ακοντισμό. Σ εκείνο τον αγώνα, μάλιστα, τρίτη ήταν η Σοφία Σακοράφα που την ίδια χρονιά είχε πετύχει παγκόσμιο ρεκόρ! Η Βερούλη δεν κατόρθωσε ποτέ να επιβεβαιώσει τις ελπίδες των Ελλήνων στο Λος Άντζελες, αφού πιάστηκε να έχει κάνει χρήση νανδρολόνης και οι διοργανωτές την έστειλαν πίσω στην Αθήνα 2004, Αθήνα: Κώστας Κεντέρης και Κατερίνα Θάνου, Ελλάδα (Στίβος) Η γνωστή υπόθεση που συντάραξε το ελληνικό φίλαθλο (και όχι μόνο) κοινό μια μέρα πριν την τελετή έναρξης δεν χρειάζεται πολύ ανάλυση. Έχουν γραφτεί χιλιάδες γραμμές για το τι ακριβώς συνέβη και το ποιος ήταν ο υπεύθυνος. Η υπόθεση έκλεισε πρόσφατα και δικαστικά με μόνο τον προπονητή των δύο αθλητών Χρήστο Τζέκο να τιμωρείται. Οι Θάνου και Κεντέρης (αργυρή και χρυσός Ολυμπιονίκης στο Σύδνεϋ και μεγάλες ελπίδες της Ελλάδας για νίκες στην Αθήνα) προσποιήθηκαν ένα ατύχημα με τη μηχανή του προπονητή τους για να αποφύγουν να περάσουν από έλεγχο ντόπινγκ και τελικά τιμωρήθηκαν με αποκλεισμό από τους Αγώνες, σπιλώνοντας το όνομα της διοργανώτριας Ελλάδας. 2008, Πεκίνο: Φανή Χαλκιά, Ελλάδα (Στίβος) Η χρυσή Ολυμπιονίκης του 2004 στα 400 μ. εμπόδια δεν πρόλαβε καν να υπερασπισθεί τον τίτλο της στο Πεκίνο αφού ανιχνεύθηκε απαγορευμένη ουσία στα ούρα της σε τεστ που της έγινε με το που έφτασε στην Κίνα. Η Χαλκιά είχε κάνει την μεγάλη έκπληξη στην Αθήνα, βελτιώνοντας τους χρόνους της εντυπωσιακά σε κάθε κούρσα και φτάνοντας στη νίκη, αλλά ταυτόχρονα κάνοντας τους υπεύθυνους της WADA εχθρούς της, αφού αποφάσισαν να την καταδιώξουν στη συνέχεια σε κάθε της προσπάθεια, θεωρώντας πως στην Αθήνα τους είχε ξεγελάσει. Τελικά κατάφεραν να την πιάσουν στο Πεκίνο, όπου κατά πολλούς- η Ελληνίδα αθλήτρια δεν θα έπρεπε καν να σταλεί. Ο ΣΕΓΑΣ επέμενε στην αποστολή της, παρότι δεν είχε κάνει καλούς αγώνες τα προηγούμενα χρόνια και παρότι ήταν γνωστό το κυνήγι που είχαν εξαπολύσει οι αρχές του

7 αντιντόπινγκ εναντίον της και τελικά η αθλήτρια το πλήρωσε ακριβά. Οι επιπτώσεις στην υγεία από το ντόπινγκ με αναβολικά Είναι κοινώς αποδεκτό, ότι το ντόπινγκ αποτελεί μια παγκόσμια πραγματικότητα σε πλήθος αθλητικών δράσεων. Σε μια εποχή άλλωστε που μεσουρανεί η άκρατη φιλοδοξία, και η αμετροέπεια, το ντόπινγκ δείχνει απόλυτα εναρμονισμένο με το πνεύμα της, την στιγμή μάλιστα που ο αθλητισμός συγκεντρώνει τα φώτα της δημοσιότητας και επ αυτού διακινούνται τεράστια χρηματικά ποσά (Αλμπανίδης, 2001).Τα αναβολικά στεροειδή ή καλύτερα τα αναβολικάανδρογόνα στεροειδή (AAS), είναι ουσίες που η σύνθεση τους συμβάλλει, στη προσπάθεια αύξησης της αναβολικής και ελάττωσης της ανδρογονικής δράσης των ανδρογόνων στεροειδών ορμονών. Η ιδέα της κατηγορίας φαρμάκων γνωστών ως αναβολικών στεροειδών, ήταν γενικά αποδεκτή από χρόνια. Στηρίζονταν στην αναφορά των Kochakian και Murlin το 1935 (Βιρβιδάκης, 1986). Σε αυτήν αναφέρονταν, ότι η ορμόνη τεστοστερόνη έχει και αναβολική και ανδρογονική δράση (Reese et all., 1996).Τα αναβολικά στεροειδή λοιπόν είναι συνθετικά παράγωγα της τεστοστερόνης (Κήτα, Αβραμίδης, 2001). Σύμφωνα με τη χημική τους δομή τα αναβολικά στεροειδή συγγενεύοντας χημικά με τα φυσικά ανδρογόνα στεροειδή μπορούν να διαιρεθούν σε δύο μεγάλες κατηγορίες: α) Στα 17-α αλκυλιωμένα στεροειδή β) Στους 17-β εστέρες των στεροειδών (Δεληγιάννης, 1992). Για την αξιολόγηση της δραστικότητας ενός αναβολικού στεροειδούς λαμβάνεται πάντα υπόψη ο θεραπευτικός δείκτης (ΤΙ). Ως δείκτες της αναβολικής ενέργειας θεωρούνται: α) η μυοτρόπος δράση, δηλαδή η αύξηση της μάζας των μυών, ορισμένοι μύες εμφανίζουν