1 oν EΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΙΑΤΡΙΚΗ ΑΜΕΛΕΙΑ

Transcript

1 1 oν EΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΙΑΤΡΙΚΗ ΑΜΕΛΕΙΑ

2 1 oν EΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΙΑΤΡΙΚΗ ΑΜΕΛΕΙΑ Παγκύπριος Συνδέσμος Ιδιωτικών Νοσηλευτηρίων Κύπρου

3

4 Περιεχόμενα Πρόλογος Δρ. Μάρκος Αγαθαγγέλου 1ον Επιστημονικό Συνέδριο Πρόγραμμα Διοικητικο Συμβούλιο & Οργανωτική Επιτροπή Ποτέ για να βλάψω ή να αδικήσω... Do no harm, Ιπποκράτης 460 π.χ Δρ. Ανδρέας Στυλιανίδης Επαγγελματική (Ιατρική) Αμέλεια Χρυσόστομος Νικολάου, Δικηγόρος Ασφάλιση Επαγγελματικής Ευθύνης Αντώνης Γλυκής, Δικηγόρος O Περι Ιδιωτικών Νοσηλευτηρίων Νόμος Γενικές Υποχρεώσεις - Έκταση ευθύνης - Παρατηρήσεις και εισηγήσεις Κάτια Κακουλλή, Δικηγόρος Ιατρική Αμέλεια Δέσπω Μιχαηλίδου, Δικαστής Ιατρική Αμέλεια και Ιατρικά Λάθη Άθρο δημοσιευθέν μετά το συνέδριο Δρ. Βάσος Θ. Οικονόμου Αστική Αγωγή Κατά Ιατρού Άθρο δημοσιευθέν μετά το συνέδριο Δρ. Βάσος Θ. Οικονόμου Πορίσματα - Εισηγήσεις Συνεδρίου Δρ. Μαρκος Αγαθαγγέλου Κατάλογος Ιδιωτικών Νοσηλευτηρίων Κύπρου oν EΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ / ΙΑΤΡΙΚΗ ΑΜΕΛΕΙΑ 3

5 Πρόλογος Δρ Μάρκος Αγαθαγγέλου Πρόεδρος Παγκύπριου Συνδέσμου Ιδιωτικών Νοσηλευτηρίων Αγαπητοί αναγνώστες, Εκ μέρους του Διοικητικού Συμβουλίου τoυ Παγκύπριου Συνδέσμου Ιδιωτικών Νοσηλευτηρίων, σας απευθύνω εγκάρδιο χαιρετισμό και σας παρουσιάζω ό,τι λέχθηκε στο 1ο Παγκύπριο Συνέδριο/Εργαστήριο που οργανώσαμε στις 16/6/2011, με θέμα την επαγγελματική ευθύνη και ειδικότερα την Ιατρική Αμέλεια. Η ευθύνη αυτή αφορά στα ακούσια λάθη ή συμβάντα ή και τις παραλήψεις των επαγγελματιών υγείας ακόμα και στις αναμενόμενες και τεκμηριωμένα αποδεκτές επιπλοκές, που επισυμβαίνουν με τη θεραπεία και φροντίδα ασθενών. Είναι κατανοητό ότι η έννοια του λάθους αφορά κάθε ακούσιο συμβάν που αποτελεί απειλή για την ασφάλεια του ασθενή ή κάθε απόκλιση-προσθήκη ή παράλειψη - από τους κανόνες και τις καθιερωμένες πρακτικές της επιστήμης και του χώρου εργασίας. Όπως γνωρίζετε η επαγγελματική αμέλεια, με τα σημερινά δεδομένα, δεν αφορά αποκλειστικά και μόνο τους ιατρούς αλλά και τους νοσηλευτές και γενικά όλα τα παραϊατρικά επαγγέλματα χωρίς να ξεχνάμε την ευθύνη των ίδιων των Νοσοκομείων ή Κλινικών ανεξάρτητα αν είναι Κρατικά ή Ιδιωτικά. Η νοσοκομειακή ή ιατρική αμέλεια και γενικά η επαγγελματική ευθύνη αυτών που ασχολούνται με τη φροντίδα και θεραπεία ασθενών είναι δυστυχώς και αυτή μια «αρρώστια» που εξαπλώνεται πολύ γρήγορα ακόμα και στην Κύπρο. Είμαστε της ισχυρής γνώμης ότι με το διάβασμα των διαλέξεων του συνεδρίου μας θα προσθέσετε επιπλέον γνώσεις και εμπειρίες για το τι ακριβώς συμβαίνει σήμερα στην Κύπρο και ελπίζουμε ότι θα είναι χρήσιμο και παραγωγικό τόσο για εσάς όσο και για τον κάθε ιατρό, νοσηλευτή ή διαχειριστή του οποιουδήποτε Νοσοκομείου ή Κλινικής ακόμα και για το νομικό ή το δικαστή. Σε κάθε επαγγελματία υγείας, λόγω των ειδικών συνθηκών της ενασχόλησής του, ειδικά στο γιατρό και νοσηλευτή, πάντοτε υπάρχει ο κίνδυνος λάθους και κατ επέκταση δε θα μπορούσα να ισχυριστώ το αντίθετο. Τόσο οι γιατροί όσο και οι νοσηλευτές είναι άνθρωποι, και θα ήταν παράλογο να πιστέψουμε πως σε καμία περίπτωση δεν κάνουν λάθη. Συνεπώς, το ζητούµενο δεν είναι να έχουµε ακούσια ιατρικά λάθη, σφάλµατα ή παραλήψεις και επιπλοκές, αλλά ν αποφευχθούν ή να μειωθούν στο ελάχιστο και προς το συμφέρον του ασθενή. Το συνέδριό μας προσφώνησαν ο έντιμος Υπουργός Δικαιοσύνης και Δημόσιας τάξης κ. Λουκάς Λουκά, εκπρόσωποι του Υπουργείου Υγείας, του Παγκύπριου Ιατρικού Συλλόγου και της Ομοσπονδίας Εργοδοτών Κύπρου, ενώ συμμετείχαν σ αυτό ειδικοί και καταξιωμένοι στον τομέα τους, ιατροί, νομικοί και ασφαλιστές. 4 1 oν EΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ / ΙΑΤΡΙΚΗ ΑΜΕΛΕΙΑ

6 Με το διάβασμα του παρόντος εγχειριδίου πιστεύουμε θα οδηγηθείτε και εσείς σε σοφότερες απόψεις για τις σημαντικές εξελίξεις, προσεγγίσεις και εισηγήσεις στο σοβαρό θέμα της ιατρικής, νοσηλευτικής και νοσοκομειακής αμέλειας χωρίς να ξεχνάτε το σοβαρό θέμα της ασφαλιστικής επαγγελματικής ευθύνης και τον νόμο που ισχύει σήμερα Περί Ιδιωτικών Νοσηλευτηρίων (Έλεγχος Ίδρυσης και Λειτουργίας). Τελειώνοντας, ευχαριστούμε τη Νομικό και Δικαστή κυρία Δέσπω Μιχαηλίδου, που είχε την ευγενή καλοσύνη να μας επιτρέψει να προχωρήσουμε στην εκτύπωση προσωπικής της μελέτης και έρευνας επί του θέματος της Ιατρικής Αμέλειας. Ευχαριστούμε επίσης όλους τους ομιλητές που είχαν την καλή διάθεση να θυσιάσουν πολύτιμο προσωπικό χρόνο γι αυτή την παρουσίαση, καθώς επίσης τους Προέδρους και συντονιστές των διαλέξεων και συζητήσεων κκ Χρίστο Μαυρέλλη και Χριστάκη Μελίδη αλλά και τους ιατρούς Χριστόδουλο Μέση και Μάριο Φιλίππου. Ευχαριστούμε την ΟΕΒ για τη σημαντική της βοήθεια και συμβολή στην υλοποίηση του συνεδρίου. Για την επιτυχία του συνεδρίου, υπογραμμίζουμε τη θετική συμβολή των χορηγών οι οποίοι ανέλαβαν τη χρηματοδότηση, την «ALPΗA Ασφαλιστική», την «Υδρόγειο Ασφαλιστική» και την Πολυκλινική «Υγεία». Ευχαριστούμε ιδιαίτερα, για την ισχυρή υποστήριξη, τον Παγκύπριο Ιατρικό Σύλλογο και τον Ιατρικό Σύλλογο Λεμεσού και όλους όσοι συνέβαλαν στη στήριξη του συνεδρίου ιδιαίτερα τη Διεύθυνση της Πολυκλινικής «Υγεία». To παρόν εγχειρίδιο, παραχωρείται δωρεάν μέχρι εξαντλήσεως και φιλοδοξούμε, αν και είναι πολύ συνοπτικό, ότι θα συμβάλει ουσιαστικά στην καλύτερη κατανόηση των ιατρο-νομικών προβλημάτων και στην αντιμετώπισή τους. Γνωρίζετε επίσης πολύ καλά, ότι οι μελλοντικές ιατρο-νομικές εξελίξεις θα φέρουν νέες γνώσεις, οι οποίες θα αντικαταστήσουν βασικά σημεία νόμων και κανονισμών ή και εισηγήσεων, τα οποία ενδεχομένως την ώρα που γράφονταν να θεωρούνταν θέσφατα. Με φιλικούς και εγκάρδιους χαιρετισμούς, Δρ Μάρκος Αγαθαγγέλου Πρόεδρος Παγκύπριου Συνδέσμου Ιδιωτικών Νοσηλευτηρίων Πρόεδρος Οργανωτικής Επιτροπής 1 oν EΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ / ΙΑΤΡΙΚΗ ΑΜΕΛΕΙΑ 5

7 ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΙΔΙΩΤΙΚΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗΡΙΩΝ Μέλος Ομοσπονδιας Εργοδοτών και Βιομηχάνων (ΟΕΒ) 1ον Επιστημονικό Συνέδριο Ιατρική Αμέλεια Υπό την Αιγίδα του Υπουργείου Δικαιοσύνης - Δημόσιας Τάξης Υπουργείου Υγείας Πέμπτη, 16 Ιουνίου 2011 Ώρα 6 μ.μ. Ξενοδοχείο Αμαθούς Λεμεσός Κύπρος ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΕΛΕΥΘΕΡΗ 6 1 oν EΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ / ΙΑΤΡΙΚΗ ΑΜΕΛΕΙΑ

8 Πρόγραμμα 17:30-18:00 Προσέλευση Δωρεάν 18:00-18:15 Εναρκτήρια Τελετή Μάρκος Αγαθαγγέλου Πρόεδρος Παγκύπριου Συνδέσμου Ιδιωτικών Νοσηλευτηρίων Βάσος Οικονόμου Εκπρόσωπος Παγκύπριου Ιατρικού Συλλόγου Φίλιος Ζαχαριάδης Πρόεδρος Ομοσπονδίας Εργοδοτών και Βιομηχάνων Κύπρου Χρήστος Πατσαλίδης Υπουργός Υγείας ή Εκπρόσωπος Δρ. Χρυσόστομος Ανδρονίκου Λούκας Λουκά Υπουργός Δικαιοσύνης & Δημόσιας τάξης 1η Ενότητα Προεδρείο: Χρήστος Μαυρέλλης, Δικηγόρος & Χριστόδουλος Μέσης, Ιατρός 18:15-18:45 «...Ποτέ για να βλάψω ή να αδικήσω...» «Do no harm» Ιπποκράτης 460 π.χ. Ομιλητής: Ανδρέας Στυλιανίδης, Ιατρός 18:45-19:15 Επαγγελματική Αμέλεια Ομιλητής: Χρυσόστομος Νικολάου, Δικηγόρος 19:15-19:30 Διάλειμμα 2η Ενότητα Προεδρείο: Χριστάκης Μελίδης, Δικηγόρος & Μάριος Φιλίππου, Ιατρός 19:30-20:00 Ο Περί Ιδιωτικών Νοσηλευτηρίων Νόμος Γενικές Υποχρεώσεις - Έκταση ευθύνης - Παρατηρήσεις και εισηγήσεις Ομιλήτρια: Κάτια Κακουλλή, Δικηγόρος 20:00-20:30 Ασφάλεια για Επαγγελματική Αμέλεια για Ιατρούς και Νοσηλευτήρια Ομιλητής: Αντώνης Γλυκής, Δικηγόρος 20:30-21:00 Ερωτήσεις & Συζήτηση επί όλων των θεμάτων Ακολουθεί Δεξίωση 1 oν EΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ / ΙΑΤΡΙΚΗ ΑΜΕΛΕΙΑ 7

9 Διοικητικό Συμβούλιο & Οργανωτική Επιτροπή: Πρόεδρος: Αντιπρόεδρος: Γραμματέας: Μέλη: Μάρκος Αγαθαγγέλου Χρίστος Ππουρής Λευτέρης Δημητρίου Ανδρούλα Κωνσταντινίδου Ματθαίος Παπαπέτρου Αντώνης Οικονομίδης Μάριος Λιασίδης Σίμος Κυριακίδης Ευθύβουλος Αναστασιάδης Ανδρέας Δημητρίου Οργάνωση - Γραμματεία - Πληροφορίες ΟΕΒ: Λένα Παναγιώτου: lpanayiotou@oeb.org.cy ή τηλ &/ή Μάρκος Αγαθαγγέλου: marcos@agathangelou.eu ή τηλ: ή Υποστηρικτές & Χορηγοί ΥΔΡΟΓΕΙΟΣ Ασφαλιστική ALPHA Ασφαλιστική Πολυκλινική ΥΓΕΙΑ Λεμεσός 8 1 oν EΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ / ΙΑΤΡΙΚΗ ΑΜΕΛΕΙΑ

