Παρασιτολογία. Ίρις Σπηλιοπούλου Καθηγήτρια Εργαστήριο Μικροβιολογίας Τμήμα Ιατρικής, Πανεπιστήμιο Πατρών

Transcript

1 Παρασιτολογία Ίρις Σπηλιοπούλου Καθηγήτρια Εργαστήριο Μικροβιολογίας Τμήμα Ιατρικής, Πανεπιστήμιο Πατρών

2 Παρασιτολογία είναι η επιστήμη που ασχολείται με ευκαρυωτικούς οργανισμούς οι οποίοι ζουν και εξαρτώνται από ξενιστές για τη διατροφή τους, και με τη μεταξύ αυτών σχέση.

3 Παράσιτα είναι οι ευκαρυωτικοί οργανισμοί που έχουν μεταβολική εξάρτηση από κάποιο μεγαλοοργανισμό. Ξενιστής είναι το είδος του οργανισμού που μπορεί να μεταφέρει ή να μεταδίδει το παράσιτο ή να υφίσταται σοβαρές λειτουργικές και οργανικές βλάβες. Τελικός ξενιστής: αυτός στον οποίο το παράσιτο ωριμάζει και αναπαράγεται Ενδιάμεσος ξενιστής: αυτός στον οποίο το παράσιτο υφίσταται εξέλιξη Μηχανικοί φορείς ή ψευδείς ενδιάμεσοι ξενιστές

4 Ζωονόσος: νόσος των ζώων που μεταδίδεται στον άνθρωπο Ανθρωπονόσος: βασικός ξενιστής είναι ο άνθρωπος. Συμβίωση: μεταβολική σχέση ξενιστού-παρασίτου με αμοιβαίο όφελος Παρασιτισμός: ο ξενιστής υφίσταται απώλειες ενέργειας και τροφών

5 Ιδιότητες των παρασίτων Έχουν χάσει λειτουργίες και όργανα απαραίτητα Έχουν ικανότητες επιλογής ξενιστή Αλλαγή ξενιστών Προσελκύονται από τους ξενιστές με τις φερομόνες (pheromones) Ειδικούς τρόπους αναπαραγωγής Ικανότητα επιλογής οργάνων προσκόλλησης Πρόσληψη θρεπτικών ουσιών με και χωρίς κατανάλωση ενέργειας Μεταβολικά είναι οπορτουνιστές!

6 Κύκλος ζωής των παρασίτων: τα στάδια της εξέλιξης μέχρι να αναπαραχθούν Απλός ή μονόξενος, με έναν ξενιστή Πολύπλοκος ή ετερόξενος, με πολλούς ξενιστές

7 ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ Η κατανομή των παρασιτώσεων εξαρτάται: Βιοτικό επίπεδο-συνθήκες υγιεινής Κλίμα Ενδιάμεσοι ξενιστές

8 Πρόληψη Θεραπεία των νοσούντων Προφύλαξη του περιβάλλοντος Έλεγχος συνθηκών διαμονής-νερού-τροφήςαποβλήτων Θεραπεία φορέων και ξενιστών (ζώα)

9 ΚΥΚΛΟΣ ΖΩΗΣ- ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ Στάδια του κύκλου ζωής: οι μορφές που παίρνουν τα παράσιτα στην εξέλιξή τους

10 Αναπαραγωγή Μονογονικά Σχιζογονία Ενδοδυογένεση Πολυεμβρυογονία Αμφιγονικά Δύο φύλα στον ίδιο οργανισμό Δύο φύλα σε δύο οργανισμούς

11 ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ Παράγοντες του ξενιστή Παράγοντες του παρασίτου Λοιμογόνος δόση (αριθμός παρασίτων) και έκθεση Διείσδυση στους ιστούς Προσκόλληση Αναπαραγωγή- Πολλαπλασιασμός Καταστροφή ιστών Αποφυγή-αδρανοποίηση της ανοσολογικής απόκρισης του ξενιστή