ευαισθησία, ενώ άλλοι δεν αντιδρούν καθόλου, β) η νεφροτρόπος δράση, γ) η πόρωση πειραματικών καταγμάτων, δ) το θετικό ισοζύγιο του αζώτου, (Κουτσελίνης, 1986). Η μακροχρόνια κατάχρηση των αναβολικών μπορεί να επιφέρει καρδιοπάθειες, ηπατική ανεπάρκεια, διαταραχές των δευτερευόντων χαρακτηριστικών του φύλου (Κουιδή, 2003) και άλλες αρνητικές επιπτώσεις που θα αναλυθούν ακολούθως. Επιπτώσεις στην υγεία Α. Καρδιοαγγειακά προβλήματα Για την ουσιωδέστερη κατανόηση των συνεπειών στις καρδιαγγειακές λειτουργίες από τη χρήση αναβολικών, προέκυψαν τέσσερα υποθετικά μοντέλα. Το πρώτο υποθετικό μοντέλο είναι το «αθηρογεννητικό» και αναφέρεται στα αποτελέσματα χρήσης αναβολικών, στις συγκεντρώσεις λιπο-πρωτεινών στο αίμα. Το δεύτερο υποθετικό μοντέλο είναι το «θρομβωτικό» και σχετίζεται με τις επιπτώσεις των αναβολικών, στο πηκτικό μηχανισμό του αίματος. Το τρίτο υποθετικό μοντέλο περιλαμβάνει τα αποτελέσματα των αναβολικών στο αγγειακό νιτρικό σύστημα οξειδίων και αφορά τον αγγειοσπαστικό μηχανισμό. Ενώ το τέταρτο υποθετικό μοντέλο περικλείει, τις συνέπειες των αναβολικών στα μυοκαρδιακά κύτταρα (Melchert & Welder, 1995). Τα αναβολικά στεροειδή λοιπόν, άμα τη στιγμή της χρήσης τους από τον αθλητή παραμένουν στον οργανισμό για μεγάλο χρονικό διάστημα δημιουργούν μία φόρτιση. Αυτή η «φόρτιση» αντιμετωπίζεται με ενεργοποίηση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος Παράγεται έτσι, αδρεναλίνη και νοραδρεναλίνη, ουσίες που προκαλούν ταχυκαρδία, η οποία με τη σειρά της είναι

8 ικανή να οδηγήσει σε αρρυθμία και αύξηση της εντάσεως της κοιλιακής συστολής. Τα στεροειδή επίσης θεωρείται ότι προκαλούν αύξηση των επιπέδων της χοληστερόλης και των τριγλυκεριδίων. Η άποψη αυτή ενισχύεται από το γεγονός, ότι τα στεροειδή μειώνουν τη συγκέντρωση των «λι-ποπρωτεινών υψηλής πυκνότητας» (HDL), οι οποίες είναι αρμόδιες να προστατεύουν τα τοιχώματα των αγγείων, απομακρύνοντας τη χοληστερόλη που δεν χρησιμοποιήθηκε και μεταφέροντας τη στο ήπαρ, όπου και μετατρέπεται σε άλλες ενώσεις. Γίνεται έτσι προφανές, ότι η πτώση των HDL αυξάνει τον κίνδυνο καρδιακών επιπλοκών. Παρατηρήθηκαν μάλιστα, σε αθλητές που έπαιρναν αναβολικά στεροειδή, χαμηλά επίπεδα HDL μέχρι και 5-10mg/dl. Επιπλέον βρέθηκε, ότι για κάθε 5mg/ 100ml αίματος τα επίπεδα των HDL ελαττώνονται τόσο, ώστε η πιθανότητα καρδιακής ανακοπής να αυξάνεται περίπου στο 25%, (Κουτσελίνης, 1986). Πιο συγκεκριμένα, αναφέρεται ότι τα αναβολικά στεροειδή είναι σε θέση να μειώσουν τη συγκέντρωση της χοληστερόλης των υψηλής πυκνότητας λιποπρωτεινών (HDL) από 50% έως 60% και παράλληλα να αυξήσουν τη συγκέντρωση της χοληστερόλης των χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεινών στο αίμα (LDL) από 40% έως 50% (Friedl, 1993). Για την επιβεβαίωση των παραπάνω διεξήχθη έρευνα, στην οποία συμμετείχε ένας άνδρας ηλικίας 28 ετών ο οποίος έκανε χρήση αναβολικών στεροειδών από την ηλικία των 15 ετών. Τα αποτελέσματα αυτής της χρήσης, ήταν η μείωση της συγκέντρωσης της χοληστερόλης των HDL και η αύξηση της συγκέντρωσης της χοληστερόλης των LDL στο αίμα (Madea, Grellner, 1998). Υπογραμμίζεται εν κατακλείδι πως, οι HDL υπεύθυνες της προφύλαξης των αγγείων από το σχηματισμό αθηρωματικών πλακών, με τη μείωση των λιποπρωτεινών, αυξάνουν τον κίνδυνο αθηροσκλήρωσης (Μούγιος, 1996). Έχει επίσης διατυπωθεί η άποψη, ότι τα ανδρογόνα μπορούν προαθηρογεννητικά να προκαλέσουν προσκόλληση των κυττάρων (Mc Crohon et al., 2000). Εν συνεχεία, για την εξέταση των αιτιών πρόκλησης αρτηριακής