10 << (1) >> Κατ αρχάς θα ήθελα να ευχαριστήσω τον << >> Do no harm by Dr Andreas C Stylianides, MD, Δρ. FRCP Ανδρέας (Lon.) Στυλιαwνίδης Κύριοι Υπουργοί, Κυρίες και Κύριοι Do no harm June 2011, Limassol MD, FRCP (LON) 1 (1) Κατ αρχάς θα ήθελα να ευχαριστήσω τον by Dr Andreas C Stylianides, MD, Καρδιολόγος FRCP (Lon.) Παθολόγος 1 (1) << Κατ αρχάς θα ήθελα να ευχαριστήσω τον June 2011, Limassol 1 (1) Κατ αρχάς θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Σύνδεσμο >> << Hippocrates Ιδιωτικών Νοσηλευτηρίων και τον ιατρό Μάρκο >> oath [.. µ µ Αγαθαγγέλου για την πρόσκλησή του να συμμετάσχω µ µ 450 µ,.. Do no harm Hippocrates,...] oath στην ενδιαφέρουσα αυτή συνάντηση με θέμα τα [.. µ µ Do by µ µ Dr Andreas no harm C Stylianides, µ MD, FRCP (Lon.) µ, ιατρικά λάθη. Νομίζω ότι είναι πρέπον και ορθό να µ,...] µ, June by Dr 2011, Andreas Limassol C Stylianides, ). MD, FRCP (Lon.) 1 αρχίσουμε με μία ρήση από το πιο γνωστό ιστορικό µ Hippocrates 5 th BC June 2011, Limassol µ µ, 1 1 ιατρικό κείμενο, τον όρκο του Ιπποκράτη, που Do no harm ). 2 1 Hippocrates 5 λέει ότι: (2) θα χρησιμοποιήσω τη θεραπεία για να Hippocrates oath BC 2 βοηθήσω τους ασθενείς κατά τη δύναμη και την κρίση [.. µ Do no harm Hippocrates µ oath 2 µ µ µ, μου αλλά ποτέ για να βλάψω ή να αδικήσω. Είναι άξιο [.. µ µ 2,...] µ µ µ, λόγου ότι ο Ιπποκράτης προέβλεψε τα ιατρικά λάθη µ,...] τον 5οπ.X. αιώνα και αλαζών όπως εμφανιζόταν ότι µ µ, µ ). ήταν, προ-έτρεπε τους ασθενείς του να βλέπουν τον µ Hippocrates µ, 5 th BC ). ίδιο ή τους μαθητές του για θεραπεία. Όλος αυτός ο γλωσσικός και ηθικός πλούτος συμπυκνούμενος, Do no harm Do no harm Hippocrates 5 th BC καταλήγει στο κάπως ψυχρό, αγγλοσαξονικό Do no harm. Η άλλη αρχαία ρήση 2 είναι του (3) Seneca, σύμβουλου του Νέρωνα, ο οποίος Errare humanum est, perseverare diapolicum είπε το να κάνεις λάθος είναι ανθρώπινο αλλά το να το επαναλαμβάνεις είναι διαβολικό. Αυτό είναι ίσως To Errare err is humanum human, but est, to perseverare persist is diapolicum diabolical. αντιγραφή του Δις εξαμαρτείν ουκ ανδρός σοφού από την Αντιγόνη του Σοφοκλέους. Βεβαίως ο Seneca έκανε μόνο ένα λάθος, έλαβε μέρος σε συνομωσία εναντίον του Νέρωνα και ο Νέρωνας τον εξετέλεσε. To err is human, but to persist is diabolical. Lucius Annaeus Seneca, Philosopher (Nero) (c.4 BC D 65) 3 Lucius Annaeus Seneca, Philosopher (Nero) (c.4 BC D 65) 3 Ολοκληρώνοντας τώρα, με τις αρχαίες αναφορές, θυμόμαστε τον (4) Alexander Pope ο οποίος έλεγε: Errare humanum est, perseverare diapolicum Errare humanum est, perseverare diapolicum 3 3 το να κάνεις λάθος είναι ανθρώπινο αλλά το να To err is human, but to persist is diabolical. To To err Err is is human, Human, but to persist is diabolical. συγχωρείς είναι θεϊκό. Κατά πόσον η συγχώρεση To forgive, divine εμπίπτει στον τομέα των ιατρικών λαθών δεν είμαι Lucius Annaeus Seneca, Philosopher (Nero) (c.4 BC D 65) To Err is Human, τόσο σίγουρος. (5) Ας δούμε όμως τώρα πως ορίζεται Lucius Annaeus Seneca, Philosopher (Nero) (c.4 BC D 3 To forgive, divine 65) Alexander Pope, Poet ( ) 3 το ιατρικό λάθος ή ιατρικό σφάλμα όπως θεωρώ ότι 3 (5) Ας δούμε όμως τώρα πως ορίζεται το ια- 4 είναι ορθότερος ο όρος; Παραθέτω εδώ τέσσερεις από Definition of medical error 3 Alexander Pope, Poet ( ) 1) Deviation from what is generally held to be τους πλέον γνωστούς και αποδεκτούς ορισμούς. Ο acceptable. 4 πρώτος λέει ότι είναι μία απόκλισης απ αυτό το οποίο 2) Where medical care fell short of the expected To standard. Err is Human, γενικώς πιστεύεται ως αποδεκτό. Ο δεύτερος λέει ότι 3) To Quality Err of is care Human, that would To forgive, be expected divine of a η προσφερθείσα ιατρική φροντίδα ήταν κατώτερη της reasonable practitioner in similar circumstances. To forgive, divine αναμενόμενης και ο τρίτος ο οποίος ίσως είναι 1 ο πιο 4) Minimal Competence: Alexander does not Pope, even Poet need (1688 to - be 1744) average! ορθός, νομικώς και ιατρικώς, λέει ότι η προσφερθείσα to meet the standard of Alexander skill possessed Pope, generally Poet (1688 by ) ιατρική υπηρεσία ήταν κατώτερη και από την 1 ιατρική others practicing in his field under similar circumstances. 4 Judge s decision 1995 (McCourt V. Abernathy) φροντίδα που θα πρόσφερε ένας μέσης ικανότητος 5 5 ιατρός. Το «μέσης ικανότητος ιατρός» είναι μια ελεύθερη μετάφραση της λέξεως reasonable. Τέταρτος ορισμός, που απηχεί και την πιο πρόσφατη επικρατούσα εκδοχή, είναι το minimal competence. 1 1 oν EΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ / ΙΑΤΡΙΚΗ ΑΜΕΛΕΙΑ 1 9 Σύνδεσμο Ιδιωτικών Νοσηλευτηρίων και τον ιατρό Μάρκο Αγαθαγγέλου για την πρόσκλησή Σύνδεσμο Ιδιωτικών Νοσηλευτηρίων και τον του να συμμετάσχω στην ενδιαφέρουσα αυτή ιατρό Μάρκο Αγαθαγγέλου για την πρόσκλησή συνάντηση Κύριοι Υπουργοί, με θέμα Κυρίες τα ιατρικά και Κύριοι λάθη. Νομίζω του να συμμετάσχω στην ενδιαφέρουσα αυτή ότι Κύριοι είναι Υπουργοί, πρέπον και Κυρίες ορθό και να Κύριοι αρχίσουμε με μία συνάντηση με θέμα τα ιατρικά λάθη. Νομίζω ρήση από το πιο γνωστό ιστορικό ιατρικό κείμενο, τον όρκο του Ιπποκράτη, που λέει ότι: Σύνδεσμο ότι είναι πρέπον Ιδιωτικών και ορθό Νοσηλευτηρίων να αρχίσουμε και με τον μία ιατρό ρήση Σύνδεσμο Μάρκο από το Ιδιωτικών Αγαθαγγέλου πιο γνωστό Νοσηλευτηρίων ιστορικό για την πρόσκλησή ιατρικό και κείμενο, ιατρό να τον Μάρκο συμμετάσχω όρκο Αγαθαγγέλου του Ιπποκράτη, στην ενδιαφέρουσα για την που πρόσκλησή λέει ότι: αυτή (2) τον (2) "θα χρησιμοποιήσω τη θεραπεία για να βοηθήσω τους ασθενείς κατά τη δύναμη και την του συνάντηση του "θα να χρησιμοποιήσω συμμετάσχω με θέμα στην τα ιατρικά θεραπεία ενδιαφέρουσα λάθη. για να Νομίζω αυτή βοηθήσω είναι τους πρέπον ασθενείς με θέμα και ορθό τα κατά ιατρικά να τη αρχίσουμε δύναμη λάθη. Νομίζω και με μία την κρίση μου αλλά ποτέ για να βλάψω ή να αδικήσω". Πρόκειται για μετάφραση, ασφαλώς, ότι συνάντηση ρήση ότι κρίση είναι από μου πρέπον το αλλά πιο ποτέ και γνωστό ορθό για ιστορικό να αρχίσουμε βλάψω ιατρικό ή να με αδικήσω". τον από Πρόκειται όρκο το πιο του γνωστό για Ιπποκράτη, μετάφραση, ιστορικό που ιατρικό λέει ασφαλώς, ότι: κεί- κείμενο, ρήση μία του αρχαϊκού κειμένου όχι δική μου απόδοση. Είναι άξιο λόγου ότι ο Ιπποκράτης προέβλεψε (2) "θα μενο, του αρχαϊκού χρησιμοποιήσω τον όρκο κειμένου του Ιπποκράτη, θεραπεία όχι δική που μου για λέει απόδοση. να ότι: βοηθήσω Είναι "θα χρησιμοποιήσω άξιο τους λόγου ασθενείς ότι τη ο π.x. αιώνα και αλαζών όπως εμφανιζόταν ότι ήταν, προ- (2) τα ιατρικά λάθη τον 5 κατά Ιπποκράτης θεραπεία δύναμη για προέβλεψε να και βοηθήσω ιατρικά μου τους αλλά λάθη ασθενείς ποτέ τον 5για ο κατά π.x. να τη αιώνα βλάψω δύναμη και ή αλαζών να και αδι- τηνόπως εμφανιζόταν ότι ήταν, προ- την έτρεπε τους ασθενείς του να βλέπουν τον ίδιο ή τους μαθητές του για θεραπεία κρίση τα και όχι να ανατρέχουν σε άλλους ή να κάνουν της κεφαλής τους. Όλος αυτός ο κήσω". κρίση έτρεπε μου τους Πρόκειται αλλά ασθενείς ποτέ για του για μετάφραση, να βλέπουν βλάψω ασφαλώς, ή τον να ίδιο αδι-κήσω". και αρχαϊκού όχι να Πρόκειται ανατρέχουν κειμένου για μετάφραση, σε όχι άλλους δική μου ή να ασφαλώς, απόδοση. κάνουν της κεφαλής τους. Όλος αυτός ο τους μαθητές του για θεραπεία γλωσσικός και ηθικός πλούτος συμπυκνούμενος, καταλήγει στο κάπως ψυχρό, αγγλοσαξονικό "Do no harm". Η άλλη αρχαία ρήση του Είναι του γλωσσικός αρχαϊκού άξιο λόγου και κειμένου ηθικός ότι ο πλούτος Ιπποκράτης όχι δική συμπυκνούμενος, μου προέβλεψε απόδοση. καταλήγει στο κάπως ψυχρό, αγγλοσαξονικό ιατρικά άξιο (3) Seneca, σύμβουλου του Νέρωνα, ο είναι του τα Είναι λόγου λάθη "Do τον no ότι harm". 5 ο Ιπποκράτης π.x. Η αιώνα άλλη αρχαία και προέβλεψε αλαζών ρήσηόπως εμφανιζόταν ότι ήταν, προέτρεπε τα είναι ιατρικά του τους (3) λάθη Seneca, ασθενείς τον σύμβουλου 5του ο π.x. να αιώνα βλέπουν του και Νέρωνα, τον αλαζών ίδιο οή όπως τους εμφανιζόταν μαθητές του ότι για ήταν, θεραπεία προ- οποίος είπε "το να κάνεις λάθος είναι ανθρώπινο αλλά το να το επαναλαμβάνεις είναι διαβολικό". Αυτό είναι ίσως αντιγραφή του "Δις και έτρεπε οποίος όχι να τους είπε ανατρέχουν ασθενείς "το κάνεις του σε άλλους να λάθος βλέπουν είναι ή τον κάνουν ανθρώπινο όχι αλλά να και ανατρέχουν το ηθικός το επαναλαμβάνεις πλούτος σε άλλους συμπυκνούμενος, ή είναι κάνουν δια- της καταλήγει κεφαλής στο τους. κάπως Όλος ψυχρό, αυτός αγ- ο ίδιο ή της τους κεφαλής μαθητές τους. του Όλος για θεραπεία αυτός ο γλωσσικός και εξαμαρτείν ουκ ανδρός σοφού" από την Αντιγόνη του Σοφοκλέους. Βεβαίως ο Seneca έκανε γλοσαξονικό γλωσσικός βολικό". Αυτό και "Do ηθικός είναι no harm". ίσως πλούτος αντιγραφή Η άλλη συμπυκνούμενος, αρχαία του ρήση "Δις καταλήγει στο κάπως ψυχρό, αγγλοσαξονικό εξαμαρτείν του (3) Seneca, ουκ "Do ανδρός no σύμβουλου harm". σοφού" Η άλλη του από αρχαία Νέρωνα, την ρήση Αντι- ο είναι μόνο ένα λάθος, έλαβε μέρος σε συνομωσία οποίος είναι γόνη του είπε Σοφοκλέους. (3) Seneca, "το να κάνεις σύμβουλου Βεβαίως λάθος ο του είναι Seneca Νέρωνα, ανθρώπινο οποίος μόνο αλλά ένα είπε το λάθος, "το να το να έλαβε επαναλαμβάνεις κάνεις μέρος λάθος σε είναι συνομωσία είναι ανθρώ- δια- έκανε ο εναντίον του Νέρωνα και ο Νέρωνας τον εξετέλεσε. Όλοκληρώνοντας τώρα, με τις αρχαίες βολικό". πινο εναντίον αλλά Αυτό του Νέρωνα είναι το επαναλαμβάνεις ίσως και ο αντιγραφή Νέρωνας τον είναι του εξετέλεσεβολικό". Όλοκληρώνοντας Αυτό ουκ είναι ανδρός ίσως σοφού" τώρα, αντιγραφή (4) Alexander Pope ο "Δις δια- αναφορές, θυμόμαστε τον εξαμαρτείν με από τις την του αρχαίες Αντιγόνη εξαμαρτείν αναφορές, του Σοφοκλέους. θυμόμαστε ουκ ανδρός Βεβαίως τον σοφού" (4) Alexander ο από Seneca την Pope έκανε Αντι- ο "Δις οποίος έλεγε: "το να κάνεις λάθος είναι ανθρώπινο αλλά το να συγχωρείς είναι θεϊκό". Κατά μόνο γόνη οποίος του ένα έλεγε: Σοφοκλέους. λάθος, "το να έλαβε κάνεις Βεβαίως μέρος λάθος σε ο Seneca είναι συνομωσία ανθρώπινο αλλά ένα του λάθος, το Νέρωνα συγχωρείς έλαβε και μέρος ο Νέρωνας είναι σε θεϊκό". συνομωσία τον εξετέ- Κατά έκανε πόσον η συγχώρεση εμπίπτει στον τομέα των εναντίον μόνο τρικό ιατρικών λάθος λαθών ή ιατρικό δεν είμαι σφάλμα τόσο όπως σίγουρος. θεωρώ ότι λεσε. εναντίον πόσον Όλοκληρώνοντας η συγχώρεση του Νέρωνα εμπίπτει και τώρα, ο Νέρωνας στον με τις τομέα τον αρχαίες εξετέλεσε. ιατρικών Όλοκληρώνοντας λαθών θυμόμαστε δεν είμαι τον τώρα, τόσο (4) Alexander σίγουρος. με τις αρχαίες των είναι ορθότερος ο όρος; Παραθέτω εδώ τέσσερεις από τους πλέον γνωστούς και αποδεκτούς Pope ο αναφορές, οποίος αναφορές, έλεγε: θυμόμαστε "το να κάνεις τον λάθος (4) Alexander είναι ανθρώπινο οποίος αλλά έλεγε: το να "το συγχωρείς να κάνεις λάθος είναι θεϊκό". είναι ανθρώ- Pope ο ορισμούς. Ό πρώτος λέει ότι είναι μία απόκλισης απ αυτό το οποίο γενικώς πιστεύεται Κατά ως πόσον πινο αλλά η συγχώρεση το να συγχωρείς εμπίπτει είναι στον θεϊκό". τομέα Κατά αποδεκτό. Ό δεύτερος λέει ότι η προσφερθείσα των ιατρικών πόσον η λαθών συγχώρεση δεν είμαι εμπίπτει τόσο στον σίγουρος. τομέα των ιατρική φροντίδα ήταν κατώτερη της αναμενόμενης και ο τρίτος ο οποίος ίσως είναι ο πιο ιατρικών λαθών δεν είμαι τόσο σίγουρος. ορθός, νομικώς και ιατρικώς, λέει ότι η προσφερθείσα ιατρική υπηρεσία ήταν κατώτερη και από την ιατρική φροντίδα που θα πρόσφερε ένας μέσης ικανότητος ιατρός. Το «μέσης ικανότητος ιατρός» είναι μια ελεύθερη μετάφραση της λέξεως reasonable. Τέταρτος ορισμός, που απηχεί και την πιο πρόσφατη επικρατούσα εκδοχή, είναι το "minimal competence". Βάση αυτού, ιατρικό λάθος θεωρείται ότι