12 Πηγές μόλυνσης Μολυσμένο χώμα και νερό Μολυσμένα τρόφιμα από ανώριμες μορφές Αρθρόποδα Κατοικίδια ζώαάγρια θηλαστικά Άλλα μολυσμένα άτομα Αυτολοίμωξη Τρόποι μετάδοσης Κοπρανοστοματική οδός Ενεργητική διείσδυση από το δέρμα Από ενδιάμεσους ξενιστές Διαπλακουντιακή μετάδοση Τυχαία με μετάγγιση Μηχανική μετάδοση Με σεξουαλική επαφή

13 ΑΝΤΟΧΗ ΚΑΙ ΑΝΟΣΙΑ Αντοχή: υπάρχει φυσικός φραγμός στην είσοδο του παρασίτου στον ξενιστή Ανοσία: προστασία του ξενιστή από τη λοίμωξη με τη δράση του ανοσοποιητικού συστήματος

14 Χαρακτηριστικά παρασίτων Μεγάλο μέγεθος Πολύπλοκος κύκλος ζωής Μετακίνηση σε όργανα Πολύπλοκη αντιγονικότητα Άμυνα του μεγαλοοργανισμού Κυτταρική ανοσία Μακροφάγα Πολυμορφοπύρηνα Ηωσινόφιλα Killer cells (NK) Τ-λεμφοκύτταρα Χυμική ανοσία Συμπλήρωμα Αντισώματα

15 Ανοσολογική απόκριση σε παρασιτική λοίμωξη CD4+ + Th1? Th2 IL-5 IL NK + IFN-γ - Μακροφάγα IL-4 Ηωσινόφιλα IgE Σχηματισμός κοκκιωμάτων και εναπόθεση ανοσοσυμπλεγμάτων

16 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ Δείγματα Κόπρανα ΕΝΥ Αίμα (περιφερικόμυελός) Βιοψία ήπατοςσπληνός Ούρα Δερματική ή άλλη τοπική βλάβη Ορολογική διάγνωση: ανίχνευση Ag ή Abs Συγκολλητινοαντιδράσεις Αντιδράσεις σύνδεσης Συμπληρώματος (CF) Ιζηματινοαντιδράσεις Έμμεσος ανοσοφθορισμός Ανοσοενζυματική μέθοδος Ανοσοχρωματογραφία

17 Μοριακές μέθοδοι Απομόνωσηταυτοποίηση Υβριδισμός Αλυσιδωτή αντίδραση της πολυμεράσης (PCR) Real-Time PCR Καλλιέργεια Εμβολιασμός σε ζώα Ξενοδιάγνωση

18 ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ Πρωτόζωα Σαρκώδη Σπορόζωα Μαστιγοφόρα Βλεφαριδωτά Μετάζωα Πλατυέλμινθες κεστώδεις τρηματώδεις Νηματέλμινθες

19 Θεραπεία: προβλήματα Ευκαρυωτικοί οργανισμοί Στάδια κύκλου ζωής Πολλαπλές λοιμώξεις/αναμολύνσεις Συνθήκες υγιεινής Ανοσοκαταστολή Ανάπτυξη αντοχής Πρόληψη!

20 Αντιπρωτοζωϊκά Βαρέα μέταλλα: αναστολή δράσης ενζύμων μεταβολισμού Υ/C Ανταγωνιστές φυλλικού οξέος: αναστολή σύνθεσης Αναστολείς πρωτεϊνοσύνθεσης: κλινδαμυκίνη, τετρακυκλίνες, σπιραμυκίνη, αμινογλυκοσίδες Διαμιδίνες: αναστολή σύνθεσης DNA Νιτροϊμιδαζόλες: αναστολή σύνθεσης DNA/RNA, μεταβολισμού γλυκόζης, λειτουργίας μιτοχονδρίων Σεσκιτερπένια: βλάβες μεμβρανών