θρόμβωσης από τη χρήση αναβολικών προβλήθηκαν τέσσερις μηχανισμοί. Οι μηχανισμοί αυτοί είναι η συσσώρευση των αιμοπεταλίων, η απελευθέρωση της ενδοθηλίνης, η μείωση της ινωδηλυτικής δραστηριότητας και οι πρωτείνες C και S. Για την ισχυροποίηση της άποψης ότι τα αναβολικά προκαλούν θρόμβωση πραγματοποιήθηκε μια έρευνα με τέσσερις αθλούμενους, οι οποίοι έκαναν κατάχρηση αναβολικών. Ο πρώτος αθλητής εμφάνισε κοιλιακό ινιδισμό, οι υπόλοιποι δύο παρουσίασαν καρδιακή δυσλειτουργία και ο τελευταίος εμφάνισε θρόμβωση της δεξιάς και αριστερής κοιλίας (Nieminem et al. 1996). Η μακροχρόνια χρήση αναβολικών στεροειδών φαίνεται να προδιαθέτει τον οργανισμό του χρήστη-αθλητή στην ανάπτυξη στεφανιαίας νόσου. Αυτό είναι πιθανό διότι, από τη χρήση είναι δυνατό να αναπτυχθούν διάφοροι προδιαθεσικοί παράγοντες αυτής της νόσου, οι οποίοι οδηγούν σε κάκωση ή σε αλλοίωση της ακεραιότητας του ενδοθηλίου, των στεφανιαίων και των περιφερειακών αρτηριών, (Ροντογιάννης, 1989). Τα αναβολικά επίσης μπορούν να ενεργήσουν στο καρδιαγγειακό, προκαλώντας σπασμό στις στεφανιαίες αρτηρίες (McCredie et al., 1998). Ενώ υποστηρίζεται, ότι γενικά η τεστοστερόνη αυξάνει την αγγειακή αντίδραση της νορεπινεφρίνης, (Kennedy et al., 1993). Η επικίνδυνη για το καρδιαγγειακό σύστημα έμμεση επίδραση των αναβολικών στεροειδών, ενδεχομένως να συνδυάζεται και με άμεση επίδραση αυτών στο μυοκάρδιο. Η διαπίστωση αυτή κρίθηκε πιθανή, από τον ιστολογικό έλεγχο των μυοϊνιδίων και των μιτοχονδρίων, σε δείγμα μυοκαρδίου πειραματόζωων στα οποία χορηγούνταν αναβολικά και τα οποία εν τέλει υπέστησαν παθολογοανατομικές μεταβολές αλλά και από ευρήματα, δηλωτικά εκφύλισης του μυοκαρδίου που ανιχνεύθηκαν στην αποθανούσα αθλήτρια του επτάθλου B.Dressel (Ροντογιάννης, 1989).

9 Επιπλέον έχει διαπιστωθεί ότι μπορεί να προκληθούν σοβαρές παθολογικές αλλαγές, (Appel et al. 1983). Απο αυτές αναφέρονται, η καταστροφή των μιτοχονδρίων, η νέκρωση των μυοκαρδιακών κυττάρων και η μιτοχονδριακή διάσπαση, (Soares et al. 1991). Σε μελέτες βέβαια σημειώνεται, ότι η κατάχρηση αναβολικών στεροειδών συνδέεται με υπερτροφία των μυοκαρ- διακών κυττάρων (Luke et al. 1991). Η επίδραση των αναβολικών στεροειδών στην αναδιαμόρφωση της αριστερής κοιλίας, έχει επίσης υποστηριχθεί ερευνητικά. Έτσι αθλητές που χρησιμοποιούσαν αναβολικά στεροειδή, σε σύγκριση με αθλητές που δεν χρησιμοποιούσαν, εμφάνισαν αύξηση της μάζας της αριστερής κοιλίας, (Dickerman et al. 1997). Ενώ σε άλλες έρευνες παρατηρήθηκε, επιπλέον αύξηση του πάχους των τοιχωμάτων της αριστερής κοιλίας στους αθλη- τές-χρήστες αναβολικών στεροειδών (Hartgens et al., 2003). Στα ίδια πλαίσια έρευνες ανέφεραν, ότι η καρδιακή διαστολική λειτουργία ήταν μεγαλύτερη στους χρήστες αναβολικών στεροειδών, απ ότι στους μη χρήστες, ενώ αντίθετα η καρδιακή συστολική λειτουργία δε διέφερε καθόλου (Urhausen et al., 1989). Τέλος σημειώνεται, ότι τα αναβολικά στεροειδή είναι σε θέση να επιδράσουν στην αύξηση των επιπέδων καλίου, νατρίου, ασβεστίου και φωσφορικού άλατος αυξάνοντας με το τρόπο αυτό, το κίνδυνο ενδοκολπικού και κοιλιακού ινιδισμού (Sullivan et al. 1999). Καταληκτικά υπογραμμίζεται, ότι οι καρδιαγγειακές νόσοι αποτελούν μια σημαντική σωματική παρενέργεια των αναβολικών. Τα στεροειδή πλήττουν το κυκλοφοριακό σύστημα με πολλούς επικίνδυνους τρόπους. Συχνά αναφέρεται η πρόκληση πονοκεφάλων, πόνων στο στήθος και αιμορραγιών στη μύτη. Ενω -όπως ήδη αναφέρθηκε- εν δυνάμει μπορούν να οδηγήσουν στο έμφραγμα ή στη καρδιακή προσβολή, ακόμα και ένα πολύ νέο αθλητή (DeFrantz, 1989). Β. Ηπατικές διαταραχές Οι περισσότεροι από τους ασθενείς που παίρνουν θεραπευτικές δόσεις κάποιου ανδρογόνου ή αναβολικού στεροειδούς εμφανίζουν κάποια ηπατική δυσλειτουργία και σε ένα μικρό ποσοστό που φθάνει το 2% εμφανίζεται χολοστατικός ίκτερος. