THE ECONOMIST ΟΜΙΛΙΑ

Transcript

1 THE ECONOMIST ΟΜΙΛΙΑ ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΑΤΡΟΥΓΚΑΛΟΥ ALTERNATE MINISTER OF INTERIOR AND ADMINISTRATIVE RECONSTRUCTION, GREECE TO THE 19 th ROUNDTABLE WITH THE GOVERNMENT OF GREECE «EUROPE: THE COMEBACK? GREECE: HOW RESILIENT?» ΠΕΜΠΤΗ 14 ΜΑΪΟΥ

2 ECONOMIST CONFERENCES ΟΜΙΛΙΑ ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΑΤΡΟΥΓΚΑΛΟΥ ALTERNATE MINISTER OF INTERIOR AND ADMINISTRATIVE RECONSTRUCTION, GREECE 19 th ROUNDTABLE WITH THE GOVERNMENT OF GREECE «EUROPE: THE COMEBACK? GREECE: HOW RESILIENT?» ΠΕΜΠΤΗ 14 ΜΑΪΟΥ 2015 Κατά πρώτον, ένα μεγάλο ευχαριστώ στους διοργανωτές. Έχω προετοιμάσει μια μικρή παρουσίαση στα ελληνικά, δεδομένου ότι μιλούμε στην Ελλάδα, θα κάνω την ομιλία μου στα ελληνικά. Βλέπετε έχω αλλάξει λίγο τον προτεινόμενο τίτλο. Έχω βάλει τη «θεραπεία» σε εισαγωγικά και θα σας μιλήσω για τις προοπτικές της ελληνικής διοίκησης στο πολιτικό και οικονομικό πλαίσιο, γιατί νομίζω ότι έτσι μπορεί να γίνει. Στην αρχή θα σας δείξω δυο τρεις γραφικές παραστάσεις που δεν περιλαμβάνουν πράγματα που δεν ξέρετε, αλλά που πρόκειται να με βοηθήσουν να αρθρώσω το επιχείρημα. Εδώ βλέπετε κάτι που θα ξέρετε. Ότι δηλαδή η βουτιά της ελληνικής οικονομίας ήταν πολύ πιο θεαματική από τις βουτιές των άλλων χωρών τόσο των μνημονίων, όσο και της κρίσης. Προφανώς αυτή η εξαιρετικά δυσμενέστερη συνέπεια της κρίσης στην ελληνική οικονομία, δεν μπορεί να αποδοθεί παρά μόνο στις αμαρτίες του ελληνικού πολιτικού συστήματος. 1