21 Ανθελμινθικά Βενζιμιδαζόλες: αντιμιτωτική δράση, αναστολή κινητικότητας Τετραϋδροπυριμιδίνες: παραλυτική δράση Πιπεραζίνες: χαλαρή παράλυση Αβερμεκτίνες: παράλυση, αναστολή αναπαραγωγής Πυραζινοϊσοκινολίνες: είσοδος Ca++, μεμβρανική διαταραχή Φαινόλες: διακοπή οξειδωτικής φωσφορυλίωσης, ακινητοποίηση, τοπική δράση

22 Διακρίνονται σε: Υποφύλα Κλάσεις Τάξεις Οικογένειες Γένη Είδη Υποείδη

23 Φύλο: Σαρκομαστιγοφόρα Υποφύλο: Sarcodinia Υποκλάση: Ριζόποδα Ανήκουν: Αμοιβάδες: -Entamoeba histolytica -E. coli -Ε. gingivalis -E. hartmanni -E. dispar -E. polecki -Dientamoeba fragilis -Endolimax nana -Iodamoeba bótschlii - Blastocystis hominis -Naegleria fowleri -Acanthamoeba species

24 ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

25 πυρήνας

26 κύστις

27 Κύκλος ζωής

28

29

30 Παθογένεια Λεκτίνη Gal/GalNac: προσκολλητίνη, αναστέλλει το σχηματισμό του λυτικού συμπλόκου του C Πρωτεάση (histolysain): καταστροφή ακεραιότητας επιθηλίου-κυτταροσκελετού, ενεργοποίηση C Λιπόφιλη πρωτεΐνη: πόροι Φωσφολιπάση: κυτταρολυτική δράση Πρωτεάσες : IgA Παραγωγή IL-1 και IL-8 από τα επιθηλιακά κύτταρα: συσσώρευση PMNs

31

32 Εντοπίσεις αμοιβαδικών αποστημάτων

33 Ηπατικό απόστημα

34 Ηπατικό απόστημα

35

36

37 Έλκος παχέος εντέρου

38 E. histolytica στο παχύ έντερο

39 Τροφοζωίτης E. histolytica

40 Άμυνα του μεγαλοοργανισμού Η βλέννη του βλεννογόνου του Π.Ε. Abs IgA ειδικά έναντι της λεκτίνης Ενεργοποίηση του C Παρεμπόδιση των C8 και C9 Παραγωγή IFN-γ Ενεργοποίηση μακροφάγων φαγοκυττάρωση;

41 Διάγνωση Τουλάχιστον 3 δείγματα κοπράνων Συμπύκνωση Μικροσκοπική εξέταση άμεση Μικροσκοπική εξέταση τρίχρωμη χρώση Ανίχνευση Ag με EIΑ PCR: 1 τροφοζωίτης/mg κοπράνων Ανίχνευση Abs στον ορό: ΕΙΑ αρνητικοποιείται 6-12 μήνες μετά τη θεραπεία

42 Κύστις Κρύσταλλοι Charcot-Leyden

43

44 Περιστατικό Μετανάστης που έφθασε στη χώρα μας εδώ και 6 ημέρες, φέρνει τον 9 ετών γυιό του στα εξωτερικά ιατρεία με πυρετό και διάρροια που άρχισε προ 24 ωρών. Τα κόπρανα είναι αιματηρά με βλέννη Στη μικροσκοπική κοπράνων ανευρίσκονται ερυθρά, πυοσφαίρια βλέννη και κύστεις μεγέθους ~20μm που έχουν 4 πυρήνες Πιθανή διάγνωση????????????????