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν, οι διαφορές στην ατομική ευαισθησία που παρατηρούνται μεταξύ των διαφόρων ατόμων. Στα περισσότερα άτομα και μεγάλες ακόμα δόσεις, ελάχιστα επηρεάζουν την αππεκριτική λειτουργία του ήπατος. Αντίθετα, ορισμένα άτομα φαίνονται ιδιαίτερα ευαίσθητα (Πούλος, 1986). Έτσι, λόγω του ότι αυτές οι παρενέργειες των αναβολικών είναι γνωστές, θεωρείται απαραίτητος ο περιοδικός έλεγχος της ηπατικής λειτουργίας. Η χολόσταση είναι αναστρέψιμη και η ηπατική λειτουργία αποκαθίσταται με την έγκαιρη διακοπή του φαρμάκου (Βιρβιδάκης, 1986). Είναι όμως σημαντικό να γνωρίζουμε, ότι από τα αναβολικά όσα φέρουν αλκύλιο στο C17 διαταράσσουν την αππεκριτική λειτουργία του ήπατος με αποτέλεσμα τη χολόσταση και κατ επέκταση την εγκατάσταση χολοστατικού ικτέρου. Ωστόσο ο ίκτερος παρέρχεται μετά τη διακοπή της λήψης των αναβολικών (Στεφανίδου-Λουτσίδου κ.α., 1986). Από τις πλέον όμως ανησυχητικές και ανεπιθύμητες ενέργειες των αναβολικών, σχετιζόμενες με το ήπαρ, είναι η πελίωση και το ηπάτωμα (Μούγιος, 1996). Το ηπάτωμα (ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα) είναι δυνατό να μη γίνει αντιληπτό με τις ηπατικές δοκιμασίες, αλλά ο αθλητής θα αισθάνεται πόνο και θα ψηλαφεί μια μάζα στη δεξιά κοιλιακή χώρα. Αναφέρονται από τη βιβλιογραφία πολλά περιστατικά ηπατωμάτων σε ασθενείς που έπαιρναν από το στόμα αναβολικά, καθώς βέβαια και πελίωσης, δημιουργίας δηλαδή ηπατικών κύστεων πλήρων αίματος, που προέρχονται από την απόφραξη μικρών ηπατικών φλεβών από τα νεκρά ηπατικά κύτταρα και τη συσσώρευση αίματος. Οι κύστεις αυτές είναι δυνατό κάποια στιγμή να διαρραγούν και να

10 συνεπιφέρουν επώδυνες κοιλιακές αιμορραγίες, ακόμη και το θάνατο σε κάποιες περιπτώσεις (Κουτσελίνης και συνεργάτες, 1986). Από την άλλη, περιπτώσεις ηπατικής πελίωσης χωρίς ανάπτυξη όγκου έχουν επίσης ανακοινωθεί, σε ασθενείς υπό θεραπεία με αναβολικά στεροειδή. Εκδηλώνονται όμως, είτε με τη μορφή αιμοπεριτοναίου, είτε με τη μορφή ηπατικής ανεπάρκειας. Πλην όμως των νεοπλασμάτων του ήπατος, πλήρως τεκμηριωμένα σήμερα, έχουν επίσης ανακοινωθεί και περιπτώσεις νεοπλάσματος του νεφρού, τύπου Wilms, σε νέους άνδρες και μετά από μακροχρόνια λήψη αναβολικών (Πούλος, 1986). Τα αναβολικά που χορηγούνται από το στόμα φέρουν αλκύλιο στον C17, το οποίο αυξάνει την απορρόφηση τους από το έντερο και εμποδίζει την αδρανοποίήση του ήπατος. Αυτή η τροποποίηση της δομής, θεωρείται επίτευγμα στην από του στόματος θεραπεία με αναβολικά. Όμως τα πολλά περιστατικά ηπατοτοξικής βλάβης που έχουν εμφανιστεί, έχουν σε σημαντικό βαθμό περιορίσει ή και εξαφανίσει τη θεραπευτική τους χρήση (Κουτσελίνης κ.α. 1986). Συνακόλουθα και η τεστοστερόνη χορηγούμενη απο το στόμα δεν είναι δράστική διότι μεταβολίζεται γρήγορα στο ήπαρ (Στεφανίδου-Λουτσίδου και συνεργάτες, 1986). Έτσι το 1965 είχαμε την εμφάνιση της πρώτης περίπτωσης ηπατοκυτταρικού καρκινώματος απο αναβολικά (Χάντζος, 1993). Η συσχέτιση της χρήσης των αναβολικών στεροειδών με τον καρκίνο στους αθλητές επιβεβαιώθηκε δυστυχώς το 1984, μετά το θάνατο από καρκίνο του ήπατος, εικοσιεξάχρονου αθλητή του body-building, ο οποίος λάμβανε για περισσότερο από τέσσερα χρόνια Dianabol, Anavar, Winstrol, Deca-Durabolin