3 Παρ όλα αυτά όμως, όπως θα δείτε στο δεύτερο γράφημα, αντίθετα με το ισχύον επιχείρημα ότι οι άλλες χώρες των μνημονίων τα κατάφεραν και βγήκαν, βλέπουμε ότι τα αποτελέσματα ήταν αρνητικά και στις άλλες χώρες των μνημονίων και στην Ισπανία που μολονότι δεν ήταν χώρα του μνημονίου, ακολούθησε παρόμοιες πολιτικές. Δηλαδή και το χρέος ως ποσοστό επί του ΑΕΠ έχει αυξηθεί δραματικά θα έλεγε κανείς και η ανεργία που είναι ο πιο αισθητός δείκτης που δείχνει την επιδείνωση της κοινωνικής κατάστασης, όχι μόνο δεν βελτιώθηκε, αλλά επιδεινώθηκε έντονα. Πάρτε δε υπόψη και το σημαντικό ποσοστό brain brain, νέων ανθρώπων που έχουν φύγει για άλλες χώρες. Στην Ελλάδα υπολογίζονται γύρω στις για να δείτε ότι η κατάσταση όχι απλώς δεν έχει βελτιωθεί, αλλά είναι πολύ δραματικότερη σήμερα απ ό,τι ήταν πριν την εισαγωγή των προγραμμάτων των μνημονίων. Στο τελευταίο γράφημα που αφορά το επιχείρημα ως προς τη γενικότερη πολιτική και οικονομική κατάσταση, αποτυπώνονται και χώρες, όπως η Γερμανία και η Ιταλία. Και οι δυο άξονες τι δείχνουν; Την επίδραση που έχει η ένταση πολιτικών λιτότητας στην αύξηση του ΑΕΠ, στην ανάπτυξη και αντίστροφα στο πόσο επιβραδύνεται ή αντιθέτως επιταχύνεται η διόγκωση του χρέους. Και βλέπουμε ότι και στις δυο περιπτώσεις υπάρχει μια σαφής αναλογία, όσο βαρύτερη είναι η λιτότητα τόσο μικρότερη είναι η ανάπτυξη, όσο βαρύτερη είναι η λιτότητα, τόσο μεγαλύτερο είναι το χρέος. Επιβεβαιώνεται αυτό που λέει ο Γκούγκμαν ότι οι πολιτικές λιτότητας πρέπει να αφαιρούνται μικρές, όχι μόνο γιατί έχουν διαλύσει τις κοινωνίες, αλλά γιατί πράγματι είναι αρνητικές για τις οικονομίες. Μιλάει για τη zombification αυτών των πολιτικών, για το πώς βέβαια αυτές οι πολιτικές μολονότι είναι νεκρές, εξακολουθούν ως ζωντανές νεκρές να δυναστεύουν το πολιτικό σύστημα και τις πολιτικές του επιλογές. Ακριβώς αυτές ήρθαμε να αλλάξουμε. Αυτό είναι το τελευταίο γράφημα που θα σας δείξω. Αφορά τη διοίκηση. Είναι από την έκθεση του ΔΝΤ του Είναι ενδεχομένως η μοναδική πρόβλεψη του ΔΝΤ η οποία αποδείχτηκε ακριβής και δείχνει την 2

4 προβολή της μείωσης του δυναμικού της δημόσιας διοίκησης από το 2010 έως το Τα νούμερα που βλέπετε στο τέλος είναι τα πραγματικά νούμερα, από τα το 2010 το σύνολο των δημοσίων υπαλλήλων και δημοσίων και σχέση ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου, μειώθηκε παραπάνω από το 1/3, περίπου κατά Και εδώ ερχόμαστε στη διάγνωση των προβλημάτων, γιατί τόσο στο οικονομικό επίπεδο, όσο και στο επίπεδο της διοίκησης, η θεραπεία των μνημονίων στην πραγματικότητα ήταν πιο θανατηφόρα από την αρρώστια την ίδια, ναι μεν είναι αληθές ότι δεν προκάλεσαν τα προβλήματα τα μνημόνια, η κρίση ήταν η πηγή των προβλημάτων. Τα μνημόνια όμως επιδείνωσαν όλους τους πολιτικούς και κοινωνικούς δείκτες. Το βασικό θέμα σε σχέση με τη διοίκηση είναι ότι αντιθέτως με την πρόβλεψη, εν πολλοίς ιδεολογική, στο πλαίσιο της γνωστής νεοφιλελεύθερης αντίληψης ότι το κράτος πρέπει πάντοτε να είναι μικρό, το βασικό θέμα της ελληνικής δημόσιας διοίκησης δεν είναι το μέγεθος, είναι η κακή κατανομή προσωπικού και η έλλειψη αποτελεσματικότητας. Και τα δυο αυτά ανάγονται στην επικράτηση πελατειακών λογικών πατρωνίας που κυριαρχούν τα τελευταία 60 χρόνια. Και περισσότερο ίσως από τη γέννηση του ελληνικού κράτους. Το ξέρουμε αυτό το θέμα δεκαετίες. Ξέρουμε ότι αυτή είναι η πηγή των προβλημάτων της διοίκησης. Η πατρωνία και το πελατειακό σύστημα. Γιατί δεν μπορούμε να το λύσουμε; Είναι απλό. Το πολιτικό σύστημα που υπήρχε μέχρι τώρα, ήθελε μια τέτοια δημόσια διοίκηση. Αν είσαστε ολιγάρχης και θέλετε να πάρετε μια σύμβαση δημοσίων έργων ως αντάλλαγμα της πολιτικής επιρροής που έχετε από τα κανάλια σας, τότε δεν χρειάζεστε μια ορθολογική, βεμπεριανή νόμιμη δημόσια διοίκηση. Χρειάζεστε μια δημόσια διοίκηση πελατειακή που θα μπορεί να δέχεται τις εντολές του Υπουργού για να εξυπηρετηθεί ο ολιγάρχης με τον οποίο διαπλέκεται. Άρα η πηγή των προβλημάτων της ελληνικής δημόσιας διοίκησης βρίσκεται ακριβώς στο σύστημα διαπλοκής των συμφερόντων οικονομικών και πολιτικών ελίτ και ακριβώς επειδή εμείς είμαστε εξωτερικοί σε αυτό το σύστημα και θέλουμε να το τσακίσουμε, είμαστε και αυτοί που 3