11 Βάση αυτού, ιατρικό λάθος θεωρείται ότι έχει συντελεστεί μόνο και εφ όσον η προσφερθείσα ιατρική υπηρεσία ήταν κατώτερη και από την ιατρική φροντίδα την οποίαν θα πρόσφερε και ο ολιγότερον ικανός ιατρός. Εδώ υπάρχει όμως ένα νομικό κενό και προς κατανόησή του θα αναφέρω ένα υποθετικό σενάριο. Ας υποθέσουμε λοιπόν, ότι κάποιος επιστρέφει από διακοπές από την Κένυα με 40 πυρετό και επισκέπτεται τον προσωπικό του ιατρό, τον μη ειδικό, τον GP, ο οποίος κάνει διάγνωση γρίπης, αλλά την επομένη ο άρρωστος πεθαίνει από μαλάρια. Αυτός ο ιατρός, είναι σαφές νομίζω, πως έχει υποπέσει σ ένα ιατρικό σφάλμα. Ας υποδυθούμε λοιπόν έναν φανταστικό δικαστή και ας του επιβάλουμε 5 βαθμούς ποινής. Εάν τώρα ο ίδιος άρρωστος ερχόμενος από την Κένυα επισκέπτεται τον ειδικό λοιμωξιολόγο, τον ειδικό επί των μολύνσεων, και κάνει και αυτός λανθασμένη διάγνωση γρίππης, με αποτέλεσμα ο ασθενής να καταλήξει την επόμενη μέρα από μαλάρια. Tο ερώτημα που προκύπτει είναι: με πόσους βαθμούς, σε σχέση με τον πρώτο, θα πρέπει να τον τιμωρήσουμε; Λογικά, η ποινή θα πρέπει να είναι βαρύτερη. Με την ίδια λογική τώρα, εάν ένας ταξιτζής προκαλέσει ένα δυστύχημα, και εάν προκαλέσω και εγώ, ως ιατρός, ένα δυστύχημα κάτω από πανομοιότυπες συνθήκες, θα πρέπει άραγε ο ταξιτζής να καταδικαστεί με βαρύτερο πρόστιμο απ ότι εγώ; Επιχειρώντας μία εν μέρει προσέγγιση στα δίχως αμφιβολία δύσκολα αυτά ερωτήματα, παραθέτω μία παράγραφο αποφάσεως δικαστού στις ΗΠΑ το 1995 ο οποίος είπε ότι Η ποιότητα της ιατρικής η οποία προσφέρεται πρέπει να είναι ίση με την ποιότητα της ιατρικής την οποία θα προσφέρουν άλλοι γιατροί της ίδιας ειδικότητας και κάτω από τις ίδιες συνθήκες. (6) Ποια είναι τώρα η πιο πλατιά ερμηνεία του όρου «ιατρικό λάθος». Χωρίζεται, θα έλεγα, σε τρεις μεγάλες υποομάδες. Η πρώτη υπό ομάδα είναι ιατρικά λάθη τα οποία προήλθαν από παράληψη ιατρικών πράξεων. Εδώ ο ιατρός έχει αποτύχει να προσφέρει στον άρρωστο του αποδεδειγμένη ιατρική πράξη εγνωσμένης θεραπευτικής αξίας, με αποτέλεσμα ο άρρωστος να υποστεί βλάβη ή και θάνατο. Θα χρησιμοποιήσω ακραία και υποθετικά ιατρικά περιστατικά για να μπορέσω να μεταδώσω το νόημα και τις λεπτές διαφορές μεταξύ μηνεία A Broader Concept of Medical Errors των διαφόρων υπόομάδων. Ας πούμε ότι ο ιατρός ται, θα 1) Error of Underuse: αποτυγχάνει να προσφέρει το εμβόλιο της γρίπης ή το Failure to provide proven medical intervention - eg: Flu vaccine in diabetic, or chronic obstructive πρώτη εμβόλιο πνευμονόκοκκου σ ένα άτομο που πάσχει από pulmonary disease. - Control of blood pressure. (Errors of omission cause more deaths than medical injuries. They have not διαβήτη ή χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, ο προήλ- as yet gained the importance they deserve) Guidelines -- What is currently done might not be enough. ασθενής παθαίνει πνευμονία και πεθαίνει ή αποτυγχάνει. Εδώ ο 2) Error of Overuse: Providing intervention even though its benefits do not justify it eg: να ελέγξει την αρτηριακή πίεση του ασθενούς, ο οποίος Antibiotics in viral infection CT Angiography ν άρρω- παθαίνει εγκεφαλικό και καταλήγει. Αυτές οι ιατρικές 3) Error of Misuse: An intervention which is preventable νωσμέ- εσμα ο eg: Prescribing Penicillin to someone who is allergic to the drug, because πράξεις που δεν έγιναν, ασφαλώς χαρακτηρίζονται ως you failed to ask the question 6 ιατρικά σφάλματα. Είναι σοβαρά λάθη διότι οι αποφάσεις 6 που οδήγησαν σε αυτά, ελήφθησαν κατά τις κανονικές ατο. Θα ώρες ιατρείου και όχι κάτω από πίεση χρόνου, η οποία, κατά την άποψή μου, είναι τρικά περιστατικά για από να τους μπορέσω βασικότερους, να μεές μεταξύ των διαφόρων σφάλματα. υπό-ομάδων. Γι αυτόν το Ας λόγο, θεωρώ ότι πρέπει να δοθεί η κατάλληλη βαρύτητα και η εάν όχι ο βασικότερος λόγος που προκαλούνται ιατρικά φέρει το εμβόλιο της κατάλληλη γρίπης ή σημασία το εμβόλιο σ αυτά τα λάθη. Ακόμα, έχει αποδειχθεί στατιστικώς ότι γίνονται σχει από διαβήτη ή χρόνια αποφρακτική 10 1 oν EΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ / ΙΑΤΡΙΚΗ ΑΜΕΛΕΙΑ νευμονία και πεθαίνει ή αποτυγχάνει να ύς, ο οποίος παθαίνει εγκεφαλικό και κα-

12 πολύ περισσότερα λάθη από ιατρικές πράξεις εκ παραλήψεως παρά από βλάβες κατά τη διάρκεια εγχειρήσεων. Μπορεί κάλλιστα τώρα να αναρωτηθεί κάποιος, γιατί δεν ακολουθούνται οι κατευθυντήριες γραμμές των διαφόρων Ιατρικών Εταιρειών όπως, της Καρδιολογικής Εταιρείας, της Πνευμονολογικής Εταιρείας κ.ά., ώστε να έχει ο ιατρός μία «τεκμηριωμένη κάλυψη» έναντι πιθανόν μηνύσεων και αγωγών; Η απάντηση είναι ότι δυστυχώς ούτε και αυτές οι κατευθυντήριες γραμμές είναι αρκετές. Αναφέρω χαρακτηριστικά ένα παράδειγμα όπου, στην Αμερική, ένας οφθαλμίατρος εξέτασε μια 25χρονη γυναίκα η οποία έπασχε από επιπεφυκίτιδα, η οποία είναι μία ήπια μόλυνση που κανονικά θεραπεύεται σε 4-5 μέρες με αντιβίωση σε σταγόνες. Όμως, ο ιατρός δεν εξέτασε την πίεση του ματιού της ασθενούς και από μίας απόψεως θα έλεγε κάποιος ότι αυτό είναι φυσιολογικό, αφού, ειδικώς σε άτομα κάτω των 45 ετών η πιθανότης να έχει πίεση στα μάτια είναι εξαιρετικά μικρή. Δημοσιεύματα μάλιστα, κάνουν λόγο για 1 πιθανότητα στους 25,000 ασθενείς. Μετά από δύο μήνες, λοιπόν, η νεαρή γυναίκα έχασε την όρασή της λόγω γλαυκώματος, δηλαδή λόγω αυξημένης πίεσης στα μάτια. Το πρωτόδικο δικαστήριο αθώωσε τον οφθαλμίατρο, βασιζόμενο στο σκεπτικό της σπανιότητας του συνδρόμου, καθώς επίσης και στην έλλειψη κατευθυντηρίων γραμμών από την οποιασδήποτε Όφθαλμολογική Εταιρεία, όπου να αναφέρεται σαφώς ότι πρέπει να μετριέται η πίεση του ματιού σε όλους τους οφθαλμολογικούς αρρώστους. Ούτε και σήμερα υπάρχει τέτοια οδηγία και φυσικά είναι μόνο στην ευχέρεια του ιατρού να αποφασίσει τι θα κάνει. Η συνέχεια της ιστορίας όμως, είναι ότι το Ανώτατο Δικαστήριο καταδίκασε τον εν λόγω οφθαλμίατρο και παραθέτω εδώ ένα μικρό, χαρακτηριστικό απόσπασμα του σκεπτικού της σχετικής απόφασης: What is currently done might not be enough. Δηλαδή: Η πρακτική που ακολουθείται σήμερα μπορεί να μην είναι επαρκής. Η 2η υπό ομάδα είναι τα ιατρικά λάθη τα οποία προκαλούνται από υπερβολή στην παρεχόμενη ιατρική υπηρεσία. Εδώ, ο ιατρός προβαίνει σε μία ιατρική πράξη η οποία όμως δεν έχει αποδεδειγμένη θεραπευτική ή διαγνωστική αξία, με αποτέλεσμα να προκληθεί βλάβη στον ασθενή. Αναφέρω επί τούτου, ορισμένα παραδείγματα, χρησιμοποιώντας και πάλι ακραίες, υποθετικές περιπτώσεις ώστε να μπορέσουμε να κατανοήσουμε τη μικρή διαφορά ανάμεσα στις διάφορες υπό ομάδες. Κάποιος λοιπόν, προσέρχεται στο ιατρείο με μία τραχειίτιδα η οποία οφείλεται σε μία απλή ίωση, που όπως ίσως θα γνωρίζετε, δεν χρειάζεται αντιβίωση. Ενδίδει όμως ο ιατρός στην επιμονή του ασθενούς και του συνταγογραφεί αντιβιοτικά. Μετά από10 μέρες ο ασθενής παθαίνει μυκητίαση των πνευμόνων και πεθαίνει. Άλλο παράδειγμα που επίσης καταδεικνύει υπερβολική και βεβιασμένη ιατρική ενέργεια που, και πάλι δεν αποβαίνει προς όφελος του ασθενούς: Πρόκειται για περιστατικό που περιήλθε στη γνώση μου από πολύ αξιόπιστο πρόσωπο. Μία 18χρονη κοπέλα, κόρη δικαστικού υπαλλήλου, πήγε σε ιατρό με πόνο στο στήθος. Εκείνος, αφού την υπόβαλε σε διάφορες εξετάσεις, τελικώς κατέληξε στο συμπέρασμα ότι πρέπει να γίνει και αξονική αγγειογραφία των αρτηριών της καρδιάς. Αυτή η συγκεκριμένη, δεν φημίζεται για τη διαγνωστική της αξία ή ακρίβεια. Και εκτός αυτού, κατά τη διάρκεια της εξέτασης η ακτινοβολία την οποία δέχεται ο ασθενής αντιστοιχεί με ακτινοβολία την οποία θα εδέχετο αν έκανε 600 απλές ακτινογραφίες θώρακος. Γι αυτόν το λόγο, η αγγειογραφία των 1 oν EΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ / ΙΑΤΡΙΚΗ ΑΜΕΛΕΙΑ 11