και Methenolone. Φαίνεται, ότι το «ανδρογονικό» περιβάλλον ευνοεί το μηχανισμό καρκινογένεσης (Ροντογιάννης, 1989). Πειραματικές παρατηρήσεις σε ποντίκια στελεχών CH3 και CbA έχουν δείξει, ότι ενέσεις τεστοστερόνης σε θηλυκά ποντίκια αυτού του είδους αυξάνουν την επιρρέπεια σε καρκινογένεση ήπατος, όπως επίσης ότι ο ευνουχισμός των αρρένων ποντικών ελαττώνει τη συχνότητα ηπατωμάτων από 33,8% σε 11,4%. Για να αποφευχθούν ωστόσο οι άστοχες γενικεύσεις, οφείλει να τονιστεί ότι η καρκινογένεση είναι πολυπαραγοντικό φαινόμενο και ο συλλογισμός, ότι το 1929 οι αθλητές δεν χρησιμοποιούσαν αναβολικά, για αυτό δεν πέθαιναν τόσο συχνά από καρκίνο, ενώ το 1973 που τα χρησιμοποιούσαν το ποσοστό τους αυξήθηκε, δεν μπορεί να είναι απόλυτος (Στεφανίδου-Λουτσίδου κ.α., 1986). Γ. Ορμονικές διαταραχές Μυοσκελετικές βλάβες Οι ορμονικές ιδιότητες των αναβολικών σχετίζονται με σημαντικές παρενέργειες όπως, η ακμή, η αλωπεκία, οι διαταραχές της σεξουαλικής συμπεριφοράς. Στις γυναίκες έχουν παρατηρηθεί υπερτρίχωση, ανδρικού τύπου τρίχωση της κεφαλής, τραχύτητα της φωνής, μεγέθυνση της κλειτορίδας, διαταραχές του κύκλου. Στους άνδρες είναι δυνατό να προκαλέσουν ατροφία των όρχεων και αζωοσπερμία. Στα νέα άτομα πριν από την ήβη προκαλούν, επιτάχυνση της σύγκλεισης των επιφύσεων με αποτέλεσμα την ελάττωση του προσδόκιμου ύψους, (Βιρβιδάκης, 1986). Επίσης η αδρανοποίηση των οιστρογόνων που παράγονται από τα επινεφρίδια, έχουν ως αποτέλεσμα την εμφάνιση στους άνδρες γυναικομαστίας (Κουτσελίνης κ.α., 1986). Έχει επίσης αποδειχθεί, ότι τα αναβολικά διαταράσσουν την ομοιοστασία του ασβεστίου αναστέλλοντας την απέκκριση του Ca δια των ούρων και αυξάνοντας τις συγκεντρώσεις του στον ορό. Μια τέτοια αύξηση μπορεί να προκαλέσει στον αθλητή μερικά από τα συνήθη συμπτώματα της υπερασβεστιαιμίας, όπως αδυναμία, εύκολη κόπωση, αύξηση της πίεσης του αίματος και

11 πιθανή εμφάνιση συμπτωμάτων υπέρτασης. Σοβαρή υπερασβεστιαιμία είναι δυνατό να οδηγήσει σε σχηματισμό λίθων στούς νεφρούς, πεπτικό έλκος, μεταβολές στη συμπεριφορά και σε ανώμαλη εναπόθεση ασβεστίου στις αρθρώσεις, στους οφθαλμούς και στο δέρμα. Η νεφρολιθίαση αποτελεί σοβαρό πρόβλημα, αφού είναι δυνατόν να οδηγήσει σε μόνιμη βλάβη των νεφρών. Η επικίνδυνη ωστόσο περίοδος για τη δημιουργία νεφρολιθίασης, δεν περιορίζεται μόνο στη περίοδο χορήγησης των αναβολικών στεροειδών, αλλά και στην περίοδο που ακολουθεί μετά τη διακοπή της λήξης των φαρμάκων αυτών, οπότε παρατηρείται η διέλευση της μέγιστης συγκέντρωσης ασβεστίου μέσω των νεφρών. Η υπερασβεστιαιμία οδηγεί σε ανώμαλη εναπόθεση ασβεστίου που δύναται να προκαλέσει ερεθισμό και ερυθρότητα των οφθαλμών, κνησμό και οίδημα του δέρματος αλλά και πόνο στις αρθρώσεις. Η εμφάνιση ενός ή περισσότερων από τα συμπτώματα αυτά απαιτεί τη λήψη άφθονων υγρών, διακοπή της λήψης των αναβολικών στεροειδών και ταχεία ιατρική βοήθεια (Κουτσελίνης κ.α., 1986). Στους άνδρες οι βλάβες που αναφέρθηκαν (σεξουαλική ανικανότητα, γυναικομαστία και στείρωση) δεν είναι ανατάξιμες. Τα παραπάνω εξάλλου συμπτώματα αποτελούν το σύνδρομο που χαρακτηρίζεται, ως «χημικός ευνουχισμός» (Scuderi et al, 2002). Αν και η ατροφία των όρχεων, εν μέρει είναι μη αναστρέψιμη, οι φυσιολογικές ενδοκρινολογικές λειτουργίες επανέρχονται από 1 έως 2 μήνες μετά τη διακοπή των στεροειδών (Χάντζος, 1993). Ωστόσο η πλήρης αναστρεψιμότητα των παρενεργειών που αναφέρθηκαν, όταν τα αναβολικά χορηγούνται σε μεγάλες δόσεις και για μεγάλα χρονικά διαστήματα, είναι αδιευκρίνιστη (Mirkin, Hoffman, 