5 μπορούν να δώσουν λύση στα προβλήματα της ελληνικής δημόσιας διοίκησης. Οι μεταρρυθμίσεις της τελευταίας περιόδου ήταν ψευδομεταρρυθμίσεις και γιατί δεν έθιξαν το ουσιώδες πρόβλημα, τις πελατειακές λογικές, αλλά και γιατί όσες επιχειρήθηκαν έμειναν στα χαρτιά. Είχαμε νόμους για την αξιολόγηση που ποτέ δεν εφαρμόστηκαν και γιατί ήταν αντισυνταγματικοί και γιατί δημιουργήθηκε τόσο εχθρική κατάσταση στο εσωτερικό της δημόσιας διοίκησης που ήταν αδύνατον να εφαρμοστούν, αλλά γενικότερα το πλαίσιο της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας δεν έγινε για να αλλάξει τη διοίκηση, αλλά απλώς για να περάσει τον επόμενο έλεγχο της τρόικας και των ελεγκτών της. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο πρώτος Υπουργός Δημόσιας Διοίκησης της περιόδου που μιλάμε, της μνημονιακής έφτιαξε περιγράμματα θέσεων εργασίας job descriptions, κάτι που εάν γινόταν σωστά θα ήταν απαραίτητο για τη δημόσια διοίκηση. Αυτά όμως απλώς τα ξεσήκωσε από μια βιβλιοθήκη της παγκόσμιας τράπεζας τόσο αφηρημένα, που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν από τη Μαλαισία μέχρι τη Σουηδία. Ο επόμενος υπουργός της μνημονιακής πάλι κυβέρνησης δεν τα χρησιμοποίησε, ακριβώς γιατί ήταν ασκήσεις επί χάρτου. Το δεύτερο επιχείρημά μου είναι ότι ακόμη και εκείνα τα μέτρα που επιχειρήθηκαν ήταν μέτρα στα χαρτιά virtual reality και όχι μέτρα που είχαν σκοπό να εφαρμοστούν. Και τέλος η νεοφιλελεύθερη εμμονή στη μείωση του δημοσίου και επίσης η δαιμονοποίηση των δημοσίων υπαλλήλων, θυμόσαστε την περίφημη ρήση υπουργού ότι "ένα εκατομμύριο δημόσιοι υπάλληλοι βασανίζουν 10 εκατομμύρια Έλληνες", στην πραγματικότητα αποξένωσαν τη δημοσιοϋπαλληλία από την προσπάθεια να εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον και δημιούργησαν μια κατάσταση που είναι πολύ δύσκολο να ανατραπεί. Όλα αυτά που σας περιγράφω δημιουργούν μια κατάσταση κενού νομιμοποίησης, έλλειψης νομιμοποίησης της διοίκησης. Η ελληνική κοινωνία αντιμετωπίζει το κράτος ως μια εχθρική δύναμη, ακριβώς γιατί δεν είχε απέναντί της στη στάση των κρατών προνοίας των δυτικοευρωπαϊκών κρατών. Και στο εσωτερικό της δημόσιας διοίκησης υπάρχει ένα μείζον 4