13 ιουργηθούν, εξ αιτίας αυτών, κακοήποία γίνεται λόγος, έχει μεγάλη πιθαρκίνο του στήθους. Διερωτάται, να έχουν ισχαιμία λοιπόν του μυοκαρδίου, δεν μπορούν να υποβληθούν σε οποιαδήποτε αγγείων της καρδιάς περιορίζεται για άτομα τα οποία υπάρχει σοβαρή πιθανότητα ο εξωτερικό, θα μπορούσε άλλη διαγνωστική να συνδέσει ιατρική εξέταση, και είναι άνω των ετών. Είναι γνωστό ότι 0κονταετίας, 18χρονη νεότερης τότε κοπέλα ηλικίας και ασθενείς, όπως ήταν η κοπέλα των 18 ετών, αντιδρούν περίεργα έχει αναπτύξει καρκίνο και έντονα του στήθους; στις υψηλές ακτινοβολίες, με υπαρκτό κίνδυνο να δημιουργηθούν, εξ αιτίας αυτών, κακοήθειες. Ετσι λοιπόν τώρα, η νεαρή για την οποία γίνεται λόγος, υποψιασμένος δικηγόρος υποστηρίξει έχει μεγάλη πιθανότητα στα 50 της χρόνια να αναπτύξει καρκίνο του στήθους. ι βέβαιον ότι θα δυσκολευτεί Διερωτάται, πολύ λοιπόν νακάποιος, ποιο δικαστήριο, στην Κύπρο ή στο εξωτερικό, θα υ είναι η ακτινοβολία μπορούσε στην οποία να συνδέσει υπεστυχώς, η εξέταση αυτή, 18χρονη εντέχνως τότε κοπέλα και και 50χρονη πλέον γυναίκα, που πιθανώς να έχει αναπτύξει την ακτινοβολία την οποία δέχτηκε η προ 30κονταετίας, καρκίνο του στήθους; Ακόμα και εάν ένας ικανός και εξαιρετικά υποψιασμένος διαφημίζεται ως «εξέταση ρουτίνας», δικηγόρος υποστηρίξει τη θέση αυτή ενώπιον δικαστηρίου, είναι βέβαιον ότι θα περίπου με την προτροπή: δυσκολευτεί "Ελάτε, πολύ μαζί να πείσει το δικαστή ότι η αιτία του καρκίνου είναι η ακτινοβολία ο PSA σας, που θα κάνετε στην ως οποία μέρος υπεβλήθη του η ασθενής πριν από 30 χρόνια. Δυστυχώς, η εξέταση αυτή, κή τομογραφία των αρτηριών εντέχνως και της αντιδεοντολογικώς καροία η βλάβη στον ασθενή μέρος προκαλείται του γενικού check up, να κάνετε και μία αξονική τομογραφία των αρτηριών κατά την άποψή μου, διαφημίζεται ως «εξέταση ρουτίνας», και καλούνται οι ανυποψίαστοι ασθενείς, περίπου με την προτροπή: Ελάτε, μαζί με τη χοληστερόλη, τα τριγλυκερίδια και το PSA σας, που θα κάνετε ως της καρδιάς. θα μπορούσαν όμως να προληφθούν. Η 3η υπό ομάδα είναι εκείνη στην οποία η βλάβη στον ασθενή προκαλείται ολύ χαρακτηριστική περίπτωση, είναι λόγω κακής χρήσης ιατρικών πράξεων, που θα μπορούσαν όμως να την χορήγηση πενικιλλίνης προληφθούν. στον άρρωναι αλλεργικός στο συγκεκριμένο περίπτωση, είναι φάρ- εκείνη κατά την οποία ο ιατρός προτείνει τη χορήγηση Μία απλή, δυστυχώς συνηθισμένη και πολύ χαρακτηριστική πενικιλλίνης στον άρρωστο, χωρίς να έχει ερωτηθεί αυτός είναι είναι αλλεργικός στο συγκεκριμένο φάρμακο. ρικά (7) Τώρα, ας μιλήσουμε και για τα ιατρικά λάθη που Medical errors in special υσιί, οι συμβαίνουν σε καταστάσεις φυσικών καταστροφών, circumstances όπως είναι οι σεισμοί, οι πλημμύρες, το τσουνάμι, κλπ. σε περίπτωση καταστροφών, σεισμών. Ο όρος ωση Professional liability in an emergency [Haiti 2010] που χρησιμοποιείται εδώ είναι «ιατρική σε συνθήκες ιμο- καταστροφής». Emergency on an aircraft ατα- 7 Όταν είχαμε το τσουνάμι στην Αϊτή το 2010, η κυβέρνηση των ΗΠΑ ζήτησε δύο πράγματα από τους Αμερικανούς ιατρούς που προσφέρθηκαν να μεταβούν εθελοντικά εκεί. Πρώτον, να έχουν άδεια 010, η κυβέρνηση των εξασκήσεως ΗΠΑ ζήτησε επαγγέλματος δύο και δεύτερον, επαγγελματική ασφαλιστική κάλυψη γιατί, που προσφέρθηκαν να όπως μεταβούν τους είπαν, εθεσκήσεως επαγγέλματος και δεύτερον, «η άδεια εξασκήσεως επαγγέλματος δεν ισοδυναμεί με license to kill». Μέχρι εδώ, καλά. Αλλά ας μεταφερθούμε τώρα στο «πεδίο της καταστροφής» και ας εξετάσουμε την περίπτωση κατά την οποία ένας ιατρός με ειδικότητα όπως τους είπαν, «η άδεια γυναικολόγου, εξασκήσεως που έκανε διακοπές στην Αϊτή, βρίσκεται δίπλα σε άνθρωπο ο οποίος o kill». Μέχρι εδώ, καλά. έχει Αλλά τραυματιστεί ας μεταής» και ας εξετάσουμε επεμβαίνει την περίπτωση άμεσα, με σκοπό να σώσει τη ζωή του τραυματία, αλλά κατά λάθος του σοβαρά στο λαιμό και αιμορραγεί ακατάσχετα. Ο γυναικολόγος κόβει την καρωτίδα και ο άνθρωπος πεθαίνει. Ποια είναι, λοιπόν, η ιατρική ευθύνη αυτού του άτυχου γυναικολόγου που έπρεπε να δράσει γρήγορα, χωρίς ιατρικές 12 1 oν EΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ / ΙΑΤΡΙΚΗ ΑΜΕΛΕΙΑ

14 γρήγορα, χωρίς ιατρικές εγκαταστάσεις και χωρίς να έχει οποιαδήποτε άλλη επιλογή; Τον άτυχο αυτόν γυναικολόγο ας τον «μετατοπίσουμε» τώρα σε ένα υποτιθέμενο περιστατικό, εν πτήση από το Λονδίνο στη Λάρνακα, κατά την οποία, πετώντας πάνω από την Αθήνα, ακούγεται από τα μεγάφωνα ο κυβερνήτης να καλεί εγκαταστάσεις επειγόντως και σε χωρίς βοήθεια να έχει όποιον οποιαδήποτε ιατρό άλλη τυγχάνει επιλογή; να Τον είναι άτυχο ανάμεσα αυτόν στους επιβάτες. γυναικολόγο Ό γυναικολόγος ας τον «μετατοπίσουμε» (του προηγούμενού τώρα σε ένα μας υποτιθέμενο περιστατικού, περιστατικό, στην εν Αϊτή) περιμένει λίγο μήπως εμφανιστεί άλλος συνάδελφός του, όμως αυτό δεν συμβαίνει και πτήση από το Λονδίνο στη Λάρνακα, κατά την οποία, πετώντας πάνω από την Αθήνα, ακούγεται από τα μεγάφωνα ο κυβερνήτης να καλεί επειγόντως σε βοήθεια έτσι όποιον αναγκάζεται ιατρό τυγχάνει να προσέλθει να είναι ανάμεσα εκείνος στους να προσφέρει επιβάτες. Ο γυναικολόγος τις ιατρικές (του του υπηρεσίες. Δηλώνει προηγούμενού λοιπόν μας εξ αρχής, περιστατικού, ότι είναι στην ιατρός, Αϊτή) περιμένει πλην όμως λίγο γυναικολόγος, μήπως εμφανιστεί και του υποδεικνύουν άλλος συνάδελφός τα μέλη του, πληρώματος όμως αυτό δεν έναν συμβαίνει επιβάτη και με έτσι έντονο αναγκάζεται επιγαστρικό να πόνο. Ό γυναικολόγος προσέλθει εκείνος αποφαίνεται να προσφέρει ότι τις πρόκειται ιατρικές του «μάλλον υπηρεσίες. για Δηλώνει γαστρίτιδα» λοιπόν και εξ θεωρεί ότι αρχής, ότι είναι ιατρός, πλην όμως γυναικολόγος, και του υποδεικνύουν τα μέλη μπορεί να συνεχιστεί η πτήση μέχρι τον προορισμό της, την Λάρνακα. Σε μισή ώρα, του πληρώματος έναν επιβάτη με έντονο επιγαστρικό πόνο. Ο γυναικολόγος όμως, αποφαίνεται η κατάσταση ότι πρόκειται της υγείας «μάλλον του για επιβάτη γαστρίτιδα» επιδεινώνεται και θεωρεί δραματικά ότι μπορεί να και πολύ γρήγορα συνεχιστεί καταλήγει. η πτήση Η μέχρι νεκροψία τον προορισμό έδειξε οξύ της, έμφραγμα τη Λάρνακα. του Σε μισή μυοκαρδίου, ώρα, όμως, και ο φίλος μας, η κατάσταση ο γυναικολόγος, της υγείας βρίσκεται του επιβάτη για επιδεινώνεται δεύτερη δραματικά φορά υπό και κατηγορία. πολύ γρήγορα Τίθεται τώρα, καταλήγει. Η νεκροψία έδειξε οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου, και ο φίλος μας, ο εύλογα το ερώτημα: «Θα μπορούσε ο γυναικολόγος αυτός να αποποιηθεί της ιατρικής το ερώτημα: του ιδιότητας «Θα μπορούσε κατά ο τη γυναικολόγος διάρκεια αυτός της πτήσης;». να αποποιηθεί Και της εάν ιατρικής ναι, του «ποια θα ήταν γυναικολόγος, βρίσκεται για δεύτερη φορά υπό κατηγορία. Τίθεται τώρα, εύλογα τότε, ιδιότητας η ηθική κατά του τη διάρκεια ευθύνη;». της πτήσης;». Πρόκειται, Και εάν για ναι, ερωτήματα «ποια θα ήταν (και τότε, κατ η ηθική επέκταση περιστατικά) του ευθύνη;». στα οποία Πρόκειται, απαντήσεις για ερωτήματα εύκολες (και κατ ασφαλώς επέκταση περιστατικά) δεν υπάρχουν. στα οποία απαντήσεις εύκολες ασφαλώς δεν υπάρχουν. (8) (8) Ποιο ουσιώδες είναι είναι το ερώτημα: το ερώτημα: «Είναι «Είναι τώρα, η Is Medical Care Safer than in the past? τώρα, Ιατρική η Ιατρική του 2011, του πιο 2011, ασφαλής πιο ασφαλής από εκείνην από που Yes!! ασκείτο παλιότερα;». Η απάντηση, αδιαφιλονίκητα, είναι 1913 Brigham Boston Hospital ( Dr Harvey Cushing) Mortality 80% εκείνην που ασκείτο παλιότερα;». Η απάντηση, 1933 (Brain Surgery) Mortality 13% «ναι». Το 1913 όταν χειρουργούσε ο διάσημος Harvey 2009 Mortality 1% αδιαφιλονίκητα, είναι «ναι». Το 1913 όταν χειρουργούσε χειρουργείο ο ζωντανοί. διάσημος Τότε Harvey βεβαίως, Cushing, ο το σίγουρα 80% Cushing, το 80% των ασθενών δεν έβγαιναν από το California 1976 Rate of injury during surgery 4,6% ,7% ,9% των στενοχωριόταν, ασθενών δεν αλλά έβγαιναν δεν ανησυχούσε από το εξ χειρουργείο αιτίας της όχι ,1% ,0% ζωντανοί. ευνοϊκής έκβασης Τότε βεβαίως, μιας επέμβασης, ο Cushing γιατί σίγουρα δε γίνονταν στενοχωριόταν, αλλά δεν ανησυχούσε εξ αιτίας της τότε The Institute of Medicine report on medical errors μηνύσεις εναντίον των γιατρών και ούτε υπήρχαν εκείνον Boston, April 2000 & January τον καιρό οι δικηγόροι που ενδιαφέρονταν για αυτές τις όχι μηνύσεις. ευνοϊκής Η θνησιμότητα έκβασης μιας επί της επέμβασης, χειρουργικής γιατί τράπεζας δε γίνονταν για νευροχειρουργικές τότε μηνύσεις επεμβάσεις, εναντίον έχει των πέσει γιατρών τώρα στο και 1%, ούτε και υπήρχαν ο λόγος είναι εκείνον ότι τον καιρό οι δικηγόροι νευροχειρουργοί που ενδιαφέρονταν σήμερα, έχουν καλύτερη για αυτές εκπαίδευση τις μηνύσεις. απ ότι είχε Η ο θνησιμότητα Cushing, επί της διαθέτουν αρτιότερα και ακριβέστερα διαγνωστικά μέσα, και οπωσδήποτε γίνεται χειρουργικής τράπεζας, έχει πέσει τώρα στο 1%, και ο λόγος είναι ότι οι νευροχεικαλύτερη επιλογή των ασθενών υπό την έννοια ότι, όσοι άρρωστοι δεν έχουν πιθανότητα βελτίωσης απλούστατα δεν χειρουργούνται. 6 Όσον αφορά τώρα τα λάθη που προκαλούν ζημιά στον ασθενή κατά τη διάρκεια των εγχειρήσεων στη γενική χειρουργική, αυτά έχουν ελαττωθεί σημαντικά από το 1976, και το 2009 είχαν πέσει στο μόλις 2%. Αυτά τα λάθη δεν πρόκειται να εξαλειφθούν, διότι η ιατρική δεν είναι μία αλάνθαστη επιστήμη, όσο παράξενο, ίσως και ανησυχητικό για κάποιους, και αν ακούγεται αυτό. Όσο καλή εκπαίδευση και αν έχει ένας ιατρός, λάθη θα συνεχίσουν να γίνονται. Είναι και αυτά τα λάθη μέσα στην ανθρώπινη φύση, από την οποία ασφαλώς και δεν εξαιρείται ούτε και ο καλύτερος ιατρός. (9) Γιατί συμβαίνουν, όμως ιατρικά λάθη; Ποια είναι τα αίτια; Ποιοι οι λόγοι; Εχουν γίνει πλείστες μελέτες, καλύπτοντας όλο το φάσμα που «ανοίγουν» τα ερωτήματα 1 oν EΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ / ΙΑΤΡΙΚΗ ΑΜΕΛΕΙΑ 13