1985). Στις γυναίκες ειδικότερα, οι μεγαλύτερες δόσεις είναι ικανές να παρουσιάσουν τις ανωμαλίες που ήδη αναφέρθηκαν σε μεγαλύτερο ποσοστό και έκταση. Μπορεί δηλαδή να παρατηρηθεί αλλαγή της μορφολογίας του γυναικείου σώματος, εξαιτίας της ανδρικής κατανομής του λίπους και της διαγραφής του μυϊκού συστήματος. Οι ανεπιθύμητες αυτές ενέργειες είναι ανατάξιμες σε μεγάλο βαθμό μόνο εάν σταματήσουν έγκαιρα τα αναβολικά, εκτός όμως από τον ανδρικό τόνο της φωνής που είναι μόνιμος. Η γονιμότητα της γυναίκας επίσης, μπορεί να επανέλθει στην προηγούμενη κατάσταση. Ενώ δεν υπάρχουν ενδείξεις, ότι τα αναβολικά προκαλούν τερατογένεση, εάν όμως χορηγηθούν στη περίοδο της εγκυμοσύνης προκαλούν αρρενοποίηση των θηλέων εμβρύων (Scuderi et al, 2002). Επιπλέον σε διαβητικά ή σε προδιαβητικά άτομα, τα αναβολικά στεροειδή προκαλούν μείωση της γλυκόζης του ορού. Ενώ τα έχοντα αλκύλιο στον C17 ελαττώνουν τα επίπεδα της γλυκόζης του ορού και σε μη διαβητικά άτομα λόγω -προφανώς- της μεταβολής της ικανότητας του ήπατος να αδρανοποιεί την ινσουλίνη από τη δράση των ουσιών αυτών. Τα συμπτώματα της υπογλυκαιμίας αναγνωρίζονται από τον αθλητή. Τα σπουδαιότερα από αυτά είναι, ιδρώτας, τρόμος, αίσθημα παλμών, πονοκέφαλος, ελαφρός ίλιγγος και θολή όραση (Κουτσελίνης κ.α., 1986). Από την άλλη ο συνδυασμός αντιδιαβητικών δισκίων με ορισμένα αναβολικά, είναι δυνατό να προκαλέσει αυξημένη δράση των αντιδιαβητικών. Ενώ ο συνδυασμός από το στόμα αντιπηκτικών με ορισμένα αναβολικά είναι δυνατό να αυξήσει την ίδια τη δράση του αντιπηκτικού (Βιρβιδάκης, 1986). Ένα ιδιαίτερο πρόβλημα που δημιουργείται κατά τη λήψη αναβολικών είναι η εκδήλωση αναφυλακτικού σοκ. Η αλλεργική αντίδραση, με κυρίαρχο σύμπτωμα την πτώση της αρτηριακής πιέσεως, είναι άμεση μετά την είσοδο του στεροειδούς στον οργανισμό. Ο αμυντικός αυτός

12 μηχανισμός μπορεί να εμφανιστεί ξαφνικά, ακόμα και όταν το ίδιο φάρμακο λαμβάνεται επί έτη. Η αλλεργική αντίδραση εμφανίζεται με διάφορα συμπτώματα, όπως διέγερση, έντονη ερυθρότητα στο πρόσωπο, ανησυχία, ταχυκαρδία και δύσπνοια. Αν δεν δοθούν μάλιστα πρώτες βοήθειες αμέσως, ο θάνατος μπορεί να επέλθει σε λίγα λεπτά (Κουτσελίνης, 1986). Δ. Ψυχικές διαταραχές Η μακροχρόνια χρήση των αναβολικών στεροειδών είναι δυνατό να προκαλέσει αύξηση των νευροδιαβιβαστικών ουσιών (ντοπαμίνη κατεχολαμίνη, ενδορφίνες κ.α.) στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (Κ.Ν.Σ). Η αύξηση αυτή σε συνδυασμό με την υπερασβεστιαιμία που αναφέρθηκε προηγουμένως αλλά και την αύξηση της κορτιζόλης που κυκλοφορεί, μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένη σεξουαλικότητα, ευερεθιστότητα, υπερδιέγερση, αϋπνία καθώς και άλλες σοβαρές διαταραχές του συναισθήματος (Δεληγιάννης, 1992). Αν ακόμα, τα επίπεδα της κορτιζόλης είναι υψηλά, είναι δυνατόν να παρατηρηθούν σοβαρότερες διαταραχές του συναισθήματος και ο αθλητής να αισθάνεται μεταβολές του θυμικού που κυμαίνονται, από απλή κατάθλιψη μέχρι μανιοκαταθλιπτική ψύχωση (Κουτσελίνης κ.