6 ζήτημα έλλειψης εμπιστοσύνης. Αυτό το θέμα νοοτροπίας, εκτός από το θέμα των θεσμών, είναι μία από τις βασικές προκλήσεις που έχουμε να αντιμετωπίσουμε. Τα μέτρα που πήραμε, ήδη καταθέσαμε νομοσχέδιο που ψηφίστηκε τις προηγούμενες μέρες με πέντε κεφάλαια, εκ των οποίων την προσοχή της κοινής γνώμης συγκέντρωσε κυρίως αυτό που αφορούσε την αποκατάσταση αδικιών του προηγούμενου διαστήματος. Υπήρχαν όμως κεφάλαια που αφορούσαν τον εκδημοκρατισμό της διοίκησης, το άνοιγμά της στην κοινωνία. Υπήρχαν κεφάλαια που αφορούσαν την καταπολέμηση της γραφειοκρατίας και την ηλεκτρονική διακυβέρνηση, που ψηφίστηκαν ομόφωνα από τα παρόντα κόμματα. Ο στόχος μας είναι ο εξής: να βελτιώσουμε ταυτόχρονα την αποτελεσματικότητα και τη νομιμοποίηση της δημόσιας διοίκησης. Πώς μπορεί να γίνει αυτό; Κατ αρχήν πρέπει να εισάγουμε ένα νέο σύστημα κινητικότητας, ακριβώς γιατί οι ανθρώπινοι πόροι αυτή τη στιγμή στην ελληνική δημόσια διοίκηση δεν επαρκούν. Υπάρχουν σε πολλές υπηρεσίες σκελετοί προσωπικού, ειδικά που έρχεται σε επαφή η διοίκηση με την κοινωνία. Στα ταμεία τα ασφαλιστικά, στην υγεία, στην παιδεία, στην πρόνοια. Και εδώ είναι ένα από τα μεγαλύτερα στίγματα της προηγούμενης περιόδου. Χρήσιμες έννοιες, απαραίτητες για την ελληνική δημόσια διοίκηση, όπως η κινητικότητα και η αξιολόγηση, δυσφημίστηκαν έντονα ακριβώς γιατί δεν ήταν τίποτα παραπάνω παρά ο φερετζές για τις απολύσεις, οι οποίες είχαν αποφασιστεί, όχι για τη βελτίωση της διοίκησης, αλλά για να στείλουν ένα συμβολικό μήνυμα. Το ίδιο μήνυμα στο δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα. Ξεχάστε την ασφάλεια στις εργασιακές σχέσεις. Ξεχάστε όλα αυτά που θεωρούσατε δεδομένα την εποχή του κράτους πρόνοιας. Και ακριβώς γι αυτό το λόγο, λόγω του συμβολικού χαρακτήρα που είχαν, όχι απλώς δεν βελτίωσαν, αλλά επιδείνωσαν, όπως είπα προηγουμένως, την κατάσταση στη δημόσια διοίκηση. Σημαντικό εργαλείο για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας είναι η αξιολόγηση. Θέλουμε την αξιολόγηση σαν μέσο βελτίωσης των δημοσίων υπαλλήλων και όχι ως τιμωρητικό μέτρο εναντίον τους. Και 5