15 ς, λάθη θα συνεχίσουν να γίνονται. Είναι η φύση, από την οποία ασφαλώς και δεν λάθη; υν γίνει φάσμα α μποδειγμα, υς υπό ήμερα, αυτά. Θα μπορούσε να ξεκινήσει κάποιος, για παράδειγμα, από τα λάθη που προκαλούνται από τους υπό εκπαίδευση ιατρούς. Οι νεαροί γιατροί, σήμερα, εργάζονται περίπου για 48 ώρες την εβδομάδα. Και είναι γνωστό ότι οι πολλές ώρες εργασίας προκαλούν σωματικό και πνευματικό κάματο, με αποτέλεσμα να γίνονται πολλά λάθη. Στη συγκεκριμένη όμως περίπτωση, των υπό εκπαίδευση ιατρών με τα «βαριά ωράρια», υπάρχει και μια άλλη σχολή σκέψης που λέει ότι 48 ώρες την εβδομάδα δεν είναι Causes of Medical Errors Problems in medical institutes/hospitals (long working hour for juniors, juniors left alone during weekends) and July!! Inadequate training Careless doctor Aggressiveness of doctors 9 δομάδα. Και είναι γνωστό ότι οι πολλές. αρκετές για καλή και πλήρη εκπαίδευση σε οποιαδήποτε ειδικότητα. Περισσότερα ι πνευματικό κάματο, λάθη με αποτέλεσμα συμβαίνουν κατά να τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου, όπου πολύ λιγότεροι όμως περίπτωση, των είναι υπό οι εκπαίδευση έμπειροι των ιαι μια άλλη σχολή σκέψης εκπαιδευόμενοι, που λέει πιο ότι άπειροι 48 και σίγουρα πιο καταβεβλημένοι από την κούραση ιατρών που μένουν στα νοσοκομεία και υπερτερούν οι για καλή και πλήρη εκπαίδευση εκπαιδευόμενοι, σε νεαροί οποι-ιατροίσυμβαίνουν κατά την διάρκεια του Σαβ- Εχει διαπιστωθεί ακόμα και στατιστικώς, ότι κατά το μήνα Ιούλιο, γίνονται στις Ηνωμένες Πολιτείες τα περισσότερα ιατρικά σφάλματα, διότι κατά το μήνα αυτόν αρχίζουν την εκπαίδευσή τους στα νοσοκομεία οι ίναι οι πιο έμπειροι προσφάτως εκ των ιατρών αποφοιτήσαντες που ιατροί. Περαιτέρω, δεν υπάρχει καμμία αμφιβολία ότι ν οι εκπαιδευόμενοι, η πιο μη ικανοποιητική άπειροι και εκπαίδευση σίραση εκπαιδευόμενοι, τα νεαροί ιατρικά ιατροί. λάθη που Εχει γίνονται. Υπάρχει ακόμα αναφορά στο λεγόμενο απρόσεκτο, είναι οπωσδήποτε, ένας πολύ σοβαρός λόγος για ς ή καλύτερα, επιπόλαιο ιατρό. Με αυτόν τον όρο περιγράφεται ο ιατρός ο οποίος, κατά αυτό τον το «μοντέλο μήνα Ιούλιο, ιατρού» γίνονται είναι στις μακριά Ηνωσφάλματα, ρές αν και ξέρει τη δουλειά του, εντούτοις δε δίνει σημασία στα συμπτώματα του που δε θέλω διότι καν κατά να αρρώστου το πιστέψω μήνα ή αυτόν ότι μπος όμως υπάρχει δε δίνει αρκομεία το χρόνο στον άρρωστο να εκφραστεί ώστε να μπορέσει οι προσφάτως και πιστεύω εκείνος, αποφοιτήσαντες ακράδαντα ως ιατρός, να φτάσει στη σωστή διάγνωση. Όμολογώ πως αυτό το «μοντέλο ι αμφιβολία επιπόλαιος, ότι πρέπει η μη ικανοποιητική ιατρού» να τιμωρείται είναι μακριά εκπαίβαρός πολύ από τη δική μου φιλοσοφία, και είναι φορές που δε θέλω καν τρός πιστέψω ότι μπορεί να υπάρχει τέτοιο «είδος». Δυστυχώς όμως υπάρχει και στον λόγος οποίο για αναφερθήκαμε, τα ιατρικά λάθη που που διαυσης. πιστεύω ακράδαντα ότι ένας τέτοιος ιατρός, απρόσεκτος και επιπόλαιος, πρέπει γίόμενο Υπάρχει απρόσεκτο, ακόμα ή καλύτερα, και η επιθετικότητα να τιμωρείται επιπόλαιο πολύ περισσότερο απ ότι ο προηγούμενος ιατρός στον οποίο ο λόγος ιατρός πρόκλησης ο οποίος, ιατρικών αν και αναφερθήκαμε, ξέρει λαθών. τη δουλειά Όσον που διαπράττει σφάλμα λόγω ελλιπούς εκπαίδευσης. Υπάρχει υμπτώματα θόλου ψύχραιμος, του αρρώστου είναι ακόμα ο και ιατρός, ή η δε επιθετικότητα δίνει ειδικά το των ιατρών, που επίσης είναι γνωστός λόγος πρόκλησης ε άνει. να μπορέσει Αυτό νομίζω εκείνος, είναι ιατρικών ως αυτονόητο ιατρός, λαθών. να και Όσον φτάδεπιο επιθετικός και οξύθυμος, άρα και καθόλου ψύχραιμος, είναι ο ιατρός, ειδικά ο χειρουργός, τόσο περισσότερα λάθη κάνει. Αυτό νομίζω 7 είναι αυτονόητο και δε χρήζει άλλων εξηγήσεων. η αντίλάθος. των αρρώστων μετά το ιατρικό λάθος. Πολλοί (10) Ας εξετάσουμε τώρα, ποια είναι η αντίδραση Patients reactions Anger. συναίθεμιτό καταλαμβάνονται από θυμό. Το συναίσθημα είναι Feeling of isolation Patients think that confrontation with medical απολύτως δικαιολογημένο, θεμιτό και κατανοητό. personnel leads to further injury. Μερικοί αισθάνονται ότι τίθενται στο περιθώριο, περίπου Fear of minority groups being punished by ι τίθεν- Authorities στην «απομόνωση». Αυτό δεν είναι αληθές, καθότι κατά απομό- ατά την από σχετική βιβλιογραφία) το παραϊατρικό προσωπικό Illegal Immigrants 10 την εμπειρία όλων μας (κάτι που επιβεβαιώνεται και αγκαλιάζει με περισσότερη 1 αγάπη τα θύματα ιατρικού λάθους. Άλλοι ασθενείς νεται και από σχετική βιβλιογραφία) το «θύματα» λάθους φοβούνται ότι αν έρθουν σε μία ανοιχτή αντιπαράθεση με το περισσότερη αγάπη τα θύματα ιατρικού ιατρικό προσωπικό θα υπάρξουν χειρότερες επιπτώσεις στην κατάσταση της υς φοβούνται ότι αν έρθουν υγείας τους, σε κάτι μία που ανοιπικό θα υπάρξουν χειρότερες επιπτώσεις επίσης θεωρώ λανθασμένο ως προσέγγιση. Ο ασθενής έχει υ επίσης θεωρώ 14 λανθασμένο ως προσέγέπει ελεύθερα και χωρίς φόβο, να εκφρά- 1 oν EΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ / ΙΑΤΡΙΚΗ ΑΜΕΛΕΙΑ άπονό του. Εάν πάλι ο άρρωστος ανήκει

16 λάθους. Αλλοι ασθενείς «θύματα» λάθους φοβούνται ότι αν έρθουν σε μία ανοιχτή αντιπαράθεση με το ιατρικό προσωπικό θα υπάρξουν χειρότερες επιπτώσεις στην κατάσταση της υγείας τους, κάτι που επίσης θεωρώ λανθασμένο ως προσέγγιση. Ό ασθενής έχει το δικαίωμα και πρέπει ελεύθερα και χωρίς φόβο, να εκφράσει την άποψή του, πόσο μάλλον το παράπονό του. Εάν πάλι ο άρρωστος ανήκει το δικαίωμα και πρέπει ελεύθερα και χωρίς φόβο, να εκφράσει την άποψή του, σε πόσο μειονοτική μάλλον το ομάδα, παράπονό αισθάνεται του. Εάν πάλι ότι ο άρρωστος εάν παραπονεθεί ανήκει σε μειονοτική για το ιατρικό ομάδα, λάθος, τότε θα αισθάνεται τον τιμωρήσουν ότι εάν παραπονεθεί οι "αρχές". για Εάν το μάλιστα, ιατρικό λάθος, τύχει τότε να θα είναι τον τιμωρήσουν μη νόμιμος οι μετανάστης, τότε αρχές. οι πιθανότητες Εάν μάλιστα, να τύχει παραπονεθεί να είναι μη νόμιμος είναι μηδαμινές. μετανάστης, τότε Και στις οι πιθανότητες δύο αυτές περιπτώσεις, περισσότερες να παραπονεθεί είναι σαφές ώρες είναι ότι κοντά μηδαμινές. η ιατρική στον Και δεν άρρωστο στις δύο αυτές μπορεί τους και δεν και περιπτώσεις, πρέπει εάν παρακολουθούσαν είναι σαφές ότι να κάνει καμία απολύτως τα πράγματα πιο και στενά, να αντιμετωπίζει θα μπορούσαν όλους να είχαν τους αποτρέψει αρρώστους το ιατρικό ίδιο. σφάλμα. Αυτό είναι η ιατρική δεν μπορεί και δεν πρέπει να κάνει καμία απολύτως διάκριση και να διάκριση αντιμετωπίζει όλους τους αρρώστους το ίδιο. λάθος. Η αυτό-ενοχοποίησή τους είναι άδικη και δίχως λογική. Τα ιατρικά σφάλματα Family members reactions (11) Ποια είναι τώρα η η αντίδραση των των μελών μελών της οικογενείας συμβαίνουν σε περίπτωση σε ανύποπτο ιατρικού λάθους χρόνο σε και συγγενικό τόση ταχύτητα, που δεν θα μπορούσαν τους πρόσωπο; συγγενείς Πιστεύουν, και οικείοι κατ αρχάς, του ασθενούς ότι εκτός από να τον το προλάβουν, όσες ώρες και εάν της οικογενείας σε περίπτωση ιατρικού λάθους The patient s family feeling of guilt - for not keeping a close enough eye on them σε περισσότερες συγγενικό τους ώρες πρόσωπο; κοντά στον ιατρό, φέρουν και εκείνοι ευθύνη για Πιστεύουν, άρρωστο τους το λάθος. κατ και εάν παρακολουθούσαν τα πράγματα πιο ευρίσκονταν πλάι στον άνθρωπό τους. Επίσης, όπως και ίδιοι οι ασθενείς, έτσι και Fear of further harm by health worker if they αρχάς, Έχουν ότι στενά, τη εκτός λανθασμένη από θα μπορούσαν τον βεβαίως ιατρό, φέρουν να είχαν εντύπωση, και αποτρέψει ότι εκείνοι λάθος. έμεναν ευθύνη Η περισσότερες αυτό-ενοχοποίησή για το λάθος, ώρες διότι κοντά τους έχουν στον είναι άρρωστο τη λανθα- άδικη τους και δίχως λογική. Τα ιατρικά σφάλ- το ιατρικό σφάλμα. Αυτό είναι οι συγγενείς τους φοβούνται πως εάν έρθουν σε αν αντιπαράθεση express their feelings με το ιατρικό προσωπικό για τυχόν ιατρικό λάθος ή παράλειψή, αυτό θα Anger δυσχεράνει because clinicians την turn away κατάσταση from σμένη ματα και εάν συμβαίνουν βεβαίως παρακολουθούσαν εντύπωση, σε ανύποπτο τα πράγματα ότι χρόνο αν πιο και έμεναν στενά, τόση θα ταχύτητα, patients when they που are δεν most in θα need μπορούσαν οι συγγενείς και οικείοι του ασθενούς να το προλάβουν, όσες ώρες και εάν of help του 11 μπορούσαν ασθενούς να και είχαν ίσως αποτρέψει προκληθεί μεγαλύτερη ιατρικό σφάλμα. ζημιά στην υγεία του. Παρατηρούμε 1 ακόμα Αυτό είναι στους λάθος. συγγενείς, Η αυτόενοχοποίησή έναν επιπρόσθετο είναι εκνευρισμό άδικη και θυμό εκ του γεγονότος ευρίσκονταν πλάι στον άνθρωπό τους. Επίσης, και δίχως λογική. Τα ιατρικά σφάλματα συμβαίνουν 8 όπως και ίδιοι οι ασθενείς, έτσι και ότι οι ιατροί επισκέπτονται τους ασθενείς πολύ σε λιγότερο ανύποπτο μετά χρόνο το και σφάλμα με απ ότι οι τόση συγγενείς ταχύτητα, τους που φοβούνται δεν θα μπορούσαν πως εάν οι συγγενείς έρθουν σε και αντιπαράθεση οικείοι του ασθενούς με το να ιατρικό προσωπικό το προλάβουν, για τυχόν όσες ιατρικό ώρες και λάθος εάν ευρίσκονταν ή παράλειψή, πλάι στον αυτό άνθρωπό θα δυσχεράνει τους. Επίσης, την κατάσταση πριν από αυτό. Είναι αληθές. Συμβαίνει αυτό. Από την άλλη όμως, μπορεί να κατανοήσει κάποιος και τη θέση του ευσυνείδητου ιατρού, ο οποίος αισθάνεται έντονη σε αντιπαράθεση την στενοχώρια, με το ιατρικό αλλά προσωπικό και πολύ για τυχόν άβολα ιατρικό όταν λάθος ή του παράλειψη, επαναλαμβάνουν του όπως ασθενούς και ίδιοι οι και ασθενείς, ίσως προκληθεί έτσι και οι συγγενείς μεγαλύτερη τους ζημιά φοβούνται στην πως υγεία εάν έρθουν του. Παρατηρούμε ακόμα στους συγγενείς, έναν επιπρόσθετο εκνευρισμό και θυμό εκ του γεγονότος καθημερινώς αυτό θα δυσχεράνει το λάθος την κατάσταση στο οποίο του έχει ασθενούς υποπέσει. και ίσως προκληθεί μεγαλύτερη ότι οι ιατροί επισκέπτονται τους ασθενείς πολύ λιγότερο μετά το σφάλμα απ ότι ζημιά στην υγεία του. Παρατηρούμε ακόμα στους συγγενείς, έναν επιπρόσθετο πριν (12) εκνευρισμό από Ερχόμαστε αυτό. και θυμό Είναι τώρα εκ αληθές. του στην γεγονότος Συμβαίνει αντίδραση ότι οι ιατροί αυτό. των επισκέπτονται Από την άλλη τους όμως, ασθενείς μπορεί να κατανοήσει πολύ λιγότερο που κάποιος έχουν μετά το και σφάλμα διαπράξει τη θέση απ ότι του ιατρικό πριν ευσυνείδητου από λάθος. αυτό. Είναι ιατρού, αληθές. Συμβαίνει ο οποίος αυτό. αισθάνεται έν- Doctors reactions (1) γιατρών Πολλά τονη Από την είναι άλλη στενοχώρια, τα όμως, συναισθήματα μπορεί αλλά κατανοήσει που και τους πολύ κάποιος διακατέχουν καθημερινώς και οι το αντιδράσεις λάθος στο οποίο που έχει εκδηλώνουν. υποπέσει. Fear for their career άβολα και τη θέση όταν του ευσυνείδητου επαναλαμβάνουν Fear for their reputation ιατρού, ο οποίος αισθάνεται έντονη τη στενοχώρια, αλλά και πολύ άβολα όταν του επαναλαμβάνουν καθημερινώς το λάθος στο οποίο έχει υποπέσει. Fear of losing licence Υπάρχει (12) (12) ο φόβος για την καλή τους φήμη, για Fear of future Ερχόμαστε τώρα τώρα στην στην αντίδραση αντίδραση των γιατρών των 12 την Doctors reactions (1) γιατρών που καριέρα έχουν που διαπράξει τους, για έχουν διαπράξει ιατρικό την άδεια λάθος. εξασκήσεως ιατρικό Πολλά λάθος. είναι τα επαγγέλματος, συναισθήματα που για τους μέλλον. διακατέχουν Υπάρχει και οι αντιδράσεις μία έντονη σύγκρουση προσωπικών συμφερόντων με τις ηθικές αρχές της ιατρικής. Η παραδοχή Πολλά είναι τα συναισθήματα που τους διακατέχουν φήμη, για και την οι καριέρα αντιδράσεις τους, για που την άδεια εκδηλώνουν. που εκδηλώνουν. Υπάρχει ο φόβος για την καλή τους Fear for their reputation Fear for του their σφάλματος career τους θα εξασκήσεως οδηγήσει σε διασυρμό του ονόματος τους και σε μια Fear σειρά of losing οικονομικών licence απαιτήσεων από τον ασθενή που υπέστη την βλάβη. Υπάρχει επαγγέλματος, ο φόβος για το για μέλλον. την καλή τους φήμη, για Fear of future 12 την (13) καριέρα Υπάρχει τους, μία έντονη για την σύγκρουση άδεια εξασκήσεως προσωπικών (13) επαγγέλματος, συμφερόντων Από την άλλη με πλευρά, για τις το ηθικές αν μέλλον. αρχές έχει Υπάρχει της όντως ιατρικής. γίνει μία έντονη Η σύγκρουση Doctors προσωπικών reaction (2) συμφερόντων με τις ηθικές αρχές της ιατρικής. Η παραδοχή Conflicting του personal σφάλματος and moral principles τους θα λάθος, παραδοχή τότε του ο σφάλματός διαπράττων τους αυτό θα οδηγήσει ιατρός σε έρχεται διασυρμό αντιμέτωπος του ονόματός με τους τις ηθικές και σε αρχές μια σειρά της οικονομικών ιατρικής. Agonising over the harm they caused οδηγήσει απαιτήσεων σε από διασυρμό τον ασθενή του που ονόματος υπέστη τη τους βλάβη. και σε μια σειρά οικονομικών απαιτήσεων Είναι από ένα πολύ τον ψυχοφθόρο ασθενή που και πολύ υπέστη δύσκολο την ψυχολογικό βλάβη. Diminished self confidence Loss of colleagues respect Αυτό είναι ένα πολύ ψυχοφθόρο και πολύ δύσκολο (13) στάδιο Από ψυχολογικό την που περνούν άλλη πλευρά, στάδιο που οι ιατροί οι αν οποίοι έχει περνούν έχουν όντως οι μηνυθεί. γίνει ιατροί Doctors reaction (2) Usually unable to talk to any one about their mistake λάθος, Ανησυχούν οι οποίοι τότε για ο διαπράττων τη έχουν βλάβη μηνυθεί. την οποία Ανησυχούν αυτό έχουν ιατρός προκαλέσει, για 13 έρχεται τη λυπόνται βλάβη την για οποία την απώλεια έχουν προκαλέσει, σεβασμού από λυπόνται για την απώλεια σεβασμού από τους συναδέλφους τους Conflicting personal and moral principles αντιμέτωπος με τις ηθικές αρχές της ιατρικής. Agonising over the harm they caused Loss of τους, colleagues χάνουν respect την εμπιστοσύνη 1 Αυτό είναι ένα πολύ ψυχοφθόρο και πολύ δύσκολο ψυχολογικό στάδιο που περνούν οι ια- Usually unable to talk to any one about their Diminished self confidence 1 oν EΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ προς ΣΥΝΕΔΡΙΟ τον / εαυτό ΙΑΤΡΙΚΗ ΑΜΕΛΕΙΑ τους. Έτσι συμβαίνει συνήθως. Υπάρχουν όμως και 15 ορισμένοι ιατροί οι οποίοι, αντί για παράδειγμα να mistake χάσουν την εμπιστοσύνη τροί οι οποίοι έχουν μηνυθεί. Ανησυχούν για 13 προς τον εαυτό τους, γίνονται πιο επιθετικοί. Τους φταίνε οι άλλοι. Όχι ο εαυτός