α., 1986). Τα ανδρογενή στεροειδή έχουν ως αποτέλεσμα την επιθετικότητα, καθώς μπορούν να ερεθίσουν τους αθλητές να προπονούνται πιο συχνά και με ένταση. Η χρήση δηλαδή τέτοιων ουσιών αντανακλά και στη συμπεριφορά. Όταν πάλι ένας αθλητής σταματήσει να παίρνει αναβολικά αισθάνεται κατάθλιψη, ενώ υπό την επήρεια του φαρμάκου σκέπτεται, ότι μπορεί να αντέξει μια προπόνηση πιο βαριά. Οι αθλητές δηλαδή δοκιμάζουν διαφορετικές ουσίες για να βρουν τη πιο αποτελεσματική για τον οργανισμό τους, με δραματικές όμως επιπτώσεις και στη ψυχική τους υγεία (Χάντζος, 1993). Δεδομένων αυτών, ψυχίατροι, γιατροί και αθλητικοί επιστήμονες έχουν επανειλημμένως τονίσει τους κινδύνους των παρενεργειών που εμφανίζουν τα ανδρογόνα αναβολικά στεροειδή στη συμπεριφορά του ψυχισμού και τους πιθανούς κινδύνους που παρουσιάζονται, όταν λαμβάνονται αυτά τα φάρμακα σε μεγάλες δόσεις και για μεγάλες περιόδους (Mirkin, Hoffman, 1985). Τα αναβολικά λοιπόν δεν αφήνουν ανεπηρέαστη ούτε τη ψυχική σφαίρα. Οι χρήστες τους, άνδρες και γυναίκες, αναφέρουν ως επιπτώσεις, τις διακυμάνσεις της διάθεσης και της ερωτικής επιθυμίας, καθώς και αύξηση της επιθετικότητας (Μούγιος, 1996). Ερευνητικά ερωτήματα Κατά την διάρκεια εκπόνησης της εργασίας μας, δημιουργήθηκαν αρκετά ερωτήματα. Μερικά ενδεικτικά από αυτά παρουσιάζονται παρακάτω Πώς καταλήγουν οι άνθρωποι μετά από πρόσληψη αναβολικών; Γιατί απαγορεύεται η χρήση του ντόπινγκ; Μπορεί σήμερα κάποιος να κάνει πρωταθλητισμό χωρίς ντόπινγκ; Τι θα κάνουμε εάν υποψιαστούμε ότι ένας συμμαθητής μας κάνει χρήση αναβολικών; Που μπορώ να απευθυνθώ για περισσότερες πληροφορίες; Ποία είναι τα δικαιώματα μου ως αθλητής κατά τη διάρκεια ενός ελέγχου ντόπινγκ; Μπορεί να τιμωρηθεί ένας προπονητής για παράβαση κανονισμών ντόπινγκ; Πώς μπορώ ως προπονητής να συμβάλλω αποτελεσματικά στην προσπάθεια καταπολέμησης του ντόπινγκ ;

13 5. Παράγοντες που επηρεάζουν την έρευνά μας Κατά την διάρκεια της εκπόνησης της εργασίας μας παρουσιάστηκαν παράγοντες που βοήθησαν την ολοκλήρωσή της (θετικοί) και άλλοι που την δυσχέραναν (αρνητικοί). Παρακάτω αναφέρουμε μερικούς από αυτούς Θετικοί παράγοντες Βοήθεια του διαδικτύου με το πλήθος των πληροφοριών του Σωστή συνεργασία με τον καθηγητή και με τους συμμαθητές μας Βοήθεια από τον καθηγητή της φυσικής αγωγή Άντληση πληροφοριών από εγκυκλοπαίδεια και από διάφορα φυλλάδια Αρκετός χρόνος για την ενασχόληση του θέματος Αρνητικοί παράγοντες Έλλειψη εμπειρίας Έλλειψη ευχέρειας πληκτρολόγησης Ελλιπείς πληροφορίες στο διαδίκτυο 6. Αξιοπιστία της έρευνας Η έρευνά μας είναι αξιόπιστη γιατί ανατρέξαμε σε έγκυρες ιστοσελίδες. Συμβουλευτήκαμε άτομα με ειδικές γνώσεις από το σχολικό χώρο και όχι μόνο χώρο. Άντληση πληροφοριών από καθηγητές που ασχολούνται με αυτό το θέμα. Ένα από τα βασικά εργαλεία της έρευνας, το ερωτηματολόγιο, δημιουργήθηκε και συμπληρώθηκε με μεγάλο αίσθημα ευθύνης από τους συμμαθητές μας. 7. Διαδικασίες και δραστηριότητες που χρησιμοποιήθηκαν Παρακολούθηση βίντεο, ντοκιμαντέρ, ταινίες Ενημέρωση μέσω συνεντεύξεων Αντλήσαμε πληροφορίες από τις εξής ιστοσελίδες: Πήραμε εικόνες από το GOOGLE Προσωπικές μας γνώσεις Φυλλάδια όπου μας έδωσε ο γυμναστής του σχολείου

14 8. Δημιουργία ερωτηματολογίου, απαντήσεις, σχόλια, συμπεράσματα, στατιστική, ανάλυση, γραφήματα Για την πληρέστερη και εγκυρότερη μορφή της παρούσας εργασίας, δημιουργήθηκε ένα ερωτηματολόγιο το οποίο συμπληρώθηκε από τους μαθητές της Α Λυκείου. Οι ερωτήσεις και οι απαντήσεις παρουσιάζονται παρακάτω. 1 η. Πόσο πιστεύετε ότι οι σημερινοί αθλητές είναι ενημερωμένοι για θέματα ντόπινγκ; πολύ 34 αρκετά 29 μέτρια 19 λίγο 5 καθόλου 3 Σχόλια Το 91% των μαθητών απάντησε πως οι σημερινοί αθλητές είναι άνω του μετρίου ενημερωμένοι για θέματα ντόπινγκ λόγω της ενημέρωσης από τα Μ.Μ.Ε., από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, από βιβλία, περιοδικά, συζητήσεις και της κουλτούρας της κοινωνίας στην οποία ζουν. Το 9% των μαθητών της Α' λυκείου απάντησε πως οι αθλητές της σημερινής εποχής είναι λίγο ή καθόλου ενημερωμένοι για θέματα ντόπινγκ. Προφανώς αναφέρονται σε αθλητές που ζουν σε τριτοκοσμικές χώρες στις οποίες δεν γίνονται ενημερώσεις σε θέματα ντόπινγκ. Συμπέρασμα