45

46 Θεραπεία Metronidazole (Flagyl): αναστολή σύνθεσης DNA/RNA Iodoquinol (Yodoxin): δεσμεύει Fe Paromomycin (Humatin): αμινογλυκοσίδη. αναστολή πρωτεϊνοσύνθεσης Azithromycin: μακρολίδη

47 Πρόληψη Εμβόλιο CtxB-SREHP-12 Cholera toxin B subunit -Serine Rich Entamoeba histolytica Proteinδωδεκαπεπτίδιο SREHP Β-υπομονάδα Ctx Χορήγηση per os

48 Φύλο: Σαρκομαστιγοφόρα Υποφύλο: Sarcodinia Υποκλάση: Μαστιγοφόρα Ανήκουν: Giardia lamblia

49

50

51

52 κύστις

53 G. lamblia

54 Κύκλος ζωής G. lamblia

55

56 Τροφοζωίτης και κύστη G. lamblia

57 G. lamblia Λάχνες φυσιολογικές Λάχνες μετά από μόλυνση με G. lamblia

58 Διάγνωση Μικροσκοπική εξέταση κοπράνων Ανίχνευση Ag G. lamblia με EIA Δοκιμασία νήματος Άμεσος ανοσοφθορισμός PCR? Καλλιέργεια σε TYI-S-33

59

60

61 Τροφοζωίτες G. lamblia

62 Τροφοζωίτες G. lamblia στις λάχνες του Λ.Ε.

63 Περιστατικό Στα εξωτερικά ιατρεία της παιδιατρικής φθάνουν με τους γονείς τους τρία παιδάκια 3-4 ετών που πηγαίνουν στον ιδιο παιδικό σταθμό και παίζουν και μαζί. Τα παιδιά εμφανίζουν διαρροϊκό σύνδρομο, εμετούς και πόνο στο επιγάστριο Τα κόπρανα είναι λιπαρά, χωρίς πυοσφαίρια και ερυθρά Ανευρέθησαν κύστεις και.

64

65 Ποια μέτρα θα συστήσετε να πάρουν στον παιδικό σταθμό που λέγαμε;;;;;

66 Θεραπεία Quinacrine: χρωστική ακριδίνης, δεσμεύεται στο DNA του παρασίτου Metronidazole (Flagyl): τοξικές ρίζες που αναστέλλουν τη σύνθεση του DNA Furazolidone (Furoxone): παιδιατρικό σκεύασμα Paromomycin: στις εγκύους

67 Φύλο: Apicomplexa Κλάση: Conoidasida Υποκλάση: Coccidiasina Τάξη: Eucoccidiorida Οικογένεια: Cryptosporidiidae C. felis C. meleagridis C. canis C. muris

68 Cryptosporidium Giardia - Cyclospora

69 Κατανομή:

70 Λοιμογόνος δύναμη Μόλυνση με μια ωοκύστη 10 εκατομμύρια ωοκύστεις/gr κοπράνων

71 Διπλό τοίχωμα ωοκύστις Ανθεκτική σε: χλωρίνη, ξηρότητα, χαμηλές θερμοκρασίες, αρμυρό νερό Απελευθερώνει σποροζωίτες στο εντερικό επιθήλιο Σεξουαλικός και μονογονικός τρόπος πολλαπλασιασμού

72 Κύριος ξενιστής ο άνθρωπος Αποθηκευτικοί ξενιστές: οικιακά ζώα, τρωκτικά Ζωονόσος που μεταδίδεται στον άνθρωπο. Cryptosporidium parvum αναγνωρίστηκε ως παθογόνο το 1976.

73

74 Κύκλος ζωής:

75 Life Cycle

76 A scanning electron micrograph of Cryptosporidium lining the intestinal tract. (From: Gardiner et al., 1988, An Atlas of Protozoan Parasites in Animal Tissues, USDA Agriculture Handbook No. 651.)

77 A scanning electron micrograph of a broken meront of Cryptosporidium showing the merozoites within. (From: Gardiner et al., 1988, An Atlas of Protozon Parasites in Animal Tissues, USDA Agriculture Handbook No. 651.)