17 ν να μιπράξει, Doctors reaction (3) They shy away from responsibility and συναδέλφους τους, χάνουν την εμπιστοσύνη προς τον εαυτό τους. Υπάρχουν όμως ν οικογέτην ευ- admitting the mistake να μιπράξει, They choose Doctors και their ορισμένοι words reaction carefully (3) ιατροί οι οποίοι, αντί για παράδειγμα να χάσουν την εμπιστοσύνη [error, harm, negligence, mistake] προς τον εαυτό τους, γίνονται πιο επιθετικοί. Φταίνε όλοι οι άλλοι για το σφάλμα οικογέτην πάρα They Saying shy I away am sorry from might responsibility be considered and as admitting evidence the of proving που mistake έγινε liability και όχι ο εαυτός τους. ις όπως They choose their words carefully 14 ν να ευν μιπράξει, (14) Αντίδραση ιατρών. Συνήθως οι ιατροί αποφεύγουν [error, harm, Doctors negligence, reaction mistake] (3) ς», πάρα κλπ. Saying I am sorry might be considered as να μιλούν για το σφάλμα το οποίο έχουν διαπράξει, evidence of proving liability ακόμα και στα πολύ στενά άτομα της οικογένειας τους. ις τό όπως θα είναι μία They άμεση shy away from παραδοχή responsibility and οικογέτην ς», κλπ. ευ- του λάολίγοις, πάρα θα είναι μία Saying άμεση I am sorry παραδοχή might be considered του as λά- λέξεις όπως «σφάλμα», «βλάβη», «αμέλεια», «λάθος», admitting the mistake 14 1 Αδυνατούν να αναλάβουν την ευθύνη των πράξεων τους They choose their words carefully [error, harm, negligence, mistake] και προσέχουν πάρα πολύ τα λόγια τους, αποφεύγοντας ν τό evidence 1 Doctors of proving reaction liability (4) ις κλπ. Πιστεύουν ότι εάν πουν «συγνώμη» αυτό θα είναι. Ό όπως Medical Narcissism 14 John (by John Banja 2005) μία άμεση παραδοχή του λάθους στο οποίο έχουν ς», ολίγοις, Αποκα- κλπ. Narcissistic personality [helps doctors to do υποπέσει. τό Doctors reaction (4). Ό ογράμ- θα είναι μία their άμεση difficult work] παραδοχή του λάλίγοις, Medical Narcissism 1 John (15) Αξίζει να αναφερθούμε τώρα, εν ολίγοις, και (by John Banja 2005) Ιατρικής Challenging self image of competence Αποκα- στον λεγόμενο ιατρικό ναρκισσισμό. Ο John Banja, Narcissistic personality [helps doctors to do δημοσίαπό το (Επίκουρος Καθηγητής Ιατρικής Αποκατάστασης και their Rationalize difficult the work] error as unavoidable, ογράμ- ατρικής unimportant Doctors reaction (4) 15 Βοηθός Διευθυντής του προγράμματος Επιστημών Challenging Medical self image Narcissism Ό John of competence (by John Banja 2005) Υγείας και Ηθικής της Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Emory στις Η.Π.Α) δημοσίευσε ένα πολύ ωραίο βιβλίο το ημοσίαπό το συμπεετικά 1 Αποκα- Narcissistic Rationalize personality the error as [helps unavoidable, doctors to do με αυτό their unimportant το difficult φαινόμενο. work] 15 ογράμ- τρικής Λέει κατ 2005, από το οποίο ξεχωρίζω εδώ τρία από τα πολλά αρκισσιστική συμπεράσματα στα οποία είχε καταλήξει, σχετικά με συμπεετικά προσωπικότητα η οποία τους Challenging self image of competence 1 αυτό το φαινόμενο. Λέει κατ αρχάς ότι οι πλείστοι ιατροί έχουν μία ναρκισσιστική ολο ημοσίαπό το το οποίο τους επάγγελμα με αυτό το το οποίο φαινόμενο. έχουν προσωπικότητα Λέει διαλέξει. Rationalize the error as unavoidable, η κατ οποία τους βοηθάει να ανταπεξέρχονται στο δύσκολο ρκισσιστική δέος αλλά και unimportant προσωπικότητα έντονη ανησυχία επάγγελμα η οποία στους 15 ιας τους έχουν διαλέξει. Εκείνο, συνεχίζει, που προκαλεί μεγάλο δέος ολο συμπετικά επάγγελμα ικανότητας. το οποίο Και αλλά επισημαίνει έχουν και έντονη διαλέξει. ανησυχία χαραρικό στους ιατρούς είναι η αμφισβήτηση της ιατρικής τους 1 ικανότητας. Και επισημαίνει χαρακτηριστικά ότι συνήθως, μετά από το ιατρικό δέος λάθος, με αλλά αυτό και προσπαθούν έντονη φαινόμενο. ανησυχία με κάποιο Λέει στους τρόπο κατ ιας λάθος, προσπαθούν με κάποιο τρόπο να πουν ότι το λάθος ήταν ή αναπόφευκτο ή κτο ρκισσιστική τους ή πολύ ικανότητας. ασήμαντο. προσωπικότητα Και πολύ επισημαίνει ασήμαντο. η οποία χαραρικό παιδευ- λο επάγγελμα λάθος, προσπαθούν το οποίο με έχουν κάποιο διαλέξει. τρόπο (16) Ιατροί και ιατρικά λάθη. Με τον τρόπο τον οποίο τους ουν δέος το ή στο αλλά πολύ και ασήμαντο. Doctors έντονη and ανησυχία Medical Mistakes στους ιατους ικανότητας. Medicine Και is a difficult επισημαίνει and dangerous χαρα- science έχουν εκπαιδευτεί οι ιατροί, πολλοί από αυτούς φτάνουν στο σημείο να υιοθετούν τη σίγουρα εξωπραγματική παιδευυν ραγμαλάθη". λάθος, προσπαθούν ικό άποψη ότι οι ιατροί δεν κάνουν λάθη. Ακόμα και εκεί στο Doctors and Medical με κάποιο Mistakes τρόπο Doctors make no mistakes. Doctors are όπου υπάρχουν εμφανή στοιχεία ιατρικής αμέλειας, στοιχεία ή πολύ ασήμαντο. trained in such a way that they eventually end ραγμαλάθη". Medicine up believing is a this difficult unrealistic and dangerous statement science βλέπει κάποιος μια έντονη διαμάχη μεταξύ της κοινής λογικής και του ιατρικού ego, δηλαδή του εγωισμού. έντονη 16 αιδευυν τοιχεία Doctors make no mistakes. Doctors are Είμαι σίγουρος ότι πολλοί άνθρωποι γνωρίζουν την trained in such a way that they eventually end του στο ιαμαι Doctors and Medical Mistakes up believing this unrealistic statement ανεκδοτολογική ρήση που λέει ότι «ο μεν Θεός ξέρει ότι ραγμαλάθη". του έντονη σίγουρος ότι πολλοί άνθρωποι γνωρίότι «ο Medicine is a difficult δεν είναι and dangerous ιατρός, science αλλά 16ο γιατρός δεν ξέρει ότι δεν είναι Θεός». 1 ιααι σίγουρος ότι πολλοί για way μεν Θεός ξέρει ότι δεν είναι ιατρός, Doctors make (17) no mistakes. Φτάνουμε, Doctors έτσι, are στα είδη των μηνύσεων που έχουν γίνει εναντίον ιατρών, τοιχεία εός». trained in such a άνθρωποι λάθη that they κατά eventually την γνωρίότι έντονη «ο μεν Θεός ξέρει ότι δεν είναι ιατρός, 16 εκτέλεση end του καθήκοντός τους. Στο 37% των περιπτώσεων που up believing this unrealistic statement έφτασαν στο ακροατήριο, διαπιστώθηκε ότι δεν υπήρξε καν ιατρική αμέλεια. Το 1 60% των μηνύσεων έγιναν από γυναίκες και οι περισσότεροι ιατροί αποδέκτες του εός». ιααι σίγουρος ότι πολλοί άνθρωποι γνωρί- των μηνύσεων είναι οι γυναικολόγοι και οι γενικοί χειρουργοί. Στον αντίποδα, με 10 1 ότι «ο μεν Θεός ξέρει ότι δεν είναι ιατρός, 16 1 oν EΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ / ΙΑΤΡΙΚΗ ΑΜΕΛΕΙΑ 10 εός».