15 Η συντριπτική πλειοψηφία των μαθητών απάντησε πως οι σημερινοί αθλητές ενημερώνονται για θέματα ντόπινγκ. 2 η. Πόσο μεγάλες πιστεύεται ότι είναι οι συνέπειες του ντόπινγκ στην υγεία των αθλητών; πολύ 69 αρκετά 16 μέτρια 3 λίγο 1 καθόλου 0 Σχόλια Το συντριπτικό ποσοστό των μαθητών απάντησαν πως οι συνέπειες του ντόπινγκ στην υγεία των αθλητών είναι μεγάλες,γιατί υπάρχουν πολλά κρούσματα πρόωρων θανάτων. Επίσης έχουν παρατηρηθεί πολλές παραμορφώσεις στα σώματα των αθλητών οι οποίες τις περισσότερες φορές είναι και αντιαισθητικές. Ακόμα μέσα από τα Μ.Μ.Ε πολλοί άνθρωποι έχουν δηλώσει πως είχαν προβλήματα υγείας μετά την χρήση αυτών των ουσιών.το υπόλοιπο ποσοστό των μαθητών απάντησαν πως οι επιπτώσεις του ντόπινγκ δεν είναι μεγάλες επειδή μάλλον στην Ελλάδα δεν έχουν εμφανιστεί πολλά κρούσματα θανάτων ή παραμορφώσεων. Συμπεράσματα Η συντριπτική πλειοψηφία των μαθητών απάντησε πως οι συνέπειες στην υγεία των αθλητών

16 είναι μεγάλες. 3 η. Πόσο πιστεύετε ότι για να κάνει ένας αθλητής πρωταθλητισμό σήμερα θα πρέπει να ντοπάρετε; πολύ 10 αρκετά 19 μέτρια 8 λίγο 14 καθόλου 38 Σχόλια Το μεγαλύτερο ποσοστό των μαθητών απάντησε πως για να κάνει κάποιος αθλητής πρωταθλητισμό δεν είναι απαραίτητο να ντοπάρετε. Η απάντηση αυτή οφείλεται στην άγνοια των παιδιών για το πόσο μπορούν αυτές οι ουσίες να φτάσουν στα ύψη την ψυχολογία και την φυσική κατάσταση των αθλητών. Επίσης αυτή η απάντηση οφείλεται στο ότι δεν ντοπάρονται όλοι οι αθλητές. Το υπόλοιπο ποσοστό απάντησε πως για να κάνει κάποιος αθλητής πρωταθλητισμό είναι απαραίτητο να ντοπάρετε επειδή ένα μεγάλο ποσοστό των αθλητών στις παγκόσμιες διοργανώσεις παίρνει τέτοιου είδους ουσίες. Συμπεράσματα

17 Το μεγαλύτερο ποσοστό των μαθητών απάντησε πως για να κάνει κάποιος αθλητής πρωταθλητισμό δεν είναι απαραίτητο να ντοπάρεται 9. Επίλογος Συμπεράσματα Όπως συμπεραίνεται από την εργασία το ντόπινγκ δεν εμφανίζεται μόνο στα νεώτερα χρόνια, αλλά από την αρχαιότητα όπου οι αθλητές έπαιρναν διάφορες φυτικές και ζωικές ουσίες, ή έπιναν αίμα ζώων προκειμένου ν αυξήσουν τις επιδόσεις τους. Εντύπωση επίσης προκαλεί το ότι η λέξη ντόπινγκ εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο αγγλικό λεξιλόγιο το 1889 άσχετα από την προ πολλού χρήση του. Επίσης το ντόπινγκ εμφανίστηκε σε μεγάλη έκταση στον σύγχρονο αθλητισμό από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Τέλος καταλήγουμε ότι στη σημερινή εποχή εμφανίζονται όλο και περισσότεροι τρόποι και ουσίες ντοπαρίσματος, ενώ οι περισσότεροι μαθητές είναι ενημερωμένοι για θέματα ντόπινγκ. 10. Προτάσεις για συμπληρωματική εργασία Ολοκληρώνοντας την εργασία μας, δημιουργούνται ανάγκες για περαιτέρω ανάπτυξη συναφών θεμάτων. Μερικά από αυτά τα θέματα είναι: Μελέτη του ντόπινγκ στην Ελλάδα σε μικρές ηλικίες. Μελέτη του ντόπινγκ στην Ελλάδα ανά δεκαετία. Μελέτη του ντόπινγκ στο εξωτερικό ανά δεκαετία. Μελέτη του ντόπινγκ στην Ελλάδα σε μεγάλες ηλικίες. Παρενέργειες από το ντόπινγκ σ όλες τις ηλικίες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό 11. α. Πηγές πληροφόρησης Διαδίκτυο Εφημερίδες Περιοδικά Φυλλάδια-σχετικά ενημερωτικά έντυπα 11.β. Βιβλιογραφία από ιστοσελίδες (ενδεικτικές) wikipedia

18 Η εργασία αυτή εκπονήθηκε από τους μαθητές Καλτσούνης Βασίλειος Πατρινός Αθανάσιος Παυλάτος Νικηφόρος Τσιργιάννης Ευστράτιος και την μαθήτρια Παπαδοπούλου Γεωργία