78 Cryptosporidium parvum κύκλος ζωής

79 Cryptosporidium

80

81 Sporozoite trophozoite empty shell

82 Macrogamete and Microgamete

83 Γονιμοποίηση-Ζυγώτης

84 Sporulated oocysts

85 Διάγνωση Οξεάντοχη χρώση ΕΙΑ PCR

86 Τροποποιημένη οξεάντοχη χρώση

87 Cryptosporidium

88 Cryptosporidium

89 Περιστατικό Ασθενής με AIDS εμφανίζει σοβαρό επεισόδιο διάρροιας με μεγάλη απώλεια υγρών, ναυτία, αδυναμία, μυαλγίες και κεφαλαλγία. Εκτός από τη συνήθη μικροσκοπική κοπράνων τι άλλη εξέταση θα κάνατε;;;; Και τι περιμένετε να δείτε;;;

90

91 Θεραπεία Nitazoxanide Αναστολή διπλασιασμού (και σε παιδιά) Ανοσοεπαρκείς: Αυτοίαση Ανοσοανεπαρκείς AIDS : αντιρετροϊικά, spiramycin Azithromycin, paromomycin (??)

92 Φίλτρα Παστερίωση Πλύσιμο χεριών Πρόληψη

93 Φύλο: Σαρκομαστιγοφόρα Υποφύλο: Sarcodinia Υποκλάση: Μαστιγοφόρα Ανήκουν: Trichomonas vaginalis

94 Κύκλος ζωής T. vaginalis Λοίμωξη ping-pong!

95 Παθογένεια Τα παράσιτα εκκρίνουν: πρωτεάση, νευραμινιδάση παράγοντα που τροποποιεί τη μορφολογία των επιθηλιακών κυττάρων

96 Μετάδοση και στα νεογνά

97 Τροφοζωίτης T. vaginalis

98 Trichomonas vaginalis

99 Trichomonas vaginalis

100 Trichomonas vaginalis Χρώση Gram

101 Trichomonas vaginalis Μέγεθος 10-18µm (χρώση Giemsa).

102 Τροφοζωίτες T. vaginalis Καλλιέργεια σε CPLM agar (κυστεΐνη, πεπτόνη, εκχύλισμα ήπατος, μαλτόζη) με ph=5.5-6, σε θερμοκρασία ο C.

103

104 Περιστατικό Γυναίκα ηλικίας 25 ετών, προσέρχεται στον ιατρό της παραπονούμενη ότι έχει πυώδες έκκριμα από τον κόλπο, κνησμό και δυσουρία. Τι εξέταση πρέπει να κάνει ο ιατρός;;; Ποιο κλινικό δείγμα πρέπει να ληφθεί και να εξετασθεί;;;; Τι θα βρούμε σε αυτό;;;;;

105 Εξέταση κολπικού υγρού: Άμεσα!!!!!! ΡΗ: 5-6 (φυσιολογικό: ) Πυοσφαίρια Ερυθρά Και.

106 Θεραπεία Metronidazole και στους δύο συντρόφους

107 Φύλο: Σαρκομαστιγοφόρα Υποφύλο: Sarcodinia Υποκλάση: Ριζόποδα Ανήκουν: Αμοιβάδες: -Entamoeba histolytica -E. coli -Ε. gingivalis -E. hartmanni -E. dispar -E. polecki -Dientamoeba fragilis -Endolimax nana -Iodamoeba bótschlii - Blastocystis hominis -Naegleria fowleri -Acanthamoeba species

108 Αμοιβάδες που ζουν στο περιβάλλον Αίτια πρωτοπαθούς αμοιβαδικής μηνιγγοεγκεφαλίτιδας (ΠΑΜΕ): Naegleria fowleri Acanthamοeba castellanii

109

110

111

112 Naegleria fowleri

113 κύστις

114 Τροφοζωίτες N. fowleri στον εγκέφαλο με αιμορραγικές εστίες

115 Θεραπεία Amphotericin B (Δημιουργία πόρων στην κυτταροπλασματική μεμβράνη) Πενταμιδίνη, κετοκοναζόλη, φλουκυτοσίνη