18 διαπιστώθηκε και οι περισσότεροι ότι δεν ιατροί-αποδέκτες υπήρξε καν ιατρική των αμέλειανύσεων Το 60% είναι των οι γυναικολόγοι μηνύσεων έγιναν και οι από γενικοί γυναίκες χει- 17 μη- b) General Surgeon Harvard c) School General of Public Physician Health, 2006 d) Deepest pockets και ρουργοί. οι περισσότεροι Στον αντίποδα, ιατροί-αποδέκτες με τις λιγότερες των μηνύσεων εναντίον (17) Harvard School of Public Health, 2006 είναι οι γυναικολόγοι και οι γενικοί χειρουργοί. Τέλος, τις λιγότερες γίνει ένα Στον ιατρικό εναντίον αντίποδα, ινστιτούτο ιατρών, τους μηνυσεις με για ή κέντρο, λάθη τις για ιατρικά λιγότερες κατά με μεγάλη την λάθη οικονομική επιφάνεια, εννοείται 17 Φτάνουμε, τους μηνυσεις έτσι, για στις ιατρικά μηνύσεις λάθη που είναι οι παθολόγοι και καρδιολόγοι. Types of Claims έχουν 37% did not involve error εκτέλεση εναντίον ότι είναι σε περίπτωση οι παθολόγοι τους καθήκοντός μηνυσεις ιατρικού και καρδιολόγοι. για λάθους τους. ιατρικά Τέλος, Στο θα λάθη 37 δεχτεί ένα % ιατρικό των είναι αγωγές οι παθολόγοι με τις οποίες και η καρδιολόγοι. αποζημίωση 60% female Τέλος, περιπτώσεων που ινστιτούτο θα ένα αξιώνει ιατρικό ή κέντρο, που ο μηνυτής ινστιτούτο έφτασαν με μεγάλη θα ή οικονομική στο είναι κέντρο, ακροατήριο, πολύ με επιφάνεια, μεγαλύτερη. μεγάλη οικονομική Most "The commonly deepest επιφάνεια, sued pockets", εννοείται δηλαδή θα δεχτεί a) Gynaecologist διαπιστώθηκε ότι σε οι περίπτωση πιο αγωγές εύποροι, με τις ότι ιατρικού δεν και οποίες υπήρξε όπως η αποζημίωση λάθους καν θα ιατρική θα έλεγε δεχτεί ο που αμέλεια. που κατέχοντες, θα Το αξιώνει 60% για των ο να μηνύσεων μηνυτής είμαστε θα έγιναν μέσα είναι και από πολύ στο γυναίκες πολιτικό μεγαλύτερη. πνεύμα! Γλαύκος θα αγωγές Χατζηπέτρου, με b) τις General οποίες Surgeon η οι αποζημίωση έχοντες και αξιώνει ο μηνυτής θα είναι πολύ μεγαλύτερη παρά σε c) General Physician μικρότερα ή πιο φτωχά ινστιτούτα. The deepest pockets, οι (18) "The deepest pockets", δηλαδή d) Deepest pockets και οι δηλαδή περισσότεροι πιο εύποροι, πιο εύποροι, ιατροί-αποδέκτες και και όπως θα έλεγε των ο Γλαύκος ο Γλαύκος Χατζηπέτρου, οι έχοντες και Εξετάζοντας τη συχνότητα τώρα των μηνύσεων κατέχοντες, Χατζηπέτρου, είναι για οι γυναικολόγοι έχοντες είμαστε και κατέχοντες, μέσα και και οι γενικοί για στο να πολιτικό είμαστε πνεύμα! Harvard ιατρικών μέσα και λαθών, στο πολιτικό ξέρουμε πνεύμα! ότι: Εχει υπολογιστεί χειρουργοί. (18) Στον αντίποδα, με τις λιγότερες errors. (U.S.A) Frequency School of Public of Health, Medical 2006 Errors deaths yearly from medical ότι (18) Εξετάζοντας θάνατοι τη τη συχνότητα το χρόνο τώρα στην τώρα των Αμερική των ιατρικών ιατρικών οφείλονται More Frequency deaths from of medical Medical errors Errors than from εναντίον τους μηνυσεις για ιατρικά λάθη είναι οι παθολόγοι road traffic accidents και καρδιολόγοι. λαθών, λαθών, ξέρουμε σε ιατρικά ξέρουμε ότι: Εχει και ότι: υπολογιστεί παραϊατρικά Εχει υπολογιστεί ότι λάθη Examination of hospital deaths records yearly from showed medical overall Τέλος, ένα ιατρικό ινστιτούτο ή κέντρο, με μεγάλη οικονομική errors. (U.S.A) επιφάνεια, εννοείται ότι Αυτοί θάνατοι θάνατοι χρόνο θάνατοι στην είναι Αμερική το περισσότεροι χρόνο οφείλονται στην σε από Αμερική ιατρικά τους και there were 7.6 times more negligent injuries More than claims deaths from medical errors than from ότι παραϊατρικά σε περίπτωση λάθη. ιατρικού Αυτοί οι θάνατοι λάθους είναι θα περισσότεροι δεχτεί αγωγές road με traffic τις accidents οποίες η αποζημίωση οφείλονται θανάτους από σε ιατρικά τροχαία και δυστυχήματα. παραϊατρικά Αυτό λάθη. το Examination of hospital records showed overall που από θα τους αξιώνει θανάτους ο μηνυτής από τροχαία θα δυστυχήματα. είναι πολύ μεγαλύτερη. Αυτό το 48% of physicians had been named in "The deepest pockets", δηλαδή οι πιο εύποροι, και όπως θα έλεγε ο Γλαύκος Boston, Χατζηπέτρου, April 2000 & January 2004 οι έχοντες και Αυτοί οποίο οι θάνατοι είναι περισσότεροι από τους there were 7.6 times more negligent injuries οποίο όμως όμως είναι είναι πολύ πολύ πιο πιο σοβαρό σοβαρό και αξίζει και αξίζει νομίζω νομίζω προσοχής της προσοχής από μας, είναι τροχαία μας, ότι μετά είναι δυστυχήματα. από ότι προσεκτική μετά από Αυτό ανάλυση προ- 18 malpractice lawsuits της The Institute than claims of Medicine report on medical errors θανάτους το κατέχοντες, για να είμαστε μέσα και στο πολιτικό πνεύμα! 48% of physicians had been named in 1 οποίο σεκτική των ιατρικών όμως ανάλυση είναι αρχείων πολύ των στα πιο ιατρικών νοσοκομεία, σοβαρό αρχείων και βρέθηκε αξίζει ότι στα νομίζω νοσοκομεία, κάθε μία μήνυση για malpractice lawsuits The Institute of Medicine report on medical errors (18) της προσοχής μας, είναι ότι μετά από προσεκτικτρικώστοιχούν λαθών, ανάλυση άλλες 7.6 ξέρουμε των περιπτώσεις ιατρικών ότι: Εχει αμέλειας αρχείων υπολογιστεί οι στα οποίες δεν έχουν έρθει καν στην επι- Boston, April 2000 & January Εξετάζοντας βρέθηκε η οποία τη συχνότητα ότι έχει καταχωρηθεί, για κάθε τώρα μία αντιστοιχούν μήνυση των ια- η οποία έχει καταχωρηθεί, αντι- άλλες 7.6 περιπτώσεις αμέλειας οι οποίες δεν έχουν Frequency of Medical Errors 1 έρθει καν στην επιφάνεια. Αυτό είναι πράγματι άκρως deaths yearly from medical νοσοκομεία, ότι φάνεια βρέθηκε θάνατοι ότι το για χρόνο κάθε στην μία Αμερική μήνυση η οποία errors. (U.S.A) ανησυχητικό. Αυτό Το είναι 48% των πράγματι ιατρών έχουν άκρως μηνυθεί ανησυχητικό. σε κάποιο στάδιο Το έχει 48% της ζωής καταχωρηθεί, των τους ιατρών έχουν αντιστοιχούν μηνυθεί για αμέλεια. σε άλλες σε κάποιο ιατρικά 7.6 περιπτώσεις στάδιο και παραϊατρικά της αμέλειας ζωής τους λάθη. οι για οποίες δεν road traffic έχουν accidents έρθει καν στην επι- More deaths from medical errors than from οφείλονται Examination of hospital records showed overall Αυτοί φάνεια. αμέλεια. (19) οι Αποζημιώσεις Αυτό θάνατοι (19) Μόνο είναι είναι το Μόνο πράγματι 56% περισσότεροι των το 56% μηνύσεων άκρως των από ανησυχητικό. μηνύσεων καταλήγουν καταλήγουν σε σε από αποζημίωση κάποιο σε αποζημίωση τους there Το were 48% 7.6 times των more ιατρών negligent injuries έχουν than claims Payment μηνυθεί θανάτους τροχαία στάδιο δυστυχήματα. προς προς της τον ζωής τον μηνύοντα τους Αυτό για και το From all claims 56% received payment (average : $485,345) το ύψος αμέλεια. οποίο όμως (19) αυτής είναι, κατά μέσον όρο, στα $ % of physicians had been named in το ύψος αυτής είναι Μόνο πολύ είναι, το 56% πιο κατά σοβαρό των μέσον μηνύσεων και όρο, αξίζει καταλήγουν $ της σε προσοχής αποζημίωση μας, είναι προς ότι τον μετά μηνύοντα από προ- και Boston, From April 2000 all & January claims 2004 στα νομίζω malpractice lawsuits Αξιοπρόσεκτο είναι ακόμα ότι, από στις 6 περιπτώσεις 1 in 6 involving Payment errors received no payment. The Institute 1 in of 4 Medicine without report on error medical resulted errors in payment όπου υπήρξε Αξιοπρόσεκτο διαπιστωμένη είναι ιατρική ακόμα βλάβη, ότι, ο από ένας 56% received payment 18 (average : $485,345) 1 το σεκτική στις ασθενής ύψος 6 περιπτώσεις ανάλυση αυτής δεν αποζημιώνεται. είναι, των όπου ιατρικών κατά υπήρξε Αυτό μέσον είναι διαπιστωμένη αρχείων και όρο, άδικο στα και 54% of the compensation goes for legal 1 expenses in 6 involving and lawyers errors fees received no payment. 1 in 4 without error resulted in payment $ ανησυχητικό. νοσοκομεία, ιατρική βλάβη, Αξιοπρόσεκτο Όπως είναι επίσης βρέθηκε ο ένας ότι ασθενής είναι το για κάθε ακόμα δεν ότι ένας μία αποζημιώνεται. 6 περιπτώσεις Αυτό άλλες είναι 7.6 και όπου περιπτώσεις άδικο υπήρξε και αμέλειας διαπιστωμένη ανησυχητικό. οι οποίες δεν 54% έχουν of the compensation έρθει καν goes στην for legal ότι, εις μήνυση από τους η οποία Split-Fees : έχει No καταχωρηθεί, win, no fees αντιστοιχούν τέσσερεις αρρώστους, όπου δεν υπήρξε τελικά καμία Win 50% / 50%. στις βλάβη στην υγεία του από ιατρικό λάθος, κατόρθωσε επιφάνεια. Όπως τελικά είναι βλάβη, (ίσως Αυτό επίσης μέσω είναι ο ένας κάποιου το πράγματι ότι ασθενής δαιμόνιου ένας άκρως εις δεν τους δικηγόρου) αποζημιώ- ανησυχητικό. τέσσε- 19 expenses and lawyers fees Harvard School of Public Health, 2006 ιατρική 1 να Split-Fees : Το 48% No των win, no ιατρών fees έχουν Win 50% / 50%. μηνυθεί νεται. ξεγελάσει Αυτό σε τελικώς κάποιο είναι και το στάδιο δικαστηρίο άδικο της και ζωής και ανησυχητικό. να τους λάβει για την 11 Harvard School of Public Health, 2006 Όπως είναι επίσης το ότι ένας εις τους τέσσε- 19 αμέλεια. αποζημίωση (19) Μόνο που δεν το εδικαιούτο! 56% των μηνύσεων Τέλος, 54% καταλήγουν σε αποζημίωση προς τον μηνύοντα και From all claims 56% received payment των αποζημιώσεων καταλήγει 1 σε δικαστικά έξοδα και έξοδα δικηγόρου, ενώ πολύ συνηθισμένη είναι Payment είναι η συμφωνία μεταξύ δικηγόρου και αρρώστου 11 με την οποία, (average εάν : $485,345) κερδιθεί η το δίκη ύψος παίρνουν αυτής 50%-50% είναι, κατά από την μέσον επιδικασθείσα όρο, στααποζημίωση, 1 in 6 involving ενώ εάν errors δεν received no payment. 1 in 4 without error resulted in payment $ κερδιθεί, τότε Αξιοπρόσεκτο ο δικηγόρος είναι δεν παίρνει ακόμα καθόλου ότι, από αμοιβή και αναλαμβάνει και στις τα 6 δικαστικά περιπτώσεις έξοδα. όπου Αυτή υπήρξε η συμφωνία διαπιστωμένη ίσως είναι μία δικλίδα ασφαλείας για 54% of the compensation goes for legal να μην αναλαμβάνουν οι δικηγόροι περιπτώσεις οι οποίες expenses είναι and χαμένες lawyers fees εκ ιατρική βλάβη, ο ένας ασθενής δεν αποζημιώνεται. Αυτό είναι και άδικο και ανησυχητικό. προοιμίου. Split-Fees : No win, no fees Win 50% / 50%. (20) Ποιοι είναι τώρα οι λόγοι που προκαλούν αύξηση στον αριθμό των μηνύσεων. Harvard School of Public Health, 2006 Όπως είναι επίσης το ότι ένας εις τους τέσσε Ασφαλώς το πρώτο είναι η μη ικανοποίησης του αρρώστου για τη θεραπεία που του oν EΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ / ΙΑΤΡΙΚΗ ΑΜΕΛΕΙΑ 17