7 δουλεύουμε μαζί με τους Ευρωπαίους εταίρους μας. Ήδη έχω συνάψει δυο διμερή μνημόνια συνεργασίας με τη Γαλλία και με τη Σουηδία για να μας δείξουν και πώς αξιολογούν αυτές οι χώρες τους δημοσίους υπαλλήλους, αλλά και πώς στο σύνολό της η κοινωνία μπορεί να αξιολογήσει τις υπηρεσίες που δέχεται. Και ο επόμενος νόμος που θα φέρουμε στη Βουλή, μέσα σε ένα μήνα ελπίζω, θα έχει ακριβώς αυτά τα τρία πράγματα, τα οποία λέω ότι συνδέονται μεταξύ τους, αξιολόγηση προσωπικού, στοχοθεσία και το νέο τρόπο επιλογής στελεχών. Η ηλεκτρονική διακυβέρνηση είναι επίσης ένα εργαλείο τόσο για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας, αλλά και για την καταπολέμηση της διαφθοράς. Όσο το πρόβλημα εμπιστοσύνης παραμένει, δεν θα είναι εύκολο να αντιμετωπιστεί η μικρή διαφθορά. Για τη μεγάλη είπαμε, θα τσακίσουμε το σύστημα διαπλοκής. Έχουμε όμως εκτεταμένη διαφθορά και στα χαμηλότερα επίπεδα. Εκεί η ηλεκτρονική διακυβέρνηση μπορεί να βοηθήσει, έχουμε αυτή την αναγκαία αλλαγή νοοτροπίας, ακριβώς περιορίζοντας την επικοινωνία του δημόσιου υπαλλήλου με το χρήστη. Και τέλος αντιλαμβανόμαστε τη διοίκηση όχι ως ένα βαρίδι στον ιδιωτικό τομέα, αλλά σαν εργαλείο που μπορεί να βελτιώσει την επιχειρηματικότητα. Είχα ήδη συναντήσεις με το Σύνδεσμο Ελληνικών Βιομηχανιών, τον Ελληνικό Σύνδεσμο Εμπορίου, την ΕΣΕΕ, τη ΓΣΕΒΕΕ και με όλους αυτούς έχουμε συμφωνήσει να προχωρήσουμε σε διμερείς συμφωνίες προγραμματικές για το τι μπορεί να κάνει η διοίκηση για να βελτιώσει την κατάσταση της παραγωγικότητας. Στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση, στα ΚΕΠ, ώστε στο εσωτερικό κάθε επιμελητηρίου να υπάρχει ένα ηλεκτρονικό κέντρο που θα βελτιώνει την επιχειρηματικότητα. Επομένως για να συνοψίσω, θεωρώ την αποκατάσταση σχέσεων εμπιστοσύνης στο εσωτερικό της δημόσιας διοίκησης και ανάμεσα στη διοίκηση και στον πολίτη καθοριστικό παράγοντα για την ευόδωση οποιασδήποτε μεταρρυθμιστικής προσπάθειας, γιατί εγώ δεν θέλω οι δικές μας μεταρρυθμίσεις να μείνουν στα χαρτιά και στους νόμους. 6

8 Ξέρετε ότι η Ροΐδης έλεγε ήδη από τον 19 ο αιώνα, ότι ένα νόμο έχει ανάγκη η Ελλάδα. Το νόμο που θα λέει ότι οι νόμοι πρέπει να εφαρμόζονται. Κανένας ουσιαστικά νόμος βελτίωσης δημόσιας διοίκησης της τελευταίας 10ετίας δεν έχει εφαρμοστεί. Αυτό εμείς ήρθαμε για να το αλλάξουμε. Τέλος όμως το κεντρικό ζήτημα παραμένει. Θα μπει τέλος στις πολιτικές λιτότητας; Θα ξεφύγουμε από το νεοφιλελεύθερο παράδειγμα για να βρούμε πάλι τις ρίζες της κοινωνικής Ευρώπης; Και γι αυτό διάλεξα να κλείσω αυτή τη σύντομη παρουσίαση με μερικούς στίχους από τον Σέλεϊ που έλεγε στο γνωστό του αυτό ποίημα «Ελλάς» ότι "είμαστε όλοι Έλληνες". Εγώ θέλω να αναφερθώ στους τελευταίους στίχους, έχοντας στο μυαλό μου ακριβώς τις πολιτικές της λιτότητας. Πράγματι the world is worried of the past, or might be dying or rest at last. Σας ευχαριστώ πολύ. 7