116

117

118 Τροφοζωίτης και κύστη Acanthamoeba castellanii Nωπό παρασκεύασμα Κ/α σε θρεπτικό άγαρ με E. coli

119 Περιστατικό Νεαρός άνδρας, ηλικίας 27 ετών, ο οποίος χρησιμοποιεί φακούς επαφής, προσέρχεται με κλινική εικόνα και ευρήματα κερατίτιδας. Από το ιστορικό αποκαλύφθηκε ότι αμέλησε να αλλάξει το υγρό των φακών του. Τι πρέπει να εξετάσετε;;;; Τι εξέταση θα κάνετε;;; Τι θα ψάξετε;;;;

120

121 Θεραπεία Ketoconazol (αναστολή δράσης ενζύμου που ενέχεται στη σύνθεση της κ. μεμβράνης) φλουκυτοκίνη Πενταμιδίνη Μικοναζόλη, προπαμιδίνη: κερατίτιδες Baguacil: στις πισίνες προληπτικά

122 Ταξινόμηση Βασίλειο: Fungi Φύλο: Ascomycota Κλάση: Pneumocystidomycetes Τάξη: Pneumocystidales Οικογένεια: Pneumocystidaceae Γένος: Pneumocystis Είδος: P. jirovecii

123 Pneumocystis carinii Σήμερα: Pneumocystis jirovecii Ανήκει στους μύκητες 1909 ο Chagas ως Trypanosoma 1910 ο Carini σε ποντίκια 1912 οι Delanoe και Delanoe ως νέο μικροοργανισμό 1952 οι Vanek και Jirovec: πνευμονία από P. carinii

124 Μορφολογία o Τροφοζωίτης: δρεπανοειδής, 1-4μm Πρωτεΐνες επιφανείας: gp Kda Προκύστις: 4-6 μm Κύστις: 5-8 μm 8 ωοειδή σωμάτια (σποροζωίτες))

125 Κύκλος ζωής-παθογένεια Μετάδοση: σταγονίδια του βήχα Εγκατάσταση: Κύτταρα κυψελίδωνμακροφάγα ιστών Φαγοκυττάρωση Ανοσοκατεσταλμένοι Πολλαπλασιασμός μικροοργανισμού Σχηματισμός κύστεων Συσσώρευση ηωσινοφίλων και πλασματοκυττάρων Ιστική καταστροφή Υποξία ασθενούς

126 Κύκλος ζωής

127

128 Κλινική εικόνα: o Υποξία, υποξαιμία, δύσπνοια, ταχύπνοια, κυάνωση, πυρετός, βήχας. ακτινολογικά ευρήματα. Εξωπνευμονικές εντοπίσεις: ήπαρ, σπλήνας, λεμφαδένες, μυελός των οστών.

129

130 Διάγνωση Ιστορικό, κλινική εικόνα, ακτινολογικά ευρήματα Εργαστηριακή εξέταση: Υλικό ανοιχτής βιοψίας πνεύμονα Βρογχοκυψελιδικά εκπλύματα Πτύελα Βιοψία βρόγχων Χρώσεις: toluidine blue, methenamine silver, Giemsa Άμεσος IF Αύξηση IgG και IgM PCR, RT-PCR

131 Άμεσα παρασκευάσματα Gram χρώση Άμεσος IF

132

133 Περιστατικό Ασθενής με AIDS εμφανίζει πυρετό, μη παραγωγικό βήχα, δύσπνοια, ταχύπνοια, υποξία. Η καλλιέργεια για κοινά βακτήρια και μύκητες είναι αρνητική. Ποιο παθογόνο υποψιάζεστε;;;; Ποιο κλινικό δείγμα θα εξετάσουμε;;;; Τι θα ψάξουμε;;;

134

135 Θεραπεία SxT, pentamidine, clindamycin, primaquine Πρόληψη SxT, pyrimethamine, primaquine

136