19 Physician s communication and interpersonal ι αυτόν δικηγόροι περιπτώσεις skills οι οποίες είναι είναι η Increased awareness of the public of malpractice laws η θερα- Lawyers attitude καλούν The great increase in medical malpractice suits οσωπι- ιατρού suits έχει προσφερθεί, οι διαπροσωπικές και επικοινωνιακές Factors has not been influencing caused by changing malpractice the ς πρώ- malpractice law 20 ασθε- αυτόν την καταχώρηση μηνύσεων και το ότι ο κόσμος Patient s dissatisfaction regarding treatment ικανότητες του ιατρού που μπορούν να επηρεάσουν χώρηση Physician s communication and interpersonal skills λέον να ενημερώνεται και ξέρει ότι υπάρτείνει να αυξάνει malpractice τις laws μηνύσεις. Η νοοτρο- και μηνύσεις εναντίον των ιατρών. Η νοοτροπία των άρχισε πλέον να ενημερώνεται και ξέρει ότι υπάρχουν είναι η Increased awareness of the public of θερα- Lawyers attitude ε. Τελευταίως δικηγόρων ασφαλώς βοήθησε. Τελευταίως έχει αυξηθεί The έχει great increase αυξηθεί in medical ιδιαίτερα malpractice suits το οσωπι- ιατρού 20 ιατρικά λάθη. Έχουν αντιληφθεί ότι υπάρχουν και αλλού has not been caused by changing the ιδιαίτερα το ενδιαφέρον των δικηγόρων όσον αφορά τα ά τα ιατρικά malpractice λάθη. Εχουν law αντιληφθεί ότι κάνουν πορτοκάλια, ότι μετά από τις offυν και οι ιατροί!! Δεν νομίζω ότι οποιαδή- off-shore εταιρείες και τους Ρώσους υπάρχουν και οι πορτοκαλιές που κάνουν πορτοκάλια, ότι μετά από τις ώρηση έον να ενημερώνεται ιατροί!! και ξέρει Δεν νομίζω ότι υπάρτείνει να αυξάνει τις μηνύσεις. των μηνύσεων. Η νοοτρος αυξήσεως των μηνύσεων. ότι οποιαδήποτε αλλαγή του νόμου ήταν η αιτία της αυξήσεως. τής Τελευταίως της έχει αυξηθεί ιδιαίτερα το (21) Ποιες είναι όμως, οι συνέπειες αυτής της Results of the Increase in κά: ά τα ορι- ιατρικά λάθη. αύξησης των μηνύσεων; Επιγραμματικά: ορισμένα Malpractice Εχουν αντιληφθεί claims ότι κάνουν αικολο-πορτοκάλια, έχουν και οι ιατροί!! emergency Δεν departments νομίζω ότι οποιαδή- ότι μετά από τις offυν νοσοκομεία έχουν κλείσει τα γυναικολογικά τους Many hospitals closed down their obstetric and τμήματα, πολλοί ιατροί έχουν μεταναστεύσει Migration of physician σε χώρες με λιγότερο αυστηρούς νόμους και αυστητούνται δημιουργηθεί ασφαλιστικές εταιρείες που ανήκουν αυξήσεως των Early μηνύσεων. retirement πολλοί συνταξιοδοτούνται πρόωρα. Ακόμα, έχουν Insurance companies owned by doctors τής της Out of control juries who do not understand σφαλιατρούς. Malpractice claims the realities of medicine μόνο σε ιατρούς. Ενώ έχει παρατηρηθεί ότι όσο πιο Results of the Increase in 21 ά: ορι- πολλές μηνύσεις κατατίθενται εναντίον των ιατρών, αικολο- έχουν emergency departments τόσο περισσότερα σώματα ενόρκων δημιουργούνται. 2 ς μηνύσεις κατατίθενται Many hospitals closed Προσωπικά, εναντίον down their obstetric πιστεύω των and ια- ότι τα σώματα των ενόρκων δεν συμβάλουν σε δίκαιη Migration of physician απόδοση της Δικαιοσύνης. Εξηγούμαι: καλούνται 12 άτομα, τελείως άσχετα με αυστηούνται αρχική διάγνωση και στη συνέχεια να αποφανθούν εάν έγινε ιατρικό λάθος, πού Early retirement την ιατρική, και ζητείται από αυτούς να κατανοήσουν και να εμπεδώσουν την 12 Insurance companies owned by doctors Out of control juries who do not understand σφαλιτρούς. και με όλον το σεβασμό, ορισμένα απ αυτά τα άτομα είναι χωρίς οποιαδήποτε the realities of medicine έγινε και πώς έγινε. Πολλές φορές, και χωρίς να θέλω να θίξω κανέναν ένορκο 21 ακαδημαϊκή μόρφωση, παρασύρονται σε διάφορες αποφάσεις από ένα ή δύο 2 ς μηνύσεις κατατίθενται εναντίον των ιαάτομα τα οποία γίνονται και οι αρχηγοί αυτών των σωμάτων των ενόρκων και γενικώς αμφισβητείται η ικανότητά τους να εκτιμήσουν επιστημονικά και 12 ακριβοδίκαια μία περίπλοκη ιατρική υπόθεση. Ενα άτομο, ένας ταχυδρόμος ας πούμε, ο οποίος στην καθημερινή, επαγγελματική του ζωή εκτελεί μία διατεταγμένη υπηρεσία (με απλά λόγια, κάνει ό,τι του λένε) μια καλή πρωία έχει στα χέρια του μία δύναμη που προφανώς δεν μπορεί να χειριστεί, καθώς και το βαρύ χρέος να πρέπει να κρίνει και να αποφασίσει εάν θα αθωώσει ή θα καταδικάσει έναν συνάνθρωπό του. Αυτή η μεγάλη δύναμη που δίνεται σε έναν απλό άνθρωπο, μπορεί να αποβεί καταστροφική τόσο για τον ίδιο, όσο και για εκείνον που θα αφορά η απόφαση που θα πάρει. Ακόμα και σε ορισμένες περιπτώσεις που η απόφαση λαμβάνεται και από έναν μόνο δικαστή, όπως συμβαίνει στην Κύπρο, πάλι υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να μην αποδίδεται δικαιοσύνη εάν ο δικαστής αυτός δεν έχει την απαιτούμενη γνώση και πείρα για να κρίνει τόσο λεπτά και ευαίσθητα ιατρικά θέματα. Πολλές φορές αναγκάζεται ο δικαστής να υπεισέλθει σε ιατρικές λεπτομέρειες που δεν κατανοεί και είναι 18 1 oν EΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ / ΙΑΤΡΙΚΗ ΑΜΕΛΕΙΑ

20 αποδίδεται Δικαιοσύνη εάν ο δικαστής αυτός δεν έχει την απαιτούμενη γνωση και πείρα για να κρίνει τόσο λεπτά και ευαίσθητα ιατρικά θέματα. Πολλές φορές αναγκάζεται ο Δικαστής να υπεισέλθει σε ιατρικές λεπτομέρειες που δεν κατανοεί και είναι εύκολο τότε να παρασυρθεί από ένα έξυπνο δικηγόρο ή από ένα αδιάβαστο εύκολο τότε να παρασυρθεί από ένα έξυπνο δικηγόρο ή από ένα αδιάβαστο εισαγγελέα, ή και αντιθέτως, και να επηρεασθεί η τελική κρίση του. εισαγγελέα, ή και αντιθέτως, και να επηρεασθεί η τελική κρίση του. (22) (22) Ποια είναι τώρα τώρα τα τα ασφάλιστρα των ιατρών των ιατρών; ιατρική Κατ αρχάς, αμέλεια; Κατ αρχάς, έχουν αυξηθεί έχουν αυξηθεί κατά 55-80% κατά 55- για Malpractice Premiums Doctors Reactions 80% τα τελευταία 5 χρόνια. Παραθέτω εδώ ορισμένες τα τελευταία 5 χρόνια. Παραθέτω εδώ ορισμένες για χαρακτηριστικές νευροχειρουργό και αυξήσεις για γυναικολόγους των ασφαλί- $ Premiums: Increase from 55% 80% in the last five years χαρακτηριστικές αυξήσεις των ασφαλίστρων. $ στρων. Τι λέει $ ο ιατρικός κόσμος για νευροχειρουργό για όλα αυτά; Όπως και δήλωσε για - Neurosurgeons $300,000 (Long Island) - Gynaecologist $170,000 (Brooklyn) γυναικολόγους πρόσφατα και $ ένας γιατρός, Τι δεν λέει θα ο ιατρικός με πείραζε κόσμος για όλα αυτά; Όπως δήλωσε πρόσφατα nearly as much if I knew the money goes to the τα λεφτά των ασφαλίστρων να πηγαίνουν στα θύματα I would not mind paying malpractice premium ιατρικών λαθών ή της οικογένειας τους, αλλά όχι στους victims or their families και δικηγόρους. ένας γιατρός, "δεν θα με πείραζε τα 22 (23) 2 λεφτά (23) Σύμφωνα (23) Αντιδράσεις των ασφαλίστρων με έναν παθολόγο, ιατρών. Σύμφωνα να πηγαίνουν "οι μηνύσεις Σύμφωνα με έναν παθολόγο, με "οι έναν μηνύσεις παθολόγο, στα Malpractice Premiums Continued θύματα αυτές μας οι μηνύσεις ιατρικών έχουν αυτές μας λαθών καταστρέψει έχουν ή καταστρέψει της οικογένειας την ζωή, μας Malpractice Premiums Continued τη ζωή, τους, αλλά όχι Doctors στους Reactions δικηγόρους". αυτές μας έχουν καταστρέψει την ζωή, μας Doctors Reactions τρώνε ζωντανούς". ζωντανούς. Ένας Ενας ψυχίατρος ψυχίατρος είπε: φοβούμαι είπε: "φοβούμαι να ανοίξω γραμματοκιβώτιο μου σπίτι πη- το physician να Malpractice Insurance is eating us alive τρώνε ζωντανούς". Ενας ψυχίατρος είπε: "φοβούμαι να ανοίξω το γραμματοκιβώτιο μου πη- ανοίξω το γραμματοκιβώτιό μου πηγαίνοντας 13 physician Malpractice Insurance is eating us alive γαίνοντας βράδυ. Και σπίτι ένας το χειρουργός βράδυ". Και παρατήρησε ένας χειρουργός ότι πρέπει I come home literally every night afraid to open γαίνοντας οπωσδήποτε σπίτι το κοινό το βράδυ". να πληροφορηθεί Και ένας τι χειρουργός χρυσορυχείο my I come mail home psychiatrist literally every night afraid to open παρατήρησε ότι "πρέπει οπωσδήποτε το κοινό my mail psychiatrist παρατήρησε είναι διά τους ότι δικηγόρους "πρέπει οι οπωσδήποτε μηνύσεις εναντίον το κοινό των We need to educate the public mostly about να ιατρών. πληροφορηθεί τι χρυσορυχείο είναι διά τους να πληροφορηθεί τι χρυσορυχείο είναι διά τους what We need an industry to educate malpractice the public is for mostly the about what an industry malpractice is for the δικηγόρους (24) Αμυντική οι Ιατρική. μηνύσεις Με εναντίον αυτόν τον όρο των περιγράφεται ιατρών". attorneys - Surgeon 23 δικηγόρους οι μηνύσεις εναντίον των ιατρών". attorneys - Surgeon η τάση των ιατρών να υποβάλουν τους ασθενείς τους σε (24) πάρα (24) Αμυντική Ιατρική. Με αυτόν τον όρο περιγράφεται τη συγκεκριμένη η τάση πάθηση, των με ιατρών την οποία να παρουσιάζονται υποβάλουν Defensive medicine πολλές Αμυντική εξετάσεις Ιατρική. με ελάχιστη Με αυτόν διαγνωστική τον όρο αξία περιγράφεται τάση των ιατρών να υποβάλουν Defensive medicine για τους μόνο ασθενείς και μόνο για τους να αποφευχθεί σε πάρα πολλές ένα ιατρικό εξετάσεις λάθος και τους ασθενείς τους σε πάρα πολλές εξετάσεις συνακόλουθα μία «βαρβάτη μήνυση» εναντίον τους. Με Ordering tests with marginal or no benefit - με ελάχιστη διαγνωστική αξία για την πιθανή cost Ordering of defensive tests with medicine marginal $5-15 or no billion! benefit!.- με αυτή ελάχιστη την τακτική διαγνωστική σπαταλούνται, αξία μόνο για στην πιθανή Αμερική, cost of defensive medicine $5-15 billion!!. πάθηση, μόνο και μόνο για να αποφευχθεί ένα πάθηση, από 5 έως15 μόνο δισεκατομμύρια και μόνο για δολάρια, να αποφευχθεί που βεβαίως, ένα σε Turning away high risk patients Turning away high risk patients ιατρικό ιατρικό τελική ανάλυση λάθος και λάθος και επιβαρύνουν συνακόλουθα συνακόλουθα τον φορολογούμενο, μία «βαρβάτη μία «βαρβάτη τον Health Policy report Harvard Health Policy School report of Public Health January 2004 μήνυση» άρρωστο. εναντίον Βέβαια, ο υπερβολικός, τους. Με πολλές αυτή φορές, την τακτική αριθμός Harvard School of Public Health January 2004 μήνυση» εναντίον τους. Με αυτή την τακτική σπαταλούνται, των εξετάσεων, δεν μόνο γίνεται στην μόνο Αμερική, υπό το φόβο από λάθους 5 έως και 24 σπαταλούνται, των συνεπειών αυτού μόνο αλλά, στην όπως Αμερική, τονίστηκε από πριν, επειδή έως δισεκατομμύρια δολάρια, που βεβαίως, σε 2 15 ακριβώς δισεκατομμύρια η Ιατρική δεν δολάρια, είναι μία αλάνθαστη που βεβαίως, επιστήμη, σεο τελική τελική ιατρός ανάλυση ανάλυση θέλει να προσφέρει επιβαρύνουν επιβαρύνουν στον ασθενή τον φορολογούμενο. τον φορολογούμενο. του ολοκληρωμένη Βέβαια, Βέβαια, ιατρική ο κάλυψη υπερβολικός, υπερβολικός, και πολλές πολλές φορές, φροντίδα. αριθμός Αυτή η των πρακτική εξετάσεων, των πολλών δεν εξετάσεων, γίνεται επομένως, μόνο υπό θα τον εξακολουθήσει φόβο λάθους και των φορές, αριθμός των εξετάσεων, δεν γίνεται μόνο υπό τον φόβο λάθους και των συνεπειών να εφαρμόζεται. αυτού Είναι αλλά, αναπόφευκτο. όπως τονίστηκε Ένας άλλος πρίν, επίσης επειδή τρόπος ακριβώς άμυνας εναντίον η Ιατρική δεν είναι συνεπειών των μηνύσεων, αυτού που αλλά, εφαρμόζεται όπως από τονίστηκε διάφορα πρίν, νοσοκομεία, επειδή είναι ακριβώς να μη δέχονται Ιατρική δεν είναι μία αλάνθαστη επιστήμη, ο ιατρός θέλει να προσφέρει στον ασθενή του ολοκληρωμένη ιατρική κάλυψη και φροντίδα. Αυτή η πρακτική, επομένως, θα εξακολου- μία περίπλοκα αλάνθαστη περιστατικά, επιστήμη, αρρώστους ιατρός ορισμένης θέλει να κατηγορίας, προσφέρει ή στον αρρώστους ασθενή με του ολοκληρωμένη σοβαρά ιατρική προβλήματα κάλυψη και τους και στέλνουν φροντίδα. σε άλλα Αυτή νοσοκομεία. πρακτική, επομένως, θα εξακολουθήσει (25) Πώς θήσει να εφαρμόζεται. να εφαρμόζεται. μπορούν τώρα να Είναι Είναι προληφθούν αναπόφευκτο. αναπόφευκτο. τα ιατρικά Ενας Ενας λάθη; άλλος άλλος Εγιναν επίσης επίσης και γίνονται τρόπος άμυνας τρόπος άμυνας εναντίον εναντίον πολλές προσπάθειες. των μηνύσεων, των μηνύσεων, Μία απ που που αυτές εφαρμόζεται εφαρμόζεται ήταν η πρόταση από από να διάφορα διάφορα υπάρχει σε νοσοκομεία, νοσοκομεία, ηλεκτρονική είναι να μη είναι να μη δέχονται μορφή και περίπλοκα αναλόγως περιστατικά, κάθε ειδικότητας, αρρώστους ένας κατάλογος ορισμένης των προκαταρκτικών κατηγορίας, ή αρρώστους δέχονται περίπλοκα περιστατικά, αρρώστους ορισμένης κατηγορίας, αρρώστους με ελέγχων σοβαρά και προβλήματα των βημάτων που και θα τους πρέπει στέλνουν να ακολουθήσει άλλα πιστά νοσοκομεία. κάθε ιατρός κατά το με σοβαρά προβλήματα και τους στέλνουν σε άλλα νοσοκομεία. (25) 1 oν EΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ (25) Πώς μπορούν τώρα να προληφθούν τα Πώς μπορούν ΣΥΝΕΔΡΙΟ / ΙΑΤΡΙΚΗ τώρα ΑΜΕΛΕΙΑ να προληφθούν τα 19 ιατρικά λάθη; Εγιναν και γίνονται πολλές προσπάθειες. Μία απ αυτές ήταν η πρόταση να Examples Preventability of Errors ιατρικά λάθη; Εγιναν και γίνονται πολλές προσπάθειες. Μία απ αυτές ήταν πρόταση να Preventability of Errors Examples